De rekening

9

Het drong langzaam tot mij door: ik keek naar mijn vader. Opnieuw draaide ik de foto om. Nu keek mijn vader mij aan.

Ik staakte mijn restauratiepoging, liep naar de keuken en trok een fles wijn open. Hoewel ik overdag nooit dronk, zat ik binnen een kwartier aan mijn derde glas.

De geschiedenis van de enig bewaarde foto van mijn vader viel gemakkelijk te reconstrueren. De fotoalbums hadden tijdens het huwelijk van mijn ouders altijd in het bureau gelegen. Toen mijn moeder de fotocollectie zuiverde, moest de vijf bij acht centimeter kleine foto uit een van de albums zijn gevallen en tussen de laden en planken zijn blijven steken. Zonder enige twijfel stamde de foto uit het album waarop ‘Jugend in D. 1916-937’ was geschreven.

Decennia na de door mijn moeder gepleegde Photosverbrennung zat ik op de Keizersgracht naar mijn vader, dertien jaar voor mijn geboorte, te kijken. Dagenlang staarde ik naar de foto, soms wel drie uur lang.

Het gezicht van mijn vader was niet groter dan drie bij zes millimeter. Ik kocht bij een opticien een loep om zijn

[p. 134]

gelaat beter te kunnen bestuderen. Later kocht ik een vergrootglas met een ingebouwd lampje, liet het fotootje uitvergroten en bestudeerde het zelfs met een bij een kennis geleende macromicroscoop. Al die pogingen tot uitvergroting leverden echter weinig op. Mijn vader ging uit steeds grotere korrels, puntjes zwart en wit bestaan. Totdat ik bij een vriendin een handwerkloep aantrof die ik een paar dagen gebruiken mocht.

Aan de sierlijk opgehouden rechterhand van mijn vader ontdekte ik niet alleen duidelijk een sigaret, maar ook een ring aan de vinger waaraan hij tijdens mijn jeugd een trouwring had gedragen.

In 1935 waren mijn ouders nog niet getrouwd, ze kenden elkaar niet eens. Mijn vader woonde toen in D. of studeerde honderd kilometer verderop in J.; mijn moeder hoepelde en tolde in een Noorditaliaans dorp. Ze zouden elkaar pas twee jaar later, door toeval, in Nederland leren kennen.

Was de ring misschien een zegelring? Ik liet detailvergrotingen maken van mijn vaders rechterhand en moest - ook op gezag van andere speurders - tot de gevolgtrekking komen dat het in ieder geval geen zegelring was en het meest leek op een gladde trouw- of verlovingsring.

Zou mijn vader voor het huwelijk met mijn moeder met een ander meisje - daar in dat verre D. - verloofd of misschien wel gehuwd zijn geweest? Tijdens een bezoek aan mijn oudste broer in Ierland vertelde ik hem van de foto en de ring. Het leek hem niet te interesseren: ‘Wat zou 't? Misschien heeft hij wel eerder iets gehad, ik hoef

[p. 135]

je niet te vertellen dat hij na het huwelijk met ma ook niet stil is blijven zitten...’

‘Kan het jou echt niets schelen?’

‘Geen pest,’ meende mijn broer.

Ik belde mijn moeder op. ‘Herinnert u zich een foto van pa uit 1935 waarop hij aan een tafeltje midden in een soort bos zit?’

‘Doe mij een plezier en begin niet weer over die man. Het is allemaal al verdrietig genoeg geweest,’ snauwde ze door de hoorn.

‘Sorry. Maar kén je die foto?’

‘Doodziek word ik van dat sentimentele gedoe van jou.’ Ze smeet de hoorn op de haak. Mijn vader bleef in de kiestoon steken.

Het verkleinde landschap waarin mijn vader zat bleef een onbekende plek. Geschiedenisboeken wisten mij te vertellen dat alles, maar dan ook alles, in en om D. tijdens de oorlog werd platgebrand, murw gebombardeerd en leeggeroofd. Als de bomen het overleefd zouden hebben, zouden ze naderhand wellicht van ouderdom gestorven zijn. Het paadje dat op de achtergrond zichtbaar was moest in ieder geval naderhand omgewoeld zijn. Ik was er na het telefoongesprek met mijn moeder van overtuigd dat ik nooit te weten zou komen waar mijn vader precies gewoond had en wat hij dacht toen hij in 1935 in een cameralens blikte.

Werd mijn vader door zijn toenmalige vrouw of ver-

[p. 136]

loofde gekiekt? De zon moet fel geschenen hebben want de lege stoel gaf een zware schaduw. Wie ging er, na het maken van die foto, op die lege stoel zitten?

Tien jaar voor het vinden van de foto pleegde Rainer Gottlieb Mantoua zelfmoord. Toen mijn broers en ik voor een immens eiken bureau bij de notaris zaten (en ik dacht: eigenlijk is pa's bureautje een zielig gevalletje) had een van de raadsels rond mijn vader zich eigenlijk al geopenbaard. Nadat de notaris drie zinnen gezegd had, wist ik waarover een van mijn vaders raadsels ging. Over geld, over ontzaglijk veel geld.