Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 332]

't Dokterspaerdje
Tegels

't Is bald dertig jaor geléje, maar 't sjteit mich nag zoë klaor veur de geist ofdèt 't gister gebeurd waar. Ich waar doetertied keplaon in Leuëne beej Venraoj. Wie de Pruusse in viertig heej binne getrôkke ware, begôste ze al dálik mèt ‘Massnahmen’. De klok woord verzatte, 's aoves oppentiëd nao binnen en allemaol einen ‘Aussweis’. As 't daobeej gebléve waar, zôl 't nog gegangen hebbe. Ein van de ergste dinger, woë me ongemaak van kreeg, waar de mankatie aan benzien. Ich môs al gauw miene motorfiets in 't sjöpke laote sjtaon en mien aad fietske wir veur den daag haole. Erger waar 't veur de minse die met den auto voren, want die môste nôw van ermood maar wir met eure fiets door waer en wink, zoëwie beej veurbeeld de dokters. 't Veel erreg taénge um beej nach en ontie nao de kranke te trekke, dök wiëd boetenaaf. En 's aoves en 'sjnachs waar alles zakkendüster, want ein van die ‘Massnahmen’ waar, dét auch 'sjnachs de sjtraotluchte neet maagde brande en oëwië as ter oët de huuzer leech nao boëte sjeen. Dèn ozel deurde zoëget vief jaor.

Doktor Lebès waar dèt fietse al gouw muug en hae prakkezeerde watte drop kôs vinge. Prakkezére kump van errem luu, zag mien mooder altied. Op eine gooien daag mènden den dokter detten 't gevôngen had. ‘Ein paerd mèt eine wage’ dèt môt 't zien. Maar dèn zootze wir met die haver. Want met ein bietje graas of huij waar zôn biës auch neet kontent te sjtelle en as 't good waar môsse d'r onnag eine knech beej heure. Nae, dèt môs ein ‘klein’ paerdje zien, dèt kôs hae zelf waal aan. Hae waar al ens nao Bèllevend gefietst, maar dao waar niks te vinge. Op de Ruiver auch al neet en dóe nao Baolder. En dao houwde hae auch al op einen aos, maar ze wezen 'm ein adres in de Uë. Hae kump dao, maar lôw nét te laat.

Wie eine gesjlagen hônk trokke maar wir op hoes aan.

Nao 't aovendaete kiek den dokter éns in de krant en luuës beej de advertenties:

‘Te koop aangeboden
een Shedlandponnie
met rijtuigje.
Mak in alle tuig.
Adres bureau dezer
onder no. 307.’

Dèt is gèt, zaet hae tàenge zien vrouw; 't kump wie oet den hemel gevalle en môsse èns kieke onnag met ein rietuigske. Dèn kumpze nag èns deftig veur den daag; as Hiër!!!. Want wiesze kumps gegange, zoë wuursze auch ontvange. Ich bel morregevruug de krant op. Zoë gezag, zoë gedaon. Hae kreeg 't adres van eine groëten boer in Sint Tönnis. Môsse dich èns dinke van béej Bôksmaer! Nagal neet naeve de deur. Maar hae had al zoë gedruumd van zien paerdje en van zien gevaerske,* dèt hae direk opbelde en euver den telefoon de koup sjloot. De pries en alles waar dálik good. Maar wie kriesse zôn biësje in Tegele???

Hae dôch dálik aan ziene naober en kommerraod Handerie, mien vader; dae haet toch gôj daag en neet vuël zorg. Jaomer genôg ergerde dae zich krank umdet dae zien jachgewaer had môtte inleveren en neet miër op jach kôs gaon. Hae had waal ein bietje troës gezoch in 't vèsse. Maar daomèt hatte letsaan zien vèsgerei versjpeuld. Wie hae einen berf aan den angel had, brook 'm den toep van de gaerd aaf en den berf ging der tössenoet met de viem en al. Good niej vèsgerei waar d'r neet te kriege. Douw kans toch neet wie eine kwaojong met ein witske en eine vaam gare avele* gaon sjnikke. Vruuger makde ze waal gôje tuupkes

[p. 333]

veur de gaerd van ein wachelder* bömpke, die sjtinge in de berg zat. Maar die dinger zuusse allewiels neet miër, daorum kwaam van die ganse vèsserie niks miër. Hae werkde waal get in den haof en had zich gêt hônder aangesjaf, maar 't plezéer waar wèg. Ich dörf te wedde daet Handerie mich gear dàt paerdje geit haole, zag den dôkter teange zien vrouw. Hae had 't good geraoje. Met den boer woord aafgesjpraoke dat hae 't paerdje zôl bringe wies in Venraoj in de Zjwaan, dèn zôl Handerie 't dao taéngen de Maondig um 'n oor of ellef komme aafhaole. De reis ging met de bös d'r haer en zienne kommerraod Sef ging mèt. Ze ware oppentiëd in de Zjwaan en taénge de middig kwaame ze met 't paerdje in Leuëne op de keplaonie aan. 't Waar neet vuël grôtter as eine flinke kèrhonk. Met 't grôtste plezeer keek ich nao dèt wakker biësje. Ich sjprong ôp 't kerke met ein paar jonges, die net oët de sjoël kwaame en makde ein klein tuurke euver de Sjteeg wies beej Kristen-Tienes en doe terúuk. Ich môs em good kôrt haaje met de leis, want ich zal dich waal zegke detter kaer in zoot. Nao ein ketéerke sjpande weej 'm oët en leeten 'm get weije op 't greuske beef de kirkhaof. Wej haajen 'm sjtevig vasgemak, want hae waar neet verlège en sjtel dich ens veur asse d'r tössenoet ging. Weej ginge binnen in de keplaonie en wie we éfkes gerös haaje, ging 't wir wiër in de richting Tegele.

Pesjtoër Riesjaar van Kastele waar op de huëgte gebrach dèt weej zôlle komme. Hae haaj mich op de körse genuëd en dèt makde zich nôw net fijn. In de kortste tied ware weej in Kastele beej de pastorie. Veur de deur loog ein weike dao woord 't paerdje opgezatte mèt gevaerske en al. Maar 't gebid woord losgemak, dèn kôs 't gemekkelijker wei-je. Vader Handerie, Sef en ich ginge met meniër pesjtoër achter 't hoes onger einen boum körsen aete. Wie weej ein wielke gekléngerd haaje, kump in èns Mina de hoeshelderse mich aan ein oër zègke, dèt ich èfkes môs komme. De anger dreej zoote zoë te sjtrèvele euver den oorlog dèt ze nag neet gewaar woorte dèt ich wegging. Wie ich in de gank waar, zag Mina gans versjrik: ‘menier keplaon 't paerdje is kepot!!!’. Ich vloog de veurdeur oët en dao loog 't, de puët van zich aaf en 't kèrke op ein raad. De sjmik waar op de grônk gevalle en 't gesjiër* zoot 'm bald krangs um 't liëf. Hae had 't gebid ingesjlik!!. En ocherm 't hudzel zoot 'm wies opde moel, den haam bald 't echtersveur, de zaal baovenop 'm en de achterboks taénge ziene sjtert. Douw vruëgs dich aaf wie 't meugelijk waar, maar hae waar kepôt.

Ôngerhank ware de naobere van ronkum de kêrrek al komme aangeloupe en door 't pesjtakel kreeg pesjtoër Riesjaar, vader Handerie en Sef in de gater det ter gèt bezongers aan de hank waar. Wie ich mien vader zoog waar hae zoë wit wie ein plètske. Ich kreeg kompassie met 'm; ich haaj 'm nag noëts zoë gezeen. Sef dae angers ein kleur haaj wie ein bellefleur, zoog oët wie ein reub in den herfs.

Nôw 't paerdje toch kepôt waar, sjriefde ze allemaol um de sjlechter, dae al gauw mèt ein grot mèts kwaam aan te geloupe. As 't paerdje nog good blôdde, waar 't vleis nag good en krege de Kasselse minse ein extra porsie, die ze in dèn ermoodstied good kôste gebroëke. Maar ich zêk: ‘niks dao van, maak 't maar èns iërs los en trek 'm dèt gebid ens oët den hals.’

Dèt woord gedaon maar dèt badde neet. In èns kreeg ich einen inval; hae zal toch aan 't aome môtte komme!!! Wetze èns wat, ich gaef 'm eine flinke prikkel. Doe zèk ich: ‘trèk dèt kèrke maar èns weg!!!’ Ze deeje wat ich zag. De luu dochte wie ich einen aanluip makde: dè keplaon is gek gewaore. Ich sjöbden 'm taénge zienen bats en... ich geluifden 't zellef neet, maar ha sjtik zien köpke op, sjprink op zien veurste puët, höf in ein vaart zien kônt nao baove en rent zoë hel asse kôs, achteröm de kèrrek op Klein-Oelderen aan.

Alles wat maar bein of fiets had achter 'm aan en nao dreej ketéer kwame ze met 'm trúuk. Wat ein vruit veur ôs allemaol!!! En now woordter auch neet miër gewach; in de korste kiere sjtinge wir gesjtéveld en gesjpeurd veur zien kèrke en jöhhh... op Tegele aan. Taénge den aovend belde vader Handerie op, dèt 't paerdje veilig beef den dokter in den haof in de wei sjting. In het begin van de reis vanaf Kastele haje ze 'm in volle galop door Hors laote loupe; later krege ze kompassie mèt 'm en in Kalifornië bej nich vaan woord éfkes

[p. 334]

gepauzeerd. Daonao nag èns op Soes. Ich dink, zag mien vader, dèt den dokter waal hiël gèt met 'm te sjtelle zal kriege.

Hae haet der neet wiëd naeve geraoje. Dao ging gènnen daag veurbeej of 't paerdje mákde den dokter gèt vaerdig. Dök sjting 't rechop in 't gevaerske en ich weit neet wiedök detten d'roet gebraoke is. Ens leep hae met einen troep jonges achter zich aan midde door Tegle. Beej 't poskentoër sjoot hae van de waeg aaf, leep door de Meulepas op Thiessesjop aan. Hae rende baoveneuver den aerdberg de sjop in, wis dette veur de aerdmeule neet mier wiër kos en dao woordte gegrepe.

Nao ein paar mand makde den dokter d'r ein ing aan. 't Haed 'm nag hiël gèt moote gekôs öm 't dink kwiët te waere, öm maar te schwiege euver de schaaj. Gans opgemonterd ging den dokter wir met zien fietske nao de kranke toe. Me môt gèn paerd koupe door den telefoon, ouch neet as in de advertentie sjteit ‘Mak in alle tuig’.

Ich heb dökker euver 't dokterspaerdje môtte vertèlle. Auch in Otersôm woë ich later keplaon waar. 't Meiste plezeer heb ich 'tervan belaefd beej Piet ten Haof in 't Aoldônk. Dèt waar eine gezelligen aaje mins, dae al gêt begôs te versjliete maar toch vuël plezeer in het laeve had. Hae zag taenge mich: asse uch èns oëts komme haole veur mich te bedeene môt geej mich maar èns iërs good sjöppe’. Ich heb die kans noëts gekrege. Wie ich allang pesjtoër waar, kreeg ich ziene rouwbreef worin sjting, det hae ‘voorzien van de H. Sacramenten in den Heer overleden’ waar. Ich dôg: Jaommer dèt ich 'm neet miër heb kunne sjöppe, maar in plaats daovan heb ich mich einen ekstra onze vader veur 'm gebèèd.

Th.W.J. Driessen