|
| |
| |
| |
| |
Na de misdaad.
Wat het kleine Boefje dien noodlottigen avond zoo maar even gedaan had - gelokt door mooi kleurtje, tien stiekeme kousenpassen geslopen, gebroken, 't glinsterende gegrist, en met den buit er vandoor - dat zette al 's ochtends veel groote menschen in ernstige beweging. De bestolenen, ontsteld naar de politie geloopen, gaven 't gejaagd-hakkelend aan. De commissaris zelfs moet er 'n gewichtig gezicht van hebben getrokken; geluisterd, onderzoekend gekeken, verhoorend gevraagd met de aandacht, die past bij 'n záák zoo al dadelijk maar bij 't pas gaan zitten voor den dienst. 't Was een groote diefstal, immers óúd-gouden braceletten met diamanten van aanziénlijke waarde. En 't was een brutale diefstal, omdat hij door insluiping, nog bij kláárlichten dàg, in een bewóónd huis door braak was gepleegd. De commissaris moet er breed bij zijn gaan zitten en ernstig nadenkend hebben geschreven op vellen groot formaat. Hij zal een inspecteur hebben gebeld om gezamenlijk te overleggen. 't Geval is getelefoneerd naar al de posten, en de chefs en de agenten, die ervan hoorden, hebben er wel als iets ongewoons met mekaar
| |
| |
over zitten praten op hun wachten in de bureaus. Toen zijn de rechercheurs er op uitgezonden, de oudsten van dienstjaren en de gewiksten. Deze stilslimme mannen hebben er hun geheime plannen voor ontworpen, hun ervaring, heel hun dàg er aan besteed! De situatie eerst opgenomen ter plaatse; listig-gestrenge ondervraging van de vertrouwdsten des huizes, die daar van verbouwereerdheid onder verbleekten - en er stond 'n standje van menschen vermoedend te vraagkijken voor de geheimzinnig geworden deur. Dàn 't afloopen van de pandjeshuizen, wier bazen witjes onschuldig van niets wisten en meewarig de hoofden schudden; en op hun speurtochten door de stad keken sluw-geworden politie-oogen àl buitenwaards, monsterend 't volk op straat in verdacht. 't Was een nauwlettend en ijverig brééd-opgezet onderzoek, om te ontraadselen de daad van Jan en vriend Pukkie. Maar wie kan 't verbazen, dat 't nog niet tot de hoffies-jochies zelf had mogen geraken? En de dagbladreporters noteerden 't berichtje met graagte, omdat 'r eindelijk weer eens 'n zaakje gebeurd was in de saaie zomersche dagen, dat de menschen lézen zouden. Duizenden vernamen 't dus den avond daarop uit de kranten, zeiden zoo terloops onder de thee tegen elkander dat 't toch wèl 'n nare onveilige tijd was. En hier en daar werd de meiden gelast om er nu 's ééns en voor àl aan te denken dat ze toch nooit weer een voordeur aan lieten staan, al gingen ze maar even op den hoek om 'n boodschap, want dat daar nu gisteren toch weer... Volgde wat Boefje op mijn kamer aan z'n vader gebiecht had: 't tragisch intieme, nu als 'n niet te versmaden praatje rondgebabbeld door de stad... En vóór 't naar bed gaan sloten veel menschen toch wat secuurder met grendels en kettingen en
| |
| |
pennen-op-de-ramen... En ze voelden zich knusser binnen in hun huizen achter die veilige pantsering, als ze er aan dachten dat daar buiten die ‘eng’-gauwe dieven nog slopen in donker.
Maar Jan-zelf vermoedde niets van die lichte beroering in 't leven van de stad, dat zoo wijd en zoo hoog over hem heenging. Nu Vader 't wist, was hij 't grootendeels kwijt. Er bleef nog wel iets bezwarend van nazeuren in 'm; hij voorvoelde ook wel dat er wat op zou moeten volgen, maar dat maakte 'm toch niet gejaagd. Bij Vader, dien grooten, wijzen man, die er nu alles van wist, was je als zoontje veilig! Dat had ie ineens gevoeld, toen ie 'm weer aan 'n hand mee naar huis had genomen;... vroeger ook, als klein kindje dribbelend naast die lange beenen, - dan liepen de hondjes d'r wel, maar ze durfden 'm niet te komen bijten... om vàder! Jan begreep niet best... vader was geeneens kwáád geweest;... hij had 'm niet geslágen!... Wat 'm eigenlijk m'nkeerde?... Hij lekent net zoo'n beetje suf te zijn... Want, nog al glad hè, Jan was d'r blijd om geweest, dat ie niet op z'n ziel had gekregen, en ie had erg opgelucht drok loopen praten... maar geen asem hoor... geen spreek!... Affijn, met vader, die goed op je was, naast je, kon 't erge nóóit bij je komen...
Thuis was Jan nu opzichtig goedaardig met 'n bleek gezicht, en zoo gedwee als 'n lammetje voor z'n moeder. Zoodra ze maar kikte, déé ie 't al da'lijk, en dan was ie rustigjes op z'n kousen bezig als 'n zorgzaam ziekelijk huiskind. Wanneer 't zoover weer klaar was, nam ie Mientje stilletjes weer op schoot, en dan liet ie 't kind aan z'n haren trekken en bijten in z'n oor, heusch peinzend zwijgzaam. - Ze keken 'm er allemaal
| |
| |
telkens verbaasd op aan, zoo vreemd-goedig als Jan nou toch was. - Maar as ie maar dàcht op 't portaaltje iets te hooren, kròmp ie immekaar van den schrik. Bleef stijf zitten turen met z'n schuwe oogen op de deur, zoo smeekend bang als 'n aangeschoten haas bij 't komen van den jager... Wanneer 't goddank nog voorbijging, liet ie z'n angst gaan in 'n diepen zucht, en dan keek ie even blij naar z'n moeder, met 'n innig knipje om 't sàmen begrijpen; want zij was nou óók toch wel dankbaar, - hè? dat 't de dienders niet wazze.
Toen ik op 't hofje kwam, vond ik Jan in een stemming als van een kind na een verdrietige huilbui. Vragend keek ie naar me op; z'n verlegen oogen voor den vriendelijkheldslach klaar, maar éérst bang zoeken of ik kwaad zou wezen; en op z'n gezicht 'n zweem van narigheid tòch onbillijk vinden. Z'n moeder ging verwezen door de kamer, 'r hoofd moe achterover, de wimpers neer als om 't geraas van verdriet te dempen, dat rusteloos woelde in 'r week-zwakke hersens. Ze zag en hoorde niet dat ik binnen kwam, staarde me plots verschrikt aan, even rood van angst. En toen een wezenloos lachje van herkennen... ‘O, bent úwe 't, meheer?... 't Is meheer, Jan...’ Als van 'n zieke die wakker wordt, zoo ver weg en onwezenlijk klonk haar stem. En in 't bleeke half licht van de vaal-armelijke kamer stonden de fletse zusjes zoo oud-wijs te kijken, bang van de stilte en in somber begrijpen. Maar van 't gebeurde dorst niemand te spreken.
Toen ik eenmaal ordentelijk 'n stoel had, ging Boefje óók weer zitten op den grond onder 't raam, met Mientje op schoot. En hij knikte maar goedig naar 't kind dat 'r strak-blauwe oogen onbewegelijk op hem gericht
| |
| |
hield, alsof 't zóó lag te slapen, - gaf 't al z'n aandacht, net of ik daar zoo hóórde in de kamer, nu de benauwende spanning ook om mij heen weer gesloten was. En toen de vrouw, om 't zwijgen, naar mij heen keek, zag 'k op 'r afgetobde gezicht voor 't eerst 'n teer vragen om vergoelijking voor Jan, en meteen tròf me weer de onrustbarende gelijkenis van die twee.
Wat ik toen ben gaan zeggen, herinner ik me niet goed meer. Ik kòn den plichtmatigen toon van vermaning niet vatten, omdat ik 't niet voelde als slechtheid van Boefje... 'k Had eigenlijk meelij met 'm, en wilde dat, als ziekelijk, toch niet laten merken: - zat mezelf als opvoeder geducht te verwenschen. En de jòngen, die z'n kop maar stijf van me afgewend hield, z'n oogen aldoor naar 't hofjes-hemeltje... Er was alléén maar gedweeheid, niets van echt voelen in z'n ‘jáà...’ toen 'k 'm vroeg of ie 't dan niet vreeselijk zou vinden om in de gevangenis te worden opgesloten: dat ie dan vader en moeder en de zusjes - kleine Mientje - niet meer zien zou; daar heelemaal alleen zou moeten slapen in de gegrendelde cel; nooit meer lekker vrij spelen met de jongens op straat... En of ie dan geen verdriet had om de schànde, die ie z'n ouders had aangedaan? Vader en moeder zouden nooit meer blij zijn als hun Jan als 'n dief op den Noordsingel zat... Begreep ie wel wat dat was voor dien goeien váder van 'm - zeg, Jan-toch! -Vader, die zoo heel erg veel van 'm hield, niet? - dat wist ie toch óók wel...
‘Habbes!’ schoot ie ineens los met de echte jool weer in z'n oogen... ‘Hè je dat gezien?... Nou dà's binne... Kaik 'm saskere... Há! en dat stomme waif laat 'm stiekem loope... hè je nou ooit zoo'n dood merákel gezien? O jé, 'k had 'm al zoo láng in de smieze!’ -
| |
| |
‘Wie dan toch?’
‘Hei je dan nou niks gezien?... hei je die kat van beneje niet zien legge loere?... Gò, wel 'n hallef uur, nou! Bóve op 't dak had ie 't ommers al geroke... En toe' is tie d'r voetje voor voetje heengebeend; hè, z'n laif héélemaal uitgerek... En toe maar zitte wachte, zonder 'm te verroerre... Maar ie kéék wel... 'k Begreep 't derèk'! - Weet u wel moe dat de bu'vrouw van hierover vanochend zulke lekkere dikke schòlletjes stong te bakke?... Nou, poessie doch' netuurlijk: die lus ikke ook wel, hè?... En hij hèt er een, hoor; èn 'n vette!... potverdikkeme nou!... de bèste!... want ie stong net klaar voor d'r man. - Vader zal ook wel da'lijk thuis komme, moe. - De bu'vrouw zat 'r vlak bai, moe... ze zit er nòg... dat luie dierazie zit zeker weer te maffe... Ha! nou kraigt ze 't óók in de gate... Ja, mensch, je scholletje is de lucht in gevloge... Kaik ze kaike... há... Smul jij maar lekkertjes, hoor poes... Poessies màgge wel gappe... Zàl dat waif weer kraige van d'r vent, hè?... hè moe?’
En meteen in haast huilend bezorgde gejaagdheid: ‘Daar hei je vader nou al... za 'k gauwopdoen, moe?... Toe dan nou...!’
Boefje's rellig kattenverhaal had als 'n spuit levenslust alle triestigheid de kamer uit en van de gezichten gejaagd... Moeder lachte vrijelijk van ‘hei je nou óóit toch zoo'n jonge?’ En de zussies durfden weer hardòp te krieuwen en snetteren voor 't raam, waar ze mekaar driftig stonden te verduwen om te kijken naar poes met 't scholletje. Jan zette Mientje in 'r stoeltje met 'n maldriesten hoogzwaai, waar ze van schaterde. En nu ging ie eerst druk-bedrijvig een stapel diepe borden halen uit 't kastje naast den gootsteen, deelde ze in een rondetje
| |
| |
op tafel uit, met bij elk bord een scherp ijzeren vork; toen de aardappelen met spek in de koekepan technisch omgeschommeld, 'tfornuisjenog even flink opgepookt... ‘Dàg váder!’ - juichte hij kinderlijk-blij den man toe, en ging 'm aanhalig 'n hand brengen, zoodat op den ouwe z'n altijd leidzame gezicht óók even 'n lachje zweemde. Maar toch klonk z'n matte stem wel haast somber, toen ie zei: ‘'k Zou me nou maar wat kalm houwe, hè... dat past jou beter... Ga na benéje met je zussies - maar niet de straat op, hoor je!... en hou kleine Lientje vast op de trap... Kom, schiet wat op asjeblieft... 'k Heb met meheer te prate...’ En dadelijk liep de kamer van kinderen leeg, de hoofdjes gedwee wat gebogen.
Toen vertelde 'k 'm hoe de zaken stonden, en dat 'k nu eerst 't huis moest weten waar Jan 't gestolen had, om met de menschen te spreken... Dat we zouden zien de armbanden terug te koopen... en misschien zou 't dan nog geschikt kunnen worden...
‘Zou ie dan niet na 't Noordsingel hoeve?’ durfde de moeder, huilend van geluk al, haast niet te vragen. Maar de man, die diep voorover op z'n handen zat te turen, hield z'n hoofd hopeloos neer, schudde bedenkelijk, dat 't nou niet meer kon;... zei 't in gedachte toonloos voor zich uit: ‘'t Recht mot z'n loop hebbe...’ Dat was als 'n noodlottige machtspreuk... ‘Nou was 't àls te erreg;... nee, dat kon geen plaas vinde... 't mòs er nou wel van komme.’
Z'n vrouw hield vast aan 'r hoop, wilde er zelf dadelijk aan helpen. Gauw haalde ze uit 'n hoekje op de bedsteeplank Jan's gepoetsten, zwaar-zilveren rijksdaalder, en de zeventien stuivers uit z'n zak, en 't nikkelen horloge zonder wijzers van 't Circus, alles in 'n zakdoek ge- | |
| |
knoopt... ‘Geef uwe dat weròm an de mensche’ - zei zeopgewonden - ‘en dan mot uwe zegge: dat z'n moeder d'r geen hàlleffie van af het genome... God zal mijn beware!... nee, meheer... dàt in d'r eeuwigheid niet!... Al most 'k met me kindere de aarappele nou zóó van de straat opvrete... an mijn hande geen gestole cente hoor... Asseblief meheer, neem dat vuile geld méé... die ongelukscente... ba!... de lieve God weet hoe 't me daar het legge brande vannacht... Dat ongelukkige zakdoekie vol, doch 'k... da's nou de schande van je jònge... daar komp jouw kind nou in de gevangenis voor... En dan lag 'k maar na 'm te kaike, dat ie nog slápe kon... en dat we'm meschien voor 't laast daar nou mogge hebben... Want 't is toch je bloed-eige kind, hè?’
Maar de vader, wien 't benauwd werd, viel uit, dat je met grienen niet opschoot... dat gemurremereer gaf geen bliksem... En bruusk stond ie op, z'n huilen verbijtend, om Jan weer naar boven te roepen.
‘Knap je op!’ - beval ie - ‘trek mijn goeie schoene maar an... En vraag je moeder om je Zondagsche pet... En dan ga je da'lijk met meheer mee, om 'm 't huis an te wijze...’
Maar meteen drong Jan zich in fellen angst tegen den muur op, z'n vuisten in z'n oogen geduwd, z'n gezicht grauwbleek verstrakt... En gillend schoof ie den wand langs, kroop den versten bedsteehoek in, bevend alsof ie door 'n dollen hond werd nagezeten... ‘Nei váder! Nei... och moeder zeg toch van nei... nei!’ - jammer-krijschte nie. En heelemaal in elkaar gekrompen bleef ie zich weg liggen dringen, kreunend als 'n dier; z'n rug rilde van zenuwtrekken...
‘Wil je dan met je váder meegaan?’ - vroeg de man,
| |
| |
z'n ontdane stem nog streng gehouden.
Dàt was da'lijk goed; ‘jà!’ ontspande nie. En nog in snikken die naschokten door z'n lichaam, maar de oogen dankbaar-blij, zocht ie vlug z'n kleeren bij elkaar... pakte stevig vaders hand, en vleide kinderlijk: ‘kom dan nou maar mee.’ - Ineens bleef ie staan: ‘U mot nog éte... 't is vèër!’
Zonder te hooren, zette de man zich loom weer in zware loopbeweging, de schouders naar voren, als een die afgemat een schuit voorttrekt langs eindelooze vaarten - de schipper alleen weet hoe ver nog. En hij zag niet hoe de jongen maar àl vragend naar 'm opkeek, ongerust over 't eten. Váders Eten, waar altijd heel 't huishouden om ging, de gebeurtenis van 't gezinsleven, zoo vast en zoo stipt als 't angelus-luiden van de kerk.
't Liep af, zooals we 't graag wilden. De pandjesbazen gaven gauw 't beleende terug, zonder rente, zoodra ze van justitie hoorden. En toen de bestolen dame haar sieraden weerom had, was ze veel te blij om aan wraak voor 't diefje te denken. - Zij was voor Pro Juventute 'n trouw zieltje gewonnen. - 't Parket vertrouwde ons nog eens 't Boefje toe. Als ie dan dezelfde week maar naar 'n verbeterhuis werd gezonden.
Jan-zelf wou niets liever, want waar 't Huis stond, was 't buiten. Daar groeiden zóó maar de appelen en peren in 't wild voor 't plukken; je kreeg 'n mooi pakkie - en je kon er wilde beesten vangen. Hij zou heusch goed z'n best doen... as je je d'r maar alle dagen zat moch' vrete. En 'n vak leere? - Nou! smid, net as vader; as tie groot was kwam ie bij hèm op 't febriek.
Z'n moeder zei glunder: 't was altijd 'n raar kind geweest; gisteren nog onder 'n hoedje te vangen... en
| |
| |
dat ie nóú ineens weer 'n heele spekkooper was... Ze zat tot laat in den nacht aan z'n plunje te verstellen. Opa-zelfs beloofde 'm met tranen van ontroering in z'n ouwe oogen 'n segáretje voor de reis. En vader was natuurlijk stil in z'n nopjes. Maar toch kon ie er bij z'n werk vaak over prakkezeere, of dat stelen van Jan geen ingeboren aard wezen zou.
|
|
Auteursrecht onbekend
