Lust en Leering. Geschiedenis van het Nederlandse kinderboek in de negentiende eeuw

[p. 459]

Afkortingen en literatuur

Van der Aa: A.J. van der Aa, Biographisch woordenboek der Nederlanden. Haarlem 1852-1878. 21 dln.

A is een aapje: A is een aapje. Opstellen over ABC-boeken van de vijftiende eeuw tot heden. Redactie: Jaap ter Linden e.a. Amsterdam 1995.

Aerts: Remieg Aerts, De letterheren. Liberale cultuur in de negentiende eeuw: het tijdschrift De Gids. Amsterdam 1997.

AGN: Algemene geschiedenis der Nederlanden. Onder red. van D.P. Blok e.a. Haarlem 1981-1982, 15 dln.

Aladdin: Ton Dekker e.a., Van Aladdin tot Zwaan-kleef-aan. Lexicon van sprookjes: ontstaan, ontwikkeling, variaties. Antwerpen/Nijmegen 1997.

Albers: N.Ch. Albers, Moeder de Gans in Nederland. Nederlandse Perrault-uitgaven; een voorlopige bibliografie. z.p. 1969.

Alderson: Brian Alderson, Sing a Song for Sixpence. The English Picture Book Tradition and Randolph Caldecott. Cambridge 1986.

Alg. Boekenlijst 1810: [A. van den Ende], Algemeene Boekenlijst ten dienste der Lagere scholen in Holland. Leyden, D. du Mortier en Zoon, 1810.

Alg. Boekenlijst: [A. van den Ende], Algemeene Boekenlijst ten dienste der Lagere scholen in de Noordelijke provinciën van het Koningrijk der Nederlanden. 's-Gravenhage 1815.

van Alphen, Kleine gedigten: Hieronymus van Alphen, Kleine gedigten voor kinderen. Bezorgd door P.J. Buijnsters. Amsterdam 1998.

van Anrooy: W. van Anrooij, ‘Pieter Jacob Andriessen, Floris V en Jacob van Maerlant. Wetenschappelijk verantwoorde jeugdliteratuur’, in: De Negentiende eeuw, jrg. 19/1 (1995), p. 19-33.

Anslijn, verhandelingen: Nicolaas Beets, Viertal verhandelingen, nagelaten door N. Anslijn, Nz. Alkmaar 1839.

Aspecten van het Réveil: J. van den Berg e.a., Aspecten van het Réveil. Opstellen ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de stichting Het Réveil-Archief. Kampen 1980.

Asselbergs 1966: A.J.M. Asselbergs, Dr. Jan Pieter Heije of de kunst en het leven. Vereniging van Nederlandse Muziekgeschiedenis 1966.

Avery: Gillian Avery, Child's Eye. A History of Children's Books through three Centuries. London 1989.

Bakker: Nelleke Bakker, ‘E. van Calcar-Schiotling (1822-1904). De gave van het woord’, in: Mineke van Essen en Mieke Lunenberg (red.), Vrouwelijke pedagogen in Nederland. Nijkerk 1991, p. 34-46.

Balzer: Richard Balzer, Peepshows. A Visual History. New York 1998.

Bang: Ilse Bang, Die Entwicklung der deutschen Märchen-illustration. München 1944.

Barr: John Barr, Illustrated Children's Books. London, The British Library, [1986].

Baumgärtner: Johannes Baumgärtner e.a.: Der Struwwelpeter. Ein Bilderbuch macht Karriere. Freiburg 1996-1998, 2 dln.

Beets, Anslijn: Nicolaas Beets, Nicolaas Anslijn, Nic. zoon. Een woord aan allen, die Den Braven Hendrik gelezen hebben. Haarlem 1838.

Beets, van der Palm: N. Beets, Leven en karakter van J.H. van der Palm. Leyden 1842.

Begheyn: P. Begheyn S.J., Welk eene kinderkennis. Het Nijmeegse jeugdboek 1810-1910. Nijmegen 1993.

[p. 460]

Van den Berg 1999: W. van den Berg, ‘Verbeelding van het vaderland. Het denken over het vaderland in de letterkunde van de eerste decennia van de negentiende eeuw’, in: van Sas 1999, p. 309-343.

Berichten: Berichten uit de wereld van het oude kinderboek. Mededelingen-bulletin van de Stichting Geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur. Den Haag 1994-heden.

Beweegbare boeken. Tentoonstellingscatalogus Singer Museum, Laren/ Museum Mr. Simon van Gijn, Dordrecht, 1983.

Bib. berg: De hele Bibelebontse berg. De geschiedenis van het kinderboek in Nederland & Vlaanderen van de middeleeuwen tot heden. Eindredactie: Nettie Heimeriks en Willem van Toorn. Amsterdam 1990^2.

de Bie-Loosjes: J.P. de Bie en J. Loosjes, Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. 's-Gravenhage 1919-1949. 5 dln.

Bilderwelt: Die Bilderwelt im Kinderbuch. Kinder- und Jugendbücher aus fünf Jahrhunderten. Katalog zur Ausstellung der Kunst- und Museumsbibliothek und des Rheinischen Bildarchivs der Stad Köln, hrsg. von Albert Schug. Köln 1988.

BKVB: Bibliotheek van de Koninklijke Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels te Amsterdam (in UBA).

BL: British Library, London.

Blom: J.C.H. Blom, Verzuiling in Nederland 1850-1925. Amsterdam 1981.

BN: Bibliothèque Nationale, Paris.

BNK: P.J. Buijnsters en Leontine Buijnsters-Smets, Bibliografie van Nederlandse school- en kinderboeken 1700-1800. Zwolle 1997.

Boekenoogen, ‘sprookjes’: G.J. Boekenoogen, ‘Nederlandsche sprookjes uit de XVIIe en het begin der XVIIIe eeuw’, in: Volkskunde, jrg. 20 (1909), p. 129-157; 193-205; jrg. 21 (1910), p. 7-21.

Boekenoogen, Verspreide geschriften: A.A. van Rijnbach (ed.), Verspreide geschriften van Dr. G.J. Boekenoogen. Leiden 1949.

Boekholt: P.Th.F.M. Boekholt, ‘Leescultuur in Groningen’, in: P.Th.F.M. Boekholt (red.), Rondom de Reductie: vierhonderd jaar provincie Groningen, 1594-1994. Assen 1994, p. 266-286.

Boekholt-de Booy: P.Th.F.M. Boekholt en E.P. de Booy, Geschiedenis van de school in Nederland vanaf de middeleeuwen tot aan de huidige tijd. Assen-Maastricht 1987.

Boer-Dirks 1983: Eugenie Boer-Dirks, ‘Sinterklaas in de Nederlandse letterkunde’, in: Juffrouw Ida, jrg. 15/3 (okt. 1983), p. 1-8.

Boer-Dirks 1992: Eugenie Boer-Dirks, Sint-Nicolaas: een levende legende. Wandschilderingen in de Sint Nicolaaskerk. Amsterdam 1992.

Boer-Dirks 1993: Eugenie Boer-Dirks, ‘Nieuw licht op Zwarte Piet’, in Volkskundig Bulletin; tijdschrift voor Nederlandsche Cultuurwetenschap, jrg. 19/1 (1993), p. 1-35.

Booy 1995: Frits Booy, ‘Ziet, hoe Sint Niklaas zijn leven soms waagt. Op zoek naar de oudste Sinterklaasboeken voor kinderen in Nederland’, in: Jaarboek van het Nederlands genootschap van bibliofielen 1994. Amsterdam 1995, p. 93-111.

Booy 1996: Frits Booy: ‘Mietje met het mes’ in: Nop Maas (red.), Waardevol oud papier. Feestbundel bij het tienjarig bestaan van Bubb Kuyper Veilingen Boeken en Grafiek. Haarlem 1996, p. 30-35.

Borms: Aernout Borms, ‘Beweegbare prentenboeken’, in: De Boekenwereld, jrg. 12/4 (april 1996), p. 211-221.

Bos: David Bos, In dienst van het Koninkrijk. Beroepsontwikkeling van hervormde predikanten in negentiende-eeuws Nederland. Amsterdam 1999.

Bottin: André Bottin, Bibliographie des éditions illustrées des Voyages extraordinaires de Jules Verne. Contes 1978.

Box of Delights: Box of Delights. 600 years of children's books at the Osborne Collection of early children's books. Toronto Public Library 1995.

Braches: Ernst Braches, Het Boek als Nieuwe Kunst 1892-1903. Utrecht 1973.

de Bree: L.W. de Bree, Het platteland leert lezen en schrijven. Het lager onderwijs op het platteland in de eerste helft der 19e eeuw. Amsterdam [1947].

[p. 461]

Brinkman: [C.L. Brinkman e.a.], Alphabetische Naamlijst van boeken, plaat- en kaartwerken, die gedurende de jaren 1833-[...] in Nederland uitgegeven of herdrukt zijn [later: Brinkman's Catalogus]. Amsterdam 1858-heden.

British Children's Writers: zie DLB vol. 141 en 163.

van den Broek: Rien van den Broek, ‘Wilhelm Busch in Hollland. Wirkung und Verbreitung seiner Werke’, in: Duitse kroniek 34/2 (1984), p. 1-28.

Brückner: Wolfgang Brückner, Populäre Druckgraphik Europas. Deutschland vom 15. bis zum 20. Jahrhundert. 2e druk. München 1975.

Brüggemann-Ewers: Theodor Brüggemann in Zusammen-arbeit mit Hans-Heino Ewers, Handbuch zur Kinder- und Jugendliteratur. Von 1750 bis 1800. Stuttgart 1982.

Brüggemann, ‘Französische Revolution’: Theodor Brüggemann, ‘Die Darstellung der Französischen Revolution in der deutschen Kinder- und Jugendliteratur’, in: Alfred Clemens Baumgärtner (Hrsg.), Deutsch-französische Beziehungen in Jugendliteratur und Volksdichtung. Würzburg 1992, p. 13-43.

Brüggemann, ‘Landwirtschaft’: Theodor Brüggemann, ‘Landwirtschaft und Bauer im Spiegel der Kinder- und Jugendliteratur des 18. Jahrhunderts’, in: Landarbeit und Kinderwelt. Das Agrarwesen in pädagogischer Literatur 18. bis 20. Jahrhundert. Cloppenburg 1994, p. 17-31.

Brüggemann, ‘Mythologie’: Theodor Brüggemann, ‘Zur Rezeption antiker Mythologie in der Kinder- und Jugendliteratur der Goethezeit’, in: Jahrbuch ‘Imprimatur’, Neue Folge Band XII (1987), Gesellschaft der Bibliophilen e.V. Frankfurt am Main.

Brüggemann, ‘Sammlung I-II’: Kinder- und Jugendliteratur 1498-1950. Kommentierter Katalog der Sammlung Theodor Brüggemann. Osnabrück 1986-1996, 2 dln.

Brugmans: I.J. Brugmans (red.), Honderdvijfentwintig jaren arbeid op het onderwijsterrein, 1836-1961. Gedenkboek J.B. Wolters' Uitgeversmaatschappij, Groningen 1961.

Brunken-Hurrelmann: Otto Brunken, Bettina Hurrelmann und Klaus-Ulrich Pech, Handbuch zur Kinder- und Jugendliteratur. Von 1800 bis 1850. Stuttgart 1998.

BS: collectie Buijnsters-Smets, Nijmegen.

Buisman: M. Buisman J. Fzn., Populaire prozaschrijvers van 1600 tot 1815. Amsterdam [1960].

Burgers, Brood op de leesplank: Jacqueline Burgers, Brood op de leesplank. Zes illustratoren in dienst van het onderwijs. C. Jetses, J.H. Isings, Tj. Bottema, W.K. de Bruin, B. Bueninck, J. Gabriëlse. Leiden [1977].

Busken Huet, Litt. Fant.: Cd. Busken Huet, Litterarische Fantasien en Kritieken., Haarlem [1868-1885], 25 dln.

Burton: Anthony Burton, Children's Pleasures. Books, toys and games from the Bethnal Green Museum of Childhood. London 1996.

Buur: Dorothée Buur, Indische jeugdliteratuur. Geannoteerde bibliografie van jeugdboeken over Nederlands-Indië en Indonesië, 1825-1991. Leiden 1992.

Buijnsters, Bibl. Wolff en Deken: P.J. Buijnsters, Bibliografie der geschriften van en over Betje Wolff en Aagje Deken. Utrecht 1979.

Buijnsters 1973: P.J. Buijnsters, Hieronymus van Alphen (1746-1803). Assen 1973.

Buijnsters 1984: P.J. Buijnsters, Wolff & Deken, een biografie. Leiden 1984.

Buijnsters 1987: Briefwisseling van Betje Wolff en Aagje Deken, ed. P.J. Buijnsters. Utrecht 1987, 2 dln.

Buijnsters 1990: P.J. Buijnsters, ‘Nederlandse kinderboeken uit de achttiende eeuw’ in: Bib. berg, p. 168-229.

Buijnsters, Verzamelen: P.J. Buijnsters, Het verzamelen van boeken. Een handleiding. 2e druk. Utrecht 1992. Hfdst. 12 (Kinderboeken).

Buijnsters 1995: P.J. Buijnsters, Bibliofilie in de kinderkamer. Over het verzamelen en bestuderen van oude kinderboeken. Nijmegen 1995.

Buijnsters, ‘kleine republiek’: P.J. Buijnsters, ‘De kleine republiek’. Het gezin in de Nederlandse literatuur van de achttiende eeuw’, in: Documentatieblad Werkgroep 18e eeuw 24 (1992), p. 87-104.

Buijnsters, ‘scrapbook’: P.J. Buijnsters, ‘Het Nederlandse “scrapbook” 1775-1900’, in: Antiek, jrg. 31/nr. 2 (september 1996), p. 50-59.

[p. 462]

Buijnsters, ‘Houtgraaf’: P.J. Buijnsters, ‘De Amsterdamse uitgever Willem Houtgraaf (1763-1791) en het achttiende-eeuwse prentenboek voor kinderen. Een terreinverkenning’, in: E Codicibus Impressisque. Opstellen voor Elly Cockx-Indestege. Leuven, Peeters, (ter perse).

Buijnsters, ‘Hubbard’: P.J. Buijnsters en L. Buijnsters-Smets, ‘Moeder Hubbard en haar wonderhond in Holland’, in: De Boekenwereld jrg. 16/5 (juni 2000), p. 202-213.

Buijnsters-Smets, ‘van Meurs’: L. Buijnsters-Smets, ‘Jacobus van Meurs (1758-1824) als boekillustrator’, in: Antiek 15/8 (maart 1981), p. 443-456.

Buijnsters-Smets, ‘Oosterhuis’: L. Buijnsters-Smets, ‘H.P. Oosterhuis, een veelgevraagd illustrator van kinderboeken in de negentiende eeuw’, in: De Boekenwereld, jrg. 15, nr. 2 (december 1998), p. 176-189.

Buijnsters-Smets, ‘Onvermoede rijkdom’: L. Buijnsters-Smets, ‘Onvermoede rijkdom: Nederlandse kinderboekillustratie tussen 1780 en 1840’, in: Tot volle waschdom, p. 135-150.

Bijdragen: Bijdragen betrekkelijk den staat en de verbetering van het schoolwezen in het Bataafsche Gemeenebest. Leyden 1801-1815 (met titelvariatie).

Caljé-van Gulik: Kinderboeken uit de collectie van mevrouw Caljé-Van Gulik. Veilingcatalogus A.L. van Gendt & Co. Amsterdam, 23 april 1979.

van der Coelen: P.J.G. van der Coelen, De Schrift verbeeld. Oudtestamentische prenten uit Renaissance en Barok. Nijmegen 1998.

Cohen, Lewis Carroll: Morton N. Cohen, Lewis Carroll. A Biography. London 1995.

Coolsma: S. Coolsma, J. de Liefde in zijn leven en werken geschetst. Nijkerk 1917.

Daalder: D.L. Daalder, Wormcruyt met suycker. Historisch-critisch overzicht van de Nederlandse kinderliteratuur. Amsterdam 1950.

Dane: Jacques Dane, ‘De vrucht van Bijbelsche opvoeding’. Populaire leescultuur en opvoeding in protestants-christelijke gezinnen circa 1880-1940. Hilversum 1996.

Darton: F.J. Harvey Darton, Children's Books in England. Five Centuries of Social Life. Third Edition revised by Brian Alderson. London 1999.

Dasberg, Kinderboek: Lea Dasberg e.a., Het kinderboek als opvoeder. Twee eeuwen pedagogische normen en waarden in het historische kinderboek in Nederland. Assen 1981.

Dasberg, Grootbrengen: Lea Dasberg, Grootbrengen door kleinhouden als historisch verschijnsel. Elfde druk. Meppel-Amsterdam 1986 (1e druk 1975).

Dasberg-Jansing: L. Dasberg en J.W.G. Jansing, Meer kennis meer kans. Het Nederlands onderwijs 1834-1914. Haarlem 1978.

DBF: Dictionnaire de Biographie française. Paris 1933-heden.

Dekker, Uit de schaduw: Rudolf Dekker, Uit de schaduw in 't grote licht. Kinderen in egodocumenten van de Gouden Eeuw tot de Romantiek. Amsteram 1995.

van Ditzhuyzen: Reina van Ditzhuyzen, Onderwijs als opdracht. Leven en werk van de eerste vijftien ministers belast met het onderwijs in de periode 1798-1830. 's-Gravenhage 1977.

DLB 141 (1994): British Children's Writers, 1880-1914. Dictionary of Literary Biography, vol. 141. Detroit-London 1994.

DLB 163 (1996): British Children's Writers, 1800-1880. Dictionary of Literary Biography, vol. 163. Detroit-London 1996.

DNB: Dictionary of National Biography, edited by Leslie Stephen. London 1885-1903. 63 dln. + 3 supplementen.

Doc.blad 18e Eeuw: Documentatieblad Werkgroep 18e Eeuw [sinds 1993: De Achttiende Eeuw]. Nijmegen enz. 1968-heden.

Doderer-Aley: Klaus Doderer m.m.v. Peter Aley e.a., Klassische Kinder- und Jugendbücher. Kritische Betrachtungen. Weinheim-Berlin-Basel 1969.

Doderer-Müller: Klaus Doderer und Helmut Müller, Das Bilderbuch. Geschichte und Entwicklung des Bilderbuchs in Deutschland von den Anfängen bis zur Gegenwart. 2. Auflage. Weinheim und Basel 1975.

[p. 463]

Dongelmans: B.P.M. Dongelmans, Van Alkmaar tot Zwijndrecht. Alfabet van boekverkopers, drukkers en uitgevers in Noord-Nederland 1801-1850. Amsterdam 1988.

Dongelmans, ‘Fuhri’: B.P.M. Dongelmans, ‘Frederik Muller en Koenraad Fuhri’, in: Marja Keyser e.a. (red.), Frederik Muller (1817-1881), leven en werken. Zutphen 1996, p. 155-163.

Dongelmans, Immerzeel: B.P.M. Dongelmans, Johannes Immerzeel Junior (1776-1841). Het bedrijf van een uitgeverboekhandelaar in de eerste helft van de negentiende eeuw. Amstelveen 1992.

van Doorninck: J.I. van Doorninck, Vermomde en naamlooze schrijvers opgespoord op het gebied der Nederlandsche en Vlaamsche letteren. Leiden 1883-1885. 2 dln.

Drop: W. Drop, Verschijningsvormen van de Nederlandse historische roman in de negentiende eeuw, Assen 1958.

Duijx: A.W.M. Duijx, De filantropijnen. Bibliografie van in Nederland aanwezige boeken van J.B. Basedow, J.H. Campe en Chr.G. Salzmann. Leiden 1985.

Duijx-Linders: Toin Duijx en Joke Linders, De Goede Kameraad. Honderd jaar kinderboeken. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1991.

van Eeghen 1961: I.H. van Eeghen, ‘Een moderne Basedowse school in Amsterdam’, in: maandblad Amstelodamum, jrg. 48 (1961), p. 129-132.

Egger: Irmgard Egger, Lederstrumpf, ein deutsches Jugendbuch. Untersuchung zu den Bedingungen und Strukturen literarischer Transformation. Wien 1991.

Engen, Caldecott: Rodney K. Engen, Randolph Caldecott, ‘Lord of the Nursery’. London 1976.

Engen, Crane: Rodney K. Engen, Walter Crane as a book illustrator. London-New York 1975.

Engen, Greenaway: Rodney K. Engen, Kate Greenaway, a biography. London 1981.

Enschedé: J.W. Enschedé, A.C. Kruseman. Amsterdam 1899-1902, 2 dln.

Enschedé, ‘Gedenkboek Spin’: J.W. Enschedé, De boek- en handelsdrukkerij C.A. Spin & Zoon te Amsterdam 1819-1919. Gedenkboek bij haar honderdjarig bestaan. Amsterdam 1919.

Enzykl. des Märchens. Enzyklopädie des Märchens, door Kurt Ranke e.a. Berlin-New York 1955-heden.

van Essen: H.W. van Essen, Onderwijzeressen in Niemandsland. Beroepsontwikkeling in Nederland 1827-1858. Meppel 1985.

Everard: Myriam Everard, Ziel en zinnen. Over liefde en lust tussen vrouwen in de tweede helft van de achttiende eeuw. Groningen 1994.

Forum: Antiquariaat Forum, cat. nr. 100: The Children's World of Learning 1480-1880, 10 dln. Utrecht/Houten 1994-2001.

Franquinet 1942: E. Franquinet, Jules Verne, zijn persoon en zijn werk. Eindhoven 1942.

Franquinet 1964: E. Franquinet, Jules Verne en zijn Wonderreizen. Zeist 1964.

Frederiks-van den Branden: J.G. Frederiks en F. Jos van den Branden, Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde. Tweede druk. Amsterdam [1888-1891].

Füsslin: Georg Füsslin e.a., Der Guckkasten. Einblick - Durchblick - Ausblick. Stuttgart 1995.

GA: Gemeentearchief.

Gant: Elizabeth Gant, ‘Shaped Books’, in: Antiquarian Book Monthly Review, vol. X (1983), p. 132-235, 226.

GBR: Gemeentebibliotheek Rotterdam.

Gedenkboek Nut: Gedenkboek Maatschappij tot Nut van 't Algemeen 1784-1934. Amsterdam [1934].

Gelderblom: Arie Jan Gelderblom, ‘Schrijvende leidsvrouw en kindervriendin: Anna Barbara van Meerten-Schilperoort (1778-1853)’, in: Nederlandse letterkunde, jrg. 2/1 (1997), p. 29-44.

Génestet: P.A. de Génestet, Over Kinderpoëzy. Amsterdam 1865.

Gerhard: J.W. Gerhard, ‘De aesthetische opvoeding der jeugd’ en ‘Onze kinderliteratuur in de aesthetische opvoeding’ in: Studies in Volkskracht. 2e serie, nr. IV, VIII-IX, onder redactie van L. Simoms. Haarlem 1905, p. 145-207 en 309-462.

[p. 464]

Geschiedenis van de techniek in Nederland: H.W. Lintsen e.a., Geschiedenis van de techniek in Nederland: de wording van een moderne samenleving 1800-1890. 's-Gravenhage-Zutphen 1992-1996, 6 dln.

Gideonse: G.L.T. Gideonse, J.J.A. Goeverneur. Proeve van een bibliografie. Amsterdam 1969.

Gielen, ‘Struwwelpeter’: Theo Gielen, ‘Der Struwwelpeter als Spielbilderbuch’, in: Struwwelpost, Nr. 3 (Frankfurt am Main 1997).

Glénisson-Le Men: Jean Glénisson et Ségolène Le Men (red.), Le livre d'enfance et de jeunesse en France. Bordeaux 1994.

Göbels (19. Jh.): Hubert Göbels, Hundert alte Kinderbücher aus dem 19. Jahrhundert. Eine illustrierte Bibliographie. ‘Die Bibliophilen Taschenbücher’ nr. 123. Dortmund 1979.

Göbels, Zauberformel: Hubert Göbels, Zauberformel ABC. ‘Die Bibliophilen Taschenbücher’ nr. 557. Dortmund 1988.

Görlach: Manfred Görlach, Max und Moritz in aller Munde. Wandlungen eines Kinderbuches. Köln 1997. Tentoonstellings-catalogus met bibliografie van Max und Moritz-vertalingen.

Gottlieb: [Gerald Gottlieb], Early children's books and their illustration, New York-Boston [1975].

Gottschalk: Elke Gottschalk, Papier-Antiquitäten. Luxuspapiere von 1820 bis 1920. Augsburg 1996.

ter Gouw: J. ter Gouw, De Volksvermaken. Haarlem 1871.

Grenz, Mädchenliteratur: Dagmar Grenz, Mädchenliteratur. Von den moralisch-belehrenden Schriften im 18. Jahrhundert bis zur Herausbildung der Backfischliteratur im 19. Jahrhundert. Stuttgart 1981.

Groenendijk: L.F. Groenendijk, De Nadere Reformatie van het gezin. De visie van Petrus Wittewrongel op de christelijke huishouding. Dordrecht 1984.

Groenendijk-van Lieburg: L.F. Groenendijk en F.A. van Lieburg, Voor edeler staat geschapen; levens- en sterfbedbeschrijvingen van gereformeerde kinderen en jeugdigen uit de 17e en 18e eeuw. Leiden 1991.

de Groot: Aart de Groot, Leven en arbeid van J.H. van der Palm. Wageningen 1960.

Die Grosse Welt: Die Grosse Welt in Kleinen Bildern. Berliner Bilderbogen aus zwei Jahrhunderten. Berlin 1999.

Grünewald, Papiertheater: Dietrich Grünewald, Vom Umgang mit Papiertheater. Berlin 1993.

Gumuchian: Les livres de l'enfance du XVe au XIXe siècle. Préface de Paul Gavault. Librairie Gumuchian & C^ie, Paris. Catalogue nr. XIII [1930]. 2 dln.

Haining: Peter Haining, Movable books. An illustrated history. London 1979.

Hand. Ltk.: Handelingen en mededelingen van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde te Leiden. (Bevat ook Levensberichten van gestorven leden).

van Hattum: M. Van Hattum: ‘Vrouwe Bilderdijks Kindergedichtjes’, in: Mededelingenblad van de Vereniging ‘Het Bilderdijk Museum’, jrg. 2 (1985), p. 1-8.

Heller: Friedrich C. Heller, ‘Henriëtte Willebeek Le Mair (1889-1966). Bibliographische Studie über eine holländische Kinderbuch-Künstlerin’, in: Philobiblon jrg. 40, Heft 2 (juni 1996), p. 98-148.

Hemels-Vegt I: Joan Hemels en Renée Vegt, Het geïlustreerde tijdschrift in Nederland. dl. I. Amsterdam 1993.

Heijbroek: J.F. Heijbroek, De fabel. Ontwikkeling van een literatuursoort in Nederland en in Vlaanderen. Amsterdam 1941.

Hildebrand, Na vijftig jaar: Hildebrand, Na vijftig jaar. Noodige en overbodige ophelderingen van de Camera Obscura. Haarlem 1888.

Houfe, Dictionary: Simon Houfe, The Dictionary of 19th Century British Book Illustrators and Caricaturists, 3e herz. editie. Woodbridge 1996.

Huguet: Françoise Huguet avec la participation d'Isabelle Havelange, Les livres pour l'enfance et la jeunesse de Gutenberg à Guizot. Les collections de la bibliothèque de l'Institut National de recherche Pédagogique. Paris 1997.

Huiskamp: Frits Huiskamp, Naar de Vatbaarheyd der Jeugd. Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken 1800-1840. Een bibliografische catalogus. Redactie: Aranka van der Borgh, Frederieke Demmer en Astrid van der Schee. Leiden 2000.

[p. 465]

Hunt: Peter Hunt (ed.), Children's literature. An illustrated history. Oxford-New York 1995.

Jagtenberg: F.J.A. Jagtenberg, Jonathan Swift in Nederland (1700-1800). Deventer 1989.

Kalma: J.J. Kalma, ‘Ds. Johannes Henricus Nieuwold, de Fryske Pestalozzi’, in: Earebondel... Dr. G.A. Wumkes. Bolswart 1950, p. 57-73.

Kaut: Hubert Kaut, Alt-Wiener Spielzeugschachtel. Wiener Kinderspielzeug aus drei Jahrhunderten. Wien 1961.

Kaysel, Arche Noah: Roger Kaysel, Arche Noah. Schweizer Kindermuseum Baden, 1992.

Kaysel, Pestalozzi: Roger Kaysel, Pestalozzi - Fröbel - Montessori. Spielen, Gestalten, Lernen. Ein Beitrag zur Entwicklungs- und Wirkungsgeschichte des Lern- und Beschäftigungsspiels in Elternhaus, Kindergarten und Schule. Schweizer Kindermuseum Baden, 1996.

KB: Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

Keyser, ‘Guykens’: Marja Keyser, ‘De mooiste kinderboeken. De kinderboekuitgever Johannes Guykens in de Kalverstraat, 1830-1848’, in: Amstelodamum 81 (1994), p. 173-176.

Keyser, ‘Kermis’: Marja Keyser, Komt dat zien. De Amsterdamse Kermis in de negentiende eeuw. Amsterdam/Rotterdam 1976.

Keyser, ‘kleurders’: Marja Keyser, ‘De laatste kleurders. Kleurinrichtingen in Nederland in de tweede helft van de 19de eeuw’, in: Caert-thresoor, jrg. 11/4 (1992), p. 81-85.

Keijsper 1997: Chantal Keijsper, ‘Alle vakken, alle vormen, alle prijzen’. Het fonds van de negentiende-eeuwse Amsterdamse uitgeverij de Gebr. Diederichs’, in: De Boekenwereld, jrg. 14/2 (december 1997), p. 54-68.

Klasens: Joh. Klasens, Groninger grondleggers van de Nederlandse volksschool. Assen 1949.

Kleur voor kinderen: Hanna Leuvelink, Joke Linders en Johan de Zoete, Kleur voor kinderen. Het kinderboek in een Haagse tentoonstelling van 1893. Zutphen-'s-Gravenhage 1993.

KLKL: Kinderen lazen/kinderen lezen. Tentoonstellingscatalogus nr. 195 Stedelijk Museum Amsterdam, 31 oct. 1958-7 jan. 1959.

Klotz: Aiga Klotz, Kinder- und Jugendliteratur in Deutschland 1840-1950. Gesamtverzeichnis der Veröffentlichungen in deutscher Sprache. Stuttgart-Weimar 1990-1999.

Kluit: M.E. Kluit, Het protestants Réveil in Nederland en daarbuiten 1815-1865. Amsterdam 1970.

Kok: Jeanette Kok, Kinderboeken, een bibliografie van bibliografieën. Den Haag 1992.

Van Kol: Nelly [van Kol], Over kinderlectuur. Rotterdam 1901; fotografische reprint onder redaktie van A.G.J.M. Heimeriks en J.C.M. Thiel-Schoonebeek. Den Haag NBLC 1977.

de Koning: The well-known collection of J. de Koning, Leiden. Veilingcatalogus Van Stockum's antiquariaat, Den Haag, 7 oktober 1975.

de Koning, Kindertijd: Kindertijd. Tentoonstelling van oude kinderprenten en -boeken uit de collectie van J. de Koning te Leiden 3 september t/m 3 oktober 1971. ‘De Hartekamp’, Heemstede.

Koopmans van Boekeren: R. Koopmans van Boekeren, Jongensleven omtrent het midden van de negentiende eeuw. Groningen 1983.

Krafft: Barbara Krafft, ‘Coptographische Unterhaltungen. Ombres blanches, Cartes découpées, Halbschattenbilder’, in: Festschrift für Christa Pieske. Arbeitskreis Bild Druck Papier. Band 2. Münster enz. 1999, p. 71-86.

Krahé, Spielwelt: Hildegard Krahé, Lothar Meggendorfer's Spielwelt. München 1983.

Krahé, ‘Nister’: Hildegard Krahé, ‘The importance of being Ernest Nister’ in: Phaedrus 1988, p. 73-90.

Krol: Ellen Krol, De smaak der Natie. Opvattingen over huiselijkheid in de Noord-Nederlandse poëzie van 1800 tot 1840. Hilversum 1997.

Kruithof, Geschiedenis: Bernard Kruithof e.a. (red.): Geschiedenis van opvoeding en onderwijs. Nijmegen 1994^5.

Kruithof, Zonde en deugd: Bernard Kruithof, Zonde en deugd in domineesland. Groningen 1990.

[p. 466]

Kruseman, Bouwstoffen: A.C. Kruseman, Bouwstoffen voor een geschiedenis van den Nederlandschen boekhandel gedurende de halve eeuw 1830-1880. Amsterdam 1886-1887, 2 dln. in 4 banden.

Kuik: N. Kuik, De geschiedenis van drukkerij de Lange/van Leer. Deventer 1977.

Landwehr, Prentgeschenk: John Landwehr, Prentgeschenk van 60 ABC boekjes. Alphen aan den Rijn 1995.

Landwehr, prentenboek: John Landwehr, Het ijzersterke prentenboek. Schetsen uit negentiende-eeuwse kinderboeken. Utrecht 1997.

Latzarus: Marie-Thérèse Latzarus: La littérature enfantine en France dans la seconde moitié du XIXe siècle. 2e druk Paris 1924.

Lauwerkrans: Riet Schenkeveld-van der Dussen (hoofdred.), Met en zonder lauwerkrans. Schrijvende vrouwen uit de vroegmoderne tijd 1550-1850: van Anna Bijns tot Elise van Calcar. Amsterdam 1997.

Le Men: Ségolène Le Men, Les abécédaires français illustrés du XIX^e siècle. [Paris, Promodis, 1984]

Lenders: Jan Lenders, De burger en de volksschool. Culturele en mentale achtergronden van een onderwijshervorming [in] Nederland 1780-1850. Nijmegen 1988.

Liebert, ‘Max und Moritz’: Ute Liebert, eine Bibliographie der Original-Ausgaben von Max und Moritz, in: 125 Jahre Max und Moritz, Stuttgart 1990. Ausstellungskatalog Wilhelm-Busch-Museum Hannover.

Liedke: Max Liedtke, Pestalozzi. Baarn 1976.

Van der Linden: Fons van der Linden, De grafische technieken. De Bilt 1979.

Van der Linden 1992: Fons van der Linden, Hoe origineel is grafiek? Over het onderscheiden en het onderkennen van originaliteit in grafiek. De Bilt 1992.

Lithografie in Nederland: Lithografie in Nederland. Speciale uitgave van De Boekenwereld, jrg. 15/1 (oktober 1998).

Livre pour la jeunesse: Viviane Ezratty en Françoise Lévèque (ed.), Le livre pour la jeunesse: un patrimoine pour l'avenir. Actes des rencontres interprofessionnelles organisées par la bibliothèque l'Heure Joyeuse les 14 et 15 novembre 1994 au Lycée Henri IV, suivis d'un répertoire des fonds de conservation. Paris 1997.

LJ: Lexicon van de Jeugdliteratuur. Groningen 1982-heden (losbladig).

LKJ: Klaus Doderer (ed.), Lexikon der Kinder- und Jugendliteratur. Weinheim und Basel 1975-1982, 4 dln.

LM: Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, Den Haag.

Loosjes: Vincent Loosjes, Geschiedenis van de Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels 1815-1915. Amsterdam 1915.

Lottmann: Herbert R. Lottman, Jules Verne, an exploratory biography. New York 1996.

Lustige Entfaltungen: Lustige Entfaltungen. Auszieh-, Stehauf- und andere Spielbücher aus den letzten 100 Jahren. Katalog Stadt Duisburg 1990/1991.

Maas, ‘archeologie’: Nop Maas, ‘De archeologie van het Nederlandse stripverhaal’ [Uitgelezen Boeken, jrg. 6/3, februari 1997].

Maas, Linse: Nop Maas, Jan Linse, de eerste Nederlandse striptekenaar. [Haarlem 1996].

Maas, Spectator: Nop Maas, De Nederlandsche Spectator. Schetsen uit het letterkundig leven van de tweede helft van de negentiende eeuw. Utrecht/Antwerpen 1986.

Manson: Michel Manson, ‘La librairie d'éducation dans le premier tiers du XIXe siècle’, in: Jean-Yves Mollier (ed.), Le Commerce de la librairie en France aux XIXe siècle 1798-1914. Paris 1997, p. 271-282.

Von der Marwitz: Christa von der Marwitz, 175 Jahre Jos. Scholz-Mainz Verlag. Mainz 1968.

Martin-Chartier: H.J. Martin en R. Chartier (ed.), Histoire de l'édition française. T. III. Paris 1985.

Mathijsen: Marita Mathijsen, Gij zult niet lezen. De geschiedenis van een gedoogproces. Amsterdam 1996.

[p. 467]

Matsier: Nicolaas Matsier, Alice in Verbazië. Amsterdam 1996.

McLean 1969: Ruari McLean, Pictorial Alphabets. London 1969.

McLean 1983: Ruari McLean, Victorian Publishers' Book-Bindings in Paper. London 1983.

Metken: Sigrid Metken, Geschnittenes Papier. Eine Geschichte des Ausschneidens in Europa von 1500 bis heute. München 1978.

Met rooie oortjes: Met rooie oortjes en vochtige ogen. Het Nederlandse kinderboek door de eeuwen heen. Catalogus van de kinderboekententoonstelling in het Nederlands Openluchtmuseum Arnhem 4 augustus-22 oktober 1989. Arnhem 1989.

van der Meulen: R. van der Meulen, Een veertigjarige uitgeversloopbaan. A.W. Sijthoff te Leiden 1851-1891. Amsterdam 1891.

de Meyer: Maurits de Meyer, De volks- en kinderprent in de Nederlanden van de 15e tot de 20e eeuw. Antwerpen-Amsterdam 1962.

Miles: David Miles, 100 Moveables. Canterbury, Kent. Catalogue Autumn 1990.

Mommers-Janssen: Caesarius Mommers en Ger Janssen, Zwijsen, een passie voor uitgeven. Geschiedenis van een educatieve uitgeverij. Tilburg 1997.

Montanaro: Ann Montanaro, Pop-up and Movable books. A bibliography. Metuchen & London 1993.

Moon collection: The Marjorie Moon Collection of Early English Children's Books. Veilingcatalogus Christie's Londen, 28 juni 1995.

Muir: Percy Muir, English Children's books 1600 to 1900. London 1985^4.

Muir, Victorian: Percy Muir, Victorian illustrated books. London 1985.

Müller: Helmut Müller, ‘Vom Sittenbüchlein zur moralischen Erzählung’, in: Buchhandelsgeschichte 2/4 (1980), p. 203-218.

Müller, Vorläufer: Helmut Müller, Die Vorläufer des Kinderbilderbuches in Deutschland bis 1845. Frankfurt am Main 1980.

Muller: Populaire prozaschrijvers der XVIIe en XVIIIe eeuw. Amsterdam, Frederik Muller & C^ie, 1893.

Mijnhardt-Wichers: W.W. Mijnhardt en A.J. Wichers (red.), Om het algemeen volksgeluk. Twee eeuwen particulier initiatief 1784-1984. [Edam 1984].

‘Mijn hoepel, mijn priktol’: ‘Mijn hoepel, mijn priktol, verruil ik voor boeken’. Catalogus antiquarische jeugdboeken Stichting Kinderboek-Cultuurbezit. Periode 1700-1900. Winsum 1999. NBLC: Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum, Den Haag.

NCC: Nederlandse Centrale Catalogus.

De negentiende eeuw: De negentiende eeuw. Documentatieblad Werkgroep 19e eeuw. Leiden enz. 1977-heden.

Neuburg: Victor E. Neuburg, Popular literature. A history and guide. From the beginning of printing to the year 1897. Harmondsworth 1977.

Nieuwe Bijdragen: Nieuwe Bijdragen ter bevordering van het onderwijs en de opvoeding voornamelijk met betrekking tot de lagere scholen in de Vereenigde Nederlanden [resp.: in het Koningrijk der Nederlanden. s'-Gravenhage 1815-1860.

Nieuwsblad: Nieuwsblad voor den Boekhandel.

Noesser: [Laura Noesser], Fonds ancien de littérature pour la jeunesse. Catalogue de livres imprimés avant 1914. Bibliothèque de l'Heure Joyeuse. Paris 1987.

NNBW: P.C. Molhuysen en P.J. Blok, Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Leiden 1911-1937. 10 dln.

NOM: (bibliotheek) Nederlands Openlucht Museum Arnhem.

NUC: The National Union Catalog. Pre-1956 Imprints. London etc. 1968-1980. 685 dln.

Oelkers: J. Oelkers, Reformpädagogik. Eine kritische Dogmengeschichte. Weinheim-München 1989.

[p. 468]

Oelkers-Osterwalder: Jürgen Oelkers und Fritz Osterwalder (hrsg.), Pestalozzi, Umfeld und Rezeption: Studien zur Historisierung einer Legende. Weinhem etc. 1995.

Onstenk: A.J. Onstenk, ‘Ik behoor bij mezelf’. Cornelis Elisa van Koetsveld 1807-1893. Assen 1973.

Oosterbaan: J.C. Oosterbaan, Karl May, Een ketting van boeken. 2e druk. Krabbendijke 2000.

Opie, Nursery Companion: Iona and Peter Opie, A Nursery Companion. Oxford University Press [1980].

Opie, Dictionary of Nursery Rhymes: Iona and Peter Opie, The Oxford Dictionary of Nursery Rhymes. New Edition. Oxford University Press [1997].

Opie-Alderson: Iona and Robert Opie and Brian Alderson, The Treasures of Childhood. Books, toys and games from the Opie Collection. New York 1989 (2e ongewijzigde druk 1995).

Osborne: The Osborne Collection of Early Children's Books, 1566-1910. A Catalogue [prepared by Judith St. John]. Toronto 1975, 2 dln.

Ouwe Bram leeft nog!: Ouwe Bram leeft nog! Tijdschrift over protestants-christelijke jeugdboeken vroeger en nu. Veenendaal, antiquariaat 't Vergeten boek, 1995-heden.

Oxford Companion: Humphrey Carpenter and Mari Prichard, The Oxford Companion to children's literature. Oxford-New York 1984.

Partridge: J. Partridge, Comic Alphabets. London 1961.

van de Pas: W. van de Pas, De strijd voor het katholieke boek. Amsterdam 1949.

PBF: Provinsjale en Buma Biblioteek fan Fryslân, Leeuwarden.

Phaedrus: Phaedrus. An International Annual of Children's Literature Research. 1988-heden.

Pieske, Luxuspapier: Christa Pieske e.a., Das ABC des Luxuspapiers. Herstellung, Verarbeitung und Gebrauch 1860-bis 1930. Berlin 1983.

Pieske, ‘Hubbard’: Christa Pieske, ‘Old Mother Hubbard and her Dog’, in: Leander Petzoldt e.a. (Hrsg.), Bild und Text. Beiträge zur Europäischen Ethnologie und Folklore, Bd. 5. Bratislava 1993, p. 173-190.

Pomes: H. Pomes, Over Van Alphen's Kindergedichtjes. Bijdrage tot de kennis van de opvoeding hier te lande in de achttiende eeuw. Rotterdam 1908.

Pop-Up: Pop-Up. Het boek in beweging. Tentoonstellingscatalogus Stadsbibliotheek Haarlem 1996.

Pressler: Christine Pressler, Schöne alte Kinderbücher. Eine illustrierte Geschichte des deutschen Kinderbuches aus fünf Jahrhunderten. München 1980.

Quayle: Eric Quayle, The Collector's Book of Children's Books. New York 1971.

Quérard: J.-M. Quérard, La France littéraire ou dictionnaire bibliographique. Paris 1827-1839; reprint Paris (1964).

RA: Rijksarchief.

Realms of Childhood: Catalogue 41 van antiquariaat Justin G. Schiller, New York, 1983.

Reeser, Andersen: Hans Reeser, Andersen op reis door Nederland. Zutphen 1976.

Reinsma: R. Reinsma, Scholen en Schoolmeesters onder Willem I en II. Den Haag [1965].

Renier, Moveable books: Moveable books. The Renier Collection of Historic and Contemporary Children's Books. Bethnal Green Museum of Childhood, London. Occasional List, No. 3 (1988).

Renier, Nister: Ernest Nister. The Renier Collection of Historic and Contemporary Children's Books. Bethnal Green Museum of Childhood, London. Occasional List, No. 8 (1990).

Renier, Painting and Colouring Books: Painting and Colouring Books. The Renier Collection of Historic and Contemporary Children's Books. Bethnal Green Museum of Childhood, London. Occasional List, No. 10 (1993).

Réveil in druk: W. Heijting e.a., Aspecten van het Réveil in druk. Onder redactie van A.J. van den Berg e.a. Zoetermeer 1998.

Ries: Hans Ries, Illustration und Illustratoren des Kinder- und Jugendbuchs im deutschsprachigen Raum 1871-1914. Osnabrück 1992.

[p. 469]

Rietveld-van Wingerden, diss.: Marjoke Rietveld-van Wingerden, Voor de lieve kleinen. Het jeugdtijdschrift in Nederland 1757-1942. Den Haag 1992 (dissertatie VU).

Rietveld-van Wingerden: Marjoke Rietveld-van Wingerden, Jeugdtijdschriften in Nederland & Vlaanderen 1757-1942. Bibliografie. Leiden 1995.

Rietveld-van Wingerden, ‘Gedenk’: M. Rietveld-van Wingerden, Gedenk aan uwen Schepper in de dagen uwer jongelingschap. 's-Gravenhage 1984.

Rietveld-van Wingerden, ‘Jan de Liefde’: Marjoke Rietveld-van Wingerden, ‘Pedagogiek met de bijbel: Jan de Liefde (1814-1869)’, in: Pedagogische verhandelingen. Utrecht 1987, p. 357-365.

Roelants, Herinneringen: [H.A.M. Roelants], Herinneringen mijner jeugd (1827-1846) aan onze kinderen verteld. Schiedam 1902.

Rossbacher: Karlheinz Rossbacher, Lederstrumpf in Deutschland. Zur Rezeption James Fenimore Coopers beim Leser der Restaurationszeit. München 1972.

Rühle: Reiner Rühle, ‘Böse Kinder’. Kommentierte Bibliographie von Struwwelpetriaden und Max- und Moritziaden. Osnabrück 1999.

Rümann: Arthur Rümann, ‘Robinson und Robinsonaden in der Buchillustration des 18. und 19. Jahrhunderts’, in: Philobiblon, jrg. 9 (1936), p. 9-25.

Ryan: Edward Ryan, Paper Soldiers. The Illustrated History of Printed Paper Armies of the 18th, 19th & 20th centuries. London 1995.

van Rijn: [Gerrit van Rijn], Catalogus eener belangrijke verzameling kinderboeken, kinderspelen en kinderprenten. Utrecht 1883.

Saakes: Naamlijst van Nederduitsche boeken (...) gedurende de jaaren 1790-1848 in ons vaderland uitgekomen. Amsterdam 1790-1848.

Saalmink: [Louis G. Saalmink], Nederlandse bibliografie 1801-1832. Houten 1993. 3 dln.

Saalmink, Brave Hendrik: L.G. Saalmink, ‘De op- en teloorgang van De brave Hendrik’, in De Boekenwereld, jrg. 8/4 (april 1992), p. 170-183.

SAB: Stads- of Athenaeumbibliotheek Deventer.

Sanders: Maria J.E. Sanders, Het Nederlandse kinderlied (van 1770-1940), een bijdrage tot de kennis van het Nederlandse kunstkinderlied. Amsterdam 1958.

Van Sas 1995: N.C.F. van Sas, Talen van het vaderland. Over patriottisme en nationalisme. Amsterdam 1995.

Van Sas 1999: N.C.F. van Sas (red.), Vaderland. Een geschiedenis vanaf de vijftiende eeuw tot 1940. Amsterdam 1999.

SBH: Stadsbibliotheek Haarlem.

Scheen: Pieter A. Scheen, Lexicon Nederlandse beeldende kunstenaars 1750-1950. 's-Gravenhage 1969-1970. 2 dln.

Schenk-Baumann: Tonia Schenk-Baumann, Nelly Bodenheim, haar leven en werk. Amsterdam [1988].

Die Schiefertafel: Die Schieferftafel. Zeitschrift für historische Kinderbuchforschung. Hamburg enz. 1978-1986; opgevolgd door Phaedrus (zie aldaar).

Schneider: Cornelia Schneider, Die Bilderbuchproduktion der Verlage Jos. Scholz (Mainz) und Schaffstein (Köln) in den Jahren 1899 bis 1932. Diss. Frankfurt am Main 1984.

Schuster-Engen: Thomas E. Schuster & Rodney Engen, Printed Kate Greenaway. A Catalogue Raisonné. London 1986.

Schweizer: Werner R. Schweizer, Münchhausen und Münchhausiaden. Werden und Schicksale einer deutsch-englischen Burleske. Bern-München 1969.

Sieverling: Rainer Sieverling, Die Abenteurromane Gustave Aimards. Ein Beitrag zur Geschichte der französischen Trivialliteratur im 19. Jahrhundert. Freiburg 1982.

Sikemeier: J.H. Sikemeier, Elise van Calcar-Schiotling. Haar leven en omgeving, haar arbeid, haar geestesrichting. Haarlem 1921.

Spielmann-Layard: M.H. Spielmann and G.S. Layard, The life and work of Kate Greenaway. Londen 1905; reprint London 1986.

Spies 1999: Marijke Spies, ‘De romantische De Ruyter. “Vlissinger Michiel” in de negentiende-eeuwse jeugdliteratuur’, in: K.D. Beekman e.a. (red.), De as van de Romantiek. Opstellen aangeboden aan prof. dr. W. van den Berg. Amsterdam 1999, p. 264-274.

[p. 470]

Staverman: W.H. Staverman, Robinson Crusoe in Nederland. Groningen 1907.

Stellingwerff: J. Stellingwerff, Kleine geschiedenis van het groot ABC-Boek of Haneboek met facsimile. [Den Haag 1979]. 2 dln.

Stevan: S.J. Stevan: Heerlijkheden uit het verleden. Kinderboek en illustratie 1750-1900. Wedde 1993.

Sturm: J.C. Sturm, ‘De zondagsschool in historisch-pedagogisch perspectief’, in: L.F. Groenendijk en J.C. Sturm (red.), Leren geloven in de Lage Landen; facetten van de geschiedenis van de religieuze opvoeding. Amsterdam 1993.

Superimposed Plates: [Hans Oldewarris], Zerlegbare Modellen. Superimposed Plates. Planches Superposables. [Rotterdam 1996].

Techniek boekillustratie: De techniek van de Nederlandse boekillustratie in de 19e eeuw. Amstelveen 1995 (Kerstnummer Grafisch Nederland 1995).

Thieme-Becker: U. Thieme und F. Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler. Von der Antike bis zur Gegenwart. Leipzig 1907-1950. 37 dln.

Tot volle waschdom: Tot volle waschdom. Bijdragen aan de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur. Onder redactie van Berry Dongelmans en anderen. Den Haag 2000.

Trigon: Jean de Trigon, Histoire de la littérature enfantine de Ma Mère l'Oye au Roi Babar. Paris 1950.

UBA: Universiteitsbibliotheek Amsterdam.

UBG: Universiteitsbibliotheek Groningen.

UBL: Universiteitsbibliotheek Leiden.

UBN: Universiteitsbibliotheek Nijmegen.

Vansummeren: Patricia Vansummeren, Kinderprenten van Brepols. [Turnhout 1996].

Van Veen: The Van Veen Collection of Children's Books and Juvenilia. Part 1-2. Veilingcatalogus Sotheby's/ Mak van Waay, London 28 februari en Amsterdam 25 juni 1984.

Van Veen, ‘Assepoester’: Mr. C.F. van Veen, ‘Beknopte genealogie van het geslacht Assepoester’, in: Antiek, jrg. 5/4 (november 1970), p. 266-274.

Van Veen, van Goor: P.A.F. van Veen, Drie generaties van Goor 1839-1951. Dordrecht 1951.

Veltman-van den Bos: Ans J. Veltman-van den Bos, Petronella Moens (1762-1843), de Vriendin van 't Vaderland. Nijmegen 2000.

Verhoeven, Cooper: W.M. Verhoeven (ed.), James Fenimore Cooper. New historical and literary contexts. Amsterdam 1993.

Versluys: J. Versluys, Geschiedenis van de opvoeding en het onderwijs vooral in Nederland. Groningen 1878-1879. 4 dln.

Versteegen: C. Versteegen, Aandacht, Behoud, Conservering. Een onderzoek naar de aanwezigheid van ABC-kinderboekjes in Nederland. W.S.F.-cahier nr. 6. Deventer 1993.

Vlieger catalogus [ca. 1886]: Catalogus van Prentenboeken, Leer- en Leesboeken, Prachtwerken, enz. van J. Vlieger Amsterdam. [ca. 1886]; aanwezig in BS.

Vlieger catalogus [ca. 1907]: Catalogus van Boeken en Prentenboeken. J. Vlieger, Amsterdam. [ca. 1907]; aanwezig in LM.

Vlieger 1984: G.H. Vlieger en G.J. Vlieger, ‘Vlieger voor papier, 125 jaar boeken en papier in de Halvemaansteeg’, in: jaarboek Amstelodamum, dl. 76 (1984), p. 173-212.

Vlieger 1987: G.J. Vlieger, ‘Iets over de klanten en de winkelvoorraad van de firma J. Vlieger’, in: jaarboek Amstelodamum, dl. 79 (1987), p. 171-185.

Van Vloten: J. van Vloten, Nederlandsche baker- en kinderrijmen. Vierde, veel vermeerderde druk. Met melodiën, bijeengebracht door M.A. Brandts Buys. Leiden [1894].

Vogel: Heiner Vogel, Bilderbogen und Würfelspiel. Leipzig 1981.

De Vries: Anne de Vries, Wat heten goede kinderboeken? Opvattingen over kinderliteratuur in Nederland sinds 1880. Amsterdam 1989.

De Vries, ‘Dik Trom’: Anne de Vries, ‘Dik Trom en de bezorgde opvoeders’, in: Bzzlletin 115 (1984), p. 65-76.

De Vries, ‘kinderziel’: Anne de Vries, ‘De tere kinderziel’, in: De achtervolging voortgezet. Opstellen over moderne letterkunde aangeboden aan prof. dr. Margaretha H. Schenkeveld. Amsterdam 1989, p. 129-141.

[p. 471]

De Vries, Van Alphen tot Zonderland: Van Alphen tot Zonderland: de Nederlandse kinderpoëzie van alle tijden/ verzameld door Anne de Vries. Amsterdam 2000.

De Vries, Bloempjes: Leonard de Vries, Bloempjes der vreugd' voor de lieve jeugd. Amsterdam 1958.

De Vries, Treasury: Leonard de Vries, A Treasury of Illustrated Children's Books. Early Nineteenth-Century Classics from the Osborne Collection. New York 1989.

Van Vugt: Joos van Vugt, Broeders in de katholieke beweging. De werkzaamheden van vijf Nederlandse onderwijscongregaties van broeders en fraters, 1840-1970. Nijmegen 1994.

Wallach: Anne Tolstoi Wallach, Paper Dolls. How to find, recognize, buy, collect and sell the cutouts of two centuries. New York etc. [1982].

Waller: Verzameling F.G. Waller. Catalogus van Nederlandsche en Vlaamsche populaire boeken. Uit de nagelaten papieren bewerkt door Emma Dronckers. 's-Gravenhage 1936.

Waller, Biogr. woordenboek: F.G. Waller, Biografisch woordenboek van Noord-Nederlandsche graveurs. 's-Gravenhage 1938.

Warner: Oliver Warner, Captain Marryat. A Rediscovery. Londen 1953.

Waij 1999: Wonderreizen. Jules Verne bibliografie 1864-2000. Voor het Jules Verne Genootschap samengesteld door Kees Waij. [z.p., 1999].

Weber-Kellermann: Ingeborg Weber-Kellermann, Die Kindheit. Kleidung und Wohnen, Arbeit und Spiel. Eine Kulturgeschichte. Frankfurt am Main 1979.

Wegehaupt I: Heinz Wegehaupt unter Mitarbeit von Edith Fichtner, Alte deutsche Kinderbücher. Bibliographie 1507-1850. Berlin 1979.

Wegehaupt II: Heinz Wegehaupt, Alte deutsche Kinderbücher. Bibliographie 1851-1900. Stuttgart 1985.

Wellinga: E. Wellinga, Rondom den schoolhouder Roelf Gerrit Rijkens (1795-1855). [Arnhem, ca. 1963].

Whalley-Chester: Joyce Irene Whalley and Tessa Rose Chester: A History of Children's Book Illustration. Londen 1988.

Whitton, Paper Toys: Blair Whitton, Paper Toys of the World. Cumberland 1986.

Whitton, Tuck: Blair & Margaret Whitton, Collector's Guide to Raphael Tuck & Sons. Paper Dolls, Paper Toys & Children's Books. Cumberland 1991.

Wirth: Louise J.Th. Wirth, Een eeuw kinderpoëzie (1778-1878). Groningen-Den Haag 1925.

van Wijk-Sluyterman: Margreet van Wijk-Sluyterman, Van anonieme boekversierders tot erkende kunstenaars. Twee eeuwen boekverzorging en illustraties van het Nederlandse Jeugdboek. Den Haag 1982.

ZB: Zeeuwse Bibliotheek Middelburg.

Zingende Kinderwereld: Jopje Bakker, De zingende Kinderwereld. Tweehonderd jaar kindermuziekboeken. Catalogus KB Den Haag 1985.

De Zoete: Johan de Zoete, Zomaar een plaatje? De introductie van nieuwe illustratietechnieken in Nederland in de negentiende eeuw. Maarssen 1991.

Van de Zijpe 1967: René van de Zijpe, ‘Jacob Grimm en de Nederlanden’, in: Handelingen van het 26e Vlaams filologencongres. Gent 1967, p. 337-347.

Van de Zijpe 1975: René van de Zijpe, ‘Die erste niederländische Übersetzung Grimmscher Märchen von 1820’, in: Ludwig Denecke (Hrsg.), Brüder Grimm Gedenken II. Marburg 1975, p. 168-182.

[p. 472]

Verder catalogi van gespecialiseerde kinderboekantiquariaten zoals: Acanthus (Utrecht), Aleph Bet Books (New York), Andrea v. der Osten (Hilpoltstein), Bert Hagen (Castricum), Buchantiquariat ‘Am Rhein’ (Basel), Dik Ramkema (Overveen), Hans Lindner (München), Justin G. Schiller (New York), Robert Wölfle (München), Sabine Keune (Duisburg) en Thierry Corcelle (Parijs).

Klein Duimpje opgesloten in een muizenval uit: Het Leven van Klein Duimpje. Leyden, D. Noothoven van Goor, [ca. 1860].