Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het seste Capittel.

1.	MYn Sone, soo ghy borge geworden zijt voor dijnen naesten, een vremde dijne handt toegheslaghen hebt;
2.	Ghy zijt verstrickt met de woorden dijnes mondts: ghy zijt gevangen met de woorden dijnes monts
3.	Doet nu dat, mijn Sone, ende verlost u, de wijle ghy in de handt dijnes naesten ghekommen zijt: gaet, worpt u onder de voeten, ende sterckt dijnen naesten.
4.	En geeft dijne oogen gheenen slaep, noch dijne ooghschelen sluymeringe.
5.	Verlost, u als een Ree-bock, uyt de macht; ende als een vogel, uyt de macht des strick-leggers.
6.	Gaet tot de Miere, ghy leuyaerdt, aensiet haere wegen, ende wort wijs.
7.	Daer sy geen Heere, Provoost, noch regierder en heeft;
8.	Beschikt sy haer broot in den Somer, vergadert haer spijse in den Oogst.

[p. 41.]

9.	Hoe langhe sult ghy te bedde liggen, ghy luyaert? Wanneer sult ghy opstaen van dijnen slaep?
10.	Een weynich slaepens, een weynich sluymerens, een weynich handtvouwinghs al liggende.
11.	Ende soo comt dijne armoede, als een Reys-gangher, ende dijn ghebreck, als een Schildt-man.
12.	Een Wetloos mensche, een man der ongherechticheydt, gaet met verkeertheyt des monts om.
13.	Hy winckt met sijn oogen, spreeckt met zijn voeten, wijst met zijn vingers.
14.	In sijn herte verkeertheyden: hy denckt t'allen tijden quaet: hy ontsteect on-eenigheyden.
15.	Daerom sal zijn ellende haest kommen, hy sal haest verbroken worden, sonder datter Medecijne sy.
16.	Dese sesse haet de Heere, ende het sevenste is een vloeck sijner siele:
17.	Opgeheven oogen: een valsche tonge: ende handen, die onnoosel bloet verghieten:
18.	Een herte dat gedachten der ongerechticheyt dunckt: haestige voeten om tot quaet te loopen:
19.	Een valsche getuyge, die leughens voort-bringt: ende die onder Broeders twisten ontsteeckt.
20.	Mijn Sone, bewaert het ghebodt dijns Vaders, ende en verlaet de Wet

[p. 42.]

	dijns Moeders niet.
21.	Bindtse gheduerich op dijn herte: knooptse aen dijnen halse.
22.	Als ghy gaet, salse dy geleyden: als ghy neerlight, salse dy gade slaen: ende als ghy ontwaeckt, salse met u kouten.
23.	Want het ghebodt is een Keerse, ende de Wet een licht, ende de bestraffinghe der tuchtinge, den wegh des levens:
24.	Om u te bewaeren van een Vrouwe des quaedts, van de smijdicheydt der vremde tonghe.
25.	En begheert haer fraeyheyt niet in dijn herte: ende sy dy niet en vange met haer oog schelen.
26.	Want om een vrouwe, die een Hoere is, (komtmen) tot een stuck-broodts: ende de Vrouwe des Mans jaeght de kostelicke ziele naer.
27.	Sal yemandt vyer nemen in zijnen schoot, of in zijn cleederen, datse niet gebrant en worden?
28.	Sal yemandt op vyer-kolen gaen, dat zijn voeten niet verbrandt en worden?
29.	So oock, die tot een Vrouwe sijnes naesten gaet: niemant en sal suyver sijn, die haer aen-raeckt.
30.	Verachtme eenen Dief niet, als hy steelt, om sijn ziele te versadighen, soo wanneer hy hongher heeft?
31.	Nochtans bevonden zijnde, gheeft hy seven-dobbel weder: ia hy geeft alle

[p. 43.]

	Have zijns Huys.
32.	Die met een Vrouwe hoereert, is onder sinnen ^†: hy verderft zijn ziele, die dat doet.
33.	Hy krijcht wonden, ende schande: ende zijn versmaetheydt en wordt niet uyt ghewischt.
34.	Want de jaloesye, is een hittighe gramschap des mans, die ten dage der wraecke niet en spaert.
35.	Hy en siet gheen rantsoen aen ^†: ende en is niet te vreden, al vergroot ghy de ghifte

† Heb. gebreckich van herte.

† Heb. hy en neemt niet op de aensichten van eenighe rantsoen.

Wtlegginge op het seste Capittel.

1.	TOegeslaghen. In verbintenissen, ende contracten te maecken, plachtense eertijdts, tot meerder bevestinghe, malcanderen inde handt te slaen. Dit is noch by ons ghebleven.
2.	Een man en is niet beter, als zijn woordt. De woorden binden hem, ghelijck een koorde den os.
3.	VVorpt u onder de voeten. Vernedert u selven voor hem bidt hem, ende sterct dynen naesten: dat is, doet den Crediteur goeden moet hebben, over den debiteur, dat hy wel sonder uwe borghtocht betaelen sal: of, in allen gevalle, dat hy niet en betaelt, dat den crediteur stercker, ende machtiger is van middelen, om dat verlies te draeghen, als ghy zijt.
4.	En stelt niet uyt, van u selven te bevrijden: en slaepter niet op.
5.	Verlost u, met alle kracht, ende middel, soo ghy best cont. Aerbeyt daer toe, ghelijck een

[p. 44.]

	Ree-bock, of een voghel die in het garen verstrickt is, om in alle manieren daer uyt te gheraecken.
6.	Ter occasie, dat hy in het voorgaende veers, tot alle vlijdt, ende neersticheyt vermaent hadde, comt hy hier tot bestraffinge van traecheyt, ende leuyheyt.
7.	Andere ghedierten, als Bijen etc. hebben haer Coninghen, ende voorganghers, die de andere tot neersticheydt stouwen, ende de ledighe doot byten, of uytworpen: maer de miere en behoeft sulcke gheene: sy vermaent genoech haer selven.
8.	In den Somer, als het heet, ende droogh is, ende het koren hier en daer verspreyt light: twelck sy het herte afbijdt, om dat het niet schieten en soude: op dat sy alsoo provisie in den Winter moght hebben.
9.	Ledicheyt, ende slaepericheyt sijn twee onscheydelicke medgesellen. Want ledicheyt maeckt in den mensch veel grove, dicke humeuren, die den slaep veroorsaecken.
10.	Hier spreect den luyaert, of tot hem selven, of, op de voorgaende bestraffinge. Een weynich hantvouwinghs. Dit is de maniere van doen van slaeperighe luyaerdts, dat sy handen, ende armen van vooren, of achter in den neck te samen vouwen.
11.	Als een Reys-ganger, dat is, onversiens, ende onverwacht, gelijck een reysende man ter Herberge comt. Als een schildt-man, als een sterck ghewapent Man die u overweldighen, ende verdrucken sal. Het sal misschien genomen sijn, van de nachtwakers, ghelijck die by ons de ronde doen, of op sentinelle staen (die men noch schilt-wacht noemt, om dat sy schilden plachten te gebruycken tot haer defensie, welcke dickwils onversiens, de misdadighe betrappen. So dat het selvige door twee verscheyden

[p. 45.]

	gelijckenissen geseght wordt. Twelck ick oock meest gheloove.
12.	Verkeertheyt des monts, Godlooslick van Godt, ende zijn gebodt sprekende, sweerende, liegende, vleyende, achterklappende etc. welcke ten rechte, met een scheeve mont vergheleken worden. Of beter sonder ghelijckenisse: verkeertheyden van den mont voortcomende.
13.	Met de voeten spreken, is met de voet yet te kennen geven al stootende, of tredende.
14.	Hy denckt. Het woort beteeckent oock, werken, smeden.
15.	Sonder Medecijne, sonder geholpen, of genesen te worden
16.	Eenen vloeck sijner ziele. De Schriftuere spreect van Godt, gelijc van een mensche, babbelende alsoo met onse kindts-heydt, om onse swackheyt te gemoet te kommen.
17.	Opgeheven ooghen, dat is, hooverdije, waer van de opgeheven oogen een teecken zijn.
18.	Haestighe voeten beteeckent menschen, die met een groote lust ende yver tot sonde loopen.
19.	Die leugens voort brenght, of uytblaest: die vollengens steect, als een blaesbalc vol wints
20.	Siet. Cap.1.vers.8.
21.	Siet Cap.3.3. en Deut. 6.8. ende 11 28.
22.	Salse met u kouten. De onderwijsinghe, die dijne Ouders gegeven hebben van alle Godsaelicheyt, ende deucht, sal dy onderhouden, als een speciale vrient: dagh ende nacht gelijc met u sprekende, ende u schuldige plight indachtich makende
23.	Een keersse, ons lichtende, hoe wy wandelen sullen.
24.	Smydigheyt, smeeckinge. Siet Prover 2 16.
25.	En laet u herte door haer schoonheydt niet verstrickt worden
26.	Tot een stuck broodts: tot sulck een armoede, dat ghy bedelen moet om een

[p. 46.]

	stuck broots: of, tot datter nauwelicx een stuck broots u over en blijft. De sin is een. De vrouwe des Mans jaeght de kostelicke ziele na. Of, de kostelicke ziele jaeght de Vrouwe des Mans naer. Door de Vrouwe des Mans, magh verstaen worden die een ander Man toe comt: of wel, ghelijckmen by ons seght, een allemans Vrouwe, een alle-mans Hoere.
27 28 29.	Ghelijck het onmoghelick is, vier in den schoot tusschen de kleederen ende het lichaem te steken, of barvoets op heete kolen te gaen, ende niet te branden: alsoo de ghene die met Hoeren verkeert, quetst hem selven aen lichaem, goedt, ende eere, ende voelt den toorn Godts tegen hem ontsteken: welcken hy oock hier naemaels niet ontgaen en sal.
30 31.	Eenen dief, en is soo seer niet veracht, of in faem, als hy uyt honghers noot steelt: ten wordt so vremt niet gehouden: nochtans heeft Godt ghewilt, dat hy sevendobbel soude weder-gheven: 'twelck somtijdts alle de middelen sijnes huys sijn, al wat hy heeft. Seven-dobbel. Dat is veel meer als hy ghestolen hadde, naer dat de diefte groot is. Want seven, een seker getal, wort doorgaens in de Schrifture, voor een onseker getal ghenomen. De rechtveerdige valt seven-maels, dat is, dicwils etc.
32.33.	Maer die de eere van een vrouwe steelt moet wel uytsinnigh wesen: de wijle Godt geboden heeft, dat hy met der doodt gestraft sal werden Hy is oorsaecke van zijn doot, hy verderft hem selven: Hy wordt, van den Man betrapt zijnde, dickwils deerlick ghewondt: hy brenght op hem, ende zijn familie een eeuwige schande ende infamie.
34 35.	En denckt niet, dat ghy onkomen sult: hy en sal u gheensins spaeren, al gaeft ghy hem noch soo veel, om verlost te worden.