Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 134]

Op heite kole
Maastrichts

Saoterdags 'smörgens nao den dejeuner zat Beffels ziech aon taofel mèt e groet papier en 'n nui pen, mama neven häöm mèt de eterneel* strikkous en heer sjreef in groete lètters: ‘Messieurs et Mesdames.’

‘Nein,’ zag mama, ‘Jeunes Mariés, Mesdames et Messieurs.’ En wie dat op et papier stónd, lag Beffels de pen neer en wandelde mèt te han op te rök door de kamer. Drei toere in et rond gaove häöm de nudige inspiratie en et waos mèt en zeker satisfactie, dat er en klein halfoor denao zen vrouw et volgende veurloos: ‘Jeunes Mariés, Mesdames et Messieurs! En ma double qualité de père et de beau-père je me sens heureux de dire quelques mots bien sentis en cette heureuse circonstance. En voyant le bonheur de ce couple bien assorti, qui heureux...’ ‘Dat is drei!’ reup Mama. ‘Wat drei? Höbste weer drei steek laote valle?’ ‘Nein, pake, euren discours is schoon,* meh woorum aal die “heureux”?’

Zeet Beffels in zen indignatie: ‘Es menier Molière, dee toch zeker Frans kós, in Tartuffe sjreef: “j'ai vu, vu, de mes propres yeux vu, ce qu'on appelle vu”, dan maag iech in en discours toch wel zeker dreimaol “heureux” euver men kinder zègke?’ ‘Menier Molière, oh dei, dei kèn iech nie, en ouch niënt taant Tuuf! Waveur 'ne mins is dat nou? En iech zaog toch in Tungeren die eeste famieljes en in Treech kèn iech ouch allemaan!’

Beffels trèk zen sjouwers op: ‘Wie onnuzel! Kom, vrouw, es me geweend is allein ze beibook en “Betsje, de goedkoope keukenmeid” te leze, dan moot me ziech ouch neet mèt literatuur wèlle inlaote!’

Mama, die wie me dat hèt, 'nen tien heet, vat op deen oetval vuur, ze rolt häör strikkous op en de deur oetgaond, reup ze häöre maan tou: ‘Oer literatuur is dee vaon de piepekraom, as de mein dei vaan de keuke is! Maak jie mer oeren fèllen discours veedig! Zaolig zien zij, dei arm vaan geis zien, waant ze zègke, et riek dier hiemele behoort hun tou.’

Dao Beffels wel ins mie te lije heet vaan den tien vaan Mama, trèk er ziech die tirade neet mie aon es hoegnudig is en kontent vaan noe ten minste op zen rös te kónne dinke, zèt heer ziech weer veur ze papier en es of de geis in ins euver häöm is neergedaold, maak er op minder es drei ore tied ze gans discours (bijnao twie haaf blajer vol) kant en klaor en mèt e gerös gemood zèt er ziech um ein oor aon taofel, woe zen vrouw, die wel e bitsje mèlksop, mer neet naohawwend is, häöm vaan niks mie sprik en gein verwietinge deit. In presentie vaan Mama weurd 's aovens den oeuvre oratoire aon Zjengske veurgeleze. Dee heet ouch wel heij en dao get aon te mèrke, einige ‘quoique's’, ‘vuque's’ en ‘pourtants’ weurde gesupprimeerd, en aontal Flandricisme gecorrigeerd, e paar pleonasme gebiffeerd* en nao et gehiel nog te höbbe geabrevieerd, weurd summa summarum Papa's oratoriese elucubratie* geapprouveerd.

De ach daog, die veur et houwelik euverbleve, mooste besteid weurde aon et vaan boete liere en et behuurlik opzègke vaan et discours. Et woord daorum geleze en herleze; et papier woord 's aovens mèt nao bove genómme, 's mörregens mèt aofgebrach. Bij et hel-op leze woorte al de nudige intonaties gegeve, mer et kozde leid, ie Beffels et gans vaan boete kaant. Die Franse wäörd, dat wou mer neet vlòtte en zen vrouw moos em aonhawwend insteuke*. Mer eindelik waos heer et meister en noe woord et dreimaol per daag opgezag: nao den dejeuner, nao den diner en nao de koffie, neet nao de souper, dat hèj den erme maan te zier geagiteerd, er sleep al neet mie. Bij die opzègkerij maagkde häöm vrouw en zoon nog attent op

[p. 135]

ettelike ‘cuirs’* en ‘velours’, rectificaties, die euverigens mèt gedöld en erkintelikheid woorte aongenòmme.

Daogs veur de broelof gaof Beffels neet toes, er geit neet zen gewoen promenaazje in den Ingelsen hoof make, geine borrel langs de Vriethof drinke en 's aovens neet ze keertsje lègke. Ene kier of zès weurd mèt de nudige zjeste debij nog en famille gerepeteerd, 's aovens laat veur et nao bèd goon, zelfs in presentie van Trijnsje, de aw kookmaog, geboortig van Chavênne. Op die maneer geweent er ziech aon et publiek en - dat moot gezag - op Trijnsje maak er kolossalen indrök. Vaan et begin tot et lèste moot ze ziech mèt de punt vaan de sjolk de traone aofvege en nao de lèste phrase, die woe-in heer mèt 'ne gelierden tremolo in de stum oetreup: ‘Mes chers enfants! Vivez unis et heureux! Votre père vous bénit!’, dao kump et huilend Trijnsje, wat noets leze of sjrieve en nog minder Frans gelierd heet, häöm in häör rechtmotige aondoening de hand drökke, ónder den oetroop: ‘Schön, schön! den herr Pastoër koeët neet besser doon!’

Nao die ongekunstelde verklaoring en zen eige innerlike euvertuiging, dat er effect zal make, geit euzen orateur, dee tot bedaring van zen nerven nog en teske camille gedronke heet, en eurke vreuger nao bèd; ze papier lèk er neve ziech op de nachtaofel um et mörrege veur et opstoon nog ins flink te doorloupe. Rös heet er nao die ach daog werk en agitatie wel verdeend. Mer jaowel, dat waos tiech e nechske! De vreiselikste dräöm kwaome häöm kwelle. Ins wou er spreke, mer kós geinen toen oetbringe, daan weer laog ze papier bovenop Sint-Servaostore en moos er kleddere um et dao aof te hole. Mer et ergste vaan alles waos, wie her druimde, dat heer oppe broelof zaot neve Trijnsje, de kookmaog, die em zoe väöl dikke boene mèt sjink deeg ete, dat er mèt permissie misselik woord wie en hunsje. En wie et ougenblik vaan spreke dao waos, moos er de kamer oet. Trijnsje galoppeerde veur em op; grijnend en huilend rijde ze op 'ne bessemstek en de ganse taofel zong: ‘Herremans zen kooi is doed.’

Et waos daan ouch mèt 'ne zwoere kop, dat Beffels 's mörreges, helaas nog met et linkerbein, et bèd oetstabde. Bij et koffiedrinke gooide heer et zaajtvaat um en et ierste wat er in de gaank zaog, waos e spinneweb mèt en groete kruusspin drin. Onder al die slechte impressies dwaolden-er wie ene misdiediger door et hoes, trap op, trap aof. Te vergeefs perbeerde zen vrouw häöm get op te wekke: ‘Beffels, gaot je vandaog nie waandele? En wat is dat nou? Rouk je ouch al oer piepke nie?’ Et waos allemaol boter tegen de galling geklets. E zeker onneumbaar derangemint, wat bij väöl lui et natuurlik gevolg van agitatie is, maagkde häöm tot et ongelökkigste sjöpsel vaan de wereld. Zoe woord et tien oor. Mama waos al lang aon häör toilet begós. Zonder te spreke, wie slaopdronke, trok er et sjoen humme mèt plukes, den opgepeerzde zwarte rok en verder statiekleier aon, die zen vrouw op et bèd häöm preupelkes had veerdig gelag. En wie Zjengske veur et weggoon zen awwers nog ins kwaom adie pune, toen woord de zier natuurlike, moederliken huilsolo allein geaccompagneerd door enen deepe vaderlike zöch.

Zoelang Beffels ziech aondeeg, repeteerde heer vaan binne en wie heer veerdig waos, woord et fameus discours nog ins, zonder ein verdaoling, viva voce opgezag en et papier in de linker tes vaan zene rok gestoke.

In de kouts, die häöm um èlf ore kwaom hole, zaog heer links en zij rechts et vinsterke oet. En zelfs later op et stadhoes en in de kèrrek, mèt de in de violette zij roesjende mevrouw Staps aon den errem bleef euze Beffels altied: ‘imitant de Courart le silence prudent’. Nao de plechtigheid bij de sjoenawwers in hoes trökgekierd, waore de dames direk drök in conversatie euver de sjoen suite, euver de sleip vaan mevrouw A. en et ravissant heudsje van juffrouw B, terwijl de hiere e sigeerke rougkde en e glaas port drónke, de hiere behalve... Beffels. Dee had de einzaamheid gezeuk in den hoof en dao, tösse de rhododendrons en de gloxinia's, verborge achter de wèlle wiegerd vaan et zomerhuiske, woord veur de lèste maol et precieus papier nog ins oet de tes gehaold.

Dao ging me eindelik aon taofel. De sjoene menu, mèt twie amourkes drop, in e wegelke door duifkes getrokke (en zier geistige allusie door de notaris* oetgevonde op et houwelik) belaofde väöl, mer veur euze ‘speaker’ had

[p. 136]

heer geinen interes. De sterk gepeperde Mock-turtle, de in et vèt gebakke Croméski's en tutti quanti's lete häöm kaajt. Alle avances vaan zen taofelnaoberses woorte mèt ene ‘jaowel’ of enen ‘daank uuch’ beantwoord. Wit wie e lake, begós et blood iers get bij häöm te circuleere wie den ‘Dindonneau à la broche’ opgedeend woord, want et waos nao die poortie, dat ten iersten toos, zou oetgesproke weerde.

En dao rees menier Staps in zen notarieel deftigheid op en klop op ze glaas en sprik de sacramenteel wäörd: ‘Het woord is aan onzen vriend, den heer Beffels, vader van den bruidegom.’ In dat solemneel momint woorte de kole, woe-op Beffels al zoe lange daog gezete had, wit gleujend. En sjoevraoj*, die em door et lief trok, gaof em hennevleis, de taofel mèt al de sjoene kristal, de pièce* de milieu, de boddingen* en de crême begóste de horlepiep um häöm te danse en um neet te valle moos heer ziech, shocking! bij et opstoon vastgriepe aon de magere, lieg gedecolleteerden hals vaan mevrouw Staps. En toch, et klonk wie en klok, wie er mèt 'ne ‘Jeunes Mariés’ zenen aonhef maagkde. En ougenblik rös... genóg veur et oratories effect... toen: ‘Messieurs et Mesdames.’ Mer wat zit tiech Mama dao toch teikes te make? Ze wink em en beweeg de lippe es of ze em get wèlt doen begriepe: ‘Verkierd, Mesdames et Messieurs’... en heer dapper, wie ene grenadeer vaan Napoleon in et vuur, herpak ziech en in einen aossem: ‘En ma double qualité de père et de beau-père, je me sens heureux... heureux de... heureux qui...’

Mama wink en tillegrafeert zonder draod, de zoon probeert in te steuke, mer heer is zoe betutterd en de kluts kwiet, dat er strukelt euver deen ongelökkigen ‘heureux’, dee häöm zen vrouw al in et begin verwete had en gehypnotiseerd en gebiologeerd door mama, die em in häöre sjrik in de ouge bleif kieke, gooit er in zen onmacht de sententie oet, die zij häöm in häör köppigheid had tougerope: ‘Zalig zijn die arm van geest zijn, het rijk der hemelen behoort hun toe!’ ‘Ne sjaterlach, woe de fondeminte vaan et hoes van daverde, volg op dee flater vaan den ongelökkige Beffels, dee gans versuf op zene stool waos neergezónke. Langs neus en wange leep häöm de kawwe zweit. Mama, Zjengske, de broed en de sjoenvajer tragden em te laove mèt water, mèt wien, mèt eau de Cologne. Ze klobden-em in de han, ze leten-em aon azien ruke en wie er eindelik weer tot ziech gekomme waos, toen trok er et vermaledijd papier oet zen tes, er versjäörde et in doezend stökke, naom et glaas in de hand en zag: ‘Es iech oets op heite kole gezete höb, daan is et dees lèste nege daog; et is neet eederein gegeve in et publiek te spreke, mer noe höb iech e pak vaan m'ne maog aof en et is mèt e good hart dat iech eus leef jónk köppelke op deze sjoenen daag gelök wins en uuch allemaol verzeuk mèt miech e glaas op hun gezondheid te drinke. Iech hoop, dat ze lange jaore in leefde mage sameblieve... en veural... noets op heite kole zitte!’

Laurent Polis