De huilende libertijn

VI

In tegenstelling tot wat je als Europeaan zou denken, is Ephesos geen Griekse ruïnenstad, geen heilig christenoord ook, maar een gigantisch moratorium voor de Romeinse keizers.

Wat er aan Griekse resten is, is verdacht, onbelangrijk of onvindbaar. De door christenen geclaimde plekken zijn, zoals gewoonlijk, zakkenrollersburchten, waar ongewassen, norse monniken de van vroomheid verwezen pelgrims plunderen.

Maar de Romeinse keizers zijn in Ephesos aanwezig: met fragmenten van tempels, theaters, badhuizen, marmeren alleeën, en met de klank van hun namen.

In de verstikkende hitte sleepten wij ons voort over het immense terrein, de goden tegemoet. Plotseling was ik Daphne even kwijt. Ik ging zitten op de trappen van het grote theater, om uit te rusten en op haar te wachten. Hoewel het even warm bleef, begon er een soort donkerte in de lucht te komen, die snel, dat wist ik, in absolute nacht zou overgaan. Onze taxi wachtte beneden voor het terrein, nog een kwartier lopen ver.

Ineens hoorde ik achter mij Daphne. ‘Oh Jean, ik heb je overal gezocht. Waar was je? Ik was zo ongerust. Liefje, je moet mij niet meer alleen laten.’

‘Ik zal je niet meer alleen laten, Daphne,’ zei ik. ‘Kom, kom nog even bij mij zitten.’

Ik trok Daphne naast mij op de blauwig-witte stenen, legde

[p. 136]

een arm rond haar schouders, nam haar hand in de mijne. ‘Hier ben ik toch, stil nou maar.’

‘Ik wil terug naar Goffroy,’ zei Daphne.

Miletes ruïnen lagen op een heuvel, achter een hek, een eindje van de weg af. Ik klom naar boven en keek over het golvende land, dat eens golvende zee moet zijn geweest. Kaal, laag, vruchtbaar land. Dichtgeslibde havens.

Ik liep tussen de tempelresten, sprinkhanen en krekels rond mijn voeten. Getsjirp van onverloste doden. Lawaaiige stilte.

Ik begon de volgende heuvel, die steil achter het Odeon oprees, te beklimmen. Hijgend, me vastklemmend aan grassprieten, stukjes steen, kroop ik omhoog. Eindelijk stond ik boven, in het niets dat zich aan de top van bergen bevindt. Geen duidelijke afdaling, geen verdere weg was zichtbaar.

Plotseling schenen de struiken te wijken, ik hoorde geritsel als van kleren. Ik keek niet, en wist dat de vrouw daar stond die ik al op de heuvels van Attica had gezien, toen ik bij Mamy woonde.

‘Het is onmogelijk. Onmogelijk,’ dacht ik. Ik strekte mijn handen uit, in de richting waar de Dochter moest staan.

Hoewel ik wist dat zij daar stond, kon ik Haar niet aanzien. Het leek alsof de zon daalde: een zwarte bal die ons naderde.

‘Pas op!’ wilde ik schreeuwen, maar mijn mond was een weke vrucht geworden, uit mijn ogen traande vocht, mijn oren suisden.

Als zachte, tropische stengels hingen mijn ledematen langs mijn lichaam, ik smolt, en werd opgezogen in de punt van een draaikolk, zodat Zij, die stilstond op de bergtop, leek te vallen.

‘Het omgekeerde vallen,’ dacht ik nog. Toen ging ik door een strook van hitte, verwarring en duizendvoudig lawaai. Daarboven was het blauw en wijd en stil. In dat lichte blauw voelde ik mij opgenomen.

Waarschijnlijk viel ik op zeker moment in slaap, want toen ik weer bijkwam, bevond ik mij in het hotel, kennelijk goed thuisgekomen.

[p. 137]

Wat er precies was gebeurd boven op de berg wist ik niet. Was het een droom? Ik kon het niemand vragen.

's Avonds was de stad weer in rep en roer. De vrouwen die niet waren gedood of gearresteerd of al te zwaar gewond bij de vorige betoging, en zij die de vorige keer nog niet hadden meegedaan maar wier strijdlust en besef van de situatie was ontwaakt door wat zij hadden gezien, trokken weer de straat op.

De mannen, die hun vrouwen na eeuwen van onderdrukking ineens als individualiteiten, als mensen zich bewust van hun menselijke rechten, ambities en waardigheid, tegenover zich vonden, konden hun echtgenoten en dochters niet tegenhouden.

Steeds meer vrouwen kwamen uit de huizen, bezetten de straten, de cafés, het gemeentehuis dat zij nooit dan als onderdanen hadden mogen betreden - en dan nog als verlengstuk van hun man, bezit van hun vader of oudste broer - de rechtbank en het kantongerecht, het ziekenhuis. Het gerucht ging dat zij zelfs even, een kwartier, sommigen zeiden vijf minuten, de politiepost in hun macht hadden.

Na een uur van uitzinnige vreugde, en totale verlamming van de instituties waarmee de heersende sekse zijn heerschappij handhaaft, één uur vrij van het juk van het seksefascisme, verscheen de oproerbrigade uit het naburige Izmir.

Nog wreder en bloediger dan de vorige keer werd de opstand neergeknuppeld. Allen die verdacht werden van leiderschap werden terechtgesteld. De meelopers kregen zware straffen. In het stadje gold drie maanden de staat van beleg, tot volstrekte rust en orde waren weergekeerd. Een joodse vrouw, waarvan men zei dat zij de aanstichtster van dit alles was geweest, hoewel zij tijdens de straatrellen in haar winkeltje was gebleven, werd in Ankara gekruisigd.