De rekening

13

Mijn vader was de zwaarmoedigste man van de wereld.

Mijn vader sprak nooit over geld en vond dat ik eigenlijk geen zakgeld nodig had. ‘Je krijgt hier te eten en je kunt hier slapen, waarom zou je verder geld nodig hebben?’ gaf hij één keer als verklaring voor zijn zuinigheid. Maar was het zuinigheid?

Mijn moeder zeurde eeuwig over geld. Ze maakte ruzie met de goudeerlijke bezorger van de zuivelprodukten omdat hij, volgens haar, geknoeid zou hebben in het bestel- en rekeningenboekje. Ze stuurde de bakker een keer kwaad weg omdat hij mijn moeder erop wees dat hij

[p. 61]

van haar nog een dubbeltje van de week eerder te goed had en ze maakte in alle winkels ruzie met het bedienend personeel waarvan ze per definitie aannam dat het haar oplichtte.

Mijn vader bezat geen portemonnee en ik kon mij niet herinneren dat er ooit een op zijn naam gesteld bankafschrift met de post bezorgd werd. Als hij ging tanken bij een pompstation vroeg niemand hem om geld en ik vroeg mij later wel eens af hoe er betaald werd. Ging mijn moeder eens in de zoveel weken geld langs brengen?

De zwaarmoedigheid van mijn vader kende geen vrije tijd. Hij staarde altijd somber voor zich uit en zag voortdurend rampen aankomen. Niet het soort ongemakken dat mijn moeder op zich af zag komen (‘Straks kookt de melk over en dan ben ik de pineut want de melkboer is al dicht en hoe maak ik dan 't sausje voor de bloemkool?’) maar wereldschokkende gebeurtenissen. Wereldoorlogen, staatsgrepen en geweldige overstromingen lagen mijn vader, voorspellend, in de mond bestorven.

Na er lang over nagedacht te hebben, herinnerde ik mij dat ik mijn vader toch één keer met geld bezig zag. Hij lag geknield voor een van de geopende deurtjes van zijn eiken bureau met messing beslag. Hij hield een grote ijzeren pot tussen zijn knieën geklemd. Ik kwam hem iets vragen en hij keek mij verschrikt aan. Uit de geopende pot zag ik rolletjes met ongelooflijk veel bankbiljetten steken. ‘Verdwijn,’ riep hij geïrriteerd en voegde er snel aan toe: ‘Dat geld is niet van mij, of laat ik het zo zeggen: dat is geen geld waar we van moeten leven. Het is voor een tijd die nog weer eens komen kan. Een tijd die de wereld nog nooit meegemaakt heeft. Het kan allemaal nog erger! Is je huiswerk klaar? Nee? Naar je kamertje!’ Hij sloot de pot driftig en er bleven, ondanks zijn

[p. 62]

haastige en hectische gepruts, bij het sluiten stukjes bankbiljet uit steken.

Gortzak vroeg: ‘Hoe hadden jullie het financieel thuis?’

‘Rijk, overmatig rijk, maar ik zag mijn vader nooit met geld. We kregen alles wat nodig was, maar we gingen niet op vakantie. Met geld heb ik als kind eigenlijk nooit goed om leren gaan. Ik kan mij bijvoorbeeld niet herinneren dat ik ooit van mijn vader of mijn moeder een dubbeltje kreeg om een toverbal of zoethout te kopen.’

‘Wat zijn of waren je gevoelens over geld?’

‘Lekker, als ik 't heb.’

‘Nee, dat bedoel ik niet. Als je aan je ouders en geld denkt, wat komt er dan in je op?’

‘Dat geld in zijn fysieke staat onzichtbaar was. Geld was in ons gezin een soort illegaal betaalmiddel.’

‘Vreemd. Sorry, ik bedoel...’

Gortzak viel uit zijn zenuwkundige rol. Ik glimlachte, de zenuwarts deed bozig: ‘Die overwinning die ik op je gezicht ontwaar, is nergens voor nodig. Als ik vreemd zeg, bedoel ik: ervoer jij hetgeen je vertelt niet als vreemd?’

Ik moest opnieuw glimlachen.

Gortzak keek naar het plafond en zei ten slotte: ‘Ik denk dat we voor vandaag wel voldoende gewerkt hebben.’

Liggend op mijn bed moest ik in de eerste weken na Sandors dood steeds aan geld denken. Niet alleen aan het

[p. 63]

pijnlijke probleem door wie en hoe zijn crematie betaald moest worden, maar ook aan andere betalingen waarop ik steevast gewezen werd als ik beneden de post in de bus hoorde ploffen.

Op een middag, terwijl ik al uren lusteloos op mijn bed terneerlag, zag ik een gebeurtenis als een diavoorstelling voorbij trekken. Sommige dia's zaten ondersteboven in mijn hoofd.

Ik liep naast mijn vader langs het hek van het duinwaterleidingterrein. ‘Weer somber?’ vroeg ik.

‘Een mens zou er 't beste aan doen zich voor alles wat met betalen en geld te maken heeft af te sluiten. Van de ene dag op de andere kun je alles verliezen.’

‘Heeft u dat dan?’

‘Daar ga ik niet op in, jongen. Geld moet er zijn - dat weet ik ook wel - maar het moet onzichtbaar blijven. Wanneer je geld hebt, moet je toch zó leven alsof je niets hebt. Als je later eventueel van mij erft, moet je alles weggeven. Het enige dat je met het houden van dat geld bereiken kunt, is dat ze 't van je afpakken. Die kans moet je ze niet geven.’

‘Wie zijn ze?’

‘Zullen we doorlopen naar Scheveningen?’ stelde mijn vader voor. Hij richtte zijn ogen priemend naar de top van een boom en zei: ‘Zie je die vlinder daar? Als ze op die manier door blijven donderstenen met de duinen, fladdert hier binnen de kortste keren geen vlindertje meer. Vlinders maken ze een stuk gemakkelijker af dan mensen en met mensen hebben ze al helemaal geen moeite, dat weet je ook wel.’

Ik begreep mijn vader niet. Hij was in zijn raadselachtige bestel van verre gedachten en half afgemaakte zins-

[p. 64]

wendingen geraakt, een bestel dat ik nooit ten volle begrijpen zou.

Ik schrok uit mijn herinnering op door het geklop op het raampje van de voordeur. ‘Mantoua, ik weet dat u thuis bent! Ik kom nog één keer en of u dan wel of niet thuis bent, maakt mij niets uit. Dan leg ik beslag en dan zit u pas goed in de problemen.’

Ik hoorde de deurwaarder een exploot in de brievenbus gooien en een paar seconden later rammelde hij op zijn fiets weg.

Traag liep ik de trap af. Ik pakte het exploot van de grond en gooide het in de huiskamer in een hoek. Bij alle andere exploten, dwangbevelen, aanmaningen en acceptgirokaarten. Afgesloten van de wereld als ik leefde, nam ik de telefoon pas op wanneer er in een bepaalde code gerinkeld werd. Twee keer over laten gaan, pauze, één keer over laten gaan, pauze, en dan doorrinkelen.

‘Ja?’ vroeg ik.

‘Met Peter, gaat het, jongen?’

‘Het gaat niet.’ En ik vertelde hem van het financiële leed.

‘Maak die post toch open, jongen. Ga met die kerels praten, vraag om een regeling. Je kunt niet betalen, maar ze weten je toch te vinden. Ze maken je stuk, ze verkopen je spullen, ze slopen je, geloof mij nou!’

Ik geloofde Peter, graaide na afloop van het gesprek de hoek met rekeningen en aanmaningen leeg en wierp alles in de keuken bij de gebruikte koffiefilters en oud brood.

‘Sstt, sstt, weg,’ siste ik tegen de kat. Het beest keek

[p. 65]

mij schichtig aan en vluchtte het balkon op. ‘En denk maar niet dat ik jóúw naam níét weet!’ riep ik hem na. Beneden begon er iemand anders op de deur te beuken.