De rekening

[p. 31]

6

Een schattig ventje dat vanuit zijn ziekenhuisbedje levenslustig de zaal in keek. Negentien jaar, arm en dan al vader - ik had mij de wereld anders voorgesteld. Ik verkeerde in twijfel. Zou ik zijn moeder ten afscheid kussen en zeggen: ‘Jammer, maar hier ben ik allemaal nog te jong voor’ of het alternatieve vaderschap proberen te omarmen?

Ik koos voor het laatste omdat het zo'n leuk kereltje was. Het eerste jaar was er weliswaar herhaaldelijk het voornemen om op een nacht stiekem weg te fietsen, maar daarna kwamen de jaren van de vader-en-zoon gesprekken, het kopen van een reusachtige beer, de verbazing bij de apen in de dierentuin en de vakanties in Italië.

De armoede bleef. Het gejacht van het warenhuis naar de collegezaal en de bezoeken aan Sandor en zijn moeder, die in een andere stad woonden. De triviale problemen: een lekke band op weg naar zijn huis, terwijl ik hem beloofd had om extra vroeg te komen voor een bezoek aan de kermis.

De verjaardag van mijn eigen zoon, een groot geschenk in gedachten, maar dertig gulden rood op de bank. En dan natuurlijk de verschrikkelijke Terveld in de decembermaand: ‘Ik kan je niet verplichten over te werken, maar als je het niet doet, weten wij hier wel een methode om je te lozen zonder recht op een werkeloosheidsuitkering.’

Toch een weekje naar Engeland terwijl ik het eigenlijk niet betalen kon en soms kocht ik op een dag drie boeken. En natuurlijk wist ik het: uiteindelijk zou de deurwaarder komen.

Er kwam een tijd dat ik het getik met de trouwring op het raampje van de voordeur per deurwaarder kon deter-

[p. 32]

mineren. Witteveen klopte vinnig in één tempo, Zijlstra gaf drie roffeltjes en daarna een zware tik, Ruling deed tappetebám!

En ik leerde snel, of toch juist niet. Deurwaarders worden nooit opengedaan, ze weten dat schuldenmakers de bel afzetten of er niet op reageren. Maar ze weten ook hoe ze je gek kunnen maken. De eerste jaren ben je naïef, dan denk je: als ik een aangetekende brief niet aanneem, weet ik juridisch gezien van niks. Het is niet waar: de molens van deurwaarders, incassobureaus en, uiteindelijk, rechtbanken draaien door, of je de brieven nu wel of niet aanneemt en openmaakt.

Lulverhalen. Urenlang tobben en ijsberen tot ik uiteindelijk Mieke durfde te vragen: ‘Kun je mij duizend gulden lenen?’

‘Duizend gulden! Waar moet ik die vandaan halen en waarvoor heb je die dan nodig?’

Nog meer lulverhalen. Het zachtjes liegen van: ‘Nu ja, moet je zien, weet je...’

‘Betaal het mij binnen zes maanden terug. Beloofd? Daar kan ik toch op rekenen?’

De deurwaarders af. ‘Daar zullen we Mantoua hebben! Het bedrag is natuurlijk wel een beetje hoger geworden. Verdubbeld eigenlijk. Hier heeft u de kwitantie.’

‘Steekt u die maar in uw reet’ en direct naar de boekhandel om voor tweehonderdzestig gulden boeken op rekening te kopen.

Overal lenen, zeuren en de zaak bedotten. Een kleurentelevisie? Een kaartje naar het postorderbedrijf en binnen een week stond het apparaat aanmatigend te glim-

[p. 33]

men op mijn studentenkamer. Te voldoen in twintig gemakkelijke termijnen. Na twee maanden de eerste brief: ‘Geachte heer. U heeft bij artikelnummer zus en zo een aanzienlijke betalingsachterstand opgelopen. We stellen u voor de keuze het bedrag plus rente in één keer te voldoen of we geven de zaak in handen van...’

Weer bij Mieke, in bed. ‘Is er wat?’

‘Nee, er is niks.’

‘Wat is er dan?’

‘Nou, weet je, als ik niet onmiddellijk duizend gulden aan tentamengelden op de universiteit betaal, verklaren ze al de tentamens die ik tot nu toe gedaan heb voor ongeldig.’

‘Kan dat allemaal maar zo?’ vroeg Mieke.

‘Het is onvoorstelbaar: ja, ze doen het gewoon.’

Tweeduizend gulden bij Mieke in het rood. Op een keer zei ze - grappig bedoeld, maar toch ook een beetje gemeend -: ‘Straks hebben we geen geld voor luiers meer en zal ik Sandortje in kranten moeten pakken.’

Op een avond zat ik te tobben tussen de ongelezen boeken en keek naar een stapeltje ongeopende deurwaardersexploten en enkele aanzeggingen. Ik besloot aan mijn financiële wanbeheer nu voor eens en altijd een eind te maken. Ik nam mij voor portiersdiensten te gaan draaien in een dancing, uit de kas van een studentenvereniging te gaan pikken en te gaan rommelen in de boeken van een hulpverlenende organisatie waar ik door een uitzinnige speling van het lot penningmeester van was geworden.

Een week daarna zat ik bij Edje op zijn kamer. Hij zei: ‘Het is lekker, jôh, één prikje voor de lol. Van één spuitje word je niet verslaafd, ben je gek!’

Van het eerste shot morfine werd ik misselijk. Van het

[p. 34]

tweede, derde en vierde ook nog, maar daana kwam de euforie. Kon ik vóór dat vierde shot geen brief van een deurwaarder openmaken, nadat ik aan de morfine was geraakt, was het aangenaam om het pedante centenproza te lezen. Ook de stukken die mij vanwege het Openbaar Ministerie werden toegezonden, vormden lollige lectuur. Ik las de hoekige taal, die via carbonpapier meestal een regeltje te laag of te hoog op het papier terecht was gekomen, met een soort mildheid van: nou dát weer, verkreukelde vervolgens de juridische uitnodiging en gooide haar op het platje waarop mijn kamerraam uitzicht bood.

Een vriend die zich zorgen maakte, bood aan om een fonds te stichten. Hij wilde weten hoe ik toch zover gekomen was: morfine en schulden. ‘Wat was er eigenlijk eerder: de schuld of de morfine?’ vroeg hij.

‘De schuld. In velerlei opzicht, overigens. Vind je het erg wanneer ik een beetje over mezelf doorzeur?’

Mijn vriend schudde zijn hoofd.

‘Schuld, jongen. Ik zit er stampvol mee. Niet met de schuld van pegels, geeltjes en roodjes, maar die rare schuld van binnen. Het eerste dat ik in mijn leven stal was een zakmes. Niet omdat ik zo graag een zakmes wilde hebben, maar omdat ik mijn vader miste. Ik ben sedert hij het ouderlijk huis verliet op zoek naar hem geweest. Gillen of schreeuwen hielp niet, stelen wél. Ik hoor mijn moeder nog huilen: “Hoe kun je mij dit aandoen: mijn eigen zoon een dief!” terwijl ik dacht: hoe heeft u mijn vader weg kunnen doen?’

‘Klinkt zwaar psychologisch. Heb je soms óók een pocket over psychologie gestolen? Heb je nog iets te drinken?’

[p. 35]

‘Nee, geen geld. Maar wat ik zeggen wilde: ik leef in een soort permanent protest tegen de wereld. Ik pik weliswaar het verkeerde terug - ik steel links en rechts als de raven en betaal het liefst nooit een rekening - maar ik ben op zoek naar mijn vader. Ze moeten hem aan mij terugbetalen.’

‘Wie moet hem terugbetalen?’

‘De wereld.’

‘Die is nogal groot. Wat heeft de wereld er eigenlijk mee te maken dat je ouders gescheiden zijn en dat je vader verdwenen is? Wat ik helemaal niet begrijp, is de link tussen dat gedoe met die naalden, je financiële escapades en je vader.’

‘Als ik aan mijn vader denk, zie ik een onbetaalde rekening voor mij.’

‘Je bent zelf vader, nietwaar, al hoor je dat niet graag.’

‘Ook al weer zo'n onbetaalde rekening.’