Het boek der bijzondere genade van Mechtild van Hackeborn

[p. IV]

I Inleiding en tekst

Zeer veel dank zijn wij verschuldigd aan Drs. Aug. Hollaardt voor zijn talrijke waardevolle inlichtingen op liturgisch gebied en aan Dr. Can. W.A. Nolet, die ons kritisch terzijde heeft willen staan.

Voer die vergaderinge daer hi in woende
(Boek der bijz. genade II 26, N f. 39v)

[p. 1]

Woord vooraf

In zijn bloemlezing uit het Boek der bijzondere genade spreekt Hans Urs von Balthasar er zijn bevreemding over uit dat, na de aanvankelijke belangstelling die Mechtild van Hackeborn genoot, er sinds de kritische uitgave van de Benedictijnen van Solesmes in 1877 nog geen enkele serieuze studie over Mechtild is verschenen. Een klacht die hij overigens ook uit met betrekking tot haar grote naamgenote van Maagdenburg. Nu is dit laatste niet geheel juist (er is een studie van Jeanne Ancelet-Hustache uit 1926 en van Grete Lüers uit hetzelfde jaar), maar voor Mechtild van Hackeborn snijdt zijn opmerking inderdaad hout. Zo hier en daar is er wel wat te vinden: het Kirchenlexikon (VIII 1140 e.v.), het Kirchliches Hand-Lexikon (II 907), het Lexikon für Theologie und Kirche (VII 224), de Realencyclopädie für protestantische Theologie und Kirche (XII 1903) en het Theologisch Woordenboek (II 3186) hebben elk een lemma Mechtild, maar op haar mystiek wordt ternauwernood ingegaan. Michael is in zijn Geschichte des Deutschen Volkes (III 176-181) wat uitgebreider, maar zelfs een Richstätter doet haar in Die Herz-Jesu-Verehrung des deutschen Mittelalters en in zijn Christusfrommigkeit in ihrer historischen Entfaltung met enkele spaarzame mededelingen geen recht. De Dictionnaire de théologie catholique heeft haar naam zelfs niet opgenomen, waarbij nochtans vermeld dient te worden, dat zij in het artikel Caeur Sacré de Jésus (III¹ 309 e.v.) wel aandacht krijgt.

Geertruid de Grote blijkt haar volkomen te hebben overvleugeld. Grabmann wijdt in zijn essay over Die Deutsche Frauenmystik des Mittelalters bijna twee bladzijden aan Geertruid, terwijl Mechtild in tien regels wordt afgehandeld. Pourrat is in zijn La Spiritualité Chrétienne nog kariger: vier en een halve regel voor Mechtild tegen vijf

[p. 2]

pagina's voor Geertruid. Ook Im Tale der Wunderblume von Helfta van Guido Haszl handelt voornamelijk over de laatste.

Deze veronachtzaming van Mechtild maakt het verklaarbaar, dat, speciaal wat de Heilig-Hartdevotie betreft, alle aandacht gericht werd op Geertruid, waarbij dan echter vergeten werd, dat Geertruid deze devotie aan haar leermeesteres Mechtild te danken had. Zo b.v. nog in La spiritualité du Moyen Age van Leclercq e.a. uit 1961. Een uitzondering vormt Vagaggini, die in zijn artikel La dévotion au Sacré-Caeur chez sainte Mechtilde et sainte Gertrude van 1959 Mechtild de eer geeft die haar toekomt.

Ook in de vroomheid der Nederlanden blijken Mechtilds Revelaties een factor van niet te onderschatten betekenis te zijn geweest, gezien het relatief grote aantal handschriften met vertalingen en fragmenten van haar werk. Opmerkelijk is derhalve, maar aansluitend bij het bovenstaande, dat Axters in zijn Geschiedenis van de vroomheid in de Nederlanden haar naam in dit verband zelfs niet noemt.

Het bleek dus alleszins wenselijk een bijdrage te leveren tot het aanvullen van deze leemte en op deze wijze recht te doen wedervaren aan een der grote figuren uit de middeleeuwse vroomheid.

In onze beschrijving van Mechtilds mystiek ontleenden wij de citaten aan de nu eenmaal bestaande Nederlandse vertaling van het Boek der bijzondere genade door Zr. Dr. M. Costanza o.s.s.j.