Brieven. Deel 1. 1847-1876

Aan dezelfde.

Haarlem, 12 Dec. 1864.

Waarde Mevrouw,

‘Wat zal ik er mede doen?’ Met het manuscript van het 3^de hoofdstuk uwer Verrassing van Hoey, bedoel ik, dat onze vriend Potgieter mij ter lezing gezonden, en dat in hooge mate mijne belangstelling gewekt heeft. Wenscht gij het ter beschikking van de redactie te laten, tot dat het oogenblik zal gekomen zijn om het in proef te doen brengen. Of verlangt gij dat ik het U terugzende om er nog het een of ander in te veranderen? In uwe plaats zou ik met die veranderingen hoogst voorzigtig zijn, uit vrees van hetgeen zoo goed geslaagd is voor een deel uit te wisschen. Het tooneel ten huize van Pierre de la Géneste is inderdaad voortreffelijk gevonden, en de (indien ik het zoo noemen mag) magistrale zijde van uwe manier komt hier weder op het verrassendst uit. Het zou alleen de vraag zijn of, indien de voorname inhoud van hetgeen thans bij U den aanhef van het 4^de hoofdstuk vormt zamengesmolten werd met de 3^de, de karakters van Madeleine en van haren vader daarbij niet winnen zouden aan objektiviteit. Waartoe geregtvaardigd hetgeen geene opzettelijke regtvaardiging noodig heeft?

[p. 122]

Het verraad van den schepen van Hoey zou afschuw wekken, indien hij een onedel karakter ware of gedreven werd door baatzucht; doch mits het onder de hand uitkome dat hij uit hartstogtelijke liefde voor burgerlijke vrijheid of uit vurigen geloofsijver handelt (twee voorname drijfveeren van het leven der 16^de eeuw), kan niemand hem volstrekt veroordeelen. Met Madeleine is het even zoo. De valschheid van hare handelwijze met Kerkadet behoeft haar de aanspraak niet te doen verliezen die zij op onze hoogachting en onze liefde heeft, indien slechts aangeduid wordt dat wij haar te beschouwen hebben als eene gewijzigde Judith. Dat bijbelsch-puriteinsch vrouwenkarakter heeft in de Nederlanden der 16^de eeuw vast niet tot de uitzonderingen of anachronismen behoord. Wat althans mij zelven betreft, ik accepteer Madeleine al naarmate zij mij (om bij het voorbeeld van daareven te blijven.) aan Judith denken doet, en van het oogenblik af dat ik aanvang haar in dat licht te beschouwen krijg ik vrede met hare verraderlijke koketterie.

Doch, gelijk ik zeide, in uwe plaats zou ik aan dit gedeelte der novelle zoo weinig mogelijk veranderen, ook al ware de opmerking van daareven niet geheel en al onjuist. Liever wensch ik U met uwen arbeid van harte geluk, uw vertrouwen en uwe geestkracht mijzelven ten voorbeeld stellend. Hetgeen Gij mij voor eenige weken omtrent den toestand van den heer Bosboom schreeft, heeft mij om zijnent- en om uwentwil zeer leed gedaan; en dat Gij te midden van zulke zorgen voort kunt gaan met werken is een voorregt waarop Gij, indien ik het zeggen durf, zuinig behoort te zijn. Potgieter's mededeeling dat de Gids voor 1865 op eene

[p. 123]

bijdrage van U zou mogen rekenen, is door alle leden der redactie, op onze jongste vergadering, met blijdschap ontvangen geworden, en allen hoopten dat de arbeid U voorspoedig van de hand mogt gaan.

Mag ik U ten slotte mijn opregten dank betuigen voor de heusche en grootmoedige wijze waarop Gij mijne algemeene beschouwingen over uwe werken opgenomen hebt? Leefde ik niet te midden van eene bijna volstrekte afzondering en maakte dat isolement mij niet in zekeren zin onkwetsbaar, ik zou, hoe zuiver mijne bedoeling ook zij, den moed om met recenseren voort te gaan mij somtijds voelen ontzinken. De mediokriteit schijnt tevens in ons vaderland het monopolie van den eigenwaan te bezitten, en het is verwonderlijk hoe spoedig onze dichters op hun teentje getrapt zijn, indien men hen niet aanstonds voor even zoo vele genieën proklameert. Dubbel weldadig ben ik dan ook aangedaan geworden door uw schrijven; van U, in wier schaduw de anderen voor het meerendeel niet staan kunnen, en die nogtans zoo veel genadiger over mij denkt dan zij.

Met onze vriendelijke groeten voor uzelve en voor den heer Bosboom.

Uw Gehoorzame.