|
| |
| |
| |
Aen de achtbare, wijse, Godt-vruchtighe vergaderinghe, den Kercken-raet der stad Middelburgh in Zeelandt, V.E.S.
EEr-weerdige Mannen, getrouwe voorstanders in den Heere, Soo dickwils, als ick by my selven, naer mijn geringheyt, den loop, end' de gheleghentheydt deser eeuwe neerstelick in-sie, de selve met haer selven, end' de schuldige plicht vergelijckende, die Godt, end' de natuere voorgheschreven, end in onse beginselen, gelijck als met een zeghel, ingedruckt heeft; en kan ick my niet genoughsaem verwonderen over de on-eyndelicke goedertierenheydt ende ghenade onses Heeren, die soo geduldelick sijne groote oordeelen vertraeght, ende sijne schrickelicke toe-komste soo over-lange tot onsen besten uyt-stelt, ons in alle manieren door dreygementen, ende beloften, door voor-spoet ende tegen-spoet, tot boetveerdicheydt ende beteringhe des levens noodigende. Voorwaer daer en is niemandt, ick en segghe niet die | |
| |
Goddelicke verstanden, die midden in dese weereldt met een wijse op-sichtigheydt om-gaen, maer die alleen maer ontrent de weereldt met eenighe aendachticheydt verkeeren, die niet ooghschijnelic en bemerct, dat de menschen meer leven om te leven, ende haer selven gelijck als vyeren, ende Gods-dienstigheyt aen-doen, dan om haren Schepper die eere toe te meten, daerom hy ons in dese weereldt gestelt heeft. 'Tis waer de Hemelsche wijsheyt ende Godt-salicheydt wordt hedens-daeghs van vele gepresen; maer hoe vele sijnder, die de selve betrachten ende na-jagen? Haren naem is eerlick by alle menschen, maer eylaes! haren wegh is eensaem, ende koudt. Een yegelick, die maer gemeene sinnen en heeft, weet de deught volmondigh te verheffen, ende de on-deught te verfoeyen ende vertreden. Maer wat isser meer aen? Het en sijn maer schaduwen sonder lichaem: geraemten sonder vleesch: een ydele weer-klanck van woorden, sonder kracht, sonder verstant, ja sonder meeninge. De wercken beliegen de lippen, ende ghetuyghen opentlick, dat sy valsche meyn-eedighe spotters sijn: die haer selven met een gulsige lust in de Godloosheyt troetelen, ende | |
| |
met eergiericheyt daer in behagen. Den oorspronck van dit leven is u E. ende alle Godtvruchtige zielen, die haer selven in Gheestelicke dinghen geoeffent hebben, genoughsaem bekent: namelic, dat het is den vleesschelicken aerdt van de verdorvene menschen, die, gelijck de onredelicke beesten, maer natuerlick beweeght en worden, en geensins en gelusten, noch en verstaen die dinghen, die Gheestelick moeten onderscheyden worden. Dese sijn haer een dwaesheyt, ende ergenisse, een spotternie ende opghepronckte Kinder-poppe van de onnoosele onwetenheyt, die de superstitie buyten de weereltsche schalckheyt gestelt heeft, op dat sy die hooghe spitssinnigheyt, ghelijck sy meenen, niet verstaen en soude. Daerom sijnder oock vele (met een grouwel moet het geseyt worden) onder die voornemelick, die haer geboorte, ende fortuyne boven het gemeene volck soecken te verheffen, die haer met opset mijden heylich ende Gods-dienstich te sijn, op dat sy haer verstant niet en souden schijnen te buyghe onder de wonderbare eenvoudigheydt van het Goddelicke woordt. Sy disputeren daer dickwils af met goedt bescheydt, ende vervullender haer me- | |
| |
morie mede; maer de conscientie blijft gantsch ydel: die wort, volgens het seggen van dien Philosooph, achter den rugghe gehangen, op dat sy haer in den wegh niet wesen en soude, als de lust haer verwarmt tot Godloose ongebondenheyt. Ende gelijc de Vogels, die eenigh grain of wormken ergens geprickt hebbende, het selve sonder prouven in den beck bringen, om haer jongen daer mede te aesen; alsoo lesen sy wel de heylige schrift, maer en verteeren noch en koken de selve niet in het binnenste van haer ziele, ja en spijsen oock andere niet daer mede, maer vergiftigense liever, de wijle sy dat spottelick misbruycken, ende daer door alleen trachten eenigen luyster van kennisse te hebben, en bequaemheydt, om te schijnen van alle dinghen met een rijpe wijsheydt diep-sinnelick te oordeelen. Want dese sijn de selve, die God versaecken, de sinnen, de nature, de geheele Weereldt versweeren: ende daer niet scherper onse ziele en prickelt noch dieper in onse gewisse gehecht en is, als de Gods dienstigheyt, die verachten sy nochtans, ende versuymen met een eer-gierige trotsigheyt, de middelen die daer in moeten gebruyckt worden. 'Tis te vergeefs by haer, dat de | |
| |
heylighe mannen Godts op haer Instrumenten spelen, want sy en danssen niet; dat zy klaegh-lieden singen, want sy en weenen niet. Ende hoe soudet oock anders konnen toegaen? Haer verstant is dick ende verstremt door het ghebruyc van het tijdelick ghemack der sonden: hare genegentheyden sijn gekromt ende gebogen naer dese aerdtsche, stinckende poelen van alderley vuyligheydt. Sy en konnen niet vatten, dat yemandt in dese weereldt zijnde, hem selven, door den Geest Gods, boven de weerelt verheffen kan: ende dat het mogelick is, dat yemant onder een veracht, versleten kleedt een Princelick gemoedt; onder een gefronst aensicht, een overtreffelick gewicht van een eeuwige vreught draghen kan. Sy en houden die maer voor bekrompene, vernepene gemoederen, die haer soo door slechticheyt om den thuyn laten leyden: van de welcke niet groots, niet verheven te verwachten en is. Daerom setten sy de guych achter haer, ende strijden gelijck om best, wie haer met schimpiger woorden sal konnen verachten. T'en is niet politijck genough dickwils in de Kercke gesien te worden: want dat sijn maer Pilaer byters, Bybel-knappers, Kerckelijcke Per- | |
| |
sonnagien, Broeders in den Heere, ende ick en weet niet wat duyvelsche spotterijen meer, die de verloochende Atheysten uyt haer Moeder de Helle suygen, ende als een braecksel uyt-spouwen, om de Godtsalicheyt te bevlecken, ende alsoo gelijck aen een kaecke te stellen. So verre is de verdorventheyt ghecomen, dat soo ghy onder kloucke Geesten wilt gheacht wesen, ghy moet de Religie weynich achten: ende soo ghy Burgerlick wil wesen, ghy moet u somtijdts Beestelick aen-stellen. Soo dat wy nu met rechte gedwongen sijn te hooren het ghene dat over-vliegende verstandt van dien wijsen Plato ergens seght: Daer vele rechts-gheleerde sijn, daer is vele ongherechticheydt: daer vele Gods-gheleerde sijn, daer is de Godloosheydt over-vloedich; daer menichte van Medecijns is, daer heerscht de onmatigheydt; haer de Natuer-geleerde ondersoucken, daer is de dusterheyt Meester. Want wy beleven nu een eeuwe, daer de geleertheyt ende verkeertheyt te samen bloeyen ende uyt-steken: een eeuwe, daerde opinien bouen de redenen gaen; de wel-lusten de natuere over-winnen; de Godloosheydt de heyligheyt onder-druckt. Een yegelick drijft sijn eyghene gedichtselen, die hy somtijts by nachte | |
| |
in sijn hersse-loose cop gesmeden heeft. Het is al te gheringh ende kinderachtigh een regel, of voorschrift te hebben, om ons gevoelen, ende leven daer naer ghelijck te water-passen. De menschen sijn al vry wat wijser: sy schryven Godt toe, datse in haer selven bevinden; ende dat Hemelsch wesen, dat onverganckelicke licht en soucken sy niet, maer versierent. Constige werck-meesters! Die de Goddelicke wijsheyt naer haer begheerte ter handt stellen, ende niet en konnen voor goet houden, dan dat met haer natuerlick vernuft wel over-een-komt. Dit is oock eertijdts by naer een al-ghemeene wijse onder de Heydenen gheweest. Daerom die van Sparten, om dat sy niet leelicker of schandelicker en achteden als de bloot-herticheyt, niet treffelicker als de stout-moedicheyt; versierden ende vercierden alle haere Goden ende Goddinnen met Lancien, ende ander Krijghs-rustingen: de andere Griecken, om dat sy meer de ruste ende vrede beminden, maeckten hare Goden ledigh ende stil-sittende. Ende waer van sijn anders ontstaen die droevige verschillen, die nu onse Kercke ende republijcke in verwerringe ende verwoestinge stellen; dan om dat de menschen niet en connen, | |
| |
noch en willen begrijpen, dan het gene dat effen met haer verdorventheyt niet over een en stemt? Het is yselic te overdencken de volgh-redenen, die somtijts met een Duyvelsche onbeschaemtheyt in't midden gheworpen, ende met een diamantische hartneckigheyt gedreven worden: waer door de rampsalighe Attheisten haer selven verstijven, de twijffelmoedige in rouckeloosheyt slaen, ende de Kinderen Godts in een af-gront van droefheyt nedergestort worden. Denct o mensche wie ghy sijt; een aerdt-worm een maden-sack, een stincken graf, vol van alle onreynicheyt, een vyant Gods in leven ende gedachten, doof, ja door door de sonden ende overtredinghen: En wilt ghy noch Gods wegen af-meten naer dijne wegen, Gods ghedachten na dijne gedachten? De sommige nu om haer selven hier van voor de weerelt te verschoonen stooten haer selven voort met een verstandeloosen drift, roepende ende vloeckende tot heescheyt toe over het gene dat sy niet meer en verstaen, als suygh-kinderen om landen te regieren. Het is genough om een oprechten yveraer genoemt te wesen, dat sy die van boven neder verdoemen, die sy dickwils valschelick meenen in den schoen van | |
| |
de Kercke niet te treden, ende somtijts ooc onnoosele rechtsinnige lieden verdacht te maecken. Soodanige sijn onder andere, die in bancketten, ende beestelijcke feesten, vol end' sat sijnde, die hoog wichtige leer-poincten uyt-rispen: die tot spijt van Godt, ende tot spot van de nature, ick en weet niet wat vremde, Goddeloose vonden in stellen, ende met dreygende gewelt doen naer-volghen, daer van selve den Heydenschen drinck-godt hem schamen soude, om so quansuys een Hemelsche vierigheyt, die nochtans de helle ont-steken heeft, door een Heyloos misbruyck te kennen te geven: lasterende met volle monden, ende opentlick met alle schamperheydt uytkrijtende, die niet mede en loopen in de selve ongebonden over-daet. Ey arme vertwijffelde menschen, die u selven tot verworpelicke slaven des Duyvels ende van uwe eygene begeerlickheyden gestelt hebt! is dit den middel om dijnen yver voor God te bethoonen? Is dit den wegh, die tot den Hemel leydet? Neen, neen gewisselijc: maer so ghy waerlijck den welstant van ons lieve Vaderlandt bemint; so ghy de oude waerheydt wilt voorstaen, ende alle nieuwigheden, met eenen Goddelicken yver, gelijc ghy schul- | |
| |
dich sijt, vyant sijn; keert eerst in u eygen selven, aensiet de stinckende vuylicheyt uwer ziele; verfoeyt, beschuldicht u selven voor God, erkent dat ghy, even ghy ooc, een oorsake van dese droeve tijden sijt; worpt u dan neder met een benaut, verslagen gemoet, worstelt in u gebedt met Godt, ende ghy sult ontwijffelick alle dreygende ongelucken afkeeren. Dit is alleen den wegh, de eenige genees-plaester die de wonde Israels heelen can: die ons van hatelicke Vianden, Godts wel-geliefde vrienden maken sal, ende veel vertroostinge, met onuyt-sprekelicke blijdtschap toe-brengen. Maer wat klage ick hier, ende onderwinde my by u E. onder-rechtinge te geven? Sulcke vruchten wassen veel geluckiger op u E. eygen landt, dat met een Goddelicke sorghvuldigheyt, ende getrouwigheyt den Heere gebouwt wert. Ten was ooc van te vooren mijn meeninge niet: Maer ic ben by occasie, nedergeseten sijnde om dit heylich Boecxken u E. cortelijc toe te eygenen, in mijn gedachten verwarmt geworden; soo dat ick door eenen yver, naer mijn kleyn begrijp, verslonden sijnde, plotselijck uytgestort hebbe, dat op het scherp van de Penne gevallen is. Duydet doch alles int goede: gelijc ooc | |
| |
den arbeyt die ic hier in het oversetten, ende verclaren, ten besten vande gemeente, besteet hebbe: daer toe ick oock van die aengesocht, ende geporret ben geweest, diens oordeel ic grootelijckx achte, diens geleertheyt ick verwondere, ende diens Godsaligheyt boven al van een yegelick behoorde geeert ende gepresen te worden. Ick was effen van te vooren besigh geweest, om de boecken van Machiavel, ende diergelijcke politijcke werre-geesten te over-loopen, met een voornemen om de grouwelen van haer schendige God-loosheyt, met het gene ick selfs door ervarentheydt aengemerct hadde, ten thoone van alle de weerelt voor te stellen: Maer ic vont onder de handt, dat mijn schouderen daer toe noch te swack, ende mijn sprake te mager was, dan dat ic eenighsins de scherp-luysterende ooren van dese geleerde tijden soude connen voldaen hebben: daerom dat latende rusten tot rijpere jaren, ende hier toe met goeden ernst verwect sijnde, hebbe ic dadelic myselven daer toe begeven, voor een weynich tijdts mijne ordinaire recht-studien uytstellende, ende in korten (hoe wel met vreese) op de Persse gebracht het gene veel beter een fijnder vijle verwacht | |
| |
mocht hebben: gelijck ick in het over-lesen van de proeven dickwils by my selven ghewenscht hebbe. Maer den teerlinck was gheworpen: oock hadde ick noch liever mijn schaemte in perijckel te stellen, dan in opinie van een ledich, vruchteloos leven te blyven; daer die van onse slagh, tot haer leet-wesen, maer al te veel mede beswaert worden. Wat ick hier even wel in gedaen hebbe, sal beter van u E. gheoordeelt, als van my voorseght worden. Onse God ende Heyl-meester Iesus Christus wille V. E. Geestelijcken arbeyt bevochtigen met den douw sijner genade, ende ons alle in vrede ende eenigheyt des Gheest te samen verbinden, tot sijnder eeren, ende onser aller eeuwige ghelucksalicheydt: t'welck bidt, ende wenscht met alle God-salige Zielen V. E. dienstwillige vrient ende Broeder,
Iohannes De Brvne.
|
|
Auteursrechtvrij