Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 343]

D'n Toneelspeler
Valkenburgs

Harie en Berb waore wat me neump e ongeliek koppel. Hee waor broadmager en tege de maeter neugetig langk, zie waor kogelrónd en haolde sjuus de maeter fieftig. Alle twiè rónd de vièrtig, vieftièn jaor getrouwd en zónder kinger.

Harie waor verver, woabie 'm zien lengde good van pas kaom: väöl plefongs koes Harie wiette zónder dat hee 'n lödder nuëdig houw.

Berb waor e vlietig vrouwmersj. Ze weesj en sjtreek veur e paar goow families. Sjtrieke koes Berb wie de bèste. Dat houw ze op de Cauberg gelièrd bie de Ursulinne, woa ze van jongk maedsje tot häören trouw begienekappe houw gesjtief en gesjtreke.

Harie waor 'n soekermoel mèt ete, meh este Berb bezig zaogs mèt e kumpke eigenheimersj mèt boane oet de baar ónderein gekook en daoeuver e penneke sjpekkrepkes dan kreegste zin veur diech mèt um te zètte.

De groate leefhöbberie van Harie waor toneel en dao ging gein toneelveursjtèlling of veurdrachtswedsjtried tot wied in den umtrèk of Harie waor dao. Op de kèrmis in Mestreech houw hee al 't beter toneel gezeen in de reizende schouwburg van Piet Vink en in de Comedie houw hee zellefs de Vrek van Molière in 't frans gezeen. Hee houw waal nieks d'rvan versjtange, meh hee houw toch genote al veel 't neet mèt um sjnachs in de rege te voot heiversj te kómme.

Berb voolt nieks veur dat opsjpele. Nao lang aanhouwte waor ze mèt Harie 'ne kièr mètgange en houw ze in de auw sjoal ‘Ella de Vondeling’ gezeen, gesjpeeld door de Rederijkerskamer ‘In Vriendschap Bloeiende’. Harie waor weg van dat drama, meh Berb vóng dat mèr moelemekeriej.

‘Dat ies groate kuns’, zag Harie.

‘Wat kuns!’, zag Berb, ‘kuns ies um de wesj druëg te kriege es 't de gansen daag regent’ en daomèt waor veur Berb den toneelbaard aaf.

Harie daotege woord nog ummer miè verheks op toneel en veurdrage, zeker wie Math bie ziene baas in deens kaom. Math waor namelik ein van de prominente van de Rederijkers en houw auch op de veurdrachtwedsjtriede al mènnige ièrsjte pries gehaold. Mèt de veurdrach ‘De Bibliothecaris’ hauw hee gans Zuid-Limburg aafgereis en Harie houw die veurdrach al zoa dèks gehoord, dat hee ze nog beter van boete koes es Math. In die veurdrach kaom de verkoup van beuk op de proppe en es Math dan mèt in eeder hand ei book zag: ‘Ein nach op de kale berg mèt Madame Blanche veur tachtig cent’, dan brölde de zaal van 't lache, auch al houwe ze dat al viefentwintig kièr gehuërd.

't Doerde neet lang of Math houw Harie zoa gek gemaak, dat hee de gansen daag ónder 't hange van de rolle tappièt de toneelrolle repeteerde, want dat moeste Harie naogeve: van boete lière en onthoutte dat koes 'r en es Math häöm e toneelsjtök mètbrach, koes hee 't gans beukske in e paar daag van boete.

Harie sjtamelde waal e bieteke en lisjpelde nogal, meh wae sjtuërde ziech aan zoa'n kleinigheid!

‘Es doe noe ins lid woorsj van de Rederijkerskamer’, vroog 'm Math op 'ne goowe kièr wie ze in ‘De Prins’ de plafong aan 't wiette waore.

Harie leet van agitaasje haos de wietkwas oet de heng valle, wie hee dao woord gevraog um bie 'n echte toneelclub te kómme en hee zien ideaal binne bereik zoog um auch ins toneel te sjpele. Es ze häöm gevraog kouwe veur 't dook op te trèkke, waor hee al bliej gewaes en noe zoa get!

[p. 344]

‘Ja, meinste dat noe, Math?’ sjtroddelde Harie en hee kreeg 'n kleur wie vuur.

‘Wat dán, Harie!’ goof 'm Math es antwoord, dae nog neet wies wie, meh van plan waor um Harie 'n flinke foef te bakke.

‘De Rederijkers goon, dat maogste nog geine zèkke, auch neet aan Berb, e groat Riddersjtök opveure en dao höbbe ze nog e paar goow krachte veur nuëdig, die veur ridder kinne sjpele. En dat waor noe sjuus get veur diech. Sjtrak höbbe veer vergadering en dan zal iech diech waal veurdrage es lid’.

Harie wies neet wat hee hoort. Hee es ridder! Hee zoog ziech al es Parcival of Lohengrin. Dat hee miè e figuur houw veur Don Quichotte en Berb es Sancho-Pancho, dróng neet tot häöm door.

't Ièrsjte wat Math den daag denao tege Harie op 't werrek zag, waor: ‘Um ach oere dezen aovend mos doe bie den hièr Dorre kómme en 'n proof aaflègke. Repeteer noe vandaag nog mèr ins aan de Bibliothecaris en dan kömp dat waal good.’

Harie houw de gansen daag nieks good kinne doon en Math, dae gleujeling, houw al de nuëdige veursjpas op wat hee mèt zien vrung saoves Harie wolle aandoon.

‘Geef miech 'n zuver humme en gangk miech ins euver de sjoon, iech mót nog eweg’, zag Harie tege Berb wie ze 't saoves houwe gete.

‘Wo heer miedden in de week? Kóm neet zaat heim, menneke, want dan sjteit get veur diech op!’ waor 't neet zoa vruntelik besjeid van Berb.

Harie vertrok en of 't zoa moes zeen, trof hee in de sjtraot Math mèt nog e paar rederijkers.

‘Jömmig, Harie’, zag Math, ‘das woar auch! Den hièr Dorre verwach diech um 9 oere. Kom, dan drinke veer oes nog eint, dan kriegste get ambesjuur.’

Harie, dae al las van plankekoorts houw, trok mèt 't koppel bie de café van Sjang en Anna binnen en 't bleef natuurlik neet bie eint. Al gauw waor 'n kleur biejein, sjuus wie Math dat houw verordeneerd en wie 't hawf neuge sjloog op 't gemeintehoes, houw Harie 'n sjtriep in zoadat hee café Walram aanzoog veur 'nen theater en begoes e sjtök oet ‘De Heks van Geulhem’ op te dreune.

‘Veer bringe diech nao den hièr Dorre’, zag Math, ‘en wachde boete bieste de proof höbs aafgelag. En dan drinke veer oes nog eint op de goowen aafloup’.

Harie sjeigelde mèt den troep nao boete en wie häöm de boeteloch pakde, waor hee gaar nörreges miè.

‘Kom, Harie nog effekes de generaal repetitie op 't bardes van 't gemeintehoes, dan geit 't van allein’ en Harie begoes veur de zoaväölste kièr mèt de ‘Bibliothecaris’. Wagkelend sjting hee alles doorein te haspele en deklameerde hee oet ‘de Heks van Geulhem’, dan weer oet ‘Eerloos’, ‘Er is vergelding’ of hee waor oet Jozef in Dothan de bok aan 't sjlachte um de rok te verreve. En veur 't gemeintehoes sjtinge al gauw 'n twintig man die ziech de boek vas heele van 't lache.

‘De Bibliothecaris, Harie!’, brölde Math, ‘en dan goon veer nao Dorre’.

Geine houw Berb gezeen, die mèt 'ne körref wesj de sjtraot aafkaom en zich dat sjpeelke aanzaog. Harie waor beuk aan 't verkoupe, in ein hand de sjnoefsplak en in de ander hand de tuut toebak.

‘Ein, ein nach op de kale, kale berg, mèt, mèt, eh, mèt Berb’... wie hee zien eega zoog sjtoon.

Toen sjpróng Berb de kwint: ‘Kom doe heim, arties! Iech zal diech kale berge tot dieg de augsbroewe razele, erremzièlige moelemeker’ en tegen 't publiek: ‘Sjaamp uuch, baallengersj, um 'nen oppassende miensj hie zoa veur gek te zètte. Doot dat mèt eur soortgenote’ - en Berb wagkelde mèt häöre körref wesj op heim aan.

Harie ies noats toneelsjpeler gewore.

Jef Habets