Fontana Marina

[p. 137]

XVI

Het leven in Fontana Marina was de eenvoud zelf. Alleen de Gek verstond het. Hier was hij gezaaid, gekiemd, opgeschoten. In de harde rotsen groeiden de bomen en heesters, onbegrijpelijk geworteld. Zo stond hij. De dorpelingen, toen zij geen brood meer vonden, hadden hem een voor een verlaten. Lachende zag hij hen verdwijnen naar landen, die niet de zijne waren. Hij bleef met zijn wijn, zijn mais, zijn geit. De huizen brokkelden af, verloren hun schoorstenen, het schilferdek hunner daken. Het zijne lapte hij bij tijd en wijle op. Er zou niemand geweest zijn om hem simpel te verklaren, hij zou natuurlijk als een plant op de plek gestorven zijn, hadden daar niet de vreemden een voor een zijn rots beklommen.

De Dorpsgek weerde zich niet, hij was hun gastheer en hun koning. Hij bood zijn kaas, zijn druiven en zijn wijn. Hij liet hen begaan in de huizen die de zijne waren. Slechts nu en dan verschrikte hij een vrouw, die naar de beek om water ging, zij waren spoedig aan zijn inhoudloze lach gewend. Sommige harer voelden zich begeerd, zij deden in het verder gaan de heupen vleien. Hij zag hun lichamen vervloeien in het milde middaglicht. Hij wist van hun verlangen en hun angst niet af. Hij lachte, schoon hij niets had overwonnen, overwinnend.

Ook de schone Poolse verscheen hem als een opeens te ochtend in bloei geschoten agave. Hij volgde haar met enkele onbegrepen stappen. Toen bleef hij verloren naar haar uitzien tot zij was verdwenen. Lang stond hij daar nog, er waren geen verboden vruchten in zijn paradijs.

Die vreemden kwamen met hun eigen plannen en gedachten. Zij waren gek. Zij sleepten in hun rugzakken hun wereld mee. Tussen het brood, de kaas, de kleren en het scheergerei, pakten ze die als iets kostbaars uit. Zij zetten haar op planken of trachtten haar te verbergen in

[p. 138]

een kast. Er waren er die schreven het in boeken, er waren er die kneedden het in klei, of vulden er de losse bladen van hun schetsblok mee. De Dorpsgek had weleens zo'n blad gekregen. Zij zeiden dat hij het was, hij wist wel beter. Om niet onvriendelijk te zijn nam hij het aan. De wind wist er wel weg mee.

‘Arend,’ begon Toet opeens, ‘je moet je weer eens luchten.’

Met schijnverbazing keek hij op van zijn werk.

‘Waarom?’

‘Omdat je leeft als een made in een appel, jongen.’

‘Kan iemand anders?’

Arend Hobbe schroefde zijn aandacht dichter op de worteltjes, die hij aan het schrapen was. Van oordeel dat klein handwerk het verband met de werkelijkheid onderhoudt, belastte hij zich zonder tegenzin met de voorbereiding voor de pot. Niemand las met zo onuitputtelijk geduld de aangestoken erwten of haalde zo gelaten boontjes af.

Hij zweeg. Hij pitte een aangevreten wortel uit. Hij vroeg:

‘Vindt je mij zo ijdel?’

Het was een vraag die telkemaal terug kwam. Liever had zij met leukoplast de lippen toegeplakt dan te bekennen dat zij hem voor ijdel hield. Zijn hoogste ijdelheid was, niet ijdel te zijn. Op niets. Zelfs niet op haar, die jong en vol verlokking alle mannen trok en weerde met een glimlach.

‘Je weet wel beter, Arend!’ wees zij, niet geheel overtuigend, af. ‘Wat versta je onder ijdel?’

‘Zie je wel!’

‘Ik zie niets.’

‘Er klinkt toch,’ bekeek hij het nader, ‘een dubio in

[p. 139]

wat je vraagt. Waarom vraag je anders? Een woord, uitgesproken, moet inhoud hebben.’

Haar witte tanden blonken in haar frisse rode mond.

‘Wie sprak het uit?’

‘Ik soms...?’ in eerlijke verbazing.

‘Maar jongen toch...’

‘Ik heb,’ hij werd een beetje boos, ‘aan ijdelheid zelfs niet gedacht. Ik heb het woord niet in mijn mond gehad.’

‘Is dat worteltjes schrapen?’ leidde zij af.

Zij beet het onafgesneden puntje van een peentje, knabbelde het verder gezellig krakend op. Zijn oplettende ogen gloorden in een schemer weg.

‘Waar denk je aan?’ vroeg Toet, om hem te helpen. Zij nam een blikken pannetje, begon het met de staalspons schoon te schuren.

Eindelijk sprak hij:

‘Of wij vanhier zullen gaan.’

Toet gaf geen antwoord, ijverig in haar werk.

‘Zeg je niets?’ vroeg hij.

Haar handen rustten even, zij keek hem aan.

‘En wat zal ik zeggen?’

‘Wat je ervan denkt.’

‘Je wordt oud, Arend,’ zei ze, stevig verder schurend. ‘We kunnen niet alle dagen heen en weer praten over blijven of weggaan. Waarom zouden we ook? Voorlopig hebben we het best.’

‘Ik wil de eenzaamheid,’ stelde hij eigenzinnig vast.

‘Met al die mensen?’ vroeg hij ontevreden.

Zij zette het pannetje op de aanrecht neer, veegde de handen droog om hem een aai te geven.

‘Zoet nu maar,’ troostte ze, ‘zeg nu maar niks. Jij, Arend Hobbe, en de mensen is een oud onderwerp. Daar raken we niet over uitgepraat. Geen reden om erover te beginnen.’

[p. 140]

‘Ik wil, wanneer ik langs een pad ga, niet weten dat daar mensen zijn geweest.’

‘Nu praat je onzin, Arend,’ wees zij hem terecht. ‘Waar een pad is...’

‘Voor mijn part,’ stemde hij onwillig toe.

‘Je ziet hoe ongerijmd je bent. Jou met je luie benen, die meer beweging moeten hebben... je wordt te dik... jou zie ik geen pad maken hier tegen de rotsen op. En omdat jij niet voor je gezondheid zorgt, mogen anderen het ook niet.’

‘Ik zie niets strijdigs,’ hield hij koppig vol. ‘De pyramide van Cheops is ook eenmaal gebouwd door duizend slaven. Toch stel ik om haar te zien de eis, alleen te zijn.’

Het meisje hernam haar schoonmaak. Het metalen pannetje zong onder de forse halen van de stalen spons.

‘Ben je haast klaar met de worteltjes?’ vroeg zij. ‘Ze moeten op.’

‘Meteen. Nog drie.’ Geduldig begon hij weer te krabben.

‘Helpen?’

‘Nee, dank je. Ik ben er zó.’

‘Die pretentie van jou is lariekoek,’ hernam zij, toch een beetje geprikkeld. ‘Heb ik je al zo vaak gezegd. Je kunt niet verlangen dat de dingen alleen bestaan voor jou. Die Cheops liet die taart oprichten voor zichzelf, al zou hij misschien vereerd zijn met je bezoek. Alle dingen die geen dingen van onzelieveheer zijn, zijn dingen van mensen. Dat leerde me zekere Arend Hobbe. Maar van onzelieveheer en mensen moet hij het niet hebben. Wou jij hier in dit klipdorp, dat van de Dorpsgek hoort, de hofhond uithangen?’

‘Hóórt... hóórt...!’

‘Alles hoort van iemand in de wereld,’ hield zij vol.

[p. 141]

‘Wereldje wel!’ smaalde hij, een wortel die te groot was splijtend.

‘En laat het nu uit zijn met die wortels,’ kribde zij. ‘Geef maar hier... Ga wandelen, Arend Hobbe, buitenlucht zal je goed doen.’

Zijn handen, ineens leeg, stonden verkeerd.

‘Wandelen,’ bromde hij. ‘En bij iedere steen een mens tegen het lijf lopen. Medemensen. Onze dierbare soortgenoten. De hemel, of wie daar aansprakelijk voor, is, bewaar me ervoor.’

‘Gà nu maar,’ drong het meisje overredend aan. ‘Je bent vanmorgen nog niet in de frisse lucht geweest.’

Hij stond op. Als een grote dwarse jongen bleef hij lummelen midden in het vertrek.

‘Ik heb een onderwerp voor je om aan te denken,’ stelde Toet voor, de peentjes schuddend in de met water bijgevulde pan. Zij goot het zilveren afgietsel in de wasbak, die lekte op de stenen van de vloer. Het nat liep door de naden wel weer weg.

‘Jouw onderwerpen zijn a priori absurd.’

‘Weet ik wel,’ lachte Toet. ‘Daar ben ik ook a priori... zeg ik het goed....? van overtuigd. Maar dit is uit de tweede hand van jou.’

‘Dànk je!’

‘Je moet toch wat hebben voor onderweg,’ bleef zij plagen. ‘Een boterham kan ik je niet meer geven en rauwe wortels zijn niet aan je besteed... O ja, als je beneden komt, loop dan bij Trabedini aan. Misschien poft hij nog een half pondje pasta.’

‘Ik kom niet beneden,’ weerde Arend onwillig af.

‘Dan niet. Ik ga wel zelf. Poffen is vrouwenwerk. Waar wacht je op?’

Onwillig schopte hij met zijn gepantoffelde voet de deur open. Zij viel benauwelijk piepende weer dicht.

‘Even harder!’ riep Toet plagend na. ‘Dan kan hij over

[p. 142]

die steen niet weer terug. Zo! Het ontbreekt je,’ lachte zij verder, ‘aan zekerheid, Arend Hobbe. Waar wacht je nog op? O ja, je onderwerp voor onderweg, ik moet ook aan alles denken. Ik wou maar zeggen: de lucht die je ademt, is als een belopen pad. Pieker dat voor elkaar en laat me vooral weten wat je ervan denkt. Dag, Arend Hobbe, merk je iets van de medemensen, loop dan een straatje om... Krijg ik geen zoen?’

Zij kwam nabij, legde haar jonge hoofd op zijn schouder.

‘Een gerepte vrouw,’ zei ze, ‘is als al het andere wat anderen heeft gediend. En maak nu dat je weg komt, ik heb nog veel te doen om mijnheer op tijd zijn maaltje voor te zetten... Op tijd... je stinkt van onopgeloste problemen, Arend Hobbe. Ik houd van dat luchtje... en van jou... Duvel nu op!’

Onvredig stond hij in de lichte azuren dag. Naar beide zijden wrong het vervallen straatje zich door de wisselvalligheden van het huis-voor-huis aangebreide dorp. Hij koos de ene kant en toen, terugkerend, de andere. Als ik nu daal, bedacht hij, moet ik straks weer klimmen. Beter te klimmen, en hij keerde zich nogeens om, onzeker als een verloren kat.

Hij hield nu zijn gedachten bij zijn voeten. Dat was een rustgevend gevoel. Bij elke schrede een nieuwe taak, een ander probleem. De wolken trokken langzaam uit zijn hoofd. Over de puinen, de vervallen wijnterrassen, gingen de zilveren vleugels open van het meer. Hij zag het inenen en bleef staan. Het ruime licht vloeide in zijn wezen samen, het loste zijn lichamelijkheid op. Waar elders had hij ooit deze zaligheid gevonden? Hij zou haar altijd, waar hij heenkwam, blijven missen.

Tegen de afgebroken stomp van een olijf ging hij zitten op een steen. De dode knoest zette nog blaadjes, zilveren behaard, aan onwaarschijnlijk lange lege twijgen. Hij

[p. 143]

voelde hun aanwezigheid als een insectenregen om zich heen. Meteen wist hij zichzelf daar zitten: de moede wandelaar peinzend in het landschap. Hoe ontkomt de mens aan zijn belachelijke romantiek? Had Toet gelijk: was hij, Arend Hobbe, ijdel? Hongerde hij naar de gunst van mensen, zelfs wanneer hij hen verachtte? Hoe kon hij ontkomen aan zijn hinderlijke Zelf?

Dat dikke planetenstelsel Ikse, die blonde Lohengrin, Jaap met zijn machteloos penseel, die Poolse merrie, hulde verwachtend van al wat man was, moest hij erkennen hun gelijk te zijn? Een schilder kon zich wegleven in zijn doek, een dichter in zijn gerijmel, een vrouw in haar ijdelheid. Misschien was dat, zolang de opwinding duurde, hun waarheid. En de zijne? Wanneer hij sprak kon hij welsprekend zijn, het rijgen van het snoer der redenering was genot. Ontkwam hij, daarbij een publiek verlangend, aan comediantenwaan?

Toet, in haar eenvoud, kon hem leegdrinken als een glas. Zelfs in zijn huishoudwerk, groente schoonmaken, helpen aan de vaat, ontdekte zij de hoogmoed. Want was zijn bereidheid niet het dalen van zijn voetstuk, het bewust zelfvoldaan volbrengen van een nederige taak, waar hij, de grote Arend, niet te hoog voor stond?

Nevens hem was iets neergestreken. De Gek zat naast hem. Hij grinnikte van binnen uit en scheen te willen praten.

Arend wilde ook van de Gek geen hinder hebben en stond op. Zonder te groeten klauterde hij verder.

‘Signore!’ riep hem de Dorpsgek na.

Arend keek om.

‘Salute!’ lachte de gek. ‘Salute, Signore!’

Een les in beleefheid, incasseerde Arend.

‘Ciao!’ riep hij woedend terug en strompelde de berg af.