25 jaar boekhandel De Tribune

[p. 87]

De denker
Of: denken in beweging^*
Cyrille Offermans

De schrijver heeft zijn werkkamer verlaten om koffie te halen, de interviewer snuffelt in zijn aantekeningen, schrapt wat, grinnikt, bladert in een boek, verbetert wat. In een hoek van de kamer staat tussen stapels boeken een tv-toestel, beelden van een onduidelijke discussie, geen geluid. De schrijver komt terug met een rinkelend dienblad, neuriënd, schenkt koffie in, zet het raam voor een van de werktafels ruim open en gaat zitten.

Interviewer: Laatst werd u in de aankondiging van een radiointerview als denker geïntroduceerd. Is dat een kwalificatie waar u zich in kunt vinden?

Schrijver: Nee. Of hoogstens ironisch. Maar ik neem aan dat ook die aankondiging iets ironisch had.

I: Dat betwijfel ik, eerlijk gezegd, het klonk ernstig.

S: Mijn God.

I: U bent daar niet gelukkig mee, met die kwalificatie.

S: Dat is nog mild geformuleerd. Die pathetiek, daar kan ik eenvoudigweg niet tegen. (fingeert vraaggesprek) ‘Mag ik u vragen: wat doet u voor uw beroep?’ ‘Denker, ik ben denker.’ Daar kun je toch niet meer mee aankomen, in alle ernst, iemand die zichzelf van dat etiket voorziet is niet goed snik. (is even in gepeins verzonken) Als ik aan een denker denk, denk ik aan De denker van Rodin.

I: Dat is toch een geweldig beeld, zou ik denken.

S: Vind je? Ik hou niet van Rodin. (wacht even) Nou ja, zijn tekeningen, maar verder... (wacht, gaat door als de interviewer niet reageert) Een epigoon is het, die Rodin, een Michelangelo-imitator. Die man kon niets aanraken of het veranderde in iets reusachtigs. Die denker van hem is een atleet, een gigant, een en al spierbundel, alsof de dingen waar hij zich in dat granieten hoofd mee bezighoudt een bovenmenselijke inspanning vergen, iets schrikwekkends waar minder kolossaal gebouwde stervelingen ten enenmale geen weet van kunnen hebben. Als er ooit iets uitkomt, uit dat hoofd bedoel ik, dan moet het een loodzware modderstroom van godvrezende hoofdletterwoorden en kleverige abstracta zijn.

I: En waarom niet iets geniaals?

* Dit is het begin van een groot essay in dialoogvorm (waar ik momenteel aan werk) over de vraag wat het begrip intellectueel anno 2003 nog kan inhouden. Hoewel ‘de schrijver’ wel een beetje op mij lijkt, betreft het een gefingeerd personage. (C.O.)

[p. 89]

S: Uiteraard iets geniaals! Iemand die zo in de kijker gaat zitten en die ons, argeloze passanten, zonder mededogen met die hele afgetrainde muskulatuur confronteert, die kan straks moeilijk met een doordeweeks flutideetje komen aanzetten. Nee, die broedt op niets minder dan de oplossing van het wereldraadsel.

I: U vindt hem een aansteller.

S: Ach, iets tragisch heeft hij ook wel, zoals bijna alle aanstellers.

Misschien is hij vooral iemand die zich op de verkeerde wedstrijd heeft voorbereid. Of die geen idee heeft hoe hij zich moet voorbereiden om met enig succes te kunnen deelnemen aan de wedstrijden die er op dat moment toe doen. Let wel: het is 1880.

I: Misschien piekert hij over de Olympische Spelen. Athene, 1896, als hij daar al niet te oud voor is. Daar zou hij als kogelstoter of discuswerper een heldenrol kunnen spelen.

S: Heel goed mogelijk. Heel goed mogelijk dat hij droomt van een glanzende carrière in de arena's van de twintigste eeuw. Maar als denker hoort hij bij een tijd die omstreeks zijn conceptie al onherroepelijk tot het verleden behoorde. Het lijkt of hij op het punt staat de last van de hele wereld te gaan torsen, terwijl zijn gevoeliger, intellectueel verweesde tijdgenoten zich juist van die loodzware taak bevrijd hebben. Zij vragen zich juist af hoe zich in die wereld te bewegen - met een minimum aan ballast maar liefst wel met enige souplesse. Want dat is wat denken voortaan betekent: in beweging komen, in jezelf of je directe omgeving motieven ontdekken om in beweging te komen, zonder argwaan, zonder woeste gebaren, zonder stemverheffingen. (denkt even na) Die krachtpatser van Rodin lijkt zich eerder af te vragen waar die verdomde wereldbol in zijn nek gebleven is.