|
| |
| |
| |
| |
Hoe 't afliep.
En zoo kwam dan de ochtend dat Jan vóór moest komen, voor 't gerecht. Bleek en bevend als een kind, dat bang is om in donker te gaan slapen, was ie den avond vóór 't erge naar zijn bed-cel geloopen, z'n handen schuw opgetrokken in z'n mouwen, de oogen angstig wijd, alsof ie daar al wel iets van 't verschrikkelijke zien zou. De cipier, die 'm opsloot, had naar gewoonte gezegd: ‘Denk eran, dat je je morgen goed wascht; je weet, 't is je dag, hè?’ En kinderlijk gedwee had ie geantwoord: ‘Jewel, meheer, me Zondagsche pakkie het me moeder...’ en toen de wachter al weg wou, had ie 'm nog even vast gehouden met z'n vragen, om niet ineens tot aan 't erge alleen te blijven: Of ze vader d'r bij mog, morrege, en of ie 'm dan effies gedag mog zegge; en of ie ze schoene an mos of ze klompe; - is 't fer, 't gerecht; gaan 'k er over de straat heen meheer?
Maar de cipier moest ze allemáál nog in hun slaapcellen sluiten. ‘Dat zal je morge wel zien’ - zei ie - ‘en maak nou maar wat af, want zóó gaat je licht uit.’
Nou, toen was ie zich gauw gaan uitkleeden, om veilig de deken over z'n kop te kunnen trekken, en lief te bid- | |
| |
den tegen Maria, die alles net zoo kon laten gebeuren als ze wou. Van jacht om erin te komen voelde hij z'n hoofd gaan gloeien, want 't was net of er telkens 'n vent uit den hoek zou komen om 'm wat te doen. Toen ie z'n kousen uit had, dorst ie niet bij z'n krib te komen; d'r kon 'r best 's een onder liggen, die 'm bij z'n bloote pooten zou pakken... Z'n vingers waren net zoo dood of ie te lang in 't zwembad was gebleven; de knoopies wouwe niet, en zoo meteen trok de gasvlam in de pijp;.. dan sting ie in 't pikke donker, zouwen ze op 'm afkomme... Ineens voelde hij zich zoo hulpeloos kind nog in dat groote huis met kwaje mannen in de hokken. En ver weg, op 't hoffie, zatte nou vader en moeder, en Sientje en Stientje en Piet en allemaal, en die konne niet bij 'm komme, nou dat akelige most gebeuren. Heelemaal alleen achter de ijzeren deuren met grendels stond ie; en overal in de stad was 't nou donker, er liepen haast geen menschen meer op de straat... en d'r was niks an te doen, niemand kon 'm nou meer d'r vandaan halen; hij mòst voor 't gerecht as 't weer licht wier in z'n cel.. In gloeienden angst, met 'n sprongetje, ging ie in bed, meteen heelemaal onder de dekens. Niet hard ademen, niet verroeren... suizend flapte 't licht uit. As 't donker nou over was, gebeurde 't... dan mos ie zich hard wassche, en dan gong ie erheen... En nou zag ie 't weer: 't gerecht was as de kerk, heelemaal vol, en vooran mos hij staan op 'n bankie, net as vroeger op school as ie kwaad had gedaan, met z'n armen in de hoogte; en ze keken allemaal naar 'm met nijdige gezichten, allemaal groote menschen, en z'n vader ook, en opa ook. En er was 'n stoepetje zooas 't altaar, en daar kwamme de rechters op, en die keken 'm allemaal woejend an.. En de eene in 't midden zei: Jan, jij ben 'n vuile dief; ja
| |
| |
| |
| |
mensche, die jonge het lood gestole en armbanden van goud, en ie het de gordijne van ze moeder in brand gestoke, en ie het allemaal andere dingetjes gestole.... Nou, dat zouwe ze allemaal wàt erreg vinde... En dan zou er een ander zegge: je wor nog langer opgeslote, misschien wel vijf jaar....
Hij kon z'n beven niet inhouden; telkens wou z'n tong: ‘Moeder!’ roepen, maar dan beet ie op z'n tanden... Heilige Maria, bad ie, 'k zal 't gerust nooit wéér doen; 'k zal nooit meer lood stele, en geen armbande en niks, en 'k zal altijd voor me moeder boodschoppe doen en 't vloertje boene en 't fernuisie poese, en met Lientje op schootje zitte... Heilige Maria, as 'k nou vaiftig... nee honderd Wees gegroetjes bid, mag 'k dan assiblieft morrege los en na 't gesticht?...
En door z'n dichte oogen onder de donkere dekenskeek ie, en toen zag ie weer 't mooie hoofd van Maria, met allemaal blonde krulletjes, net as 'n communiemeisje, maar grooter, en 'n goud kroontje op, zooals de koningin op de prenten. En ie keek goed, want as 't hoofd ja schudde, gebeurde 't, en as 't van nee knikte niet. Maar 't hoofd dee niks, en toen dacht ie: 'k Mot ook eerst de Wees-gegroetjes bidden. En al kijkend naar 't mooie hoofd, begon-ie:
Wees gegroet Maria, Gij zijt vol van genade, de Heer is met u; gezegend zijt Gij onder alle vrouwe... En dan weer: Heilige Maria, Moeder Gods, bidt voor ons zondare, nu en in het uur van onze dood... En telkens zei hij er achter: Heilige Maria, laat 't gerecht me assiblieft uit de gevangenis late. En dan keek ie weer of 't hoofd al knikte. Maar 't bleef stijf...
En terwijl hij zoo bad, en telkens stilletjes om te tellen met z'n andere hand een vinger pakte, dacht ie hoe 't
| |
| |
morgen zijn zou; en of Pukkie er wezen zou in z'n mooie Zondagsche pakkie met z'n fijne dassie, en de pandjesbaas, en de snoepjuffrouw... As ie los kwam, zou ie vragen of ie nòg drie pollekabrokken mog voor 'n cent, en dan zou ie ze àllemaal weggeven... Heilige Maria, 'k zal al me pollekabrokke an me zussies geve, en nooit meer snoeie, mag 'k dan assiblief uit de gevangenis en na 't gesticht?
Dan zou ie ook vrage om z'n Zondagsche pakkie an te magge, en dan ging ie meheer gedag zegge, en de meester, en ze tante in Dordt, die een groote winkel hieuw. Die zou 'm wel wat geve... verleje had ze 'm ook een gulden gestuurd toen ie jarig was, maar toe was 't net de werkstaking en toe had moe 'm genome... Als ie van z'n tante wat kreeg mog moe 't wéér, en dan zou ie d'r niet judasse; - mog ie dàn los komme, Heilige Maria?
Maar door 't gerecht mòst ie toch eerst heen... Wat was 't ook weer?... 't Was zoo om vreeselijk bang van te wezen, om te gillen: - 'n dolle hond in de deur van z'n slaapcel; die zou 'm in z'n poote bijte, door z'n vleesch heen snije met ze scherpe vergiftige tande, en hooger op in ze buik... en dan wier ie óók dol... ‘Moeder!’ - schreeuwdenie, en hij werd er in eens weer wakker van... Wat was 't ook weer?... O ja, zoo donker, zoo akelig, 't gerecht, daar mos ie morgen voor... Als 't licht wier was 't zijn dag... En niemand kon hem daar vandaan houwe; vader niet, meheer niet... maar de Heilige Maagd, die kon alles, hadde de manne gezeid.
Wees gegroet Maria, Gij zijt vol van genade. Nou, òf ie zich wassche zou; z'n hande ook, bovenop óók... Want z'n hande most ie ophouwe... En as z'n vader d'r bij was, zou die toch wel zegge, dat 't niet zoo èrreg mog... Z'n vader sliep nou al, en allemaal; onder de
| |
| |
bestee lag 't mandje, waar hij altijd z'n kop op lag... Nou, as ie nou vrij kwam, mog ie wel weer bij kleine Lientje slape, zooas heel vroeger; kleine Lientje kon nou al loopies doen en prate... Zou ze 'm nog kanne?... Heilige Maria, Moeder Gods, bidt voor ons zondare... En in eens schudde 't mooie hoofd van ja. Zoo? - dus mog ie nou ècht los? Ja! schudde 't hoofd. - Werempel? - Ja, ja, ja, ja... Nou, dan wàs 't lekker ook zoo.. Heuschies waar? - Ja, ja, ja... Hij most er om lache. Da's óók 'n bof, da'k los kom... Heilige Maria, ik bedank u zóó erreg... 'k Zal net zoo lang Wees-gegroetjes bidde tot 'k slaap, en as 'k vrij ben ook nog... vijftig, honderd, duizend... En hij verkneuterde zich, en kroelde over z'n matras van geluk. Nou dorst ie z'n kop óók wel boven de dekens te steken maar zich van den muur draaien toch nog niet. Want 't was zoo akelig stil in 't huis... Daar zatte ook moordenaars... en de Cheneeze, die kleine jongetjes vratte... Die lui droege net rokke as vrouwe, en vleggies an d'rlui hoof... Nou, maar morrege kwam ie er toch uit, en dan was 't wel lekker dat zij nog zatte, want dan konne ze niet bij 'm komme, heelemaal op 't hoffie, met vader en moeder erbij... En dan gong ie na 't gesticht... dat was ver weg, in 'n bosch, waar allemaal pere en appele groeide, die je gerust plukke mog, en daar had je eekhoorntjes... die kon je vange, en dan zou ie zoo'n laddertje timmere van segarekissies, en daar mog 't eekhoorntje op loope... Nou, en in 't gesticht kreeg je alle dage varrekes-lappies, en eiere as 't vaste was, en 'n pet met 'n mooi biesie... Heilige Maria, Moeder Gods, bidt voor ons, zondare... 'n Vuile dief, dat wàs 'n zondaar... Mag ik nou gerust morrege uit de gevangenis? - Ja, schudde 't hoofd met de mooie blonde krulletjes, en 't lachte goe- | |
| |
dig... 't lachte net as moe, toen ie die rijksdaalder had meegebracht van 't aarappele-rooie... Maar dat was niet echt gebeurd,.. dat was van de gouwe armbande, en as ie vrij was, dan kwam er uit dat raike huis op de zanddijk 'n vent, en die zou 'm weer pakke... Maar ie wou niet; och, 'k heb 't niet gedáán meheer, vraag 't maar an de Heilige Maria... Wees gegroet, Maria; Gij zijt vol van Genade... Moe, kom je me morreg hale met me Zondagsche pakkie?... maar pas op die dolle hond... 'k Zal me váder roepe, hoor; nou, wees dan maar zoet, ie is niet dol hè?... poessie bè jij 't, heb je 'n lekker scholletje gestole, hè?... As je dood ben mag je in de hemel muisies fange... Wees gegroet, Maria... Gij zijt vol van Genade... de Heer is met U...
Den volgenden dag stond de rechtzaal in al haar plechtigheden te wachten op kleinen Jan. In de glimnieuwe getuigenkamer zaten als vreemden tezamen alle menschen, die onbewust van elkander waren opgetreden in Jan en Pukkie's lood-drama: de huizenbouwer, en de agent, die Jan had gesnapt, en de opkooper, en de man die den zak had opgevischt... En voor 't poortje van de publieke tribune drongen de slampampers, die niets anders te doen hadden, en die wel leerzaam vinden om te weten hoeveel je krijgt voor dit en voor dat, of liever: hoeveel maandjes je dit en dat kan kosten. En de deurwaarders liepen rond over de gangen, penningen aan gele linten, en zagen toe of alles goed ging, naamlijsten op vellen groot formaat tusschen hun vesten. En ze zeiden tegen de verslaggevers van de rechtzaken, amicaal fluisterend achter de hand wat eigenlijk geheim was - dat 't eerste zaakje wel wat aardigs kon worden: 'n jongen van elf jaar, en al diefstal en insluiping; maar
| |
| |
ie kwam vrij, voor Pro Juventute. Advocaten waren er maar enkelen gekomen in de banken; die toevallig vroeg op waren.
Toen verscheen op 't podium, gestreng en waardig, de rechtbank; statige figuren in toga's met wijde mouwen, en plechtig stijf witte beffen op 't zwart. Breed en aartsvaderlijk vlijden zij zich in de hooggerugde leunstoelen neer achter de groene tafel met tinnen inktkokers, legden gewichtig de dossiers in portefeuille vóór zich en daarnaast hun baretten. Zij kwamen daar te zitten, de edelachtbare heeren, om recht te doen over Boefje. En de deurwaarder, plechtstatig staande aan den ingang, riep met officieele stem - evenwel met rechtzaken zeer vertrouwd - af de zaak van...: waarop Jan's namen van heiligen en zijn vàn echoden door de gangen... En de publieke tribune stommelde vol: vóór 't hek wie 't hardst gedrongen hadden amechtig, met triomfantelijke roode gezichten, en de veldwachter stentorde: ‘Petten af!’ - wat benepen stilte gaf. Achteraan stonden Jan's meester, en de man van z'n getrouwde zus, en opa...
Toen zei de president, voornaam ter zijde: ‘Deurwaarder, de beklaagde!’ En dat was Jan. En uit publiek gonsde meewarige en lacherige verbazing, omdat daar toen zoo'n schuchter klein ventje uit de deur kwam, met den grooten, bakkebaardigen veldwachtergestrengelijkachter 'm. Onaanzienlijk schooierskind, z'n ragebolligen kop heelemaal op z'n borst gedrukt om de verlegen oogen weg te houden, en erg misdadig bleek boven z'n blauwe boezeroen. Als de veldwachter 'm geen duwtje had gegeven, was ie tegen de bank opgeloopen; en nòg 'n duwtje, en toen z'n arm gepakt; daar zat ie in 't bankje van de beschuldigden. ‘Da's óók wat, zoo'n kind!’ - zei 'n gevoelig recidivist op de tribune- ‘'t jog is dron- | |
| |
ke, belam as 't nie waar is!’
- ‘Kaik, ie zit op ze hande...’
Maar in z'n angst hield Jan z'n oogen stijf dicht en z'n kin geduwd tegen z'n borst. ‘Sta 's op, beklaagde!’ - zei, met even 'n vaderlijken lach in z'n stem, de president, omdat Boefje in die zondaarsbank zoo heelemaal verzonk. En de veldwachter duwde 'm in z'n rug, en herhaalde: ‘Opstaan!’ Jan schrok, en stond meteen stijf overeind, z'n handen op z'n dijen zooals op gymnastiek, maar z'n hoofd aldoor weggescholen. En uit z'n schuin gehouden, lijk-witte gezicht, loerden even schuw z'n bange oogen op...
Wat zouwen ze 'm nou gaan doen? - Heilige Maria, mag 't gerecht me nou assiblieft nog loslate?... Maar hij zag 't lieve hoofd niet, want ie kon niet stijf genoeg denken. Hè, en 't was zoo erreg licht hier, dat stak je in je kop... O, 't wazze ook ruite waar je door kijke mog; 't was hier 't gevang nie meer, de zon mog er in komme... En die eene man dee net as m'heer p'stoor, aldoor hardop gauw prate en dan ko's je d'r niks van hoore... En wat was d'r nou achter z'n rug? Daar voelde nie ze allemaal met kwedaardige gezichte na 'm zitte kijke, allemaal achter tege ze boezeroen an, en in z'n nek en tege ze hoofd op. Heel zoet maar staan; z'n rug niet verroere... net of 't kriebelde in z'n hals van al dat nijdige kijke.
O, maar z'n vader was er meschien bij! - klaarde nie op - dan mog ie strakkies meteen mee, as ie los mog... 't hoofd van Maria had ommers aldóór van ja geknikt en geen één keertje nee... Nou, dan was 't ook zoo erreg akelig niet. Hij hoefde lekker z'n arme ook niet in de hoogte te houwe, had de cipier d'r strakkies al gezeid... Daar niesde een vent... Waar zou dat nou al- | |
| |
lemaal van weze, wat meêr p'stoor opzei?
O, nou begon die middelste meheer weer: ‘beklaagde, nu moet je 's goed luisteren naar wat hier gezegd wordt. Hoe zijn je naam en je voornamen?... Hoe heet je?... ‘Hè!’ - schrok ie, want de veldwachter gaf 'm ineens weer 'n duwtje, en riep an z'n oor; ‘Hoe je hiet?’
‘Ikke?’ vroeg ie, zich angstig naar den veldwachter draaiend: ‘Jan!’
En toen ging de meneer op 't altaar weer door, en die zei: ‘Nee, je moet goed luisteren, en mij aankijken en mij alleen antwoorden. Nò, hoe heet je?’
Zei die meheer dat nou allemaal tege hem? En de heele kerk achter 'm zat vol, en alle mensche hieuwe d'r lui monde. Mog ie in die stilte zoo maar hardop prate?... En hij keek nog weer 's even schuw naar dien meneer op, en die knikte dat ie 't maar doen mos, en ie zei: ‘toe dan maar, heet je niet Grovers... hè?... Johannes, Godefri...’
Ja, dat was hij! En meteen klonk hard en rad z'n jongensstem: ‘Jehannes, Chodefriedes, Bernardus Grovers, oud elf jare...’
Nou, en of ie wist wat 'm ten laste gelegd werd?... waarvoor ie hier stond?... Of ie dan niet gehoord had wat meneer de griffier had voorgelezen?
‘Nei’...
‘Je weet toch wel dat je gestolen hebt?’
‘Jeweël!’
‘Wat heb je dan gestolen...?’
‘Gouwe armbande...’
En toen zette de heele rechtbank in eens zoo'n lacherig gezicht, want niet voor die armbanden was Jan ter verantwoording geroepen - hij stond terecht voor 't laatste zaakje, 't stelen van lood.
| |
| |
Of ie bekende dat lood te hebben weggepakt?
‘Jewèl!’ - riep ie, en op den raad van z'n celgenooten riep ie er vlug achter, dat ie 't gerust nie weer zou doen... Zoo, dus hij had er berouw van?... Nou, dat werd tijd. Want of ie wel wist, dat ie op deze manier opgroeide tot een misdadiger, waar alle menschen bang van zouden zijn, en dat ie dan meschien z'n heele leven in de gevangenis zou moeten doorbrengen, in plaats van een nuttig lid in de maatschappij te worden?...
O, Heilige Maria - bad Jan angstig, met z'n oogen dicht - daar heb ie de treurige woorden; nou beginne ze... En z'n lichaam spande zich tot trillens toe, z'n beenen tegen elkaar, in heftigen aandrang van vrees... Och toe, lieve Heilige Maria! La' ze me nou nie meer opsluite!... La ze me nou mee late gaan met me vader!... Heilige Maria, u heb 't ommers eerst beloofd!... Maar 't zoete hoofd bleef weg... En van angst begon ie krampachtig te huilen met 'n vuurrood gezicht, omdat ie zich zoo heel alleen voelde in die groote kerk, waar al die manne woeiend kwaad op 'm ware...
En in die bedroefdheid, omdat ze 'm àllemaal in den steek lieten, en de Heilige Maria óók, en z'n vader, want die zei niks, bleef Boefje suffig staan, met groezele huilplekken om z'n bange oogen, moe in z'n beenen gezakt... En wat ze zeiden op 't altaar, begreep ie niet. Ze zeiden allemaal op de beurt wat, en er kwamme nog weer mensche bij staan om er verder van te vertellen, en 't was alles over hem en 't lood, dat ie gegapt had van de dakes in die nieuwe straat, hoe hiette 't daar ook weer?... De eene meheer dronk iedere keer 'n klein slokkie water, met suiker, want ie roerde... En telkens schrok ie, als ie antwoorden moest, en dan zei ie dat ie 't niet weer zou doen... En 't duurde wel.., ja wel zeve
| |
| |
ure... En dat vliegie op de plank voor ze bankie mog ie nou niet vange... nee, hand op z'n dij houwe;... in één klap kon ie 'm wegpikke... mòg niet, zoet staan... Toen blies ie naar 't vliegie, zonder dat ze 't zien konne, maar dat kleine kreng bleef zitte; 't liet zich heelemaal op zij blaze, z'n eene vlerrekie woei d'r van uit... dat was wàt 'n errege stòrm voor zoo'n beesie; z'n pootjes kleefde op 't plankie... En stilletjes deed ie stijf z'n arm telkens een beetje hooger, en lei z'n hand op de plank, en schoof 'm na 't vliegie... maar de middelste meheer keek 'm juist erreg an, of ie luisterde... en z'n hand voelde niks meer, dus nou had 't vliegie dan toch z'n pootjes los motte late...
Hè!.... 't gesticht!.... Dat had die meheer met die zwarte regenmantel naast 'm ineens gezeid. O, die kòn ie wel; dat was 'n goeië meheer; die was bij 'm geweest in z'n cel, en toe had ie alles motte vertelle... Wat had ie gezeid van 't gesticht?.... Mog ie 'r nou heen?... Ja?.... Ja! - knikte 't hoofd van Maria. O, daar had je 't dan wéér!... En 't keek zoo vrindelijk, en 't knikte van ja, 't mog... Hij had wel willen trappelen van de pret; 't mog, en z'n gezicht lachte, en z'n oogen glinsterden;... nou! ie kneep z'n handen tot vuistjes...
‘Beklaagde’ - zei weer zoo streng om van te beven de meheer in 't midden - ‘heb je nog iets te zeggen?’...
Hij? - ‘'k Zal 't nooit weer doen meheer, mag 'k dan assiblief na 't gesticht?’
Maar meheer zei alleen: ‘Dan wordt de uitspraak in deze zaak bepaald op heden over veertien dagen.’
En de veldwachter nam Boefje bij z'n arm, en bracht'm de deur uit. En daar ineens zag ie z'n opa, en den meester en den man van z'n getrouwde zus, en die knikten allemaal tegen 'm... en hij wou vragen of vader d'r dan
| |
| |
niet was, maar de veldwachter trok 'm mee, en voerde 'm weer naar de cel met de mannen...
‘Mag 'k dan nou niet lòs?’ - kermde Jan, zich met verwilderde oogen afdringend van dien sterken man.
‘Dat zal je over veertien dagen wel hooren!’ - Toen smeet Boefje zich op den grond, en zich wringend en schoppend op de planken, gilde nie dat ie d'r uit wou: ‘'k wil lòs! vader dan toch!’ De zware deur dempte zijn wanhopend gejammer...
Maar veertien dagen later kwam z'n moeder met 'n mooi pakkie voor d'r jongen in de gevangenis om 'm te halen. Want ze had 'n boodschap gekregen, dat Jan was ontslagen van rechtsvervolging, onder voorwaarde dat de vereeniging Pro Juventute zich verder zijn lot zou aantrekken.
|
|
Auteursrecht onbekend
