|
| |
| |
| |
XII. Hoe Toosje in den Polder kwam.
Is 't dan wonder - vraag je je af - dat zulke meiden worden zooals ze zijn? Wanneer de wereld van buiten den Polder zich in 't vertrouwelijk besmuikte vaak zóó wreed en monsterachtig, zoo hondsch aan haar openbaart als waarvan Toosje rauwweg vertelde, - vooral onder die zoogenaamde heeren, die haar ook wel sluipende volgen en zoeken in de donkere armoedstraatjes voor hun verdorven liederlijkheden en hun doorgeziekte perversiteiten? - Als haar moreele geweten, haar natuurlijke teederheid meedoogenloos maar telkens weer wordt geknauwd, mishandeld en verstompt, omdat ze daar toch immers in den Polder zitten en er voor worden betaald, - tenzij je soms kans ziet stiekem weg te komen zonder centen te geven, of slimmetjes nog zooveel mogelijk af te pingelen van 't geld wat ze vraagt?
‘En toch’ - zei mij een hoogstaand politieman - ‘toch zijn verscheiden van die meisjes met een mooie passie begonnen; met 'n innig verlangen om liefde te geven en naar genegenheid.’ Maar dan komt de brute werkelijkheid en deukt en knakt haar teerste instincten, dat ze al gauw verflenzen en bederven in zoo'n omgeving. En in de meesten woekert een kwaadaardige wrok op, een verholen haat tegen al die kerels, die meestal dronken en verliederlijkt, haar ‘liefde-daden’ komen koopen met brutaal geweld. - Is 't wonder, dat die vrouwen dan, door alles heen, ook niet anders daar meer tegenover stellen dan hun drift om er van te grijpen wat ze grijpen kunnen - dan roof uit hebzucht, maar vooral ook uit wráák, omdat hun geld, zoo listig verborgen meestal, voor die minnaars immers blijkbaar 't allerdierbaarste is
| |
| |
Tegeltableau boven de grutterij Zandstraat, hoek Vierwindenstraat
| |
[pagina * 22 - * 23]
[p. * 22 - * 23] | |
DE EERSTE STEENLEGGING VAN HET STADHUIS op 15 Juli 1915
Foto E. Miedema, uit Rotterdamsch Jaarboekje. Redacteur: Dr. E. Wiersum.
| |
| |
Een knipje dat ook moest vallen
Foto C. v. d. Ende
| |
| |
in hun leven: 't gèld, waarmee je àl je lijfsbegeerten bevredigen kunt? - Want haar innigheden, haar ideëler gewaarwordingen en verlangens, die nog wel eens als van ouds plots zoo ontroerend vervreemd op kunnen komen, die hebben ze waarachtig wel geleerd metéén gedwongen-hondsch te onderdrukken, of althans te vermoffelen in 'r gewilde cynisme, omdat menschelijk gevoel toch nog 't gruwzaamste leed is, 't verderfelijkste instinct, waarmee je bezocht kunt zijn in haar leven. -
Och, en omdat we daar toen nog zoo stonden, aan de deur van haar knipje, - de rechercheur, die er alles van wist, want hij zelf had immers de vorige week met de revolver in z'n hand haar eigen knul, haar èchte liefde, geboeid van 'r kamer weggehaald, heele steeg afgezet door dienders met 'r latten bloot, toen Chris de daken op was gevlucht,... enfin, zoo al pratende over ditte en dat, - mogelijk nog wel 'n beetje gevleid door ons vertrouwelijke staan, en dat ze tòch geen volk meer zagen vannacht, - ja hoe kan dat dan zoo al komen niet waar? Maar kleine Leen op haar kermisbed sliep óók rustiger door, en Keetje zat in 't hoekje van de tapkast haar roes zoo'n beetje uit te dommelen, - zielig verlept nu, dat feestelijk gekapte blonde hoofd... En toen was 't Koosje in eens ingevallen, dat 'r vent zoowaarachtig nu óók in den Heere was geworden.
Ja belam, ze had daar achter den spiegel 'n brief van 'm liggen, - néé!... Wat sting er ook weer boven? 'n Teks... van ‘uwe wegen ben niet mijne wege’ of zoowat... Zou je 'm niet?... Ba!... As ze z'n scheinheilige tronie gezien had, toe 'ie dat schreef in z'n cel, dan had ze erop gespogen... Zoo'n gluperd!... Want háár had ie erin gebracht, 't háár geleerd...
| |
| |
‘Nog maar twee jaar met April, dan komt ie weer los’ - zei ze nadenkelijk.
‘Da's immers Schreuder’ - bedacht zich de rechercheur - ‘daar was je mee getrouwd, hè?’
‘Niet voor echt, hoor... maar 't was toch net zoo goed... Leen is van hèm, en de andere die dood benne ook... Hij het me in 't lichte leven gebracht en leeren terooven... Maar 't boterbriefie het ie vergeten te halen...’
‘Wat hè je an zoo'n boterbriefie?’ - geeuwde Keetje.
‘'k Ben alleenig maar zoo bang voor Leentje, dat ze me d'r af zalle neme...’
‘Jij bent wèl echt getrouwd, hè?’ - vroeg de rechercheur toch wel prijzend aan Keetje.
‘Wat doch 'ie anders?’ - kwam zij genoegzaam overeind - ‘fijn... op 't stadhuis met 'n krans oranjebloesem op me hoofd en 'n lange sluier. En was die Andries tóén 'n knappe knul geweest: hooge hoed op, pandjes-jas, wit glanzeetjes an z'n poote... net 'n heer hoor...’ Ja, ze was nou de vorige maand één en twintig geworden, en dan met drie kinderen... 't jongste amper vier weken oud... en allemaal van Dries... ‘Maar jezzes meid’, - viel ze weer in eens nijdig uit tegen Toosje - ‘zitte we onze tijd toch te verklesse met die knulle!... Schiet nou op, klee je an, da' we de deur uit komme om 'n paar goozers met poen te benozzele... 't Is verdorie temet half een...’
‘Och, meid, maak niet zoo'n kapsoones!’ - liet Toosje even haar gezag van madam gelden: want Keetje was toch maar zooveel als meissie bij haar in 't knipje, en nog niet eens voor vast, omdat ze ook wel klanten bij 'r eigen thuis meenam, om 'r man, die haar souteneur was, ijver te toonen. - ‘Hoe later in de avond, hoe beter volk’ - leerde Toos technisch, - ‘en hoe langer je ze
| |
| |
de kanst geeft om afgelaje te raken... Maar is dat effe wat, - zeg, memeer, van die vent dan van mijn, dat ie daar nou in de bajes onder de preekstoel is gekropen, zoo'n schijnheilige engert?... Net as die vent, die 'k 's heb gehad - nee belam, hoor, 'k vertel je geen loentjes - en 'n echte fijne meheer... Maar wat het die sjoege effe motte bloeie!... Die zei nou maar: “ja juffrouw, 'k vin u erg knap van p'rsoon, maar wa 'k je verzoeken mag, of u zoo bar mogelijk tege me wou vloeke...” Nou, was ie bij mijn net an 't rechte kantoor... En toe mos ik die zakdoeke van 'm neme, en àls maar stijver z'n polse mee afbinde... Goskrimmeneele wat heb ik die griezel geknauwd!... Maar dat vond ie juist echt... En dan sting ie maar te bidden daar onder door, en te griene as 'n kind: “O, moedertje lief, 'k zal 't nooit wéér doen!” - Da' was nou weer die man z'n vèrtier. Maar 'k heb 'm late betale: voor de kamer tien gulden, flesschie bier 'n riksdaalder, weet ik al... En toe' eindelijk heb 'k Chris bove geroepe, en die het 'm eerst ook nog 'n matteklopper (goud tientje) afhandig gemaakt, en toen ben we 'm same zoo afgeluizigd op z'n ribbe gekomme, da 'k de andere morge eerst pleisters ben gaan hale, omdat we 'm belam zoo niet dorste te late vertrekken. - Hij verbeeldde zich dat ie Onz' Lieve Heer was, die man!’ aanvaardde Toosje lakoniek. Maar Keetje zwetste er meteen haar gruwe profanaties overheen, zóó rellig tumultend, dat 't kind er weer wakker van schrikte en bleef zitten luisteren met verbijsterde oogen in 'r witte gezichtje...
‘Ja’ - schamperde Toosje met een hatenden lach - ‘nou kan ie licht in den Heere wezen, die vent van mijn!... Maar toen 'k kennis an 'm kreeg... Och 'k was nog maar 'n kind, hè? - heelegaar veertien jaar
| |
| |
oud’ - dacht ze in triestig zelfmedelijden zich uit. - Ze had in 'n dienst gemoeten, omdat 'r moeder dood was gegaan... Altijd erg best voor d'r kinderen geweest... Nou! - as ze dáár nog om prakkezeerde... Ze was immers gaan kwijnen van 't sjegrijn; had er vier maanden voor in 't ziekenhuis gelegen, dat ze dachten dat ze de vliegende tering zou krijgen... zóó smolt ze weg, en altijd maar grienen, dag en nacht door, om d'r moeder, die dood was gegaan... Dee' nooit 'n oog dicht. Ze had ook niet kunnen aarden in 'r dienstjes, dien eersten tijd... Was er immers nooit in opgebracht geweest. Nee, want 'r moeder had zelf bojen gehouden... eerst an den vischafslag gezeten, - toen twéé groentezaken begonnen d'r bij... Nou, dan heb ie geen tijd om zelf je huisouwing óók nog te doen, is 't waar of niet?... Maar dat mensch had óók d'r lol wel op gekend van d'r leven, omdat die man van 'r - Toosje's vader - tòch alles verzoop. - Ze zaggen 'm haast nooit, as alleen as ie cente wou hebbe, en dan sloeg ie nog dikkels genog medeen weer den boel kort en klein...'t Was de dood van 'r moeder geweest... zoo'n knap, dik mensch, hè? - en erg goed voor de buren, want wat zij had, had 'n arm mensch ommers ook... Jonge ja, zoo liefdadig... Maar ze kreeg d'r toevallen van op 't lest... En dat was medeen op Toosje overgeslagen, - had ze véél an geleje as kind... Nou, en toe' moeder dood was... Ja, wat mosten ze?... Vader nooit thuis of smoorvet, liet de zaken verloopen, keek niet na z'n schape van kinderen om... Nou, daar hield ze 't ook niet bij uit.
Toen was ze eerst op den Bergweg bij 'n juffrouw gekomme; maar daar had ze op de trap 'n toeval gekrege en d'r been gebroke... Wier ze in 't ziekenhuis voor opgenomen. - Daar vandaan bij 'n waschvrouw, maar
| |
| |
dat efige sjouwe met die mandes met strijkgoed, en niet sterk van binnewerk... De vrouwen op de vischmart, die 'r moeder zoo graag hadden magge lijen, kregen te doen met Toosje, en toe had Mietje Minde d'r bij d'r genomen, óók over huis.
Nou, dat was echt na' den zin van 'r jongen geweest. Want daar liep ze toen mee... Ja, je mos' toch wàt hebben an anhankelijkheid? - Maar die knul - ze had 't 'm alleris gevraagd: ‘Dirk, wa' bèn jij toch van je vak, want je hebt altijd cente en je werkt ommers nooit?’ - ‘Vertrouw maar op mijn’ - was dan altijd zijn smoesie. Maar 's één keer, dat ie èrg veel smul in 'r had, toe' had ie gezeid: ‘Toosekoos’ - ja zoo noemde Dirk 'r altoos, zei ze warm verteederd - ‘Toosekoos, dat mot je me nooit meer vragen, want a'k 't je zeg, wil je niet meer met mijn loope.’
Nou, Toos geen gedachte, hè-nee voor zoo'n meissie? Wist zij veel... En 'n poossie daarna, kwam ie met 'n splinternieuw paardestel an; ‘Mot jij voor me beware!’ - Goed, ze neemt dat ding mee na' huis, bij d'r vader dan altijd gezeid, want daar had ze d'r kist staan: zoo'n mooie geverfde, van d'r eigen verdiende centen gekocht. En daar was ze op haar manier groosch op, - ja, zooas je dan bent, hè? - ankommende meid. Vond ze wàt emmes om 'r dat ding in te bergen, voor Dirk, voor d'r vrijer!
Maar laat 'r vader nou thuis zijn, en die snapte meteen waar zij niks an rook nog... 'n Hijbel! En hier en ginder, dat was gestolen! Fort, me deur uit met dat ongeluksgoed!
En Toos, nôg geen verdenken, dacht dat de ouwe netuurlijk weer 'n brom in had... Maar of 'r binnen in 'r nou tòch 'n stem had gesproken? - Om kort te gaan, ze
| |
| |
loopt er op 'n draffie mee rond, onder 'r schort, want dat ding bràndde 'r nou... en eindelijk komt ze bij 'n vroegere bu'vrouw, die met zoo'n stalletje sting, en toe zeit ze: ‘Hier, hier, stop gauw weg... stop 't maar onder de aard!’ - zoo raar van de zenuwe as ze er toch al van was, hè?
Eindje verder komt ze Dirk óók tege... Die meteen over dat tuig begonnen... En toe in ééne buite d'r om vraagt ze 'm: ‘Hè je 't gestolen?’ - Ja - zeit ie, - maar as ze 'r 'n bèk van open dorst doen... ‘Affijn, 'k was tóch zijn emmese mokkel, omda 'k 't zoo goochem an had geleid... En toe het 'ie 't me allegaar medeen maar verteld, en da 'k 't óók mos gaan doen, want op 'n meid viel nooit geen verdenking...
Goskrimmeneele wat heb ik gezweete vóór 'k dat eerste kwartje bij Mietje uit 't spieringbakkie dorst te neme... Maar toe 'k 't hàd! - zoo'n breed wijf a'k me toen dan toch voelde! Nee maid, 'k hoor me nòg tegen Dirk zeggen: “Jò, jò, nou heb 'k óók gestolen!” “Maar hij von 't de moeite niet waard... Zoo'n maffie, nee: hij wist ommers best dat Mietje groote en kleine knoopen genog...”
Rijksdaalders en guldens’, onderrichtte mij stilletjes de rechercheur.
‘... en nog wel 's 'n joetje (f 10) er tusschen door in d'r zalm- en d'r tongebakkie had legge. - 't Wier an geen doove verteld... En 't was waar, ze stinge er zoo maar om in te graaie, want die Mie had 'r toch d'r hoofd nooit best bij: alle ochende mos 'k een hééle kan citroen voor d'r halen, en die pooide ze maar alleenig heelegaar leeg... Maar elke eerste van de maand wier toch dat geld opgeteld, en ik jatte netuurlijk àls nog astranter... Toe' zeit ze me daar: “Zeg, Toossie, da'
| |
| |
kan niet... 'k heb van de maand ja wat meer zalm verkocht dan onderlaast, en d'r ben véél minder cente...” - Och, Mie - zeg 'k - “dan heb ie zeker ingewogen.” Maar toe wier 't mijn daar te link, en omdat hier Leentje toch ook op de komst was, ben 'k medeen maar bij d'r weggeloope, - nam Dirk me mee: na de Polder natuurlijk, op zoo'n klein kamertje, stoel met drie poote, paar zakke voor bed, en geen eens 'n tafel om van te eten, omdat ie toch ommers niet te schransen voor me had.
Nou, da' begrijp je? - Al de eerste ochend de beste zeit ie: gaan d'r maar uit Toos, en ziet dat je 'n slaggie kan slaan, want jij het méér lef dan ik... En och maid nogantoe, wat heb ik in die dage 'n stapels gegapt... D'r was geen winkel, of ie was mijn. 'k Had an me broek allegaar touwtjes met haken gebonden, en daar hing ik den rommel, die ik marezemde, an, - zoo onder me rokken: 's één keer toch effe vier paar nieuwe schoenen... En u weet wel, meneer, dat er zoo'n jaar of tien geleje overal van die blokken koperen gewichten - kloek met de kuikens - wieren gejat? - nou, dat dee ik!... Wat 'n lèf hé? - Ja, want voor zoo'n niesetje toch van effe goed vijftien jaar... Maar nog 's eens, da'k in 'n groentenwinkel sta voor 'n peer van 'n cent - en hup: weer dat blok in me zak - toe' kijkt die boer om, draait medeen de deur op 't slot en zeit: “Jij hebt me gewichte gegapt”. Maar ik daar gehaaid overheen: “'k heb 't uit arremoe... voor me kindje gedaan” - al wier Leentje ook pas twee maanden later in de bajes geboren... Maar de man kijkt me an en zeit: arme stumper, geef dat blok eerst werom en dan is hier 'n dubbeltje voor jou...’
‘Nou, en dan 's avens, netuurlijk, stuurde Dirk me de
| |
| |
straat maar weer op om goozertjes op te tippelen... Ja, toch zoo'n doerak; en nou zet zoo'n vent boven z'n brief dat mijne wege de zijne niet benne! - Ba, stuk ellende!’
|
|
Auteursrecht onbekend