Rock 'n' roll

[p. 77]

V Everly's smart is ieders smart
De mengsmering van een muzikale tweeling

Op 22 en 23 september 1983 zongen de broers Don (geboren 1937) en Phil (geboren 1939) Everly in de Albert Hall te Londen een enthousiast publiek toe. Daarvan werd de dubbelelpee Reunion concert getrokken. Vrijdag 11 februari 1984 zond de Avro-televisie drie kwartier hiervan uit. Met een brok in de keel heb ik zitten kijken; soms zat ik met een loep voor het scherm om maar niet één oogbeweginkje van Phil te hoeven missen. Ik was er niet bij in Londen, maar heb mij een paar keer laten vertellen hoe ontroerend het was: Don en Phil weer bij elkaar!

Na afloop van de tv-registratie riep ik uit: ‘Ik word lid van de Avro!’ Op dat voornemen ben ik inmiddels teruggekomen. Ondertussen blijf ik de Avro eeuwig dankbaar voor deze uitzending. Mijn gevoelig, rockend jongenshart had weer eens gebonkt en geraasd.

In 1984 schreef Henk Spaan, die erbij was in Londen, het enige artikel (later afgedrukt in Spaan's Appels en peren), over de Everly Brothers dat ik tot nu toe meer dan honderd keer heb gelezen. Spaan is in staat een beeld van de Everly Bros op te roepen dat in mijn ogen volmaakt is. Over de aankomst van Don en Phil bij de zaal waarin zij na talloze conflicten, tien jaar niet tegen elkaar praten en uiteraard niet samen optreden uiteindelijk weer gouden duetten zouden kwelen, schrijft Spaan: ‘Ze kwamen apart, ieder in zijn eigen Rolls. Zouden ze nog steeds ruzie hebben?’ De r&r-liefhebber weet waarover het gaat: over de enige klassieke ruzie uit de geschiedenis van de moderne muziek.

Don en Phil, dat ging niet meer zo goed samen. Dat wisten we allemaal aan het einde van de jaren zestig. Weliswaar versche-

[p. 78]

nen de broers in 1972 nog met de elpee Stories we could tell en een soort verzoeningselpee The exciting Everly Brothers, maar we voelden dat het zó niet langer ging. Op de laatstgenoemde elpee was er sprake van een reünie; inderdaad, de broers hadden sedert 1968 weinig samen meer gepresteerd. Er kwam nog één elpee, in 1973, en toen gebeurde hèt in het John Wayne Theatre in Knott's Berry Farm (Hollywood). Op 14 juli van dat jaar smeet Phil zijn gitaar op de grond en kon Don niets anders doen dan de opheffing van het duo bekend maken.

Voor de buitenwereld was dat de enige onbeschaafde daad die de broers tot op dat moment vertoond hadden. Jerry Lee Lewis zou een pistool gepakt hebben, Elvis zou in soortgelijke situaties vreselijk zijn gaan vloeken, Johnny Cash was een partijtje gaan worstelen. Maar de Everly's gingen na deze uitbarsting uiteen en hebben tot op heden geweigerd maar iets over hun jarenlang slepende ruzie bekend te maken. Phil bleef het meest in het nieuws; hij maakte enkele solo-elpees (die iets minder slecht waren dan die van Don) en scoorde zelfs met Cliff Richard in 1983 een hit in Engeland. De altoos wanhopende fans analyseerden de teksten van Phil's elpee Living alone (1979). Zong hij over zijn broer of over huwelijksmoeilijkheden? Het nummer ‘The fall of '59’ sloeg in ieder geval ook op Don, maar ‘You broke it’ leek toch meer over een meisje te gaan.

Gary Herman schrijft in Rock 'n' roll Babylon over de twee slechte huwelijken van Don tussen 1957 en 1963. Tijdens een tournee in Engeland in 1962 werd Don twee keer binnen twaalf uur naar een ziekenhuis gebracht. Don was drugs gaan gebruiken en verliet uiteindelijk Engeland in zijn eentje, Phil in wanhoop achterlatend. Don begon aan een reeks zelfmoordpogingen, werd verliefd op een vrouw die aan hersenvliesontsteking leed en besloot na haar genezing vóór het meisje te kiezen en tégen zijn broer. Phil had amoureus ook niet stilgezeten: hij had twee echtscheidingen achter de rug. Voorts bezondigde Phil zich ook aan de drugs, om precies te zijn speed, dat een uitstekend middel is om ruzies buitenproportioneel te laten escaleren.

Toch is Don er het ergst aan toe geweest: hij verbleef in de ja-

[p. 79]

ren zestig herhaaldelijk in psychiatrische ziekenhuizen. Soms was Don zelfs een beetje gemeen, vooral toen hij op het hoogtepunt van de broedertwist zei: ‘Onze act is eigenlijk al tien jaar dood.’

De literatuur over de Everly's en hun wedervaren is omvangrijk, maar zelden verhelderend. Op het artikel van Spaan na verscheen er een verstandig stukje in Story of pop en een in Stuart Colman's They kept on rockin'. De rest van de Everly-literatuur is achterklap, neerbuigend geschrijf of haatdragend proza. Waarom? - heb ik mij altijd afgevraagd. Ik denk omdat de broers nergens bij horen: ze zijn geen zuivere rock, geen country of western, geen beat. Wat dan wel? Uniek! En daar ligt dus het probleem.

De Everly's hoorden er altijd nèt niet bij. Toen King Elvis in militaire dienst moest, stond de wereld een minuut stil. Zonder het geringste beetje op Elvis af te dingen: toen de broers samen voor zes maanden bij de Amerikaanse marine moesten, vond ik dat veel erger. Maar de aarde draaide door. De broers zijn daarna (1962) nooit meer geworden wat ze waren. De Amerikaanse lucht-, zee- en landstrijdkrachten hebben wat muzikale moord op hun geweten. Want, eerlijk is eerlijk, Elvis is toch nooit meer de èchte Elvis geworden na zijn, Duits, militair avontuur.

In de hele, uitermate omvangrijke popliteratuur hangen de Everly Bros, er een beetje bij. In Nederland is menigeen bereid naäpers als de Blue Diamonds hoger te stellen. Tim Rice merkt in 1983 terecht op: ‘After all they were real brothers, not Righteous or Doobie.’ Echter broers die muziek maakten - en inmiddels dus weer maken - die aan de volmaaktheid grenst. Nee, de muziek van de broers is volmaakt. Wat de Beatles niet lukte, de Walker Brothers (géén broers) niet en de Blue Diamonds in geen geval - deze laatsten zongen gewoon samen één stem -, dat lukte Don en Phil: incredible harmony.

Story of pop: Their sound was unique - united, polished, harmonious [...]. After they arrived, voices never combined in quite the same way again. Their sound was liquid, the perfect vehicle for emotion, but never sugared.’

[p. 80]

Hoe de broers dat nog steeds voor elkaar kregen kon de tv-kijker tijdens het Reunion concert zien. Daar stond Don, een stuk dikker, en Phil, eigenlijk niets veranderd. Samen ruim een eeuw oud.

Don en Phil werden geboren in Kentucky, u.s.a. (sommige bronnen beweren dat Phil in Chicago werd geboren). Hun ouders waren country-artiesten. In de wat oudere country-bronnen worden pa Ike en ma Margaret met ere opgevoerd. De zoons traden al zeer vroeg met pa en ma in het land en voor de radio op. Ze begonnen als songwriters in 1955 enige faam te verwerven. In 1957 namen zij ‘Bye bye love’ op. Deze compositie werd door de geniale combine Felice en Boudleaux Bryant geschreven. De Bryants hadden het nummer tevergeefs aan een dertigtal zangers en zangeressen aangeboden. De Everly's oogstten er wereldroem mee. Tot en met 1962 zongen de broers zichzelf bijna dertigmaal naar de top van de internationale hitparade. Enkele klassiekers schreven zij zelf: ‘Till I kissed you’, ‘Made to love’ en ‘Gone, gone, gone’, hun laatste million-seller uit 1964.

Op oudere filmopnamen, maar overtuigender op de registratie van de Albert Hall-reünie, kan men heel goed zien hoe de onvoorstelbaar geoliede techniek van de Everly's werkt. Don neemt het voortouw met zijn stem en geeft het ritme aan met een zachtjes elektrisch versterkte gitaar. Phil, die slechts een (onversterkte) gitaar bespeelt om het ritme mede te bepalen, zingt met een hogere stem een seconde achter zijn broer aan. Phil houdt voortdurend met zijn oudere broer oogcontact. Iedere laatste seconde moet immers van Phil komen, die - om het maar zo te zeggen - achter zijn broer aanvloeit. Don legt de basis, Phil voltooit met een drupje naaimachineolie het gezang.

Degenen die het Londense reünieconcert van de broers op tv hebben gezien, hebben méér aanschouwd. Ofschoon Don, zoals altijd, de eerste stem zong, lag de leiding in handen van Phil. Don zweette zich het bewaterd ongeluk; Phil controleerde zijn broer - rustig als altijd. De oplettende kijker heeft zelfs kunnen zien hoe Phil soms aan Don bijna onzichtbare aanwijzingen gaf (oogcon-

[p. 81]

tact, woord op de lippen, knikjes). Het Reunion-concert was in de zachtaardige regiehanden van Phil Everly. En zo is het altijd geweest: broertje Phil hield Don op het rechte spoor, totdat het niet meer ging. In de herfst van 1983 was Phil weer helemaal de baas: Don zong; Phil won.

Het concert was een muzikale hoogstand. Waren the Bros. in het verleden al verwend met getalenteerde begeleiders, het reünieconcert werd opgeluxt met de massieve basgitaar van Martin Jenner en het onversierde drumwerk van Mark Griffiths. Mijn enige irritatie was het juichend orgelwerk van Graham Jarvis. Een dusdanig orgelwerk heeft de Animals gesierd, maar misstaat the lubricated voices van De Broers. De Everly's zijn bij uitstek zelfsmerend.

Wat is de tragiek in de Everly's-muziek? Kent hun muziek tragiek? Wis en waarachtig! Zij is ervoor gemaakt (‘Girls, girls, girls are made to love’, aldus een song geschreven door Phil Everly). Terwijl de broers naar meisjes zochten, werden zij gevangen in elkaars tragiekmuziek.

De Everly's waren vanaf hun zesde jaar dagelijks bij elkaar terwijl ze muziek maakten; in hun tienerjaren lagen ze niet onafhankelijk van elkaar in het hooi, maar stonden ze samen op het podium. Daarnaast vereiste hun scherp op elkaar toegesneden zangkunst urenlange oefening. Met Don en Phil is er sprake van een muzikaal eeneiige tweeling. Meer dan twee decennia waren de broers bijkans panisch devoted to each other, zoals zij zelf zongen: ‘Devoted to you’ (1958). Zij zochten wel meisjes entrouwden met grote regelmaat, maar eigenlijk hielden Don en Phil - in het nette - alleen van elkaar. Daarbij komt dan nog de familie, die niets liever zag dan dat Don en Phil bij elkaar bleven. Er zijn prachtige verhalen bekend over de druk van de familie die de ene na de andere lijmpoging ondernam. Opdat de glue-sound weer zou klinken.

Op 19 juli 1957 verscheen in The new musical express een artikel naar aanleiding van hun eerste hit. In dit stukje (afgedrukt in Ian Whitcomb's Whole lotta shakin'. A rock 'n' roll scrapbook) is al

[p. 82]

omstandig sprake van een verstikkende familie-close-harmony. Het moet een wonder genoemd worden dat de broers het zo lang met elkaar hebben uitgehouden. Vanaf hun zesde jaar totdat zij gegoede dertigers waren, reisden ze met pa en ma, en later met zijn tweeën, door Amerika en ver daarbuiten. Een wellicht apocriefe uitspraak van Don: ‘Als ik met een meisje in bed lig, sta ik eigenlijk nog steeds te zingen met Phil’, is te mooi om de lezer te onthouden.

Het verwijt dat de Everly's in hardrock-kringen wel eens treft, dat hun muziek te sentimenteel zou zijn, heb ik persoonlijk zo lang en met zo weinig resultaat bestreden dat ik het op deze plaats maar niet probeer. Maar als er een Everly-hater met liefdesverdriet bij mij op bezoek komt en ik troost hem met een plaatje, dan is hij voorgoed gewonnen. Jimmy Savile en Tony Jasper schrijven in hun verrukkelijke Nostalgia book of hit singles iets heel waars: anderen die songs van Don en Phil opnamen, maakten hun songs kapot. Hun meest gecoverde song ‘Let it be me’ werd door nazingers muzikaal uitsluitend versjacherd. Anderzijds bezaten de broers het talent songs van derden een dusdanig eigen geluid mee te geven dat ze er beter op werden. Zo prefereer ik hun uitvoering van ‘A whiter shade of pale’ boven die van Procol Harum. In het door Bob Macken en anderen geschreven The rock music source book komen de nummers van de Everly's talrijke malen voor op de lijst van klassieke love songs en ‘Love hurts’-evergreens. En terecht! Het nummer met de titel ‘Love hurts’ - een compositie van Boudleaux Bryant - werd door de broers onsterfelijk gemaakt. Evenals die andere juweeltjes van volmaakt verdriet: ‘So sad’, ‘Till I kissed you’ (Nederland werd in december 1959 gestraft met een nagekauwde opname van de Blue Diamonds), ‘Cathy's clown’, ‘Wake up little Susie’ en meer schitterende triestheid.

Al die gezongen pijn moest ooit op Don en Phil terugslaan. Ze moeten iets vermoed hebben toen ze zongen - een maximum aan traagheid, een minimum aan begeleiding, smartelijker kon smart niet zijn -, en ze zouden het later aan den lijve ervaren:

[p. 83]

 

Love hurts,

 

love scars,

 

love wounds,

 

and mars

 

any heart

 

not tough,

 

nor strong enough

 

to take a lot of pain,

 

take a lot of pain [...]

Eind 1988 waren The Everly Brothers op tournee in Nederland. De zalen waren afgeladen, uitverkocht. De broers lieten mij weten geen zin te hebben in een interview. ‘Wat hebben we eraan?’ vroegen zij zich retorisch af. Het is waar: soms heeft schoonheid geen toelichting meer nodig.