|
| |
| |
| |
X. Toosje en Keetje.
We hadden dien avond alweer lang genoeg in den Polder geloopen; - 't was er zoo armoedig leeg met dat mistige weer... Jammerlijk triestig galmde muziek om te dansen door de vaal-koude straat. En nergens hadden ze volk...
‘Kom, laat we na' huis gaan. 't Geeft toch niets, vanavond.’ Meteen draaiden we 'n steeg in, om uit 't besmuikte weer naar de Coolvest te komen, - in wat gezelliger licht,... voor zoover dan onze binnenstad nog gezelligheid hééft, als 't al wat later wordt. Want we liepen zoo'n beetje te kleumen in onze kragen; huiverig, van die naargeestige stemming. - Jonge ja, 't kan er soms gruwzaam troosteloos wezen!
Vooral in die dwarsstraatjes, die in zwarteverlatenheid toch maar altijd wakker liggen te spannen of daar geen kerel langs komt gezwalkt, om 'm binnen te lokken, en af te tuigen achter in hun donkere krotten. De gammele huisjes aan weerskanten van de leege geul, waar je schrikt van een kat, die op rotten ligt te loeren - en tusschen al die blind starende vensters alleen hier en daar een kier schemerlicht langs 'n gordijntje of ze er bij een zieke waken...
Toen ging er op 't ketsend geluid van onze stappen door die nachtstille steeg behoedzaam een rinkeldeurtje open; werd er stiekem gesist en paaïend gelispeld. - ‘Goeienávond, Toosje’ - antwoordde nuchter hard de rechercheur. En in 't voorbijgaan nog even vrindelik achterom: ‘Maar stilletjes, hè, vanavond?’
Ze stond er even beduusd van na te gichelen. ‘Is me dàt effe wat? - 'k Had u belam niet herkend hoor...’ En opeens lachend naar binnen: ‘Néé, maid!...’ gierde
| |
| |
ze overdreven uit. Maar meteen bedacht ze zich, riep ons dringend weerom, en haar schorrige stem werd vleierig, toen ze mijn leidsman vroeg: ‘Zeg meneer,... heb je altemet nog niks gehóórd... vanne Chris, asjeblieft?’
De meid had een paar aardige oogen, en ze keek er den rechercheur zoo trouwhartig beducht nu mee aan. ‘Nee’ - zei hij goedig - ‘als alleen dan door die kameraads van 'm, die Leumes getransporteerd hadden in den trein, en dat hij zich d'r niet al te veel van aan scheen te trekken.’
‘En die keggies met ham? - en die boterbiesies?’ - gretigde ze, al maar gichelend.
‘Nou, dáár had ie fijn van geschranst, hoor... Je heb' 'm immers altijd zoo verwend, Toos?’
‘Verwend?’ - viel ze hartstochtelijk uit - ‘as 'k 's avons veertig gulden verdiende, waren d'r vijf en dertig voor hem... De grond was immers te koud, waar hij liep...’ En dan weer verlegen lachend om haar ontroering, vergoelijkt ze: ‘Ja, 'ik wàs echt mesjogge op Chris, da' wil 'k best weten... En tòch kon 't 'n kreng voor me zijn... sloeg ie me 's nachts met z'n zweep, dikwels genoeg... Die stijve duim, daar weet u toch ook nog wel alles van, hè, meneer?... U ben toen immers zèlf nog bij 'm in 't ziekenhuis geweest?’
‘Toen voor die schurft?’
‘Och nee, toen 'k 'm ommers die steek met dat mes had gegeven... Me duim is er nog altijd stijf van gebleven; kijk: 't glipte zoo uit, 't lid hing er bij... Ja, hè, hoe je zoo zijn kan? En nadat ie nou weggehaald is, heb ik geen hànden meer an me lijf... Geen kerel nog boven gehad, - is 't waar of niet, Kee?’
‘Nee’ - lachte Keetje luidruchtig van achter de tap-
| |
| |
kast, of ze 'n beetje tipsie was - ‘nee, ze smelt weg van 't sagrijn, dat doorgefourneerde lommerd-briefie, die malloot... Och, maid, maak toch gein!... Mag me geen glaassie voor u drinken, meneer?’
‘Weet je wat ie nog van je had meegenomen, Toos?’ - vroeg goedig weer de rechercheur, - ‘Dat haartoetje van je en je schildpadden kam...’
En zij, blij verrast: ‘Wel verdikkeme nog toe, daar he'k nou zóó na' gezocht!’
‘Als gedachtenis, zeker?’ - keek mijn leidsman haar even vragend aan. Maar meteen keerde Toosje zich af, en door haar tranen slikkend schamperde ze: ‘Weet ik wat die sjoeg...’
En zoo bleef 't toen weer spannend stil in 't steegje. Hoorde je enkel zwaar de stappen van de verdubbelde posten, die ook voor Toosjes kroegje de mannen waarschuwen moeten, dat ze er beroofd zullen worden.
‘Zeg, meneer’ - kwam ze ineens naar buiten vertrouwelijk dicht bij ons staan - ‘'k had al zoo lang 's op u geloerd... 'k Wou u wat hebben gevraagd... Hebben ze op 't bereau soms geen portretje van Chris?... We stane d'r ommers allemáál afgenomen voor de fiezelemieën, is 't niet?... Ja, 't is toch wáár, hè? - Hè, as u 't nou 's vrindelijk vroeg of ze daar geen kiekie voor mijn van af woue trekken?... Asjeblieft... Want 'k heb niks van 'm... En dan zou 'k 'm in me medaljonnetje zetten...’
‘Heb je geen één portret van 'm, Toosje?’ - vroeg m'n leidsman meewarig.
‘Och... nee’ - stamelde zij, de roode oogen wat schuw - ‘ja, ziet u, wel één, maar daar staat ie zoo... zoo raar op, voor nóu dan altijd, hè? 't Is nog als worstelaar gedaan; nou, en zoo nakend... Nee, as ie netjes
| |
| |
angekleed was, met z'n boord en z'n zondagsche pakkie an... 'k Heb nog twéé uur bij 'm gemagd op bereau, eer ie weg wier gevoerd... Tòch gemeen van je, da' je 'm zoo verrajerlijk heb verschut!’...
Maar ze bedwong zich meteen, om de gunst van 't portret... En haar felheid voer toen weer uit tegen 't krantje, waar ze 'm als ‘beruchte inbreker’ hadden in gezet.- ‘Ja, zeg u nou zelf, - magge ze dat nou maar drukken van Chris, die jullie ommers enkel op inlichtingen, op verraad, en niet eens op heeterdaad heb' gesnapt? Is 't geen affront, dat ze dat allemaal nou maar leesden van mijn... ouwe knul?...’ En Toosje groef weer haar gezicht in 'r zakdoek.
‘Och maid!’ - gierde Keetje krimplachend van uit 't buffet. - ‘Kom, lus je 'm nog?... Malle doerak, drink eris uit, en la' we gaan tippele... 'k Heb net zoo'n zin in een gooser met 'n heele hoop poen in z'n zak!’ - En eer ze weer uitdronk, stootte ze eens aan tegen 't glaasje dat ze vast voor Toos had ingeschonken uit de groene flesch.
't Bracht haar ineens in monterder stemming. Ze ging weer naar binnen, treedje af, in haar kroegje, dat zoo avondlicht wel iets van een gezellig scheepsroefje had, wipte den bitteren borrel leeg in één teug met een wreeden kauw van 'r kaken, smakte 'm nog eens hartelijk na, zoo goed als dat dee', en ging er toen knusjes bij zitten op 't afgestoeide roode canapeetje om den hoek van de voordeur, waar wij op de stoep nog wat bleven staan praten.
Want 't was een warm, aardig interieurtje, eindje beneden de straat en laag van verdieping onder den groengeverfden balkenzolder, waar de petroleumlamp vredigjes door het gehaakte roode kapje hing te schijnen,
| |
| |
Oude huizen van Rotterdam
Johan Briedé
| |
| |
Gezicht uit de Zandstraat door de Leeuwelaan op den Heer Jan Vettentoren omstreeks 1590
Archief Rotterdam
| |
| |
Brandje-hakken
Foto Theunisse
Wat te doen!
Foto Theunisse
| |
| |
Gezicht op Binnenvest, de Vestmuren, van de Raamstraat naar den Heer Jan Vettentoren omstreeks 1560
Archief Rotterdam
Als de muren spreken konden
Foto C. v. d. Ende
| |
| |
boven 't buffet. Achter de lage toonbank als aan tafel, ook in 'n hoek, geleund tegen 't gordijn voor 't venstertje, waar de naam van 't knipje: ‘Tante Daatje’ aan stond geverfd, daar zat Keetje kneuterig met de voeten op 'n warme stoof haar roesje te troetelen. In den spiegel van de tapkast, met de kleurig gevulde karafjes en de glazen, zag je heur welige blonde kapsel, hoog opgemaakt en van nature kroezend, in zijdige glansjes. 't Was blijkbaar 'n heel jonge vrouw; - nog zoo slank in haar rijpende vormen, al had ze om die àl te glinsterend blauwe, extatisch lachende oogen in 't roodige wit wel ouwelijke groefjes en plooitjes; innig vermoeid. Zoo was ook haar blonde meisjesgezicht; van een teere weekheid, en onder den warmen, rosigen gloed door 't drinken toch al wat gefaneerd en scherp van trekken. Die dronkige opwinding stond dat ranke deerntje wèl weerzinwekkend; zoo gruwzaam rauw als ze de dingen soms zei tot een lust voor haar zinnelijken mond, en met dat onbeheerschte wegzakken, den val van haar armen, 't machtelooze knakken van heur feestelijk gekapte hoofd, als ze telkens uitzinnig van lach met beide voeten zat te stampen.
Dan kwam daar op 't gierend gelol van de meiden telkens weer gewoel onder de dekens over 't kermisbedje, dat achter in den schemer van 't kroegje gespreid lag tegen den wand. En 't kind schrikte uit haar slaap overeind, zat in 'r daagsche kleertjes recht zich de oogen uit te wrijven, tuurde dan angstig naar 't tumult, en kroop meteen maar weer onder dek. - Nog onvast van den lach ging Toosje er dan telkens instinctmatig naar toe, en terwijl ze achterom door bleef praten met haar harde schorrige stem, verlegde ze 't meiske in 't dekenpak wat dichter naar den muur, stopte 't nog eens warm in en
| |
| |
zei dan abstract, 't hoofd al maar luisterend afgewend naar Keetje: ‘Kom, hondje, ga nou gauw slapen... of wou je liever na' je bed?’
‘Nee, bij je blijven!’ - kreunde 't bange kind.
En dan scharrelde Toosje weer stijfbeenig terug naar haar poesehoek in 't canapeetje, streek haar schort over den schoot gladjes recht, en kneuterde geeuwend heur korte armpjes over elkaar; - zat vaak even nog met gesluierde oogen te turen, maar schudde de angstige visie van Chris-in-'t-gevang ook aanstonds weer af in een rilling over haar rug: ‘Zeg, Kee... 'k lust óók nog wel wat... ouwe neut,... ja, want die sikkert zoo stiekem alles alléénig maar op... ben jij nou 'n haartje bedonderd... Nee, met jou gijntjes... Geef op; mijn die flesch!’
Ze was nijdig, kauwde 't bittertje met een gemelijken smak. Maar dan meteen ook weer getroost, stootte ze 't leege glaasje nog maar 's aan met dat van Keetje: ‘Ouwe temeie, daar ga je.’
‘Je moer! En op den eersten den besten sjlemiel met flink poen in de meeluk...’
‘Louwloenen’ - zuchtte Toosje zorgelijk - ‘den heelen avond nog geen kèrel gezien.’
‘Maar jullie schijnen 'm tòch nog te lusten’ - wees de rechercheur bedenkelijk met z'n hoofd naar den drank. ‘'k Kan er niet tegen’ - koorde Keetje kwalijk en liet zien hoe ze walgde. Legde 'r hand op 'r voorhoofd. ‘'k Krijg er altijd zoo'n pijn in me kop van... Maar dan ben je bij háár goed in de leer... Kàn die Toos effe nippe?... Gosheere, nou!’
Ze begon te praten met een dikke tong, en zwikte telkens zoo raar uit in 'r gierende lachen.
‘Ja’ - zei Toosje betoogend... ‘drank maakt mijn
| |
| |
niks... Ik kan 'm nemen van dat 'k opstaan af... of 't wáter is, dar! En nooit van 't een of 't andere... Maar éte, - nee, dank je. Dan zwelle die zenuwe in me keel en kan 'k niet slikken... 't Is van 't sjegrijn... over Chris.’ ‘'s Morgens op bed da'lijk 'n neutje’ - maakte Keetje 't slap zwaaiende gebaar ernstig na. - ‘En dan àls maar sigaretten rooken’ - pufte ze achter haar twee gestrekte voorste vingers, die wezen hoe - : ‘de één na de ander, leit madam onder die dekens te dampen... Affijn, - sigaretten, die lust ik ook wel’, - proestte ze 't in eens weer uit van de jool om de indice, die daar in stak.
‘Nee’ - gruwde Toosje zwaarwichtig - ‘ba, 'k kan geen eten meer zien, hè? Eén bonk zenuw...’
‘Ze het 't an d'r hart’ - lollachtje Keetje, met 'n onzinnig grijns op 'r gezicht.
‘Och niewaar, an me longe, het de dokter gezeid... Van de week ben 'k hier in de straat nog zóó van me stokkie gevalle... 'k doch da 'k storf, belam! - van de benauwd...’
Maar 't idee deed 'r opeens zóó bar mal aan, dat ze 'r glimblozende hoofd over den rug van 't canapeetje liet vallen, en, 't ietwat propperige lichaam gezakt onderuit, met bij haar beenen tegelijk ging zitten stampen, amechtig gierende: ‘O goskrimmeneel nogantoe... wat zou dàt... voor jullie 'n slàg zijn geweest!... Was dàt effe 'n vangt?... Toos, hardstikkedood... pal voor d'r roofhol!’ - Toen kon ze van 't stikkende lachen er dan ook niet meer uit.
Maar 't was zoo'n rare meid. Want meteen joepte ze kalm weer recht, de prettranen nog over 'r wangen; veegde opnieuw 'r hooge, kreuk-gestreken mouwschort ordentelijk gladjes, en ging dan rustig voort zitten praten
| |
| |
als 'n buurvrouw, waar je op vesite bent: ‘Want, ja, zoo wàs 't toch maar: één en al roofnest... héél de buurt, tegeswoordig... En je eigenlijke leven maar rooven en stelen... is 't waar of niet?’
‘Ze is weer wàkker!’ - wees m'n leidsman Toosje verwijtend naar 'r kind, dat van 't lolstampen al weer overeind geschrikt zat uit de dekens.
‘Me hartje dan toch’, - strompelde ze er stijvig heen, de armen al klaar om 'r 's lekker te pakken. En terwijl ze haar toedekte: ‘Wil je wel gelooven, da 'k me op slag nòg verzoop, as 'k dat meisie niet had... of 't lukte die' leelijkert, en ie nam me d'r af. Maar laat ie 't lef in z'n... Zoet nou, Leentje, 'k doe je ommers niks!... Zeg, meneer?’ - kwam ze 't treedje weer op naar de voordeur, fluisterend in onrustigen drang - ‘weet u daar ook van? D'r is gisteren 'n inspecteur hier geweest, en die wou met alle geweld Leentje maar zien, me dochtertje, hierzoo. Maar 'k heb 'm 'r buiten gehouwen! - Hier sting ik, op dezelfde plek, en 'n kèrel die d'r dan in komt... Ja, 'k zal me daar dat onschuldige schaap van d'r moeder af laten scheuren. “Wat mot je d'r van?” - heb ik 'm p'rtaal angekeke, - “of denk je soms, da' je d'r voor 'n arm of 'n voetje aanspraak op maakt?” - Och God, maar 'k sting op me beene te trille; - ik dacht da 'k 't bestòrf, zoo wit as 'k zag... niewaar Keetje?’
‘Maid, jij ben sjoeg’ - relde Keetje met 'r rauwe dronkige stem liederlijk uit. Maar Toosje luisterde niet naar haar gezwets, want ze was op eens zoo kleintjes beducht. ‘Och’ - trachtte ze den rechercheur te paaien - ‘'t is maar voor 'n páár dagies da ik 'r nou weer 's heb. Ze is ommers besteed, bij erge beste menschen; niks op te zeggen, hoor, of van dàtte... Nee, echt fijn gezin, tjongeja! - ze had 't er kedin... Maar heelegaar in Amster-
| |
| |
dam, en dan as moeder zijnde... Nee, zeg nou zèlf, want och jezus, 'k hang er toch maar zoo an, an dat kind... Ze is al nege jaar, - met September geweest, zoo'n lekkere meid... 'k Kon er 's nachts ommers tòch niet van slape... en nou, nou met Chris... Nee, 'k zal doodvallen as 't nie waar is, maar scheuren ze Leen van mijn af, of hoe dat dan hiet met die ouwerlijke macht... Maar wat 'n beetje mensch benne, doene dat toch ook niet, hè?... Nee, nee, nou nog 'n paar dagies hou 'k 'r voor mijn, en mag ze alles wat ze graag lust of maar wil; - zie je - want als dat kind grient... nee, belam, 'k zou 't op me sterfbed nog hooren... Maar na Amsterdam stuur ik 'r niet weer weron... 'k Doen 'r emmes hier in den kost, da 'k er nog 's kan zien en kan hebbe voor 'n pakkie of zoowat toe te stoppen... 't Is ommers 't eenigste wa 'k nog heb, - mot je begrijpen... Drie kinders gehad... Maar Leen was de oudste, en wat 'k dáár al niet mee overbrocht heb... Zal je altijd zien, dat je 'r dan juist 't malste mee ben. 't Moeilijkst geboren... de eerste, begrijp je, en op 't Noordsingel... Maar ze magge zegge wat ze wille: ik heb 't daar toen in de bajes ja wat beter nog dan in de kraamzaal gehad... Zoo lief en zachies... Nee... En die wachteres bracht me Zondags altijd stiekem 'n mokkie thee met suiker in me cel: hier... zuip òp meid, gauw, gauw!... Ja, erg best mensch, hoor. En as ze eten over hadden, was 't ook altijd nog 's voor dat vrouwtje met 'r kind op nummer 307... Tjonge ja: zoo liefderijk as soms geen moeder zal wezen... Maar afijn, al zeg 'k 't dan zelf: toe in die dagen dee ik vanzelfs óók erg me best, hoor! ... En bij me ontslag had de directeur zóó al gezorgd, dat 'k met kleine Leentje meteen dan maar na 't gesticht mog, in Amsterdam,... hoe hiet 't daar nou ook weer? - Of dat ook hècht an zoo'n schaap! ...
| |
| |
Want och, die twee anderen he 'k wel gezorgd dat ze gauw dood ben gegaan...’
Toen werd ik onverwachts op m'n schouder getikt, en keek 'k twee groote politieagenten onder de helmen, die plichtmatig vroegen of we wel wisten waar we ons in begaven? - Maar de rechercheur zei glimlachend achterom dat 't in orde was. - Zij herkenden hem... en begrepen 't niet al te best.
‘Halen die glimmerikken daar effen 'n strop!’ - schetterde Keetje, onmachtig van kwaadaardige pret. ‘Nou zie je eris’ - keef Toosje - ‘geen klant, of die gajes sjmoezen ermee. Geen stap kan me zetten of die eerewacht schuift mee... Belam, zeg 'k verlejen nog tegen d' ofcier van justitie - méér eerbewijs dan voor de Koningin, en nòg beter bewaking... En tòch - zie je - en tòch: wat jou Kee? - ben ze belange nog niet link genog voor twee gehaide maides zooals wij.’
|
|
Auteursrecht onbekend