Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het vijfde Capittel.

1.	MYn Sone, weest aendachtigh nae mijne wijsheyt: neycht dijn oore na mijn verstandt:
2.	Op dat ghy bedachtsaemheyden behout, ende dijne lippen wetenschap bewaeren.
3.	Want de lippen der vremde druppen Heunich-drop: ende haer gehemelte is smijdiger als Olye.
4.	Maer haer laetste is bitter, als alsem; scherp, als een twee-snijdende sweerdt ^†.
5.	Haere voeten daelen ter doodt: haere gangen houden het graf vast.
6.	Dat ghy den wegh des levens niet en overweeght; haere paden bewegen sich, dat ghy niet en weet
7.	Nu dan Sonen, hoort my, ende en wijct niet van de redenen mijns monts

† Heb. sweert van monden.

[p. 34.]

8.	Doet verre van haer dijnen wegh, end' en naerdert niet tot de deure haeres huys:
9.	Op dat ghy aen andere dijnen lof niet en ghevet, end' dijne jaeren, de wreede:
10.	Op dat de vremde niet versadight en worden, van dijne macht, ende dijne arbeyden, in het huys der vremden:
11.	Ende dat ghy huylet op u laetste, als dijn vleesch, end' dijn lichaem verteert is:
12.	Ende segghet: hoe hebbe ick kastijdinge ghehaet, ende mijn herte bestraffinghe verfoeyt?
13.	End' en hebbe de stemme mijner onderwijsers niet ghehoort: noch mijne oore gheneycht tot mijne leer-meersters?
14.	Ic ben by na in alder-hande quaet, int midden der gemeente, ende der vergaderinge.
15.	Drinckt water uyt dijnen reghenback, ende stroom water uyt dijnen Fonteyn-put.
16.	Laet dijne Fonteynen haer buyten verspreyden: de Water-rivieren op de straeten
17.	Datse dy alleene toecommen, ende niet vremde met dy.
18.	Dat dijnen oorspronck gheseghent sy: ende verblijdt u van wegen de vrouwe dijner jeught:
19.	Een hinde der liefden, ende een steengheytgien van gracie: diens borsten dy

[p. 35.]

	t'allen tijden drencken sullen: in wiens liefde ghy gheduerigh dy vergeten sult.
20.	En waerom, mijn Sone, soudt ghy verdwaelen met een vremde: ende omhelsen den schoot van een onbekende?
21.	Want de wegen eens yegelicks zijn voor de oogen des Heeren: ende hy overweeght alle haer paden.
22.	Den onrechtveerdighen sullen zijne ongherechticheyden vangen, ende met de coorden sijner sonde sal hy vast ghehouden worden.
23.	Hy sal sterven, om dat hy de tuchtinge niet aen en neemt ^† ende in de menichte sijner sotheyt dwaelt.

† Heb. in niet tuchtinge.

Wtlegginghe, op het vijfde Capittel.

1.	SIet het eerste veers van heet voorgaende Capittel.
2.	Bedachtsaemheyden sijn subtijle, vernuftighe gedachten, ende voorsichtigheyt daer uyt-spruytende.
3 4 5	Ten sy, dat ghy op u hoede zijt, ende met bedachtsaemheyt dijn herte, ende dijnen mont bewaert, de lichte Vrouwen souden dy lichtelick verleyden, ende dijne lippen tot toesegginghe bewillighen: want sy kittelen, ende smeecken, door haer sachte lieffelicke woorden, soet schijnende als heunich, ende gladt, als olye: welcke seer doordringende is, lichtelic inglijdende, ende de leden wacker, ende buyghsaem maeckende: maer het ghene, dat daer na-volcht, is swaer ende bitter, lichaem, ende ziele ghelijck een twee-snijdich sweert, door-snijdende, na-

[p. 36.]

	melic, door ongesontheyt, schaemte, hert-sweer, jae eyndelick de doodt brenghende, na ziele, ende lichaem.
6.	En denckt vry niet, dat ghy licht daer van sult gheraecken, ende u alsoo in tijdts, tot het eeuwige leven bereyden: want sy gaet steedts ten verderve, ende ghy met haer, dewijle ghy noch niet denckende, om u te bekeeren, gheduerich in uwe onkuysheydt voortgaet. Het mach oock soo overgheset worden: Haare paden beweghen sich buyten haer weten, op dat sy den wegh des levens niet en over-weghe. Dat is: haeren tijdt loopt vast voort, buyten haer weten, ende soo snel, dat sy gheen tijdt hebben en sal, om haer tot Godt te bekeeren. Oft in sulcken sin: dat sy haer selven niet en laet vooren staen, dat sy tijts genoech sal hebben, om haer te beteren van haere boose wegen.
7.	Dewijle dan, daer sulc een swaricheyt in gelegen is, luystert naer my etc.
8.	Onse natuere is soo swack, ende verdorven, dat het selfs periculeus is, in on-eerlicke gheselschappen te commen, jae selfs tot haer huys te naerderen.
9.	Op dat ghy aen andere dynen lof niet en gevet, op dat ghy dijne eere, ende goeden naem, een ander niet tot een proye en laet, om van haer ghelijck besmet, ende vernielt te worden. Door de wreede, wort hier een Hoere verstaen: om dat sy de eerlickheyt van ziele ende lichaem verderft, ende onse jaeren, natuerlicke wijse, verkortet.
10	Door de vremde worden hier verstaen, Roffiaenen, Hoeren-vooghden, ende alderley overspeligh gedrochte, die eenich profijt van de onkuysheyt trecken. Door macht, ende aerbeyden, middelen met suyren arbeyt verkreghen. Noteert de hebreeusche maniere van spreken:

[p. 37.]

	Op dat de vremde niet versadight en worden, in het huys des vremden, dat is, in haer huys, daer de onkuyssche vuylicheydt begaen wordt. Diergelijcke eyghen spraken hebbe ick oock hier naer aengemerckt, Cap. 22. 16. ende 31.4.
11.	Op u laetste, dat is, eyndelick, als het te laet is. Door het vleesch wordt verstaen, het deel des lichaems, datmen nu, in dese verdorvene eeuwe, niet eerlick noemen en kan.
12. 13.	Dit beklagh en brenght noch gheen ware boetveerdicheydt mede: maer is alleenelick een ydele, ontijdelicke murmureringe des Hoereerders tegen hem selven, uyt aenmerckinghe van het verdriet, ende onghemack, daer hy in vervallen is, ende van de aenstaende perijckelen, ende straffen, die hem noch over het hooft hangen.
14.	Op het voorgaende vruchteloos beklagh, voeght hy nu hier by een belijdenisse der straffe, ende ellendigheydt, die van zijne onkuysheyt voort ghecomen is. Hy secht, dat hy by naer in alderhande quaet is, dat hy met alderley verdriet, ende ongemack geplaeght is: met schaemte, met ghebreck, met pijne, met sieckte met angst, ende bangigheyt: ende dat selfs noch een yeder sulcks weet, soo in de gemeynte der gheloovighen, als in de vergaderinghe der Richters, ende Magistraeten. 'Twelck dient tot meerder schande, ende grooter vreese, om van de eene af-ghesneden te worden, van de andere met de doodt ghestraft. Het mach oock in sulcken sin verstaen worden. Ten baet my niet, onder Gods volc te woonen, of daer den Tempel des Heeren is, daer God bysonderlick woont, hy straft my even wel: ende sulcks en heeft my niet konnen achter houden, om my niet soo grouwelick te verloopen.
15.	Onthoudt u selven eerlijck, met u eyghen

[p. 38.]

	Huys-vrouwe, welcke ghy ten deele ghenomen hebt, om in maricheyt de hitte van uwe dwaelende wel lusten te dempen, ende uyt te blusschen. De ghelijckenisse is ghenomen van de Water-putten, ende Reghenbacken, die kostelick, ende seer gheacht waeren in Iudea, ende in die warme landen daer ontrent: want water was haeren ordinaerlicken dranc, het welc daer seer liefelick, ende soet was.
16.	Godt sal de eerlicke conversatie met dijn Huys-vrouwe seghenen, ende Kinderen verleenen, die haer wijdts, ende zijds, als Fonteynen, ende Water rivieren, op die straeten sullen verspreyden.
17.	Dit veers, ghelijck het voorgaende, en is soo seer geen verbodt, als een belofte, ende toesegghinge. Als of hy seyde: Soo ghy geschicktelick, ende eerlick, met u eyghen Huys-vrouwe leeft, Godt sal dy Wettelicke Kinderen geven, die van dy alleene sullen voortkommen: maer soo ghy onghebonden by vremde Vrouwen loopt, de Kinderen, die van haer kommen sullen, en sullen dy niet alleene toecommen, maer veel-licht meer Vaders met dy ghemeen hebben. Oock soo straft de Heere menichmael het oneerlick ghespuys van die volle Henghsten, die naer vremde Vrouwe hunckeren, dat haer eyghen Bedde t'huys besoedelt wort, dewijle sy eens anders besmetten, ende krijghen alsoo gemeene Kinderen, die sy meenen haer eygene te zijn.
18. 19.	Soo ghy u selven eerlick draecht, dijnen oorspronck, dat is, dijn Houwelick, dijn vergaderinge sal van Godt gesegent worden, ende sult u verblijden over de eerbare Huys-vrouwe die u Godt, in uwe jonckheyt ghegeven heeft: welcke dy aengenaem sal zijn, ende lief-tallich, die u naevolghen, ende beminnen sal, als de

[p. 39.]

	Hinden, ende Steen-geytgiens haer Mannekens doen, die sy uyt der maeten lief hebben. Diens borsten dy t'allen tijden drencken sullen, dat is, die vruchtbaer sijn sal, ende door het suygen der Kinderen, die sy voor u op-brengen sal, u gheduerich verheugen, ende verquicken. Of in sulcken sin: diens eerlick gebruyck, ende gheniet, u steedts verblijden sal, ende uwe begeerte contenteren, gelijck de borst des Moeders den dorst der Kinderen laeft, ende versadicht Dat dan hier geseght wort t'allen tijden, en moet niet verstaen worden, ghelijck of het Houwelicx ghebruyck, altijdts, sonder onderscheyt, geoorloft ware. Foey vuyle Monsteren! dat en is niet de schuldighe goet-willigheyt betaelen, die tijdelic, matelick, ende niet sonder voor-gaende gebedt, gheschieden moet: maer dit wilt den H. Gheest seggen, soo wanneer ghy ymmers uwe natuerlicke lusten ghebruycken moet, en loopt by gheen vremde, maer converseert t'allen tijde, by uwe eyghen Huys-vrouwe.
20.	Dit is een besluyt van alle het voorgaende, de Hoereerder alle hope van eenighe nutticheyt wegh nemende.
21.	De teghenwoordicheydt van eenich treffelick persoon, onthoudt wel de menschen van oneerlickheyt, ende sotternije: Hoe veel te meer behoorde ons de tegenwoordicheydt Godts te verschricken, die over al, sonder onderscheydt ontrent is, ende de alder-minste sonden niet ongestraft en sal laeten.
22.	Sijn eygen sonden sullen hem, gelijck een Baillin, of Provoost, ghevanghen nemen, ende met vaste coorden binden, om also in der Magistraeten, ende Godts handen, overgelevert te worden.
23.	De sondaers vinden soo menighe weghen

[p. 40.]

van sonden, datser in dwaelen: oft, alle dat sy doen, sijn dolingen, ende afkeeringhen van Godt. Het mach oock soo over-gheset worden: ende om de menichte (of grootheydt) sijner sonde, sal hy dolen, dat is, van Godt verlaeten ende van alle hulpe, ende troost berooft zijnde, in droefheyt ende verschrickinghe, herrewaerts, ende ghinswaerts, draeyen ende keeren.