Mosalect. Bloemlezing uit de Limburgse dialectliteratuur

[p. 93]

't Woare ins ‘hillieje provo's’...
Kerkraads

Koerjónge erklere der kuster der krig en numme der decchant jevange

't Woar um 1900 erum. Vier vierete i Kirchroa der vasteloavend. Eejentliech koeët me doew va viere evvel kóm kalle: et woar mer kingersjpel i vergliech mit wat huujtsedaas jeboane weët. 't Lofete jet vasteloavendsjekke, verkleide of kakkemómme mit ee kostuumche of hóddele aa en um, mit sjwats jesjmienkde jezichter of mit ee masker vuur rónk. Op 'n sjtroas en in de wieëtsjafte - in 't Poeffes, bij 't Weydens Wieksj-je, in Zum Himmel en Zur Hölle - woeëd ziech de woarheed jezaad, jesjprónge, jerulst, en jezónge. Des nammedaas trók ooch al ins ezoe jet rónk wat me doew inne tsóg neumet, huuj evvel ee tsezame-jeraaft-ermzieëlieg - truupje - jekke - mít - en - óp-voorwerksj-jere neume zou. En 's aovends woeëd uvveral nog jet óp der kwetsjbuul of et mónneka jeduid, jeraspeld, jetröt, jesjprónge, jezónge én jebruld. Da koeët et óch passere dat me in de ing of de anger wieëtsjaf jlaas rienkele huret, dat sjleëg vole, dat vollede* ziech klöppete, der wieët en der boa mit de sjendarme hön van-ee moeëte trekke, noa heem losse ‘bezörreje’ of in 't sjroetesjtelche* dui-je, woa ze, wentse werrem nuttere woare, al uvver de kómmende vaaste koeëte noadinke.

Ezoeë jóng 't óppen sjtroas en in de wieëtsjafte. I jen kirch loze de pastuësj, - die doew bow allemoal in der vasteloavend alling nog mer däuvelswerk zore - die drei daag als ‘Buss und Bet’ -daag viere, sjpetsiël um de luuj va jen stjroas aaf en oes de wieëtsjafte tse hauwe, woa de doeëdzung uvveral vuur tse sjnappe rónkvleiëte. Weë nit broechet tse wirreke, huret dan ooch alle drei de dol daag sjun ing mès. En weë nit knatsjvasteloavendsjek woar, loesteret braaf noa der her decchant* en bezukket durch der daag nog ins de kirch, woa mit de oesstellóngk van 't Allerhilliegste et vieëtsiegsjtóndejebed jehauwe woeëd. Vöäel faarkinger woare óch nog in de oavendandach,* in der faierlieche zeëje, deë mit ee kreftig jezónge ‘Grosser Gott wir loben Dich’ besjloasse woeëd, ezoeë kreftig dat van ‘'t Is joa vasteloavend, joederiederallalla’ en van ‘Joeja, jetzt jeet es drüber, joeja’ ópene Maat. Oppen Iezere en bij der Rutte jinne laut gehoeëd woeëd.

Aan dat vieëtsiegsjtóndejebed-mit-faierlieche-oessjtellóngk zoos vuur de koerjónge va um 1900 erum nog jét bezóngesj vas: doew erklerete ze der kuster van de Lambeëteskirch der krig!!

Dat koam ezoeë.

Der kuster va doew - inne jouwe kattólliesje miensj, dat mós jezaat zieë, evvel ooch mit miensjlieje sjwegde! - erinnert miech ainiejermaasse an der letste echte perfesser-i-tseviel van der owwe sjlaag - der her Latiers zieëliejer - dem vier op Rolduc jehad hant. Deë man woar vuur ós basjtiech jelierd, én mieë wie jód. En e droog ummer inne vrak of batsevietser* en loeret uvver zienne knaiper, deë jans vuëre op de naas sjtóng en woa heë döks uvverhin kiekket, als went e die verjruëserongsjlazer jaar nit nuëdig häuj gehad. De tswai eejensjafte van der vrak en der knaiper how ózze kuster ooch, die tswai angere woare evvel ee bis-je angesj: me zou kónne zare, dat e wirkliech vollierd woar, wie inne Sjiedammer-Laberatorioemsjpetsiealiest, i wat ze ‘Oppen Iezere’ en bij der Rutte bei-je koeëte. Mer me koeët noe jraad nit zare dat e zieng tsiet vuuroes woar in de teorie en de praxies va wat me huuj an de hoeëgsjoeële de ‘menselijke verhoudingen’ neumt. E woar noe jraad nit, wie me ezoeë zeët, boave miensjliech jód vuur de koerjónge. Uur mót wisse dat in die tsied der kuster i jen kirch jraade zoeëvöäl, of döks nog mieë tse zare how wie de jómfer - vier daujeniekse zate wal ins

[p. 94]

‘de madam’ of ‘de vrow’!! - van der her decchant i-jen pasterei. Heë woar de reëterhank, en döks ezoejaar alle tswai de heng van ‘der heër’. Mit der heër decchant rejelet e alles i-jen kirch: va kingsdoof en kingermès, bes faierlieje kómmelejoeën en broedsmès, en ezoejaar bij 't orjanizere van de brónk en van de prótsessioen noa Keëvelaar how e ing sjwoar sjtim. En ezoe lang wie heë de broedsmes alling sjpille en zinge wól, woeëd de sjtim van kirchekoer of okzaalzenger nit jehoeët, went et broedspaar dan ooch al drum vroaret. En went-e de órrejel nit zellever sjpillet, da moeët der orjanies, en nit zelde ooch der hoeëchwürdieje heër, ziech, wat huëgde en tempo aajóng, noaë zieng eeje noeëte richte. Ezoejaar how e hei-j en doa zie eeje latien en e kank et, wie e menet, durch et ieëwieje zinge ‘oes de ef’ en besser va boese wie der jónge heër decchant. En aaf en tsouw droog-e de hillieje tsieborioem, ónjemerkt, nit mit der tèsjedóch mer, wie inne laijediake va vuur et konzielieóm, mit de bloeëse heng van der altoar noa 'n tsakkristei i, ezoeë wie ‘zieng’ jeeslieje heëre dat ooch dónge.

Bij dat alles moeët-e evvel ooch vul zaache doeë, wie me die in 't sjoeëlhoes en in de buroots jeweunliech an der jungste bedeende, der loofjóng of, wie me e zoeë zeët, an der knöä-aafsjtuëser uvverlieët. En jraad die dóng e zellever livver nit: die passete doch nit bij zieng adjoedantsjaf van der hoeëch wuurdiechste heër en e zoeëjaar niet bij zienne vrak, dem, oeser höm, alling der meester Absil, vuur dem alle mansluuj der hót aafdónge, en der auwe heër Hannöver, der damalieje orjanies va Kirchroa en moeziekperfesser va Rolduc, drarete.

Ziech*, en vuur die akkefietsjere broechet ózze heër kuster noen e zoeë jeer ‘ziéng’ koerjungsjjere, die ubriejens date én zate dat ze ónger de hersjaf en zörg van der kaploan Sjoeëlhofs vole, deë ooch jiddes joaer inne oesflóch noa Wilhelmstein, Valkeberg of Ocche mit hön maachet en inne oavend in 't joaer ‘bij kessele vól milch-sjokkelaad’ der koerjóngepot mit 'n verdelet, woa die koetnellezze, wie der kuster mint, nogal ins jet idui-jete, wat, went 't noae reët jóng, ‘der her kuster’ tsouw wuër kómme. Nee, dan Alaaf der heër kaploaën! dat woaër nog ieësj inne miensj! Deë dui-jet zieng jónge döks jenóg sjtil ing mark, inne belzje frang of inne jölle in der pót, went ze wiet mit 'm woare jeweë um inne tse verzieë* of went ze ing jroeëse rungde, wie noaë Kling Nullet, jemaacht hauwe um de ‘lang-kranke’ Ozzen Herrejód tse bringe. Went et zich óp jeëve aa koam, da woar der knauzetieje kuster nit va Geverik mer va Houthem, minte de koerjónge.

Evvel kómmandere, kómmandere! dát koeët e wie der betste feldwebel aa jin zie!

‘Sjotes, lek ins jow der leufer in der middelste jank, evvel e bis-je flot, huësjte; et hat al vuur de broedsmès jeloed’. ‘Alle Franse, ins jow jeloed; dink evvel dra: nit mit de kling klok kleppe, mer aan de tswai jroese trekke; dat kónste jemekkeliech alling, doe has doavuur jenóg matties i-jen erm. Iech mós ‘Óppen Iezere’ waarsjowwe, vuurdat ze mit de liech kómme’. ‘Poeëk, maach jow der Módderjoddesaltoar jereed, doa kunt jraad inne vreëme heër, deë leëze wilt; dink an de pölle mit wasser en wien en aan 't vingerduchsj-je’. ‘Jirraads, doe móts Ózzen Herrejot mit noa Sjeveemet en Haander óp bringe. Wenste tse sjpieë i jen sjoeël kuns, zeëste mer an der meester Dukesj: der heër kuster häuj 't diech bevoale. Iech mós bij der Rutte nog der kaffieë rejele vuur noa 't bejrebnis va mörrieje’. 't Woar evvel... nuus tse waarsjowwe en ooch nuus tse rejele, mer waal tse... preuve en tse moelle!... En ezoeë joof e, mieë of winniejer ‘kót en jód’ en hel, 't ee kommando noa 't angert oes hinger der altoaer, i jin tsakkristei en ezoeë jaar óp der kirchplai, woa vier vuur en noaë de mèse en aandachte ummer sjpieëlete.

Dat jóng lang jód. Al zaan iech et zellever, de koerjónge woare jouw en braaf jónge, die wirkliech vul vuur de kirch, der decchant, de kaplöäns én e zoeëjaar vuur ‘der heër kuster’ uvver hauwe. Evvel óp der tswaide vasteloavendsdaag woeëd die feldwebelmieësieje kómmandererij van der assistent-decchant, wie vier der kuster almieëliech neumete, inne van ós doch e bis-je tse mechtieg.

Noaë 't zoeëvölste: ‘jank ins jow: kóm ins flot; dóch ins jow’ sjpróng dem de kwint en platset

[p. 95]

et kreftieg oes der mónk van der ‘Hain de Zwijger’ - zoeë nómte vier der Sjotese Hain: ‘Verduld eweg! - hiemmelherrejodstakker elfmerk koeët-e nog jraad i-sjloekke - Wat meent uur wal? Uur hat miech nit jemiet*, iech bin uunne kneët of hónk nit, iech bin uunne jek nit, dut et uuch, jevelles, zellever, iech dón et nit, dé!’ Wie-e-n evvel ‘dé’ zaat, sjtóppet e ziech ooch al ing, die e zoeë hel sjallet dat vier, die in de sjtalles (koerbenk) óp der aavank van de hoeëgfaierlieje broedsmès waadete, ópsjrekkete en ós umdrieënete. Der erreme Hain sjnieët ing als went-e tsankpieng häuj en hool ziech et jeuchend linke oeër nog vas, wie e in de duur va jen tsakkristei der Jirraad, deë jraad erri koam vuur de mès, bow uvveroof lofet. ‘Wat is loas, Hain, brent et? Doe has ee jeziech e zoe roeët als wenste mit der däuvel zellever in de höl jebloaze häuts’, vroaret e. ‘Deë i-jebilde jekke kuster meent e kuët ós als sjroebloemmel, sjruubber en sjóttelsplak broeche. Iech moeët hinger d'r altoar de sjtukker van de pölle mit et sjuttelche vuur 't wasser en der wien ópveëje, die heë mit zienne volle kop how losse valle. En wie iech zaat - iech how al allerhank jedoa - det iech dát nit mieë dung, how e miech ooch al ing jetaatsjt.’ ‘Deed 't pieng?’ ‘'t Jeugt vuur tse basjte, deë valsje falloeretieje, zoeffetieje en voelle kruutswègleufer.’ Der jóng woar e zoeë oesser ziech va pieng en woet*, dat e der kuster i zienne jrel doamit doch wal ee tse sjleët tsuugnis oessjrievet.

Der Franse, deë vuur de koerjónge, oane dat ze höm jeweëlt hauwe, e zoeëväöl wie hönne prizzedent woar, bekieket ziech der Sjotes nog ins en zaat doew, japs rui-jieg: ‘Dat mós óphuëre, vier zunt hei-j nit i Roesland... angesj holt dem der sjwerenoeët en brikt-e huuj of mörrieje de knoake en der hals. Dat jef iech 'm op ee brifje en dat kaveer iech uuch.’ En e how wirkliech al inne plaan in der kop um deë kuster ins ‘kirchliech’ tse kristelieëre! En wie der Sjotes, deë nog ummer ing sjnieët en ziech 't oer vrievet, 'm doa óp aakeek, als went e doch wal ee bis-je mitlieë kroog mit der kustermit-jebroache-knoake-en-hals, zaat der Franse, werrem jans ruijieg: ‘Iech zaan diech, dát jeet tse wied, vier zunt heij jing Hottentotte; dat mós óphuëre: e kriet de zieng’ en jóng noa 'n kirch i en zats ziech in de sjtalles. Evvel in plaatsj va ziech mit der Herrejod tse óngerhowwe wirreket-e zienne kriegsplaan oes. Bij et ‘asperges me’ vóng et al aa. ‘Heute wird kein Weihwasser jeschmissen, den die Haare im Kwispel sind verschlissen’ daat-e i zie duutsj; jee wiewasser evvel kiezelsjting zalle óp zienne kale kop druuppe!

Der dreide vasteloavendsdaag maachet der Franse, vuur ós angesjter de jemuutliechheed zellever, nog jiftieër wie e al woar. Vuur de letste mès, zaat der kuster höm e bis-je kótaaf en mit ee jezich wie ing dondersjoel: ‘Franse, maach ins jow de keëtse aa, zets de pölle mit wien en wasser ins flot bij der hoopaltoar en jank an der kaploan Vraatsj (= Fourage) zare e muët um veer oere ee klink deufe’. Angesj häuj der Jirraad dat jedoa oane ee woad valle tse losse: e bleef joa doch in jen kirch. Evvel noe, nog ónger der idrók van et roeë roesje-oeër en de sjeef jezichter van der erreme Sjotes, zaat-e, ooch werm jans rui-jieg: ‘Dut uuch dat, jevelles, zellever, heer kuster; doavuur weët úúr betsald, nit vier...’ ‘Wat zeëste doa, doe vrecche lubbes, doe ongehoebbelde koetnelles...’ Der Franse pareret nog jraad, e bis-je hel, de hank die 'm ing tacchele wól, en vuurdat ze ziech wirkliech in de vlöös hauwe, maachet-e der kuster ing lang naas, die de luuj i-jen kirch nog jraad koeëte zieë en in ing tsekónd zoos e neëver miech in de sjtalles. Doa loog vuur höm... der nui-je bolhód, der tietsjóp zate vier, van der kuster! Obins vóng e, aa jrielaachets, et huts-je aa tse keuëre. Evvel ieërde més oes woar, how e ziech in inne sjtille jrel en verbèse woet e zoeë aan dat tietsj-upche jekuurd dat e stuk of drei blutsje dri woare die e mit al zieng duij- en sjtriechkóns nit mieë jans droes kroog. En wie e ziech, e zoeë jow wie de mès oes woar, flot dunmaachet en voetprietsjet, koeët e nit noalosse tse zare: ‘Dóé has ze al jehad, hudsje, dienne heer kuster kriet ooch de zieng, evvel nog mieë en besser wie doe, dat kaveer iech diech’, als went deë erreme tietsjóp óch mer vuur inne hoave fennek doamit tse maache häuj jehad. Der kaploan zóng mit vol en kloar sjtim et ‘Ite missa est’ en der kuster, al in de trap van der oksaal wie jewend durch de naas, zienne ‘Deo gratias’.

[p. 96]

‘Waat mer nazetieje zenger, vier zólle diech gratiasse’, zaat der koa koerjóng nog i ziech zellever, wie e ziech jewendejemieës en i jedanke ee kruuts jesjlage how en durch jen tsakkristei eroes jóng um óp-ene kirchplai zieng kammerate óp tse wade. ‘Jónge, kómt tsietliech dizze-n-ovvend’ zaat der Franse kótaaf en jóng op heem aa, als went nuus passeerd wuur...

Vuurdat deëzelfde ovvend der zeëje aavong, sjtónge de vunnef koerjónge vuur de tsakkristei rónk um der Franse, deë hön kót en jód zaat: ‘Jónge, nog ins: vier zuntj jing sjwatse koelies, dat mós jesjtroaëfd weëde én ophuëre. E zal veule, veule zaan iech, dat vier óch protesteere en ezoeëjaar sjtraoëve kónne, en went e, iech zaan et nog ins, de knoake brikt’. Vier sjrekkete ee bis-je bij dat zoer jezich en deë kótte sjerrep jesjnei-je toeën, dem vier bij höm jaar nit jewend woare en daate: Zou dem óp 't ing van et hillieg vieëtsiegsjtóndejebed nog jet van der sjlöändercarnaval in der kop jesjlare zieë? En als went e dat jemerkt häuj berui-jiejet e ós: ‘Uur broecht uuch jing ónrouw tse maache: Vier vangen 'm wie ing tsaam meusj; en in der sjlimste val, kriet e óp der kirchplai nog e paar bulchere óp der kop, wie zienne tietsjóp blutsjejere in de sjtalles krèje hat. Uur waat noa der zeëje doaë, bij de kruutser vuur de moer van der kirchplai aan de zie van ‘Óppen Iezere’. Bes sjtrak da, jónge’. 't Woar komiesj; der Franse koeët vruntliech en mónter zieë, laache en sjpas maache wie der betste en der loestiegste en in de jóngere-karnavalsbuut de dómste tuën maache. Went-e evvel jet eètsj* erg en sjlim vóng, da keek e ernstieg, woar e sjtil, zachliech en kótaaf oane noe jraad de sjtim en 't jezich van inne prusiesje óngeroffetseer tse han.

Ónger der zeëje zoze der Franse en der Sjotes reëts en links va miech in de sjtalles óp der koer. Vuur 't Tantum ergo zats der kuster, vuurdat de órrejel ziech loos huëre, de ieësjte wöäd i van 't Salve Regina, mater misericordiae. Der orjanies wórrep evvel dierek mit vól werrek, mit alle rejiestere óp, 't Ave Regina coelorum ezoeë fosj de kirch i, dat ózze zenger ziech dermaasse versjrekket dat e 't Salve hoaverweëgs valle loos en ziech, jans oes et huusje, et Ave sjnappet.

Der Sjotes wórrep zienne kop in de richtónk van der oksaal, sjtoeëset miech aa en fluusteret: ‘Deë behaitskrieëmeretieje moellefloeppet wilt 't al werm besser wisse óf e is “Óppen Iezere” e-ri jeróffe woeëde’. Der Franse, deë dat jehoeëd how, fluusteret aa jrielaachets vuur miech durch tseruk: ‘Deë hat ee vuurjeveul en wilt noen al de “Mutter der Barmherzigkeit” aaróffe vuur went e jeliech in ós val sjpattelt.’ Al werrem daat iech: wat zou dat doch vuur ing val zieë? Zicher ing ratteval die e ziech bij et Bepche van de bejiene i Moskau hat jelieënd, wail ze heem ratte in der sjtal hant vaweëje de knieng, die e ziech näuliech hat aajesjaft.

Der Franse zieng jedanke woare niet bij der zeëje mer bij et vange van der kuster, dem e, aa sjmoetslaachends, al mit erm en bee zoog voorwerreke um los tse kómme. En wie der decchant faierliech et Te deum laudamus i-zats, koeët e zienne mónk nit mieë hauwe en zaat e, ee bis-je tse hel: ‘Nee, dat zing iech huuj nit mit, vuur ós is et nog tse vrug: der Herrejod hat ós der kirchefóks nog nit vange losse’. Wie de janse faar evvel et Grosser Gott wir loben Dich aa-sjtimmet, zóng e dat, wie vier, oes vól brós mit, umdat der kuster doamit, wie e sjpieëder zaat, nuus tse maache hat. Mer wie et sjallet: ‘so bleibst Du in Ewigkeit’, koeët e nit noalosse koaëd i ziech zellever tse zare: ‘Akkoaëd Herrejödche, akkoaëd, deë däuvel van inne kuster zal ziech dizze-n-oavend evvel nog mósse bessere, dat jef iech Diech óp een brifje’.

Iech zaat nuus. Iech daat e bis-je kriebbeletieg: ‘Iech bin ins benuid wat dat jeliech jieët’. Nog vuurdat vuur de tswaide moal de refrengwöäd: ‘in Ewigkeit’ jesjald hauwe, kneiët iech miech ee bis-je iellieg, sjloog Jod der Zoon uvver, wie iech e zoe jet wie eenkruuts maachet, en rennet jesjpant durch de tsakkristeit in der duustere der kirchplai óp. Aan de mansluuj - en vrowluuj-zie lofet de kirch flot leëg en almieëliech kniepset, oesjenómme i jen tsakkristei, uvveral 't lit oes. Wie vier doew alle vunnef bij-e-nee woare, der inne nog mieë jesjpanne en nuisjierieg wie der angere, zaat der Fransens Sjreer: ‘Vuur jidderinne han iech vunnef eeveldieje kiezelsjtinkere... die dunt 'm nit ezoeë wieë wie de oervieze die e ós ezoeë döks jejeëve hat.

[p. 97]

De sjtroaf zal, wie iech uuch al zaat, kriskattólliesj zieë. Doarum han iech miech vunnef ring va gezeënde doeëdekrens va-jene kirkef jehold’ - hoalet ze hinger 't jruëtste jraafdenkmaal bij de moer an de zie van ‘Óppen Iezere’ oes - ‘die lek iech ezoeë óp de tswai trappe vuur de duur van de tsakkristei, dat e, went e, wie jewend, oes-en kirch nog noan pasterei jeet, mit de bee dri mós blieve hange. En went-e ziech da in der duustere probeert vrij tse sjpattele, zólle die kiezelsjtingkere, die ezoe mer, wie ee kling wónger, oes der duustere obins wie hel harelsjting óp 'm valle, 'm doeë razele, wen iech mit ing sjwoar en verdrieënde sjtim róf: ‘Das ist der Protest des Himmels für den Tyrannen der Chorknaben; du sollst dich bessern, du sollst dich bessern’! Noen han iech nog vunnef sjwatse maskere. Die hat mie sjwester gemaacht van der owwe trouwvrak van der pap, woa de mot i woar. Iech vroaret ze vuur um vastelovvend mit mieng vrung de rol va verkleide tse sjpille um der inne en der angere de woarheed ins jód tse kónne zaare. Uur dut ze evvel noe vuur, vuur went bij ózze aaval ónverhofs inne jezieë zou weëde’.

‘Dat weët jód: 't is bow jet vuur ee teatersjtuk’ laachet der Jirraads e bis-je tse hel.

‘En noe, jónge, jow jidderinne hinger Herrejodsruk, hinger ee kruuts van ós vuureldere, die ummer vuur ierlieje zaache je-sj-trij-je en jelij-je hant en die noen mit ós zunt bij ing verdeende jeriechsvoltsieóngk. Jónge ‘Jlück auf!’ en ‘Auf zum Kampf!!’

't Masker óp, de sjtinkere i jen tèsj en ee in de hank um direk tse kónne werrepe. En ‘vol verwachting’ mit inne kriebbelleuf in erm en bee de ore gesjpanne óp de duur van de tsakkristei jericht... 't Doeret langer wie vier jedaat hauwe, en vier woeëte ónjeduldiech. En wie vier ónruijiejer en ónruijiejer woeëte, zeët der Franse obins wie jejaagd en helóp: ‘Hiemel dauzend sjteëre, jónge, doa how iech nit aa jedaat. Went der kuster dejóde monstrans i jen heng hat, veur ze noa 'n pasterei tse bringe, dan die ónger jing bediengóngk treffe: hillieg is hillieg, e zoeëjaar went inne sjienhillieje 't dreët’.

Obins jeet lanksam, bow faierliech, de duur óp; vól lit!...

Mienne leve Herrejod sjtank doahin, wat is dat?

‘Leef Herrejödche en Módderjöedesje sjtut ós bij!’ sjpringt et inins in ós alle vunnef óp en vier losse-n-et sjtinke oes de hank i-jen tèsj valle... In de brei-j en hel sjtrief lit van de oafe duur sjteet... de hoeëg en sjlanke fiejoer van ózze... hoochwuurdiegste heer decchant!... Van der sjrek valle vier bow hingerruks! Mit dát ‘wónger’ hauwe vier niet jerecchend. Dat passeert doch noeëts, dat deë ezoeë lang i jen kirch bliet... Hinger ós masker veule vier ós e zoeë blas wie ing liech weëde... ‘Sjtil... nuus doeë... der decchant!’ fluustert et, jans ónnuëdieg, va reëts noa links...

D'r jouwe heer proberet alles um oes de dröat tse kómme... e sjtoeëset mit de vus... heëvet zienne toog bes aan de kneije óp wie went-e durch et hoeëgwasser van de Mullebaach müet jraië... wirreket mit de bee wie inne kloneman in der tsirkes, dat höm, bij inne i-jehauwe laach van ós, der sjwees oesbrooch;... takkerellement! e moeët ziech an der duëresjtiel vas hauwe vuur nit tse valle...

Iech wees nit mieë weë sjlimmer draa woar: der hoeëgwuurdiegste heer of vier, de vunnef ‘sjarfriechtere’ hinger Ózzen Herrejods ruk... Der sjwees brooch ooch ós oes en vier hauwe wirkliech mitlieje mit der jouwe hilliege miensj mit ‘ónkeusje’ knei-je deë, wente óch al ins roazet, wie inne vadder woar vuur de janse faar en sjpetsieël vuur ós jóngere... alle vunnef wólle vier 'm hellepe... mer wie én... wat da? wát dá!?...

E mós wal jedaat han dat daujenieksetieje vastelovvendsjekke die e in hön sjoeëltsiet vuur sjtroaf ins vóftsieg moal how losse uvversjrieve: ‘Du sollst deine Nächsten lieben wie dich selbst’ die verdulde dinger doa jelaat hauwe. Den vier hoeëte-n-em zare wat angesj alling i-jen Christelier uvver zieng lippe koam - en da sjtoeëset-e ziech ee bis-je aa - went vier ós wirkliech wie jroeëse sjtröp jedrare hauwe: ‘Ihr seid Te-Te-Teufelskinder, Teufelskinder...’ ‘Jodsejedank!’ zuëtete vier allemoal tse jeliech... De bee woare oes der wor! de ‘sjots’ verbórg werrem de laach-kietseletieje bloeëse knei-je! Oane ziech wiejer um

[p. 98]

‘ós val’ tse kummere, jóng der hoeëgwuurdiegste heer - víér zoze muus-jenssjtil va angs, dat e döks jet van ós zou merreke - dierek noa'n pasterei i en zaat an de jómfer, dat der inne of angere wille vastelovvendsjek mit inne volle kop droatwerk óp de trappe van de tsakkristei jelaat how, dat e ing hoaës kapot en ing kling vunnef ongenaa in der toog how... Aa zieng braaf koerjónge koam nit der jeringste sjleëte jedanke in der jouwe miensj óp.

Wie de duër van de pasterei hinger der decchant tsouw sjloog, rennet der Franse wie inne woa der boer mit de sjmik hinger zoos, went e ónger de eppel jeweë woar, noa 'n tsakkristei i... ezoeë nietsj wie inne tsiejaremecher ‘sjpannet e de val’ in inne noe óbbenuits: ‘Vuur miech is dat ing ieërezaach’ zaat e jet ópjereegt i ziech zellever ‘dem holt der sjwerenoeëd en went et miech biesse-knuup* en vieze* én... mie wies rökkele en mienne roeë toog koste mós.’

Wie inne ópjesjrekde haas sjpróng e werrem hinger zienne sjteene ‘sjoetsingel’ tseruk. Kóm zoos-e evvel hinger et denkmaal van inne va zieng vuureldere, deë ziech nog ummer nit mit der ‘hillieje kirche-krig’ bemuiët, wie et letste lit óés en de duur werrem óp jóng... ‘Doa is e, doa is e!’ fluusterete der Sjotes en der Franse mit ezoe jet wie der aavank van inne lang i-jehauwe ziejes-‘Alleluja!’ van der Händel in de sjtim...

Vier hauwe-n-et in 't duerelit jezieë: e koam, e koam en draret de hoeëg jode monstrans in de vórm van inne toer, in de linke hank vuur ziech oes... Noe moeët et kómme: mit de bee in de dröäet zitse! valle óf ziech wie inne hampeleman in en oes der wor sjpattele!... ‘Die verdulde nelbekke en koetnelleze va koerjónge, die sjienhillieje herrejodsbedreijer en -beleijer’ en nog vul mieë van dat sjuns...

Vier hoeëte of merrekete evvel nuus van dat alles...

Jèzzesmariejedeus hulp!... Wat woar dat?... Et lit i-jen tsakkristei drieënet e nit oes... de duur loos e mit inne rits ópsjtoaë... en wie e an de trappe koam... sjuvet-e jans jemuutliech de dröäet woa-e knoake en hals uvver häuj mósse brèche óbbenzie... jóng tseruk en drienet et lit oes, aa jrieëmelets, wie went-e zieng oeësteraier häuj mósse óphaole. En wie de duur tsouw sjloog, woare vier ezoeë oes 't huusje en verpoepzakt, dat vier verjèsete mit de sjting tse werrepe, die vier i-jen heng hauwe: de inniegste krigs-handlóng die vier nog häuje kónne oesveure... En mit inne sjnelleuf sjtóng ózze faind mit de hillieje monstrans in de linkerhank hoeëg vuur ziech oes in inne noe vuur 't ‘festóngkskruuts’ van der Sjotes, deë mit zieng sjting en masker én woed en ‘nervosität’ nog jraad óp tsiet óbbenzie how kónne sjpringe en mit de angere, die nog nietsjer woare wie heë, tussjen inne troep vastelóvvends-jekke mit trekke, die 't in de bier* krèje hauwe... dizzen-ovvend der jees tse joaë kiekke én versjrekke, deë um ing oer of nuung vuuraa óppene kirkef zou rónk sjpoeëke.

Der Fransens Sjreer woar noen ópvallend sjtil, en vier date va sjpannóngk óf va sjrek en jrel en woet.

Wie vier ós evvel van der troep hauwe los jemeecht, zaat e, vuurdat vier oezeree jónge: ‘Doa jeet miech ee lit óp, jónge. Die ow jómfer Klaafmans va jen Ing, oes der vuursjtank van de ‘Jungfrauenkonjrejatsioeën’, sjtóng vuur der zeëje mit der kuster tse sjmiespele. En die hoeët tsouwvellieg va mie sjwester van ózze jeplaande aaval. Went die 't nit verklaafd had vuur ziech bij der kuster én der her decchant inne dikke tse doeë, da vrès iech miech’.

Deë ‘Selbstmord’ zólle ver da mer aafwaade, date vier...

Jedemfals vroaret der pap ós, wie vier heem koame, of der zeëje e zoeëlang jedoerd how. En vier zate, oane tse lei-je: ‘Vier wólle der kuster nog jet hellepe, Pap, noa 't vieëtsiegsjtóndejebed’. Vier date evvel: Vier erm sjelleme hant inne ‘hillieje krig’ verlore. 't Herrejödche woar nit mit ós. Hoffentliech is e dat mörrieje - jevelles, óóch mit ós Módderjöadesje! - waal, went vier i-jen tsakkristei mit 't hats in der boam vuur et koerjóngejerich van der monseigneur ózze hoeëgwuurdiegste her decchant en ózze koerjóngekaploan sjtunt; went inne roeëd aajelofe, hoaf va zienne troeën jesjtoeëse kuster aaklaagt: ‘Die vrecche löbbeze, die... sjienhillieje daujeniekse, joa, die bandiete! Iech häuj doa mit mieng allerhillieg-

[p. 99]

[p. 100]

ste monstrans - jelukliech oane ózze almechtieje Herrejod dri! - ooch de knoake én der hals kónne brèche’; went inne belaidiegde ‘Herr Domkapitular in Kirchrath’ - deë óóch der hoas häuj kónne brèche! - zeët: ‘Ihr seid Te-, Teufelskinder; ihr sollt den Nächsten lieben wie euch selbst und meinen Herrn Küster an erster Stelle,’ en went ózze her kaploan, deë vuur ós ummer ezoeë jet van inne vadderadvokaat how en angesj ummer jemuutliech plat mit ós kallet, meent: ‘Ja, wat zal ik zeggen, voor mij zijn ze altijd goede en behulpzame misdienaars geweest, maar...’ en der kuster i verbèse woet tussje tseng en lippe durch bloast: ‘Sjienhillieje räuberetieje möader, zaan iech nog ins.’

Die naat dreumet inne van ós dat der kuster, der her kaploan en ezoeë jaar ózze hoeëgwuurdiegste... verkleid én maskeerd woare! Dat der her kaploan der ‘hullep!’ jieëmerende kuster - deë ing hillieje monstrans die vol konfetti en vastelovvendsrolle in alle kluëre hóng, noa 'n himmel i rikket - mit ing verrekensbloas wie ing lófballóng duchtieg der zeëje joof en dat de koerjónge, mit ee masker vuur, doabij, wie ee joebel-krigslid zónge:

‘Houw mer óp de kis, houw mer óp de kis bes ózze “Herr Küster” jans murrieg is’.

en dat der hoeëgwuurdiegste her decchant inne dikke eeche prengel hoeëg opheëvet en aa sjwinkets doamit in zieng móddersjproach! dräuet:

‘Morrieje is der vastelovvend oes en da jieët et jidder daag vaaste en boes en alle wieëtsjafte ligge da druug, ‘Te-, Teufelskinder! Sjpittsieël vuur uuch’!

Winand Roukens