Spraakkunst van het hedendaagsche Spaansch. Deel 1

[p. 51]

Elfde les
De vervoeging van het werkwoord tener het gebruik van haber en tener

De vervoeging van het werkwoord tener, hetwelk betekent hebben, bezitten, krijgen, luidt als volgt:

Presente

INDICATIVO	SUBJUNTIVO
tengo (un libro) ik heb(een boek) enz.	que tenga dat ik heb(be), krijg enz.
tienes	que tengas
tiene	que tenga
tenemos	que tengamos
tenéis	que tengáis
tienen	que tengan

Preterito imperfecto

tenía ik had enz. (als vendía)

que tuviera of tuviese dat ik had, kreeg enz. (als estuviera, en estuviese)

Preterito definido

tuve ik had, ik kreeg enz. (als hube en estuve)

Futuro

tendré ik zal hebben, krijgen enz. (als habré)

si tuviere als ik zal (mocht) hebben, krijgen enz. (als estuviere)

Condicional

tendría ik zou hebben, krijgen enz. (als habría)

[p. 52]

Imperativo

ten	(tú)	pak aan, houd vast(jij)	no tengas	houd niet vast enz.
tenga	(usted)	houd vast (u)	no tenga
tened	(vosotros)	houdt vast (jullie, gijlieden)	no tengáis
			no tengan
tengan	(ustedes)	houdt vast (ulieden)

Het verleden deelwoord is tenido, de samengestelde tijden zijn regelmatig: he tenido, había tenido, ik heb, ik had gehad, gekregen.

Het gerundio is teniendo: teniendo libros no me aburro, doordat ik boeken heb verveel ik mij niet. Over het gerundio en zijn gebruik zie les X en les XXX.

Betekenis en gebruik van tener

Tengo un libro	ik heb een boek
He tenido noticias de Juan	ik heb bericht van Jan gekregen

Ons zelfstandig werkwoord hebben, in de betekenis van krijgen. bezitten, wordt dus weergegeven met tener.

Het gebruik van tener met een verleden deelwoord moet vanuit deze grondbetekenis van tener verklaard worden.

Tengo preparado mi equipaje wil zeggen: ik heb mijn bagage gereed staan. Er wordt in deze zin niet vermeld wie de bagage gereed heeft gemaakt, alleen dat hij gereed en tot mijn beschikking staat. Het verleden deelwoord is geheel bijvoeglijk naamwoord, en tener is niet hulpwerkwoord maar een zelfstandig werkwoord. Dit blijkt al dadelijk als wij het voorwerp in het meervoud plaatsen:

¿Tienes preparadas las máquinas?

heb je de machines gereed (staan)?

In zinnen als tengo notado que .... is het deelwoord een gesubstantiveerd adjectief. De gedachtengang: ik heb (als) opgemerkt (feit) dat ....

Tener a uno por betekent: iemand houden voor, beschouwen als.

Tengo a este hombre por muy listo

ik houd dezen man voor heel slim

Tener en poco betekent: geringschatten.

Tenemos en poco a este hombre

wij hebben geen hogen dunk van dezen man

Tener que betekent: hebben te ...., moeten, verplicht zijn om, met de bijbetekenis dat de verplichting van buiten af opgelegd is.

Tengo que estar en casa a las seis

ik moet om zes uur thuis zijn

[p. 53]

No tener que betekent: niet behoeven te.

No tienes que preguntar a Juan si está contento

je behoeft Jan niet te vragen of hij tevreden is

No tener más que betekent: slechts behoeven.

No tienes más que llamar y en seguida mando abrir

je behoeft slechts te ‘roepen’ (hier: bellen aan de huisdeur) en onmiddellijk laat ik open doen

Als tener worden vervoegd detener ophouden, aanhouden, bewaren; contener inhouden, bevatten; entretener onderhouden, bezig houden; retener vasthouden, inhouden; obtener verkrijgen; sostener ondersteunen, staande houden; e.a.

Het verschil van haber en tener is dus duidelijk. Haber is slechts hulpwerkwoord in het hedendaagse Spaans. Vroeger is het ook zelfstandig gebruikt en enige uitdrukkingen herinneren daar nog aan. Zo spreekt men van haber menester nodig hebben, en een enkele maal wordt haber in de onbepaalde wijs of in een passieve vorm gebruikt in de betekenis van grijpen, pakken, of gepakt worden. Dit is een verouderde zegswijze, een verstarde rechtsterm, zoals ook los haberes voor de bezittingen, de have, het vermogen - soms ook in het enkelvoud el haber het vermogen.

Het werkwoord haber wordt ook onpersoonlijk gebruikt, in de betekenis van voorhanden, aanwezig zijn. De presente del indicativo heeft een bijzondere vorm, hay er is, er zijn:

Hay dinero	er is geld
Antes hubo dinero, ahora no	vroeger was er geld, nu niet
Hay hombres y mujeres en el cine^1)	er zijn mannen en vrouwen in de bioscoop
¿Habrá muchos?	zullen (zouden) er veel zijn?

De onpersoonlijke uitdrukking hay que, había que, habrá que enz. moeten vertaald worden met: men moet ....

Hay que hablar sin rodeos

men moet zonder omwegen spreken

Het werkwoord haber wordt met het voorzetsel de gebruikt in de betekenis van een versterkt futuro, met enige nadruk, in het Nederlands weer te geven met hebben te, moeten, zullen:

He de remitir dinero

ik zal geld (moeten) overmaken

1) In Zuid-Amerika maakt men deze vormen persoonlijk. Over het geheel kan men daar een nieuw gebruik van haber constateren.

[p. 54]

Deze constructie komt ook voor in de onpersoonlijke vormen:

Ha de haber pitillos en mi petaca

er moeten (er zullen nog wel) cigaretten in mijn koker zijn

Zegswijzen met tener

tener derecho a	recht hebben te
tener hambre	honger hebben
tener sed	dorst hebben
tener fiebre, calentura	koorts hebben
tener compasión de	medelijden hebben met
tener frío	het koud hebben
tener el gusto de	het genoegen hebben te
tener gusto en	genoegen vinden in
tener ganas de	lust, zin hebben in

Woordenlijst

el remedio	het hulpmiddel, redmiddel
no hay más remedio que	er zit niets anders op dan
no tengo más remedio que	ik heb geen andere uitweg dan, ik moet wel
encerrar	opsluiten
la granja	de schuur, de boerderij
tierno	zacht, week, gevoelig
el llanto	het schreien
tener fácil el llanto	vlug in tranen zijn
la hoja	het blad, het blind, de vleugel van een dubbele deur
de par en par	wagenwijd(open)
superior	hoger, hoogste, bovenste
el cerdo	het varken
la pata	de poot
la pata de atrás	de achterpoot
el aldeano	de dorpeling
la lección de costura	de naailes
por adelantado	vooraf, bij voorbaat
todo	alles
toda mi casa	heel mijn huis
todo hombre	ieder mens
todos los hombres	alle mensen
toda la casa	het gehele huis
el pozo	de put
el pozo de petróleo	de petroleumbron
la caja de caudales	de brandkast
no sólo .... sino que	niet alleen .... maar ook
dirigir	leiding geven
imperar	heersen
dar media vuelta	een halve slag omdraaien
a compás de	evenredig met, in de maat van
el ritmo	het rhythme
continuar	voortgaan, aanhouden
la lluvia	de regen
derribar	omverwerpen
el bisoño	de recruut, de groen
el órgano	het orgaan
presunto	vermoedelijk (bijv. nw.)
el autor	de auteur, de schrijver, de dader
el miedo	de angst, de vrees
tener miedo a	bang zijn voor
la soledad	de eenzaamheid
mejor	beter
el sueldo	het loon, salaris
el aumento	de vermeerdering
el aumento de sueldo	de opslag
económico	oeconomisch, goedkoop

[p. 55]

hasta	zelfs, tot
la costumbre	de gewoonte
el cuidado	de zorg
la amenaza me tiene sin cuidado }	de bedreiging kan mij niet schelen
el anciano	de oude man
mil	duizend, tal van
la chuchería	de snuisterij
la cajita	het doosje
curvo	gebogen
delgado	fijn, tenger
estrecho	nauw, smal
los pómulos	de jukbeenderen
el cerebro	de hersens
saliente	uitstekend
tomar un café	een kopje koffie drinken
ajustar cuentas	rekeningen vereffenen
el sitio virgen	de maagdelijke (onontgonnen) streek
acaso	misschien
la tabla	de plank
la solución	de oplossing
la mala época	de kwade tijd, de malaise
el hombro	de schouder
hinchado	gezwollen, opgezet
descansar	uitrusten
el pan	het brood
la manteca	de boter
en medio de	midden in, midden op
la fuente	de bron, de pomp
tomar medidas	maatregelen treffen
a tiempo	tijdig
la repetición	de herhaling
los disturbios	de onlusten
coger frío	kou vatten
entonces	toen
atar	vastbinden
la cuerda	het touw, het koord, de snaar
la costura	het naaien
guardar	bewaren
el presunto autor	de vermoedelijke dader
el relojero	de horlogemaker
apuntar	noteren, aantekenen
la caja	de kist
tener que ver con	te maken hebben met
parar	stilhouden, stoppen
la repercusión	de weerslag
la quiebra	het faillissement
la obra	het werk
leer	lezen
la fiesta	het feest, de feestdag
la representación	de opvoering
la comedia	de comedie
el tonto	de sukkel
en seguida	onmiddellijk
subir	boven komen
el cruce	het kruispunt

Oefening 11 A

No hubo entonces más remedio que ceder. Ha habido que encerrar los bueyes en la granja. Como todas las almas tiernas tenía fácil el llanto. La puerta de la calle, dividida en cuatro hojas, tenía abiertas de par en par las superiores. Los cerdos tienen una pata de atrás atada a la cuerda que los aldeanos llevan en la mano. La hermana de Dolores ha tenido la idea de dar lecciones de costura a las niñas del pueblo a dos pesetas la hora. Hemos tenido que pagar (= betalen) por adelantado. De todo tenía Juan la culpa (hier zowel had als kreeg Jan de schuld). No tenemos pozos de petróleo. Hemos tenido carta (= wij hebben een brief gekregen) del señor Pérez. El tuvo guardados los papeles en una caja de caudales. Segun algunos autores la masa no sólo tiene que aspirar a tener influencia sino que tiene que aspirar a dirigir, a imperar.

[p. 56]

En este caso la vida tendría que dar media vuelta para caminar a compás del ritmo de la masa. Si continúan las lluvias, las aguas han de derribar los árboles. Entre los soldados hubo varios (= verscheidene) bisoños. En aquel (= dat) cuerpo enfermo no había más que dos órganos sanos, el corazón y el cerebro. La policía detuvo, como presuntos autores, al relojero y a su amigo. Siempre ha tenido miedo a la soledad. Tendrían que trabajar mejor si querían (= wilden) obtener un aumento de sueldo. Todo cambio económico ha de traer (= met zich brengen) un cambio político y hasta un cambio de costumbres. Tengo apuntada la dirección de tu (= je) amigo. Me tiene sin cuidado la amenaza de esa (= die, met een nuance van minachting) gente. La anciana tenía guardadas mil chucherías en varias cajitas. Este autor tiene la nariz curva y delgada, la frente estrecha y los pómulos salientes.¹⁾ Su madre ya (= al) tenía arreglada la casa. Esto (= dit) es todo mi haber. Habrá tiempo para tomar un café. Hay abajo un señor que quiere (= wil) tener informaciones. Hemos de ajustar hoy las cuentas. Si todas estas cajas contuvieran libros tendrías lectura para mucho tiempo. Juan, sostén esta tabla. Si hoy hubiera sitios vírgenes tendría acaso solución la crisis. Eso (= dat wat u zegt) no tiene nada que ver con la mala época. Tenía el hombro hinchado (vertaal: zijn schouder was opgezet²⁾. Si tuvierais tiempo pararíamos aquí para descansar. La repercusión que la quiebra ha de tener en los negócios, ha de ser momentánea. No hay por qué llamar a su padre. Juan tuvo la madre enferma²⁾ y por eso (= daarom) no asistió a la reunión, La niña tiene los ojos azules, la madre los (= ze) tiene negros. Si no hubiera tenido los ojos inflamados (= ontstofeen), habría leído la obra.

1) Men lette op het gebruik van het bepaalde lidwoord in het Spaans in dergelijke persoonsbeschrijvingen.

2) Voor het gebruik van het bepaalde lidwoord waar in het Nederlands een bezittelijk voornaamwoord wordt gebruikt, zie les XIII. Tengo la madre enferma, betekent, mijn moeder is ziek (lett. ik heb de moeder ziek)

2) Voor het gebruik van het bepaalde lidwoord waar in het Nederlands een bezittelijk voornaamwoord wordt gebruikt, zie les XIII. Tengo la madre enferma, betekent, mijn moeder is ziek (lett. ik heb de moeder ziek)

Oefening 11 B

Hier zal wel (onvertaald laten) brood en boter zijn. Zou er ook een bed zijn? (in het Sp. gebruikt men bij dgl. vragen de futuro). Midden op het plein is een pomp. Gisteren was er feest in het dorp. Men (derde persoon meerv.) heeft tijdig maatregelen genomen. Wij zullen geen vrees behoeven te hebben voor herhaling van de onlusten. Zij hadden enige rekeningen te vereffenen en zij hadden daarom geen tijd. Heb je lust een uitstapje met ons (= nosotros) te maken? U(lieden) behoeft niet te vragen of ik lust heb. Als ik tijd en geld had zou ik u (= les, vóór het ww.) vergezellen. Hoe is het met hem? Hij heeft koorts, gisteren heeft hij kou gevat. Wij hebben het genoegen gehad de op-

[p. 57]

voering van die comedie bij te wonen. Hier zijn enkele goede schouwburgen. Zij hadden geen (= niet, vóór het ww.) kleingeld (= suelto) en hebben daarom gewisseld. Wij hadden honger en dorst maar er zat niets anders op dan de reis voort te zetten. Als wij de reis niet hadden voortgezet zou je ons (= nos, vóór het hulpww.) voor sukkels hebben gehouden. U behoeft slechts te bellen, de knecht komt onmiddellijk boven. U zult eens met hem moeten praten. Heeft hij de moeilijke namen onthouden? Wij hadden medelijden met de arme kinderen. Er zijn redenen bezorgd te zijn over hen (= ellos). De deur stond aan (= entornada), wij behoefden dus niet te bellen. Zij hadden recht om te leven en te werken. De dokter vroeg of (= que si) er zieken waren. Ik heb op alle kruispunten moeten stoppen. De guardia civil heeft de dieven aangehouden. Het is mij een genoegen geweest deze brief te ontvangen. Indien u geld en tijd hebt moet u reizen. Indien zij geld en tijd hadden gehad zouden zij gereisd hebben. Indien wij tijd mochten hebben (subj. fut.) zullen wij bericht zenden. Wij moesten lange tijd wachten. U had moeten waarschuwen.