Reizen van Cornelis de Bruyn door de vermaardste deelen van Klein Asia, de eylanden Scio, Rhodus, Cyprus, Metelino, Stanchio, &c., mitsgaders de voornaamste steden van Aegypten, Syrien en Palestina

[p. 138]

XXIIIe Hoofdstuk.
Schoone order omtrent de eetwaaren. Voorzorgen om vechteryen en doodslagen te beletten. Verscheidene soorten van straffen, onder de Turken gebruikelyk. Straffen der janitzers, enz.

Schoone order omtrent de eetwaaren

Het onderhouden van een goede order omtrent alle dingen is eene der zaaken daar de Turken zich het meest aan gelegen laaten zyn, en die zich hieromtrent te buiten gaat, heeft welhaast zyne straf te verwachten. Omtrent de eetbare waaren is altyd een vaste prys die men niet durft verhoogen. Want indien er ymand op bevonden en voor het gerecht aangeklaagd word, werden hem, boven de boete, noch ettelyke stokslagen onder de voeten toegeteld. En opdat deze loffelyke order geen inbreuk moge komen te lyden, zyn er om zo te zeggen zekere marktmeesters welke het opzicht op het gewicht enz. hebben, en dagelyks rondgaan om te onderzoeken wat tegens deze orders gedaan werd. Deze nu, indien zy ymand aantreffen die zyne waaren te duur verkoopt of zich van onbehoorlyk gewicht bediend, doen denzelven aanstonds ter aarde leggen en – behalven de boete die hy moet betaalen – ettelyke stokslagen onder de voetzoolen geeven, gelyk ik verscheidene reizen ⁺, zo te Constantinopolen als elders, gezien heb, inzonderheid aan bakkers welker brood te licht bevonden wierd. Deze strafheid houd de lieden zodanig in toom, dat men onbekommerd een klein kind na de markt kan stuuren, want de gemelde officiers spreeken de kinderen welke zy het een of het ander zien draagen, gemeenlyk aan, ondervraagen hen na de prys en wegen de waaren. Zo omtrent het een of het ander eenige valsheid bevonden word, neemen zy de kinderen mee terug teneinde den verkooper t’overtuigen en te straffen.

+ keren

Voorzorg om vechteryen en doodslagen te beletten

Omtrent de geschillen en moeyelykheden welke op straat konnen komen voor te vallen, is ook een treffelyke order. Want om een ygelyk te noodzaaken dezelven, zo veel als in zyn vermogen is, te beletten, is er een wet, behelsende dat, zo ymand op de straat omgebracht gevonden word en de daader niet bekend is, degeen voor wiens huis de manslag is geschied, de prys des bloeds moet betaalen, bedraagende een somme van omtrent driehonderd ryksdaalders. Doch in eenige steden is de geheele wyk aanspraakelyk, uitgezonderd de Franken, die zich aan deze wet niet behoeven t’onderwerpen. Indien de daader gevat en van de zaak overtuigd word, behoefd de gemelde somme niet betaald te worden. En zo zich de vrienden van den doodgebleevenen willen laaten vinden, kan de prys des bloeds somtyds met drie- à vierhonderd ryksdaalders afgekocht werden. Maar zyn er minderjarige kinderen, moet de manslager zo lang gevangen blyven totdat zy den vereyschten ouderdom bereikt hebben, en alsdan staat het aan hen, geld of bloed te neemen.

[Voorzorgsmaatregelen tegen andere ongeregeldheden]

Wat de duellen of opgezette lyfgevechten belangt, die zyn er niet bekend, ‘tgeen men voornaamentlyk moet toeschryven aan de wyze voorzienigheid van hunnen propheet, die hen de twee groote wortels van dit quaad benoomen heeft, te weeten het dronken drinken en het dobbelen. Want de vroome Turken nuttigen geen wyn, en die ze drinken, zyn niet meer geacht als die opium of yts anders eeten, daar men een soort van dronkenschap af kan bekomen. En wat het speelen betreft, hoewel ze veelderhande spellen speelen

[p. 139]

dobbelen ze echter niet, dat’s te zeggen, ’t geschied altyd maar om tydverdryf en om er hunne kennis in te toonen, maar nooit om geld, weshalven er geen swaare geschillen uit konnen ontstaan.

Om ook alle ongeregeldheden by nacht voor te komen, is een yder gehouden een half uur na zonnenondergang zich van de straat te begeeven, of hy word van de koloek (een zeker soort van ronde ⁺) indien hy geen lantaarn by zich heeft, gevat en in de gevangenis gebracht, en des anderendaags ’s morgens ondervraagd zynde, na vereisch van zaaken gestraft of losgelaaten, doch nooit buiten schade. Deze order werd zowel by lichte als by donkere maan onderhouden, schynende de Turken daarmee te kennen te willen geeven, dat eerlyke lieden altyd met licht behooren te gaan.

+ patrouille

Gemeene manier van straffen

Wat de gemeene ⁺ manier van straffen belangt, die werd uitgevoerd door de stokslagen onder de voetzoolen. Hiertoe gebruiken zy een dik hout, falaque geheeten, omtrent het midden doorboord met twee gaten omtrent een halve elle van malkander, door dewelke de voeten van dengeen die tot de straf verweezen is, leggende op de rug ter aarde, met touwen vast gehord ⁺ worden. Thans heffen twee perzoonen de falaque zo hoog op, dat de lyder byna niet als op zyne schouderen steunt en derhalven gantsch geen geweld kan doen. Twee andere, yder met een stokje van een vinger dik in de hand, beginnen hem dan de slagen toe te tellen totdat het verordende getal vol is, of dat degeen die hem straffen laat, hen gebied op te houden.

De straf is wreed, en belet het gaan weeken, ja maanden lang, voornaamentlyk als er drie- à vierhonderd slagen gegeeven worden, gelyk by gelegentheid van swaare misdaaden wel geschied. Maar een vyf-en-twintig of dartig slaagen, daar de straf van geringe feilen gemeenlyk in volbracht werd, kan niet veel hinder toebrengen. En die aldus begroet werden, loopen terstond weer heen, gelyk ik in Galata, by geval over straat gaande, verscheidene maalen heb gezien. Op deze wyze straffen ook de patroonen hunne slaaven, dwingende hun aldus tot een gehoorzaamheid en eerbiedigheid daar men over verbaasd moet staan.

De stokslagen worden mede bywylen op de billen, op een dun onderbroekje gegeeven, en ook de vrouwen, als ze zich ergens in te buiten hebben gegaan, aldus getuchtigd. Deze straf is harder als onder de voetzoolen, inzonderheid als men er ymand een vyf- à zeshonderd laat toetellen, dewyl men alsdan het doode en verpletterde vleesch met scheermessen moet laaten wegsnyden (opdat er het koutvuur geen vat aan kryge) en genoodzaakt is maandenlang het bed te houden. Deze manier van straf-oeffening heb ik echter, dewyl ze zo gemeen niet en is ⁺, niet zien uitvoeren, en alleen uit verhaal van anderen dezelve verstaan.

+ gewone

+ vastgesjord

+ omdat ze niet zo gebruikelijk is

Halsstraffen

De doodstraffen zyn hangen, onthoofden, stranguleeren en empaleeren ⁺. Doch het laatste geschied meerendeels alleenlyk aan degeenen die de wegen ontveiligen en de menschen vermoorden, en komt dierhalven in de plaats van het radebraaken.

+ worgen en opspietsen.

Straffen der janitzers

Van alle deze soorten van straffen zyn de janitsers echter bevryd. Ook werden ze nooit, wat misdaad zy begaan mogen hebben, in ’t openbaar gestraft, maar met een sak uit een venster van ’t serrail in zee gesmeeten, wanneer tegelyk een kanonschoot werd gedaan, tot teken der uitvoering van het doodvonnis. Zelfs vermag ook de Groote Vizir geen janitzer te straffen, en staat zulks alleen aan den janitzer-aga of hun opperhoofd.

Onder dengeenen van dit lighaam is ook een zekere straff van schande, bestaande in het afsnyden van een kraagje, ‘twelk zy tot teken van het janitzerschap boven aan den hals van de rok hebben, waarmede degeen die in deze straf gevallen is, als onwaardig om die eerlyke bediening te bekleeden, weggejaagd word.