Als ge niet.... dan!

(1917)–Kees van Bruggen– rechtenstatus



[pagina 243]
Hoofdstuk XXIX Aldus hoofdartikelde een plaatselijk blad op den vertrekdag der expeditie: ‘O, Menschheid! Stijgt uit zijn grot de Oerneef, U te begroeten... Machtig zijn knots, de knobbel omlaag, schraagt zijn ruige hand, die den beer versloeg en den vratigen wolf. Wie, tot den horizon, waagt zijn gezag te tarten? ... Maar in zijn spelonk, bij den schijn van een brandend gewreven spaander, kerft de sluwe buur den pijl, die snellen zal van den reeds gereed staanden boog uit riet en bullepees! Vreezen doet hij de knots niet meer; - straks treedt hij den geweldige tegemoet, onbeducht met zijn nieuwe, vlugge wapen! En jaren stroomen uit de zeeën des tijds... Schut het schitterend zwaard het huis van den Viking. Rooven aan vreemde kusten gaat hij met zijn drakenschip; schoone vrouwen, gebonden door zijn drift, voert hij mede, braveerend de bloedveeten van broeders, magen en echtgenooten. Hojo! het dappere strijdbare volk! Lokken walkuren hen toe uit de kruiende wolken; naar Walhall's zaligheid leiden ze hen op brieschende genetten! De mede schuimt, de scalde prijszingt de helden. Hoe nu? Zwijgt de scalde? Start de walkure, beker in de hand? Staken de helden het gesprek? Voor hunne oogen zweemt de toekomst... o wonder! Rond den hof des zeekonings de akkerman ploegt
[pagina 244]
en zaait. In den winterschemer spinnen de vrouwen het zilveren vlas; tot kostbaarheid weven ze 't, fijn als rag! Hen, goêliên, tegen roovers van overzee en overland beschermt de machtige; willig storten zij schot en lot. Allengs, van nijveren drang, zwelt de stede; de zonen vermeeren de welvaart hunner vaderen, knechten van verre leeren en bedrijven het handwerk; zij vestigen, bekwaamd, zich als nieuwe meesters. En ruchtig hamert de smid wapenen, die den burg bedwingen durven. Het faalt! De steenen weerstaan het staal; - vreeselijk is de straf! Maar nogmaals, in verborgen kelders, daveren de hamerslagen op het aambeeld... Met steelsche blikken verstaan elkaar de mannen... Beiert de klok... als wolvenkudden, met pieken en houweelen, berennen zij de sterkten der dwingelanden, die beschermers zouden zijn! Zij leggen het Huis in puin, zij slechten de muren; van den afval bouwen zij de wallen der stad, zelf nu sterkte, waarop breken de lansen der wrekende ridders. Dan vindt een monnik in zijn cel, zinnend op goud, het middel om muren van burchten en muren van steden die sterkten zijn, te vergruizelen uit den afstand. De talrijksten zullen nu winnen. Die den eersten golf mannen, verslagen bij den sprong, vervangen doen door een tweeden, een derden, uit onverzaad getal! Zij zullen winnen! Hun gelederen zijn vruchtbaar, zij dunnen niet... laag achter laag groeit weder aan... Weldra wordt de Heer heer door de gunst zijner
[pagina 245]
burgers. Hen wapent hij tegen andere steden, voert hen aan - stad tegen stad - in tournooien van afgunstige machten. Welke toover doet hun pralend goud verglimmen? Wat gaat daar voorbij?... Wanneer de macht macht heeft verwonnen, - onder 't geweld van de gunstigst geregeerden, de rijksten, de talrijksten, staan allen geringeren gebogen - de Staat is geboren! zijn gebied reikt tot waar eindigt de taal... de verre streken erkennen willig het centraal gezag... de wet strekt zoo ver haren arm als haar woord wordt verstaan... Schepen gaan uit. Krijgers bevaren de zeeën om àndere werelden te ontdekken, schatten te zamelen voor de gemeenebest, waardoor zij rijker kan zijn, machtiger kan zijn, grootscher, blakender blinken kan boven haar geburen. Ontzag volgt haar rijzend gezag. En zwellend, zwellend, snijden de kringen elkander opnieuw. Het kanon op drijvende forteres dekt de koopvaarders; legers slaan legers, die dreigen eenmaal verworven welvaart. In elkander rennen de huurcohorten, eskaders mengen zich in het heet gebraak hunner vuurmonden - ho! de wimpels juichend uit, drinken de karkassen de gegeeselde golven... over het kenterend wrak, de jubelkreet versmorend der ondergaande varensgasten, stulpen de zeeën toe! Achter de vaandels van den Keizer barst een heet volk de grenzen over. Europa loopt vol van hen, - overal zoeken zij de menschheid die verlossing wacht, of wekken haar tot een nieuwen
[pagina 246]
dageraad. Maar de leuze blijkt valsch, de vrijheid is in dienstbaarheid omgewenteld! Voortaan wapenen zich de naties als geheelen. Verbonden tellen hun reeds duizelend machtige legers op. - En eenmaal, eenmaal komt de storm, die als branding van oceanen de gelederen tegen elkander stort. Heel de wereld staat in vuur! Steden vlammen weg! 't Geschonden gelaat der landen schaamt zich den hemel! Groot... groot staan onze helden die in den hemel zijn! Ongeteld is hun getal! - Als halmen vielen zij over 't veld. Elk onzer schreit om een broeder, een zoon, een vriend... Strijkt de vaandels ten eerbiedigen groet! Groote, heerlijke, grootsche Menschheid - wat gaat daar voorbij met schielijke wimpels - zie, ook ònze vlag is erbij! - wat draaft als een feestelijk ros over de rechte rails, zoo haastig in z'n vaart, zoo zeker van z'n doel? Rusten de wapenen - sluimeren de dooden - arbeiden de levenden in hun tooverig-snel herrezen steden en fabrieken... Wàt rept daar voorbij, een flits, glanzende nà als een vuurwerk? Wij zien de gesneuvelden rijzen uit het graf... zich drommen langs de rails... in reeksen, in wolken dringen zij elkander op... zij strekken de handen... zij wachten, zij zegenen wat daar gaat zoo ijlings voorbij! Heil! heil! wat daar gaat zoo ijlings voorbij. Hoe blinkt ge in uw zuivere vaart... naar Waarheid,
[pagina 247]
naar Schoonheid, naar Gerechtigheid, naar Vrede! ... Ja, naar den Vrede! Want hoe verheven zij de les, daar door verre ballingen ons voorgehouden, verhevener nog de Menschheid in haar eenparigen blik naar het Licht! Als een kind dat ter Communie gaat... Wij gelooven... O, wij gelooven in haar! Zij doolde, maar tot bezinning keerde ze, zij bereidt zich tot inkeer, zij vat hare hooge idealen weder op! Zóó is de zin van het schouwspel dat wij zagen heden aan het station, - dat allen zullen zien aan den langen, langen weg dien de vredestrein neemt naar de heilstad in het Oosten. Is het niet of de Star in het Oosten herbegon te bloeien, en de Koningen leidde, naar Bethlehem? Daar togen eenmaal naar Bethlehem drie Koningen, en de Star was boven hunne hoofden, en de Star wees den weg... Als toen, ja! komt het ons voor... En wij buigen de knieën... siddrend wachten wij de genade!’ Zoo schoon, zeiden de menschen, was hierin uitgedrukt wat allen gevoelden! Den eersten trein, ongeacht, volgde de tweede met de soldaten...

Vorige Volgende

Hoofdstuk XXIX