Fontana Marina

XXII

Waarop de dag die volgde Arend Hobbe zich naar Jaap begaf om hem, onder pijpen, omtrent de volgende toespraak toe te dienen.

‘Het bezit ener vrouw,’ zeide hij, ‘is aan twijfel onderhevig. Het is vooral een genade en een gunst. Men kan er geen rechten aan ontlenen: B.W. houdt zich alleen met goed en kinderen bezig. Zij die elkaar genaderd zijn in de genegenheid, welke men met een raar woord “liefde” noemt, voeren een dans uit naar de wijze van Versailles. Zij zijn elkander hoffelijkheid en vorm verschuldigd, zij reiken elkaar de tippen van de hand, die zij vervolgens weer uit varen sturen, als kinderscheepjes.’

‘Wat wil je daarmee zeggen?’ vroeg Jaap met iets van behoedzaamheid. Hij zette zijn grote handen tussen de saamgeknepen knieën, gereed tot alles.

‘Ik wil ermee zeggen,’ vervolgde Arend Hobbe plechtig, ‘dat ik geenszins de vulgaire rechthebbende wil zijn -

[p. 199]

wat mij ook kwalijk passen zou - die zijn vrouw knevelt tot een bepaald gedrag, dat hij zelf meestal niet in acht neemt. De dans, waarvan ik zoëven sprak, vertoont een spel van reiken en bereiken, glippen ook, zulks naar de guirlanden ener gedurige muziek, die bindt en ontbindt zonder de samenhang te breken. - Volg je me?’

‘Zeker,’ beaamde Jaap, trekkend aan zijn pijp en haar critisch bekijkend. ‘Althans ik tracht het, schoon ik er niet veel van begrijp.’

‘En wat is het dat je niet begrijpt?’ vroeg Arend Hobbe.

‘Waarom je die tirades richt tot mij.’

Arend verzat in de krakerige rieten stoel, die rufterig, een verharend beest, nog altijd in de haardhoek stond; hij hervatte:

‘In de eerste plaats zijn het geen tirades, waarde vriend. - In de tweede geven zekere gebeurtenissen mij aanleiding - ik zeg geen reden - het woord aldus tot jou, bepaald tot jou, te richten. Je zult nu beter vatten waar het over gaat. Ik ben de leeftijd te boven, waarop men vrouwen als buit de wereld presenteert met de allure van een prijshengelaar. Ook sprak ik van een vrouw, de mijne, niet als de mijne, gelijk ik zoëven in de aanvang zei, omdat ik mijn recht op haar erkennen, noch haar bezitter zijn wil of haar meester, noch ook zelfs invloed zou wensen uit te oefenen op haar vrijheid, zó of zó met mij te leven naar 't haar behaagt. Desgelijks staat mijn vrijheid om naar welgevallen buiten de kring te dansen vast. Wat ik wens is, dat alles zich in welstand oplost, zonder verwijten, tranen of geweld.’

‘Wie sprak daarvan?’ verwonderde zich Jaap.

Arend sprong op, zich plaatsend in het zonnevierkant van het venster, dat hem klein maakte, schoon hij het anders verstond.

‘Ik sprak daarvan,’ legde hij met nadruk vast. ‘Laat het je gezegd zijn. En de aanleiding hiertoe - gezwegen

[p. 200]

van de reden - is het tafreel, dat ik gisteren bij mijn blijkbaar onverwachte tuiskomst moest aanschouwen.’

Hoonlachend wierp de schilder zich overeind. Zijn schater klapwiekte door de leegte van het atelier. Hij smeet de luiken aan de zonkant open, in een behoefte iets te doen, trapte tegen de deur, die weer terug kwam en als een lastige rekel nog een trap kreeg. Oprijzend vlak voor de bezoeker, spotte hij:

‘Je moest me vóór je verder bazelt vertellen, over welk tafreel je het hebt. Ik weet van geen tafreel.’

‘Zo,’ hernam Arend, zonder zich te laten storen. ‘Ook Toet - om haar naam te noemen - weet daar niet van. Zij tracht mij een verdichtsel op de mouw te spelden, ophelderend in zichzelf genoeg, maar dat niets oplost. Daarin verschijn jij als de kloeke held, de ridder der verdrukten en belaagden.’

‘Zonder overdrijving: ja zeker!’ stelde Jaap vast.

‘Wat evenwel niet wegneemt je blijkbare bedoeling, na het beschermen van de maagd van de omstandigheden te profiteren. In vulgaire taal: voor wat hoort wat, is het zo niet? De prent stelt voor: het van de overlast bevrijde meisje betaalt de ridder gretig de tol der dankbaarheid.’

‘Dat prentje, idioot, heb jij nooit gezien,’ snauwde de schilder, woedend op en neer benend op zijn vilten atelier-pantoffels. ‘Dat prentje en het hele vertelsel zuig je uit je duim.’

Arend bleef ongehinderd leunen tegen de hoge houten raampost, die hem weldadig aandeed in de rug.

‘Ik weet wat ik weet en ik zeg wat ik zeg,’ ging hij uiteenzettend voort. ‘Ieder zijn recht gelaten en zijn vrijheid - wie denk je heeft Toet gedwongen mij naar hier te volgen? - bestaan er verhoudingen, die men respecteert. De rechteloosheid van een niet-gehuwde nog eer dan het recht van de echtgenoot, die zich immers verweren kan. Het zijn altijd de vrienden die de rust verstoren. Jij, onder

[p. 201]

het mom van modellen zoekend schilder, kom je binnen - wie heeft haar ooit zo ongekleed gezien als jij? - en terwijl je met vette verf haar flanken aan de algemene bewondering prijs geeft, giet je haar oren vol met Belialstaal. - Wat wil je zeggen?’

De schilder was er weer gemoedelijk bij gaan zitten. Teleurgesteld keek hij naar zijn lege pijp, maar had geen lust de tabaksbuil te gaan zoeken.

‘Ik wilde niets zeggen,’ wees hij luimig af. ‘Maar als ik wat zeggen mag, ging het in de hof van Eden niet anders.’

‘Jij schijnt dat een goeie mop te vinden,’ smaalde Arend. ‘De heilige boeken zijn gevaarlijke lectuur. Iedereen kan er zich op beroepen. Daar zullen we 't niet over hebben ditmaal. Het heeft geen zin het bijzondere geval te veralgemenen. Wat zich hier gister heeft afgespeeld...’

‘Niets heeft zich afgespeeld!’ wees Jaap, toch een beetje ongeduldig, af.

‘Twee ontkenningen, de hare en de jouwe, maken samen een bekentenis,’ stelde Arend, koppig in zijn ongelijk, vast. ‘Over feiten waar geen feiten zijn kunnen wij niet spreken. Er zijn dus feiten, naar je eigen bekentenis.’

Jaap lachte.

‘Ik dacht dat logica je sterkste kant was, Arend! Je valt mij tegen. Eerst begin je te vertellen dat je op eigendom geen aanspraak maakt. En wanneer iemand dan...’

‘Dan wat?’

‘Het zal toch geoorloofd zijn een mooie vrouw mooi te vinden. Ze vragen erom.’

‘Ik streep een nieuwe bekentenis aan,’ stelde Arend vast. ‘De derde.’

‘Streep maar!’ gaf Jaap het mismoedig op. Hij keek teleurgesteld naar zijn lege pijp, maar zag ervan af. ‘En verder? Wat heb je nog meer voor moois?’

‘Wat hebben jullie afgesproken?’ vuurde Arend Hobbe plotseling af.

[p. 202]

‘Wat afgesproken?’ verbaasde zich de schilder. ‘Wat moeten we afgesproken hebben, en wie?’

‘Toet en jij.’

‘Maar man, je bent daas! Ik zweer je...’

‘Zweer niet,’ holde Arend Hobbe door, ‘het is een bekentenis te meer. Hoe moet dat verder? - Ik vraag je hoe dat verder moet.’

‘Als jij met alle geweld...’ begon Jaap, hoopvol. Maar hij haalde de schouders op en keek weer naar zijn pijp, die stinkend op de tafel lag.

‘Dit wil ik je zeggen,’ ging Arend tragisch voort. ‘Arend Hobbe kan alles missen, ook haar. - Laat me - ik ben sterk genoeg afstand te doen, wanneer het moet voor haar geluk. Ons samenzijn is een bedorven fotoplaat, niets, nooit meer, komt ervan terecht.’

‘Wees niet gek, Arend!’ maande Jaap, opstaande. ‘Bedenk wat je zegt.’ Hij deed een greep naar Arend's schouder, maar de pijp opmerkend, die nu binnen zijn bereik lag, nam hij haar op en begon te stoppen.

Arend keek toe. De zijne was uitgegaan.

‘Nee, dank je,’ wees hij de tabakszak af. ‘Hij die een vrouw aanziet om haar te begeren... enzovoort.’ Hij stapte van het raam de kamer in. ‘Overigens heb ik niets in te brengen,’ meende hij eerlijk. ‘Geen mens komt het toe over vrijheid of onvrijheid te beschikken. De vrouw, die met mij naar Fontana Marina kwam, was vrij te komen, vrij te gaan. Zij was vrij, zich aan mij gebonden te gevoelen, - of niet. Gedwongen offers gelden niet, en het lag in de aard der dingen, dat jij, Jaap Sparkel, die mijn gastvrijheid inriep...’

‘Absurd! je kletst! je wart alles door elkaar!’ schreeuwde de schilder wild en woedend. ‘Ik heb je gastvrijheid niet ingeroepen. En Toet...’

‘Ja waarlijk,’ erkende Arend Hobbe beheerst. ‘Van gastvrijheid was geen sprake. Eerder van inbraak en huis-

[p. 203]

vredebreuk. - Je deed,’ hernam hij, ‘het best die Evaschildering af te maken en dan te verdwijnen. Met haar of zonder haar, ik heb daar geen bemoeienis mee.’

‘Verdomme!’ viel de schilder uit. ‘Ik ontzeg je het recht...’

‘Je bent een goed leerling,’ prees Arend Hobbe. ‘Van recht is geen sprake. En daarom...’

Met de vlam van de open deur stortte Toet naar binnen.

‘Arend! - Jaap! Er is een ongeluk gebeurd.’

‘Dat geloof ik ook,’ zei Arend met gedwongen bedaardheid. ‘Laat ons gaan ziten en het met ons drieën vinden.’

‘Ugo!’ riep zij verbijsterd, ‘Ugo, de Duitser...’

‘Wat is er nu alweer met hèm?’

‘In het ravijn gestort. Verpletterd.’

‘Wat!’ kreet Jaap, haar hand grijpend in ontzetting. Maar op Arend lettend, die het opmerkte, liet hij los.

Arend Hobbe had zich hersteld.

‘Wij moeten gaan kijken,’ sprak hij als oudste en ging hen zonder omzien voor.