Fontana Marina

XXVIII

Voor Knuppels was het een zekere zaak: hij ging niet mee. De wereld kon verrekken.

Hij maakte zich gereed, daarover een betoog te houden tegen Arend Hobbe, toen hem diens bleke wezen opviel.

Arend, afwezig, had geen woord van begroeting gesproken. Verwezen keek hij uit het venster, met glazen ogen, die geen licht doorlieten.

Zelfs Knuppels hield daarbij zijn mond. Zij hadden, alvorens te scheiden des avonds, afgesproken naar de Sindaco

[p. 248]

te gaan, gelijk de Rector hen had geraden. Zien wat ervan kwam. Een lelijke en gewaagde geschiedenis bleef het. Mogelijk had de pater gelijk, het kon meevalllen. Vooral gewoon doen. De Dorpsgek zou mee.

Jaap, eerder gekomen, zat wijdbeens op een kruk. Ook hij gaf geen woord.

‘Wat heeft hij?’ vroeg de politieker met een hoofdknik.

De schilder trok de schouders omhoog. Vervolgens rees hij langzaam op, nam de ander meer.

‘Toet is niet thuis!’

Zij bleven fluisteren in de donkere hoek, die eertijds een portaal was met een doorgang naar de stal. Arend bewoog zich niet. Het venster stond wijd open, de morgen kwam koud en klaar naar binnen.

Ook toen Toet daar aankwam, bewoog Arend zich niet. Hij moest haar nadering gezien hebben, het poortje door en over het stukje erf, dat zij geen tijd hadden gehad te redderen van het onkruid. De deur, uit de hengsels, kraakte toen zij binnen kwam.

Als in een sterfhuis bleef het bedrukte zwijgen hangen.

‘Laat ons gaan, de anderen ophalen,’ ried, fluisterend, Jaap. Zonder weerstand ging de politieker mee.

‘Toet!’ zei Jaap, in het voorbijgaan, bijwijs van groet.

Zij stond even, een antwoord gaf zij niet.

‘Wij komen straks terug, dat is beter,’ zei de schilder nog vaagweg. ‘De Gek pikken we onderweg wel op.’

‘En Ikse,’ vulde de politieker aan. ‘Maar ik ga niet mee. Ik dank je.’

Een huivering ging door Toets smalle lichaam, verdronken in de vreemde, wijde jas.

‘Zag je dat?’ fluisterde Knuppels buiten, Jaap bij de arm grijpend. ‘Zag je 't verdomme, het was zijn jas.’

‘Ik zag het,’ zei Jaap. Verder zweeg hij.

Eerst toen zij buiten gezicht waren kwam er leven in

[p. 249]

Arend Hobbe. Afwezig liep hij naar de kast, haalde de brooddingen te voorschijn, zette ze een voor een op de tafel. Toen Toet kwam helpen, wees hij af.

‘Trek je kleren aan.’

Gehoorzamend ging zij in de hoek, waar achter een lap het wasgerei stond. Hij hoorde haar stil te werk gaan. Het duurde; toen zij eindelijk gereed was, zat Arend aan de tafel. Alles stond nog zoals hij het had neergezet, het brood, het smalle plakje boter. Wat vruchten op een schaal.

Nog altijd zwijgend, ging zij zitten. Zij zaten. Zij raakten het ontbijt niet aan. Zij zaten als bewegingloze dingen. Er waren ook geen gedachten die naar woorden zochten, noch aanleidingen tot het opwekken van gedachten. Star wakker, als in slapeloosheid, leken zij beiden wachtende op dingen die niet kwamen.

‘Moet je geen brood, Arend?’ sprak zij het eindelijk uit.

Zij voelde zijn hand komen rusten op de hare, die er klein, schuchter in verdween. Wat was dat vreemd! Wat was dat weldadig. Wat was dat Arend Hobbe. Het was zo teder, dat het haar zelfs niet beschaamde. Hij wist. Hij vroeg niet, hij begreep. Zelfs aan vergeven dacht hij niet, vergeven is erkennen van een schuld. Hij scheen te willen beduiden dat zij geen schuld had, dat hij begreep en geduldig met haar wilde zijn.

‘Ik heb je gemist,’ zei eindelijk Arend Hobbe.

Het meisje knikte, afwachtend wat hij verder zeggen zou.

‘Ik heb je gemist van het ogenblik toen je heen ging deze nacht.’

Zij schrok. Hij was dus wakker en hij liet haar gaan. Zonder te vragen. Ook nu vroeg hij niet. Nooit was hij inniger haar beschermer, haar man geweest. Nooit voelde zij zich beter door zijn goedheid beveiligd.

‘Het moest, Arend. - Ik weet het niet - het moest.’

Hij lichtte zijn hand van de hare, die klein en naakt bleef liggen. Hij nodigde:

[p. 250]

‘Neem brood.’

In zwijgen aten ze, nauwelijks in gedachten. Maar Toet was niet gerust, zij moest het nogeens zeggen:

‘Het moest, Arend. Ik weet het niet, het moest.’

‘Ja,’ antwoordde hij, afwezig.

Nu wist hij alles. Jaap was hier geweest, en Knuppels, de engerd, en hij wist nu ook wie niet. Hoe had ze hem beledigd en bestolen! Hij had, Arend, voor dieven altijd een vergoelijkend woord: zij stalen niet uit weelde. Voelde hij dit nu zo ook? Mannen rekenden hun vrouwen tot een bezit, waarvan zij niets konden afstaan, schoon het hen niet armer maken zou. Zij was vrijwillig bij Arend gekomen, vrijwillig bij hem gebleven, had hem uit vrije wil gevolgd naar Fontana Marina, waar zij, zo hadden ze gemeend, van de wereld verwijderd zouden zijn. Als enigen op een eiland, door schepen gemeden. Nu dat niet zo was, had zij het verbond verbroken.

‘Arend,’ bad ze, ‘wil je mij beschermen? - Nee stil, zeg niets - ik schaam me zo. Geloof dat, Arend!’

Zij huiverde, terugdenkend aan de afschuwelijke dikke vent, die als een stier haar genomen had en van zich gesmeten. Nooit was zij zo hoog gestegen, zo diep begraven, zo vernietigd. Was dit de eeuwigheid, die stamelde in zijn verzen?

Toen als een dronkeman mompelde hij iets, draaide zich nijdig om en sliep.

Lang had zij erover liggen denken hoe dat was, bang hem te wekken met haar snikken. Een log wanstaltig lichaam naast haar drong haar uit het bed. Zij waagde geen verweer, vernederd, bezoedeld, weggeworpen als verbruikte kost. Vrouwen en borrels - vrouwen en spijsvertering - en in die mesthoop gistte zijn dichterschap?

En nog was zij niet weggeslopen, als van hier, en had haar huis terug gezocht. Waarom niet? Waarom in de foltering der overbewustheid daar te blijven liggen? Waarom

[p. 251]

haar schaamte duizendmaal beproefd, angstig dat hij, het beest, ontwaken zou en herhalen? Waarom dit verafschuwde bevend, ja verlangend afgewacht? Lijf aan lijf zou zij erom vechten, en haar verlies een zaligheid zijn, waarvan zij walgde.

Toen met de morgen was hij opgestaan. De man, de dichter, alsof zij er niet was. Had kleren aangetrokken om aan de tafel te gaan zitten schrijven. In zijn krakende stoel zat hij daar rijmen neer te krassen, juist zo als zij hem uren tevoor had aangetroffen. Toen hij het rustbed hoorde zuchten, zei hij gehinderd:

‘O ben jij daar? Stoor me niet.’

De borrel was leeg gedronken, de vrouw genoten. De rest was poëzie.

‘Arend...’ smeekte ze.

Hij wilde niet weten, niets van de schande met haar delen. Zijn stem had een opgewekte klare klank. Bemoedigend sprak hij:

‘Luister eens, kind, vandaag wordt alles beslist. Ik meen Fontana Marina. Onze vrijheid, onze zelfstandigheid voor de wereld. Misschien is alles reeds bedorven...’

‘Hoe meen je dat, Arend?’ fluisterde zij hees.

Hij liet haar zonder antwoord, hij scheen niet eens verstaan te hebben. Wat ging haar Fontana Marina aan? Maar ook hij, Arend Hobbe, scheen begraven in zijn poëzie, waarin zij alleen als stimulans bestond.

‘Laat ons erkennen,’ zei hij nog afwezig, ‘dat wij dom gehandeld hebben. Wij zullen naar de Sindaco gaan.’

‘Arend,’ smeekte zij, ‘Arend, denk je niet aan mij?’

Had zij recht op zijn bijstand, na die nacht van schande?

Hij had niet eens haar jammerkreet verstaan. Telde zij minder dan dit weggevreten dorp? Zij keek hem aan, de zorg stond diep gesneden tussen zijn ogen. Maar het was

[p. 252]

niet om haar dat hij zorgde, en waar was na die nacht van haar verraad haar recht? Het was tegelijk geruststellend en krenkend.

‘Wat bedoel je, Arend, wat bedoel je?’ vroeg zij met een afwezig gebaar, als om een spinnewiel in gang te brengen.

‘Wij zouden,’ antwoordde hij, ‘immers naar de Sindaco gaan. Allen zo als wij hier leven en denken het te kunnen stellen zonder de maatschappij der mensen. Maar de maatschappij der mensen laat ons niet los. Zij kleeft. Zij kleeft als een vliegenrol, die aan de lamp hangt, kwijlend van verradelijke stroop. Een valse wending onzer vlerken, ruggelings spartelen wij. Niemand komt van haar vrij. Het is onze fout dat niet gezien te hebben.’

‘Maar de pater,’ praatte zij met hem mee, haar eigen nood vergetend om hem te helpen, ‘de pater zei toch dat er met de Sindaco te praten viel. Hij leek mij een zacht, begrijpend mens.’

‘Zijn vak,’ wees Arend Hobbe zakelijk af. ‘Al wil ik wel erkennen: hij leek mij een wijs man. Misschien zal de Sindaco beneden ongeveer zijn zoals hij hem beschreef, ook op zijn wijs een wijze. Dan hebben we wat dat betreft voorlopig onze rust. Maar het laken is bevlekt, voel je dat niet?’

Het rood schoot naar haar wangen - verstond zij hem verkeerd? Zij wilde het verkeerd begrijpen en maakte een grapje:

‘Dan zetten we er een bord op,’ waagde zij in angst. Haar ogen stonden als blauwe kralen, zonder glans.

Weer had hij niet aan haar gedacht, hij gaf haar scherts bijna opgewekt terug.

‘Je kunt niet overal borden zetten,’ lachte hij, meteen doorgaande als om het pijnlijke onderwerp te bannen:

‘Wedden dat Knuppels niet met ons mee gaat?’

Waren mannen alleen in staat hun eigen gedachtengang te volgen? Het meisje voelde om te breken zich

[p. 253]

verscheurd. Meepraten dan in 's hemelsnaam, meepraten.

‘Hem kunnen wij missen,’ bracht zij uit.

Het licht gleed van Arend Hobbe's gelaat. Ernstig sprak hij:

‘Missen kunnen wij er meer. Voor mijn deel allen. Wij hebben niemand genodigd hier te komen. Fontana Marina zou van ons zijn, weet je nog?’

Hij wachtte geen antwoord, verder gaande:

‘Fontana Marina was reeds niet van ons. De erven hebben een rentmeester achtergelaten. Niets is van ons zolang het is van een ander. En alles is van anderen, daarom is niets van ons. Hier niet, nergens.’

‘Dan kunnen wij,’ dwong het meisje zich te zeggen, ‘evengoed hier als ergens anders zijn.’

‘Wat op hetzelfde neerkomt,’ erkende hij bitter. En bijna onhoorbaar liet hij volgen:

‘De nacht, die wij doorleefd hebben, was een zware nacht!’

De woorden, zonder verwijt, stonden naast elkaar. Zij hadden alleen hun inhoud, zonder toon.

‘Wij?’ vroeg Toet bijna ademloos.

‘Ik ben niet zonder menselijke zwakheid, meisje.’

Hij rukte zich overend.

‘Kom, ik hoor stemmen, daar zijn ze. Op dan maar, naar het burgerlijk gezag.’

Zonder omzien of zij volgde, drong hij zich als door een hindernis de deur uit.