Brieven. Deel 1. 1847-1876

Aan Mejufvrouw Francisca Gallé.

Buitenzorg, 2 Julij 1871.

Waarde Francisca,

Nu al meer dan een half jaar zit ik te wachten op het exemplaar van Agnes, dat gij mij in uw briefje van 25 November 1870 beloofdet. Sedert is het bij U winter geweest, lente geweest, zomer geworden, en nog altijd heb ik niets ontvangen. Dat komt - ik zal het U maar dadelijk zeggen. Wie aan een vriend in Indie een boek toedenkt, moet het hem zenden franko per mail. Dat kost, wel is waar, even zoo vele malen 10 centen port als het boek bladen druks telt, maar daar staat tegenover, vooreerst, dat de verre vriend het boek dan binnen zes

[p. 254]

weken in huis heeft, en ten anderen dat die vriend, zoo hij niet te eenemaal een bullebak is, wel middel zal weten te vinden om den goeden zender of vriendschaphoudende zendster schadeloos te stellen voor hare of zijne uitschotten, die, ik erken het, onbehoorlijk hoog zijn. Meen echter niet, dat gij de éénige schuldige zijt. Gij hebt eene medepligtige in niemand minder dan mevrouw Bosboom-Touissant, die (dat ik haar Delftsche Wonderdokter nog niet ontvangen heb, daarvan spreek ik niet eens) verleden jaar mij een exemplaar van haar Frits Millioen zond, toevertrouwd NB. aan de zorgen van een neef en luitenant der infanterie, die ook al met scheepsgelegenheid herwaarts kwam en de hemel weet hoe vele maanden onderweg bleef!

Doch daareven vond ik in een trommel van mijn leesgezelschap, - dat mij reeds vroeger in den Tijdspiegel eene van vriend Hoek (?) afkomstige recensie van uw eersteling bragt, - een nummer van Los en Vast en daarin eene zoo breedvoerige beschouwing over uw boek, dat ik mij, tusschen de regels der karikatuur door, eene soort van voorstelling ben gaan vormen, zoo niet van hetgeen gij gezegd of geschreven, dan toch van hetgeen gij bedoeld hebt. Beschouw derhalve dit briefje als een bewijs, dat ik met ware belangstelling naar de kennismaking met uwe Agnes heb uitgezien. Ontvang ik later het boek zelf, dan zal ik er U zeer gaarne mijn oordeel over zeggen. Blijkbaar hebt gij te digt bij het heilige huisje uwe tent opgeslagen, en daardoor der klerikale welsprekendheid een voorwendsel aan de hand gedaan om zich over U en uw boek uit te storten. Doch ik vertrouw, dat gij bij eene volgende gelegenheid voor-

[p. 255]

zigtiger zult zijn. Al dat gehaspel over de vraag, of uwe opvatting van godsdienst den toets doorstaan kan, zijn praatjes voor den vaak. Schrijf fraaije bladzijden; schilder tooneelen geestig of aandoenlijk, al naar het valt, teeken karakters met wat menschelijke trekken, - en bekommer U niet om het overige. Alleen hetgeen ik daar noemde is kunst; en in de schrijverij is kunst het eenige wat blijft.

Gij vraagt hoe het den mijnen en mijzelven hier in Indie gaat, en ik kan U daaromtrent de beste berigten geven. Na eerst twee jaren te Batavia gewoond te hebben, woon ik thans een weinig hooger op, te Buitenzorg, precies een Geldersch dorp met bergen, en waar 's Lands Plantentuin de rol van buitenplaats vervult. Voor mijne courant moet ik gestadig arbeiden, vele uren daags; doch die moeite wordt beloond, doordat zij een groot aantal lezers telt. In alle opzigten heb ik het hier zeer naar mijnen zin. Holland is beminnelijker op een afstand, dan van nabij gezien, en ik geef hier aan mijne voormalige vrienden, die het woord ‘stilstand’ tot leus schijnen gekozen te hebben, en wier leven mij toeschijnt op dat eener witte muis in een draaijend kooitje te gelijken, minder aanstoot. De gezondheid mijner vrouw laat niets te wenschen over, en zoo veel wij kunnen, maken wij ons huis tot een centrum van gezelligheid. Gideon is nu elf jaren oud en het tegenovergestelde van een forschen knaap, maar zijne schranderheid is buitengewoon en op de school zit hij met jongens van 14, 15 en 16 jaar in dezelfde klasse. De natuurlijke gebreken zijner jaren en zijner vroege ontwikkeling niet mede gerekend, is hij een regt lieve jongen, met een goed hart, en innig aan ons gehecht.

[p. 256]

Toen gij Agnes aan mijne zuster Charlotte zondt, zult gij niet gedacht hebben, dat zij zoo spoedig daarna naar Paramaribo vertrekken zou, met mijn broeder Charles. Van haar eigen aankomst heb ik op dit oogenblik nog geen berigt, wel van die mijns broeders.

Uw leventje, te zamen met Carolina moet, naar ik mij voorstel, een aardig en rustig leventje zijn. Welke vriendin van U heeft kennis aan de jonge mevrouw E., die verleden jaar naar Indie kwam en thans te Buitenzorg woont? Ik herinner mij van Mevrouw E. te hebben hooren verhalen, dat zij een brief uit Arnhem had ontvangen, waarin de schrijfster, die zeer met U gelieerd was, haar opdroeg naar onzen welstand te informeren. Nog eene andere dame interesseert mij: Mevrouw Kroon geb. Star Numan, van wie ik in het maandwerk Onze Tijd een uitmuntend artikel over de Hollandsche meisjesscholen las. Zoo ik mij niet bedrieg heb ik haar man te Haarlem gekend, ofschoon meer van aanzien dan van nabij. Is het werkelijk waar, dat De Keyzer te Arnhem (den predikant bedoel ik) tegenwoordig zulk een vokaal op het gebied van het meisjes-onderwijs is? Dat verbaast mij. De Keyzer bezit vele goede kwaliteiten, doch vóór ik mijne dochter, als ik er eene had, aan de leiding van zulk een cuistre toevertrouwde, zou er meer moeten gebeuren.

Laast gij Potgieter's Bakhuizen van den Brink en Van der Linde's Costerlegende? Het laatste munt alleen uit door scherpzinnigheid en is overigens in bandietenstijl geschreven, terwijl het eerste zich evenzeer door den vorm als door den inhoud onderscheidt; maar ik noem beide boeken in één adem, omdat ik mij verbeeld dat die

[p. 257]

soort van lectuur U nieuwe gezigtspunten moet openen.

En nu, onze hartelijke groeten, voor Caroline en voor Uzelve. Laat mijn stilzwijgen U nooit ontmoedigen. Ik stel in al hetgeen U en de uwen betreft opregt belang.

De Uwe.

PS. Van mijne vrouw heeft nog geen fotograaf in Indie een goed portret weten te maken. Het mijne, dat ik hier bijvoeg, is ook niet van de fraaiste. Dat van Gideon daarentegen, al heeft het reeds wat geleden door licht en lucht (die twee, en de witte mieren, vreten hier alles op), was en is nog op dit oogenblik zeer gelijkend. Eigenlijk zend ik U die portretten alleen als schelvischje, ten einde daarmede een evenredig aantal kabeljaauwtjes te vangen.