Emblemata of Zinne-werck

[p. 353]

Emblemata. LI.

't Is zonder eynd.

Zoo gaet het oock met ons, en al des mensches dingen!
Men ziet het eerst zijn laetst', het laetst' zijn eerste bringhen.
Geen weerelds dingh ons wil, noch onze lusten ent,
Daer zijn wy altoos kindsch, en nimmermeer gespent.
Het moet dan yetwes zijn, dat hier niet is te vinden:
Want hebt hier wat ghy wilt, 't en zal u wil niet binden,
Noch wilt hy voort en voort. Wat ist dan? kort gezeyt,
Het klaer gezichte Gods, des hemels eeuwigheyd.

[p. 354]

Wt-legginghe.

De mensche heel vleesch en aerde zijnde, heeft dit alleen met den hemel gemeyn, dat hy in gheduerige beweginghe is, en gheen ruste en heeft, dan in zijn on-ruste. 't en zy dat-men met de niewe wis-konstenaers houden wil, dat de hemel vast en onbeweghelick staende, de aerde gheduerigh om-ghedreven wert.

Quod petijt, spernit; repetit quod nuper omisit;
AEstuat, & vitae disconvenit ordine toto.

Dat nu de mensche vvil, dat zal hy vlus verfoeyen,
En daer hy flus van ghing, daer zal hy nu naer spoeyen.
Een on-ghestuymde zee! van boven tot bene'en,
Ghelijck de moeder-stoff', vermenghet onder een.

Een volgh-lust steld zijn opperste goed in het vleeschelick ghebruyck der vrouwen: en als hy nu bekommen heeft, daer hy langhe naer gehaeckt en ghesnackt heeft, dan staet hy dickwils verklemt, en steeckt de braeck van het ghene, daer hy zich meende met een volle gheneuchte in te wentelen. De uytterste vvel-lust, zeght erghens een, heeft een lucht van zuchten en stenen: 't is svvackheyd, besvvijminghe, vaddigheyd. Al het gheluck des weerelds, dat ons toe-ghezonden wert, wert ons op de hooghste marct verkocht: dat is te zegghen, dat wy gheen ghenuechte zuyver en onvermenght hebben, en zoodangh als die is, moet die noch van ons gekocht werden, met het ghewichte van eenigh quaed.

Pinguis amor, nimiumque potens, in taedia nobis
Vertitur, & stomacho dulcis ut esca nocet.

[p. 355]

Dat is:

Een al te vette liefd', en al te sterck van krachten,
In vvan-lust dick verkeert, en schijnt ghelijck te smachten
De prick'lingh van het vleesch: niet anders als het zoet,
Dat ons de maegh verquabst, en dickvvils braecken doet.

De ghierighaerd desgelijcks on-machtigh in al zijn macht, draeyt en keert in zijn goed, gelijck een deure op haer herre (als de Wijse man van de leuyaerd spreeckt:) en waer hy zich vint, zelfs midden in den over-vloed van het ghene, daer hy al zijn gheluckzaligheyd in stelt, noch steeckt hy zijn hals aen alle kanten uyt, om te hebben de oorzaecke van meerder heb-lust: dat is, om te drincken, op dat hy meerder dorst hebben zoude. en gelijck een tweeden Achab, verdwijnt hy van zieckte, om eens anders acker te hebben. Al dat een ander heeft, ontbreeckt hem noch: en als hy 't nu al hadde, dan zoud' hij even zoo vernoeght zijn, als dien rijcken vreckaerd was; welcke verstaen hebbende, dat het gelt, daer van zijn kisten verstickt waeren, af-ghezet was, liep henen van mis-moedigheyd, en ghingh hem verhanghen.

Meer ghelucks en is ook by den eer-gierighen niet te vinden. ont-ledet en beziet hem wel: hy is waerlick een blinde staet-mol, die altijds wroet, en aerde om-worpt, tot dat hy zelfs in aerde verandert. het eynd-teecken van zijn loop-bane, is de voor-deure van een nieuw prijs-spel. al dat hy heeft, en is maer moortel om kalck te maecken; en wat hy oock krijght, al waer het zelfs een keyser-rijck, en dient hem maer tot steenen, om een toren te bouwen, diens grond-veste in het middel-punct der aerde gheleght wert, en diens spitse verre buyten Gods throon zich uyt-streckt. Unus non sufficit orbis. Een weereld en is niet ghenoegh. Hy verdraeght on-eyndelick veel quaeds, om meer quaeds te bekommen.

[p. 356]

en daer hy in alle dinghen, een slave der on-gerechtigheyd is, wert hy hier in rechtveerdigh bevonden, dat hy hem zelven op de pijn-banck leght, alwaer hy zijn eer-lust zoo gheweldigh uyt-reckt, dat alle de zenuwen van zijn ziele, tot berstens toe, gespannen zijn. Maer hoe-wel van yemand niet on-bequamelick deze herts-tocht, het hemde der ziele ghenaemt wert, als een kleed zijnde, het welcke laetst van allen af-geleght wert; zoo mach-ze oock wel de helsche rouw-mantel ghenaemt werden, die deze ramp-zalige draghen, zoo langhe zy zijn, dat is, in eeuwigheyd.

Dier-ghelijcke staeltjes moghen oock genomen werden van alle andere feylen, jae van alles, dat aerdsch en weereldsch zijnde, gheen deel en is, noch en heeft van dat verborghen Manna, dat boven in de hemelen bewaert wert. Gheen dingen des weerelds zoo heunigh-zoet, die niet vol bitterheyds en galle en zijn. het zijn al moes-kruyden, daer van tot de man Gods gezeyd wiert, de dood is in de pot. Daer en is niet zoo goed, zoo kostelick, zoo vermaeckelick, dat de mensche eenighsins kan geluckzalighen, als het aenzicht en de rechter-hand Gods, daer verzadinghe der blijdschap, en volheyd der vreughden is. Hy alleen, die onze zielen gheschapen heeft, kan haer grondelooze begeerte vervullen, en haer dorstigen brand uyt-lesschen. Alle het ghene dat God of Godes niet en is, is armoede, en doodelick ghebreck. De Heere is mijn herder, men en zal niet ont-breken, zeght de Prophetische Koninck. het welcke gheen prince noch zelfs de aldermachtighste van deze weereld en konnen getuyghen; als wiens ghebreck vermeerdert, naer dat haer grootheyd zich verder uyt-breyt. Die alleen, welcke gehouden werden voor het uyt-keersel en wegh-worpsel dezes weerelds, de dienst-knechten Iesu, konnen met een zekere vastigheyt zegghen, my en zal niet ont-breken. ende, alles zal alle andere ontbreken. Als een water-zuchtige zijn dorst door het drincken ver-

[p. 357]

meerdert, zonder oyt verzadight te werden; zoo en konnen de dinghen dezes weerelds, met groote hoopen op-ghetast, den afgrond onzer begheerten niet vollen, maer maecken het gat altijds wijder en dieper. De verquistighe zone, van God ghescheyden zijnde, bekent, dat hy moet van hongher sterven. 't is zoo; wie deze meester niet aen en hanght, zal midden in het water van dorst vergaen; en, naer zijn meeninghe, te licht geladen zijnde, onder dat weereldsch pack neder-zincken. Men zeght, dat de toovenaers en swarte konst-meesters een tafel konnen toe-richten, daer alle vruchten en leckernyen des weerelds schijnen opghedischt te zijn; maer zoo wanneer-men die ghenaeckt om aen te tasten, 't en is anders niet als lucht en ydelheyd. zoo zijn de dinghen dezes weerelds, oock in heer meeste glans en luyster aenghezien zijnde. en meynt ghy evenwel noch yet in de hand te hebben, 't en zal evenwel uwe lust niet boeten, noch uwen hongher verzadighen, niet meer als de maeltijden, de Heliogabalus zeer kostelick op-pronckte, daer van alle de spijze, zomtijds van wasch, zomtijds van hout, zomtijds van yvoor, zomtijds van aerd-werck, en dickwils oock van marmer en porphyr-steen gemaeckt was. Aen-merckt vry, met open ooghen, alle de grootsheyd, die onder de zonne aen-ghebeden wert, 't en is maer lichte sauce en zilte, die niet en streckt om den eet-lust te stillen, maer veel meer te scherpen, en gaende te maecken.

Want als het doove vier vvert in den heird onsteken,
Door sulphur ofte vvind, door yemands hulp vervveckt;
Zoo groeyt des menschs begheert, vol allerley ghebreken,
Wanneer hem met haer gunst de vvereld over-deckt.

Naer dat de Heere, door de zangh-meester Israels, zijne wetten wel ernstelick bevolen en aen-gheprezen hadde, besluyt hy met deze woorden:

[p. 358]

 

Doet wijt op den mond,

 

Neem aen mijn vvel-daeden:

 

En ter zelver stond,

 

Zal ick dy met goed,

 

In al overvloed,

 

Vullen en verzaden.

Te kennen ghevende, dat buyten hem, niet als hongher en ghebreck is; en by hem alleen, die zoete verzadinghe, zonder verzadinghe, te vinden is. Want de ziele des mensches, naer Gods beeld en ghelijckenisse, geschapen zijnde, kan wel met alle andere dinghen bezigh ghehouden en vermoeyt, maer niet vernoeght, of vervult werden. Want ghelijck zy in haer zelven gantsch onvermoghende zijn, soo veranderen zy oock lichtelick, en vergaen, gelijck een wolcke, van d'eene plaetse naer de andere, en storten eyndelick, en breken tot niet. Die haer daer van ververren, naerderen tot God; die gheen andere schattinghe van ons en eyscht, als dat wy willen gheluckigh zijn. En niet en zal ons daer van meer af-leyden, als de bedrieghelicke luyster des weerelds: welcke als die valsche vierkens, diemen stal-lichten noemt, en des nachts ontrent de rivieren ghezien werden, gheen ander schijn en gheven, als in de dicke nevelen der duysternisse, en leyden, die haer volgen in het water, al waer zy oock verdrincken moeten, zoo zy in tijds niet om en zien, en te rugghe keeren.

O wel gheluck-zalighe ziele, dien God alle dingh is, en buyten God niet zoet, niet kostelick, niet aenghenaem en hout, maer veel eer, als bitter en verdrietigh, verfoeyt en wegh-stoot! het is on-moghelick, dat ons ghemoet, gantsch hemelsch en gheestelick zijnde, eenighe ghenoeghsaemheyd, of wezentlicke vertroostinghe scheppe, in de slijmighe vettigheyd van het vuyle grondzop der aerden. De put-eemer, zoo langh hy vol in het water

[p. 359]

hanght, en schijnt geen swaerte ter weereld te hebben; maer zo haest hy uyt het water begint verheven te werden, begint haer oock zijn swaerte te openbaren. Dit heeft zijn recht bescheyt en natuerlicke reden. Want het water zijnde in zijn natuerlicke plaetse, en druckt noch en perst niet: gelijckmen in de duyckelaers sien kan, die zomtijds ettelicke vademen waters boven haer lijf hebben, zonder eenich gewicht te gevoelen: maer het zelve water buyten zijn element getrocken zijnde, ghelijck als worstelende met het gewelt, dat hem aengedaen wert, neemt een swaerte aen, om weder, zoo het moghelick ware, in sijn plaetse te geraken. Past dit oock op de menschelicke ziele, die als van God, door sijnen asem, geteelt zijnde, in hem oock alleen, haer wesentlicke plaetse moet soecken, so zy anders lustigh en vernoeght wilt wesen. Want so haest de zelve van God, haer gheboortigh element, by maniere van spreken, in de wereld getrocken wert, wert sy met een swaer ghewichte over-toghen, waer door sy allesins verdrietigh is, en verdrietigh maect. Voor het herte, dat hem zelven in Godes Boezem ghestort vint, is alles licht en gemackelick: maer dat in de kolpen van dit aerdsche modder verswalpt light, moet alles swaer en verdrietigh vallen.

Laet ons dan onsen oorsprongh erkennen, en al onse krachten en zenuwen in-spannen, om met de zelve vereenigt te werden. Daer is alleen het eynde van alle onruste, en de volheyd van alle genoeghzaemheyd te vinden. So lange moeten wy draeyen en om-loopen, tot dat de naelde onzer zielen naer de dese noord-sterre gestreckt stae. Oock en isser niet ter weereld te vinden, dat die holle diepte van onsen geest eenighzins kan vollen, als dat on-eyndelick on-verdeelick punt, dat onse zielen, ghelijck gesteken en gegraveerd heeft, Versint en past al wat ghy wilt; de

[p. 360]

diepte van het af-drucksel, 'twelck een zegel in het was maeckt, kan alleenelick van de selve zegel, sonder schenden, gevult werden. Doen wy van God ghemaeckt zijn, sijn wy oock met zijn eygen beelt gezegelt: waer door sulcke diepten in onse ziele gheprent zijn, die de heele weereld, al waer sy noch soo groot, in geenen deele en kan stoppen. De volheyd Gods, die geheel volheyd is, kan de selve vollen, en noch on-eyndelick over-schot hebben. Want om yet van te stamelen, daer van selfs der Enghelen tonghen swijghen moeten:

Hy is een swelgh-diep, zonder grond,
Die over al is, in dit rond:
En buyten al, wat datter leeft,
Jae wat hy oyt gheschapen heeft.
Jn al, maer nerghens isser wat
Dat in het minst zijn volheyd vat:
En buyten al, doch niet met al,
Zijn wesen oyt uyt-sluyten zal.
Hy is de volheyd aller vreught,
Die yder, wie hem ziet, verheught,
Vol van hem selfs, in al gheheel,
En al oock in een yder deel.
De zonne der gherechtigheyd,
Vol van al licht en heerlickheyd;
Die ons naer dese droevenacht,
Zoo wy hem eeren naer ons macht,
VVt dit bedruckte jammer-dal,
In vreughden volheyd brengen sal.

Maer 't is te jammeren, en met natte ooghen te beklaghen dat wy soo aerdsch, en kindsch gesint zijn: Dat wy die hooge en Hemelsche dingen so sloffelick versuymen, en alle onse oeffeninghe besteden in het vuyle slijck-goed deses Werelds; dat ons eer kan vermoeyen, als te rechte verblijden; dat ons voor een kleyn vermaeck, een langhduerigh berou, en on-rust in ons herte laet. Dit kont ghy oogh-schijnelick in dit volgende Beeld, als in een tastelijcke Spieghel bemercken, en tot een sluyt-leer met u draghen.