|
| |
| |
| |
| |
Tam geworden.
Toen Boefje uit de gevangenis kwam, was 't een geslágen kind. Die domper had 'm heelemaal uitgedoofd. Z'n piendere oogjes lachten maar suffig voor zich uit; bange goedigheid van een die verdrukt is. En omdat ie zoo weinig beweging gehad had, was ie paffig dik geworden, met een vale huiskleur op z'n gezicht. Z'n levendige grijphanden hadden werkelijk iets heel ongunstigs gekregen, zoo wit en zoo gladjes, met lange vettige nagels; vadsige, stiekeme handen. Zooals een plant, die een winter over, in een donkeren kelder gestaan heeft, zag ie er uit. Als dat in de zon, in den wind en de regenbuien nog maar weer bij zou komen!
Alle tierigheid was er uit; een ziekelijk-tam kind. Toen ie op de hofjeskamer kwam, waar ze allemaal Zondagsche kleeren aan hadden, en de kinderen met de schoone schortjes voor, frisch gewasschen en rooder nog door zenuwachtigheid omdat ze Dikkie weerom verwachtten, toen had ie in de deur z'n geelbleeke koonen tot een dikkeren vriendelijkheidslag opgeduwd, en één voor één was ie hun een slappe hand gaan geven, orde- | |
| |
lijk noemend hun namen. Maar in z'n oogen was niets te zien geweest.
Ze waren er stil en verlegen onder geworden. Hij dee zoo raar, zoo braaf en zoo netjes. Niet eens zag ie de schaal met scholletjes op tafel staan, die moeder 's nachts nog had gebakken, omdat overdag alles een goeie beurt gehad had, en de kinders verschoond moesten, en ze zich tot laat had zitten jachten om nog een hemd voor 'm af te naaien.
En meteen ging ie zitten, niet op den grond, maar stijf op een stoel in een hoekje, z'n dikke gezicht onbewogen gedwee, z'n oogen verlegen, zonder een woord of een lachje. Ze voelden zich vervreemd; de kinders bleven op een rijtje ver bij 'm vandaan 'm aan staan staren. Moeder knipte 'm 's innig toe, en snoot dan weer 'r tranen. En vader voelde wel behagelijk, dat Jans plaats nu niet meer leeg was; dat 't kringetje weer sloot om hem en z'n vrouw. Maar iets te zeggen viel 'm toch ook zwaar. En àls ie 's 'n woordje vond, was 't 'n aardigheidje, en als ie dan lachen wou was 't haast grienen, werempel.
De zon scheen toch ook de kamer in; 't zag alles zoo blij Zondagsch. En toch hokte 't, sloeg de blijdschap niet uit, nee, kromp verlegen in juist. Z'n getrouwde zus Mijntje en 'r man zaten er bij, echt heelemaal op visite.
Of ie poes al gedag gezeid had? - grinnikte wonderlijk vader, en allemaal grinnikten ze mee, met gezichten alsof ze niet mochten.
‘O, dag poes,’ - zei Jan slapjes, zonder te merken dat 't dier weer moest jongen. En dan was 't weer stil...
‘En lus je nog wel scholletjes?’ - vroeg eindelijk moeder op een toon, waar alleen 'n smakelijk ‘nou!’ op kon
| |
| |
volgen. - ‘Jewel, moe,’ zei Boefje, als om haar plezier te doen.
‘Dat had je dáár ook alle dage niet!’ - grappigde vader weer. En toen Jan alleen maar witjes lachte, durfde de zwager wel, als een die 't weet, te vragen met z'n zware bootwerkersstem: ‘En anders nog al goed van ete en drinke, hè?’
‘Maandag groentesoep, Dinsdags errete met spek. Woensdag huspot,’... zei Boefje stilletjes alle dagen van de week op.
Er kwam dien dag veel bezoek; opa en opoe, en de snoepjuffrouw, en juffrouw Schrap van den koffiezolder, en oome Janus, die adje was. En allemaal deden ze gewichtig, als kwamen ze voor rouwbeklag, maar dan tòch met 'n lach op hun onderzoekende gezichten. En ze gaven Jan aldoor sigaren te rooken; hij kreeg 't niet aangesmookt, en op tafel vóór 'm kwam 'n heel rijtje te liggen. Maar als z'n broer Piet, die daar voortdurend de oogen op had, er 'n hand naar uitstak, riepen ze allemaal meteen: ‘Afblijve; da's van je broertje.’ ‘Neem er gerust maar eentje, en vader, uwe ook’ - zei Jan dan, of die dingen 'm niemendal konden schelen. En er stond een suikerpot met drupsies, voor hèm alleen, en telkens koppies koffie met suiker, en kakies van 'n buurvrouw... Maar de menschen bleven heel kort, nadat ze plechtig rondgefeliciteerd hadden, want ze voelden zoo, dat ze te veel waren, door de opgeschroefde vriendelijkheid heen: Waar die jonge nou zoo gróós van was geworde?...
's Avonds was ie met vader nog bezoeken gaan brengen. Heel stilletjes liep ie langzaam naast den man, knippend met z'n oogen van 't winkellicht, en doodmoe. En de menschen van 't hofje en uit de buurt bleven staan
| |
| |
als Boefje voorbijkwam, en dan zei vader, met 'n glimmend blij gezicht: ‘zeg 's gedag Jan; naved buurman, ja daar is tie nou weer, is tie nie dik geworde... 'n echte heer, hè, hi-hi?’ En iedereen vroeg ie om mee een glaassie bier te gaan drinke, of 'n slokkie, wat ie lustte, maar ook in de herbergen zat de jongen zoo suf te kijken, en ie bliefde geen bier... Dan zou vader 't zijne óók maar nemen; dat maakte 'm àl vroolijker... Hij hield nu telkens kameraads op straat aan, en wijzend op z'n suffige kind, lachte nie stralend: ‘Wat zeg je van me jongen, hè, is tie nie' dik geworde? Dà kòmp van 't beste leven daar, hi-hi!’ 't Woord gevangenis werd dien dag wel duizend maal bedoeld, maar geen een keer uitgesproken. Eerst bij 't naar bed gaan, kwam er in Boefje wat ontspanning. Hij mocht weer met Lientje, z'n vroegere bijslapie, in het ledikantje. En toen ie 't slaapblozend kinderkopje in de krullen op 't kussen zag liggen, pakte hij 't ineens in zijn beide handen, en kuste 't, dat z'n eigen gezicht er lief-kinderlijk van werd. En 't meiske sloeg 'r armpjes om z'n hals, en trok 'm naar zich toe: ‘Dikkie slapies doen, zoete Dikkie.’ Maar hij maakte zich zachjes los, en tot aller verbazing knielde hij toen, en met z'n kop op z'n gevouwen handen bad ie hardop, met innig dankbare liefde in zijn stem:
‘Wees gegroet Maria, Gij zijt vol van genade, de Heer is met U, gezegend zijt Gij onder alle vrouwen... Heilige Maria, ik dank U vrindelijk, dat ik los mog... dank U Heilige Maria... ik zal altijd goed opasse in 't vervolg, en nooit meer stele... Ame.’
‘Amen’ - snikte de moeder mee, en sloeg een kruis. En vader had z'n handen ook gevouwen; z'n gezicht lachte krampachtig omdat ie niet huilen wou. Maar Piet, die z'n hoofd uit de bedstee stak, had er èchte pret om...
| |
| |
‘Bi'jai zoo'n heilig boontje geworre?’ grinnikte nie... Lientje, die in 'r bedje overeind was gekomen, dreigde er uit te vallen, zoo wrong ze zich naar Jan toe, om slapies te doen... En eindelijk kwàm ie; hij legde z'n arm om den hals van 't kind en drukte 't warme lijfje dicht tegen zich aan...
‘Zoo is 't goeie!’ - zei ie gelukkig, toen z'n moeder 'm schreiend genacht-zoenen kwam. Vader gaf 'm nu óók een zoen: ‘zoo'n deugeniet’ Maar Boefje lachte: ‘Vader het lol!’
Den volgenden dag kwam ie bij mij, met z'n vader. Hij had een nieuw pakkie aan, met voor 't eerst een lange broek, en dat zat 'm allemaal benauwd om z'n dikke lichaam. Amechtig stond daar z'n kleine ronde kop boven op, de oogjes schuw geknepen in z'n gezwollen, witte gezicht, als glazen oogen in een masker. En zoo kwam ie lamlendig gedwee naar me toe, en zonder me aan te kijken, zei ie de vooruit bedachte plichtmatige woorden: ‘Meheer, u wor bedankt voor wat uwe voor me gedaan heb, en ook da 'k los mog, en da 'k nou na 't gesticht mag...’ Met z'n hoofd naar voren gezakt, bleef ie daar staan. En 'k moest 'm zèggen, dat ie nou 's een beetje rond moest loopen, en of ie niet 's in den tuin ging kijken, om te zien of alles nog net zoo was als vroeger. En dat deed ie dan metéén, als op bevel, slaperig langzaam gaande door 't huis met z'n onbewegelijke gezicht.
‘Wel, is er veel veranderd in huis... hingen er nog peren an den boom?’
‘Weit 'k niet.’
‘Wàt zeg je?! Heb je daar niet eens naar gekéken... Kom, wil je nou wel 's als de gesmeerde bliksem in den boom klimmen om die peren te plukken; 'k heb ze voor
| |
| |
jou laten hangen!...’
Maar hij wou niet, om z'n nieuwe pakkie.
‘Jòngen toch!’ - schreeuwde ik wanhopend - ‘ben je ziek of wat heb je?... Lach toch 's en maak 's wat leven... Toe, duikel 's koppie, of laten we 's bakkeleien samen!...’
Maar verwezen keek ie naar me op, alsof ie een standje kreeg... En z'n vader zat maar te grinniken, blij, dat ie 'm weer hàd voor een paar dagen, en dat ie zoo dik was... en zoo ordentelijk! ‘'t Is net 'n groot mensch geworde,’ zei ie bewonderend; ‘en geen pertaal woord meer gehoord, hoor... Nei, hè Jan, nou is tie 'n brave jongen geworden? En van z'n opa het ie een kwartje gehad, voor te beware...’
‘Bewáren, Jan?... Maar dat doe je toch niet, daar zal je nou toch zeker vóór je weg gaat, je maag nog wel 's eerst mee overladen aan pollekabrokken?... Of hou je daar ook al niet meer van?...’
En dan kwam die akelig gedweeë vriendelijkheidslach weer.
‘Toe Jan, probéér 's of je nog kan duikelen!’
En meteen ging ie, stijf en zwaar, zitten op den grond, en hij pakte z'n beenen, en duwde ze op naar z'n kop, duwen, duwen, hijgend en vuurrood... Goddank, dáár werd ie toch kwaad om, de tranen kwamen 'm in z'n oogen omdat ie wóú, want ik had 't 'm gezegd, en opzettelijk lachte ik 'm uit: ‘kom, hup!... nòg 's... flauwe jongen... toe dan!...’ maar 't ging niet.
Werkelijk weemoedig stond ie op... ‘'k Kan wèl kikkere’ - zuchtte nie. ‘Dat hebbe de manne me geleerd; anders wier je zoo houterig, zeiën ze.’
‘Dan maar kikkeren, flink maar.’
‘Dat dreunt zoo...’
| |
| |
‘Hindert immers niks; kikker maar raak, kikker de stoelen maar omver!’
En hij zakte in z'n knieën, en sprong, en nòg 's, en nog is, maar 't was zoo triest, dat Boefjes gezicht daarbij óók al niet joliger werd... En netjes trok hij 't opgeschoven karpet weer recht. Toen ging hij zitten, als een groot, ernstig mensch, z'n handen op z'n beenen gelegd. En op al wat ik van de gevangenis vroeg, zei hij gelaten glimlachend: ‘Goe-oed.’
‘Of ie 't nou wel prettig vond, om naar Limburg in 't gesticht te gaan?’
‘Jeweël...’
‘Heb je wel 's meer in den trein gezeten?’
‘Neië.’
‘Vind je dat dan nou niet heerlijk, jongen?’
‘Jeweël’
‘En nou krijg je natuurlijk een cadeautje van me mee... Wat wil je nou 's graag hebben?’
‘Weit 'k niet, meheer...’
't Was wanhopend, zooals die kostelijk wilde, gloeiend fantastische jongen daar in die gevangenis getemd was... z'n heerlijk woeste drang er heelemaal uit! En dat gedweeë, brave Boefje was nu béter dan de echte, dievige wildebras van vroeger!...
Tegen dat ie weg zou gaan, schreef ie in hanepooten ‘Jan’ op het deksel van een sigarenkistje. ‘Dan weet uwe dat ik dat ben...’ zei ie zachtjes, - ‘mot uwe nou àltijd uit rooke, als uwe me niet meer ziet.’
En zoo verdween ie. Wat dáár nog van groeien zou buiten, onder leiding van de broeders? 't Was er een met een zwarte vlek erop,’ had de dokter gezegd, ‘zoo eentje die rondloopt met een hoopje buskruit in zich... En in 't leven zooveel vlammetjes.’
| |
| |
Den volgenden ochtend zou ie gaan met den eersten trein.
In donker nog had moeder z'n valiesje gepakt, en 'n doos èn 'n mandje, want kleeren van huis moest ie dragen, met 'r eigen vingers gemaakt; háár werk op z'n lijf, voor zoo lang mogelijk. En bij al die keurige pakjes goed, drie stel van elk in een rood lintje gebonden, knutselde ze allerlei gedachtenisjes: 'r eigen gebedenboekje, dat ze tòch niet meer gebruikte, en 'n portret van z'n vader en haar, heel mooi, toen ze trouwden; en 'n scheurkalenderpapiertje met een toepasselijke spreuk... Vader had ook goed gevonden, dat Jan zijn horloge zou krijgen, daarvoor gelost uit den lommerd, waar Boefje 't zelf vroeger stiekem beleend had. Dan een doosje voor als hij schrijven kon, met twee katerns ruitjespapier, en een paar mooie velletjes met 'n bloemeprentje, voor d'r man z'n verjaardag; 'n penhouder met twee nieuwe pennen en 'n fleschje inkt, en enveloppen en vijf postzegels van vijf en een halve cent, alles door de snoep-juffrouw geleverd met 'n petroleumhand, die telkens aan 't schort af werd geveegd. En 'n zakkie segare-tjes, en 'n pakkie piraatjes, en 'n lief bidprentje voor de ziel van zaliger zijn zusje Trijntje...
Dat had moeder allemaal stiekem gedaan, toen ie nog sliep. Hij had nergens gedachte op, wist van niks, ook niet van de twee dikste scholletjes, van gisteren overgehouden, die ze tusschen twee schoteltjes er bij had gegoocheld, en van 't zakje vol kussentjes voor te zuigen in bed. Als ie dáár nou z'n zaakjes uitpakte, vòn ie 't, en dan had ie nog 's lol. Dan doch ie an huis en ze moeder... In 't màndje was alles voor de lange reis: krentebroodjes en broodjes met kaas-en-koek, en 'n hompie worst, en twee flesschies bier, en 'n groen flesschie met 'n dien- | |
| |
dertje voor vader, want die gong heelemaal mee, 'n erge lange reis, eerst zoo ver in 't spoor en dan nog weer met rijtuig. Te loopen van 't station af, gong niet. Dat wist vader van 'n maat, die daar ook in de buurt 'n jong van 'm had: en ze hadden 't er wàt best - had ie gezeid - beter dan wijlie mensche 't erlui thuis kanne geve; met 'n kegelbaan en van alles. En die maat had 't allemaal van de treinen, en hoe dat hiette op 'n stukkie papier geschreven, en daar was vader nog weer 's mee na meheer, en na meheer p'stoor geloopen, omdat 't toch óók van de geestelijkheid was, en die had gezeid dat 't goed was... Want hij-zelf was óók niet zoo'n held in 't reize. Op 't postkantoor - want er gonge toch brieve heen - hadden ze 'm nog 's verteld, dat er gerust geen andere weg was dan zóó, tot dàt station, en dan met 'n wagentje, maar karetjes vooruit gavve ze niet an 't Delftsche Poort... Dat was wel ongemakkelijk.
Affijn, 't ging allemaal goed 's morgens. De trein moest om kwart voor vijven vertrekken, en om kwart over vieren zaten ze als landverhuizers in de leege wachtkamer. Konne ze op hun gemak 't beste plaassie uitzoeke... Jan was nou toch óók nogal in ze knolle; heel flink in ze mooie nieuwe pakkie. En wat zag ie er lekkerdik uit - zei moeder aldoor in tranen tegen 'r getrouwde dochter.
‘En za' je nou dikkels an je moeder en allemaal denke, Jan?’ - trok ze 'm nog 's an d'r schoot, terwijl ze met 'r mouw z'n pet weer afveegde... ‘En vrage of d'eerwaarde broeders gauw 'n woretje van je late hoore, hè? Da'lijk je kleere uitpakke, Jan, anders kreukelt 't zoo.’ Maar d'r woorden zeiden niet wat ze voelde: dat je zoo'n kind nou toch maar most late gaan, hè, as ouwer zijnde; en voor hoeveel jare, en waarheen eigenlijk?...
| |
| |
| |
| |
Je most er niet an denke!
‘Nou, de trein was vóór’ - kwam Piet, met 'n groote segaar uit 't mandje, dat hij wel zou dragen, berichten... Zenuwachtig braken ze op... Ja, 't was de goeie trein, hoefden vóór Rosendaal niet over te stappen. Dat trof dus plezierig. En ze zatte best, tegenover elkaar in 'n hoekie. Jan met z'n dikke, bleeke gezicht door 't portier heel goedig... Lekker, nou gonge ze rije...
‘Nou, dag Jan, dag jonge!’ - hield moeder zich goed, als wilde ze 'm naar zich toe zuigen met 'r oogen. ‘Dag Jàn!’ - wapperde met 'r hand zus Mijntje. ‘'t Goeie hoor, Jehannes!’ - zei zwaar en plechtig z'n zwager, de bootwerker.
En hij nóg 's: ‘Dag moe, dag Mijntje, dag Willem, dag Piet... dáàg...’
‘Zal je braaf zijn!’ - snikte moeder, maar hij hoorde 't al niet meer...
Zoo verdween die jolige grijpvogel Boefje uit de stad, waar ie vliegen en leven geleerd had, vrijuit, naar straatvogelstrant. Maar vóór ie verzonden werd om brave kunstjes te leeren, was ie eerst gevangen en gekooid. Want vogeltjes vrijheidszin, vogeltjes tierigheid, vogeltjes wijsjes en vogeltjes dievigheid moeten in schuwheid gedrukt, wil tam vogeltje zich zoetjes laten dresseeren.
|
|
Auteursrecht onbekend
