|
| |
XXIII.
Vaak als Thérèse Pielewiet aan dien Leo zat te denken, die 'r voor 26 jaar zoo smadelijk verliet, z'n geluk in Amerika te beproeven - of liever, aan 't beeld dat ze zich van dien ondeugd schiep - kroop, als ware 't in 'n aanvlijing van sympathie, 'r poes Mimi tegen 'r op, gaf kopjes, mauwde met zachte aanhankelijkheid
| |
| |
en eindigde meest, met zich op 'r schoot te zetten, waar ze zich zulk 'n heerlijk warm plaatsje maakte, dat ze er voorloopig niet vandaan was te slaan. Thérèse, erg gesteld op 't dier, dat zoo lekkertjes vet werd, dat ze er zelf nog 'n voorbeeld aan kon nemen, aaide 't dan met 'r saucijsjes-hand over de mooie, witte vacht, welke soms als sneeuw was. Mimi ronkte gestreeld en op dat geluid spinden Thérèse's gepeinzen zich makkelijker voort, zooals ze ook gaarne 't eerste schema van 'r poëemen be-componeerde op 't geklikklak van 'r breipennen-span. Zoo kwam 't 'r soms voor, of 'r lieve vriendin van 'r gedachten wist, of ze sàmen verwijlden bij dien boozen man, die daar heel in dat verre, vreemde land zat en die de bron was geworden van 'r tallooze bundels. Mimi was er haar te liever om en als 't beest, bij 'n bijzonder innig aaiinkje, den kop 'n weinig heffend, 'r aankeek door die lichtende spleet van 'r oogen, had ze 't gevoel, 'n vertrouwelinge te bezitten, aan wie ze zelfs de dingen zei, welke ze voor Wim nog geheim hield. 't Was heerlijk, hoe men in ongehuwden staat dan toch zoo'n soort wederhelft kon hebben.
Ook nu, op Wim's verjaardag, zaten ze bei zoo voor 't raam, als één van gedachten. Bij wijlen tuurde Thérèse 't spionnetje in, dat 'n liefhebberijtje van 'r was. Op die manier ten minste kon ze, zonder uit te gaan, ìets waarnemen van wat er buiten voorviel. En zoo'n opfrisschinkje van geest had zij, die immers zoo zelden 'r kamer verliet, wel noodig. 't Leidde 'r af en te fikscher besprong ze dan weer 'r sonnetten-rossinant. Je kon niet altìjd draven!
| |
| |
De laatste dagen tuurde ze bijzonder veel in dat flitsende spiegelijn. Ze werd er als door 'n onweerstaanbare macht toe aangetrokken en, waar ze voor deez' maand klaar was met 'r bestelde leggerij, verzette ze er zich niet tegen, eer omgekeerd, gunde zich graag dat pretje van knus gekoekeloer. Vooral 'n vijf, zes kinderen waren 't, die 'r aandacht vroegen. Voor 'n week had ze ze nooit gezien. Ze woonden bepaald eerst kort aan 't eind van de straat, waar ze wist, dat 'n dame 'n groot pension hield. De kinderen, vijf meisjes en één jongetje, als ze wel had geteld, leken sprekend op elkaar, hadden alle 't zelfde wippende neusje, dezelfde flauw blauwe oogen, dezelfde ietwat bleeke gelaatskleur. Ook in kleeding verschilden ze, althans de meisjes, heel weinig. Alle vijf droegen ze 'n eender marine-blauw manteltje van stijven snit, waaronder 'n rood japonnetje met witte balletjes strookte. 't Haar, van 'n verdacht blond, dat den vlaskant uitging, was tot 'n pijnlijk strak staartje saamgevlochten, dat als 'n weerspannig palinkje onder uit 'n eigenaardig plat hoedje krulde, welks model bepaald 'n nouveauté moest zijn. Thérèse herinnerde zich ten minste niet, ooit in Hofstad zulke hoofddekseltjes ontmoet te hebben. In grootte vormden ze 'n trapjes-gewijzen overgang, zoodat, als ze achter elkaar liepen, wat ze nogal eens deden, de grappige stoet veel bekijks trok. Heel achteraan stapte dan 't eenigste jongetje, 'n wel aardige broekeman van omstreeks vijf, die de kleine hoeder leek van die gansjes-rist. 't Gaf de straat 'n nieuwe vroolijkheid.
Meest werden ze vergezeld door 'n zwaargeschou- | |
| |
derd, begin-buikig heer, die, al was 't winter en, of 't regende of niet, steeds 'n breedgeranden panama droeg, als was-ie gewend, dag in, dag uit in den barren zon te stappen. Hij had iets over zich van 'n vreemdeling, die slechts voor korten tijd in Keutelland toefde, was bepaald weduwnaar of z'n vrouw moest ziekelijk zijn, dat ze zich nooit vertoonde. Z'n gezicht had Thérèse nog niet gezien. Dat kwam door dien breeden hoed. Hoe kon iemand altijd zoo'n rand over z'n oogen verdragen?
Thérèse stond op. Akelig voor dien Wim, dat-ie 't nu ook op z'n verjaardag zoo druk had. De directie van ‘De Kleine Courant’ moest 'm eiglijk bij zoo'n gelegenheid vacantie geven. Maar dat gìng niet, zei Wim. En hij zou zelf niet willen. Die jongen! Hij leèfde voor z'n werk.
Visite ontvingen ze niet. Thérèse leefde zóó afgezonderd, altijd in 'r poëzie, dat ze zelden iemand zagen. De weinige kennissen uit 'r jeugd waren 'r een voor een gaan schuwen. 't Was dan ook geen pretje, op bezoek te komen bij 'n dichteres, die zich natuurlijk veel hooger waande dan iemand anders. En je liep altijd de kans, dat je getracteerd werd op de voorlezing van 'n poëempje, waarnaar je dan luisteren moest met 'n gezicht, alsof je 't heel mooi vond. Dat was niet aanmoedigend. Dus vereenzaamde Thérèse meer en meer in 'r eigen, diepe smart. Daar kon ze zich, o, uitstekend in schikken! Maar op zoo'n dag als vandaag speet 't 'r toch wel, voor Wim. Hij zou zoo'n druktetje misschien wel aardig vinden.
| |
| |
Mimi ronkte langs 'r been. 't Lieve dier! 't Had nog niet eens 'n koekje gehad en dat terwijl de baas jarig was! Wacht, ze zou er een geven. 't Trommeltje stond op de tafel, naast de morellen op brandewijn ter eere van Wim. Ach ja, nu ze toch niemand verwachtten, konden ze best diens feestje op haàr kamer vieren. Wim had er zelfs om gevraagd. ‘U weet, ik voel me altijd zoo gelukkig, tante, tusschen die vier wanden, waar u al dat onvergankelijke schoons gemaakt hebt. 't Is me, alsof ik 'n beter, reiner mensch ben, zoodra ik in uw kamer treed. Laat ons daarom de uurtjes, die ik vandaag vrij heb, daar doorbrengen. 't Is 't mooiste cadeau, dat u me geven kunt, tante.’ Dat had Wim gezegd. Die lieve, lieve jongen! O, hij hield zooveel van haar! Dat was 'r 'n daaglijksche vreugd.
Weer ging ze zitten, voor 't spionnetje. Daar liepen waarlijk de vijf paling-vlechtjes weer met den kleinen broekebaas. Die drentelden wat af! Telkens om 'n boodschap. Dat was misschien de kinderen hun eenigst plezier. Ach ja, als je geen moeder had! En 't was zulk mooi weer. Papa was er dezen keer niet bij. Hij kon dan ook niet altijd voor kinderjuffrouw spelen. Hè, als Wim nu... Neen maar, daar kwam-ie juist aan, op z'n fiets! Heerlijk. Ze zou 'n glaasje morellen voor 'm inschenken, gauw! Dat was zoo echt ‘welkom thuis!’
Doch Wim kwam zoo gauw niet boven, als ze verwachten mocht. Was-ie doorgereeën soms? Ze gluurde opnieuw 't spiegelijn in. Neen maar, wat deed die jongen nù? Och! Alleraardigst, aller-aar-digst!
Wim die, vanwege de feeststemming zeker, hier en
| |
| |
daar op z'n weg 'n portje genomen had, wat aan z'n hooge gelaatskleur en drukke bewegingen duidelijk zichtbaar was, toonde zich opeens, om z'n overvloed van levenslust toch op een of andere manier te loozen, 'n barre kindervriend. Vlak voor z'n deur de gansjesrist met den kleinen hoeder ontmoetend, was-ie fluks van z'n fiets gesprongen en liet nu den broekebaas, die er verbazend veel pret in had, rondrijen, hijzelf in rappe beening er naast. De zusjes, één rij, monden als spaarpotten, gaapten 't aan. Thérèse vond 't 'n ‘tafreeltje’. Hè, dat moest de papa nu eens zien. Ze had altijd sympathie voor weduwnaars of lui met 'n ander ongeluk in de liefde. Zij zelf immers.... Ach, ja!
Nee, dàt was toch al te dol! Daar nam-ie, geloofde ze, 't ventje mee binnen. Kwamen ze boven? Warempel! Die jongen, die jongen!
‘Tante’ sprak Wim, terwijl-ie met z'n nieuw kennisje de gewijde kamer betrad. ‘Hier breng ik 'n vriendje van me mee. O, hij lust best koekjes. Is it not? You likes a little cake?’
't Aardige kereltje, niet te verlegen, trok 'n gezicht, alsof-ie er niets tegen had.
‘Zoo, zoo, 'n Engelsch jongeheertje?’ vroeg Thérèse, die dat wel interessant vond.
‘'n Amerikaantje, tante lief’ lichtte Wim in, vreeslijk druk van gebaren. Die jongen kon nu ook niets bijzonders hebben, of hij deed heelemaal in de war. Hij werkte te ingespannen. Zij, als tante-moeder, moest er toch eens wat meer op letten. Anders raakte-ie nog overstuur.
‘'n Amerikaantje? Wel, wel!’ knikte Thérèse vriende- | |
| |
lijk en ze stak 'n hand uit naar 't joggie, dat zich half achter Wim verschool. ‘Will you come to me, my boy? O, o, he is a little gaillard. I have much cakes, yes, very much cakes. Where is mamma?’
‘Mamma is dead’ rapte 't ventje kort, alsof-ie 'n lesje op zei. ‘Papa wants a new wife. Papa will marry. Then we return to America.’
‘Zoo, zoo? Wil papa marry?’ vroeg Thérèse vol medelijdende belangstelling voor 'n broekeman, die al zóó jong z'n mama verloor. Ze zat even in gedachten. Dan informeerde ze, 'm moederlijkst aanziend:
‘What is your name, my boy?’
‘Leo’ antwoordde 't manneke, dat nu maar wou, dat dat koekje kwam.
‘Leo? Ha, Leo! Ja, ja. Wel, wel.’
Ze keek 'm nog aandachtiger aan. Vreemd, vreemd! Op eens was 't 'r, of ze dat snuitje herkende. Die neus, die mond! Ze werd 'n oogenblik zóó benauwd, dat ze moeilijk aan 'r adem kwam. Leo! O, ze mòest 't weten, vroeg daarom nog:
‘And farther? How do you call you farther?’
't Ventje begreep niet dadelijk. Wim lei 'm uit. Toen zei-ie, argeloos:
‘van Heyst’.
‘Vèn.... O, God, Wim, Wim!’ Thérèse gaf 'n gil, als in comedie. De kleine van Heyst schrok zóó, dat-ie ook 'n keel opzette. Wim, buiten zichzelf, liet 't manneke in den steek, rende op tante af, klopte 'r in de handen. Doch ze gaf geen bescheid. Tante lag in onmacht.
| |
| |
Toen Thérèse 's avonds weer opkwam, geholpen door Wim, die niet wist, met hoeveel zorgjes z'n tante te entoureeren, vertelde ze 'm eindelijk 't geheim van 'r leven. Wim luisterde toe met 'n devotie, alsof God's stem zelve daar door de luchten ging. Dan zei-ie, 'r zoonlijk bij de hand vattend:
‘Tante, tante, wat moet ù geleden hebben!’
‘Ja, jongen, zeg dat wel!’ stemde Therèse toe en ze zuchtte andermaal.
‘Maar nù, niet waar, tante, is er niets dan blijdschap, enkel geluk! O, ik hoor uwe verzen al jubelen! Daar zal 'n geschalmei zijn, 'n weelde van klanken, 'n.... Ja, tante, tante, nu juichen wij. Nu.... Haha! Tralala! Tralala!’ Wim was opgesprongen, geëxalteerd, huppelde, als 'n losgebroken geit, langs de sofa, waarop z'n tante 'm met grootste verbazing zat aan te staren.
‘Maar jongen, wat heb je nù?’ vroeg ze dan ook. Dat kwam toch niet enkel van de morellen - o, ze had duidelijk aan de flesch gezien, dat-ie wel drie glaasjes.... Enfin, hij was maar eens jarig - en van den wijn, welken-ie aan tafel gedronken had? Neen, de oorzaak zat dieper. Heusch, hij moest oppassen. 't Liep mis met 'm. Die ‘Kleine Courant’ vergde te veel van 'r Wim.
Doch Wim verklaarde zich.
‘Wel, tante,’ meende-ie hartelijk en hij zette zich weer naast 'r. ‘Nu is hij immers terug! Na 26 jaar! Welk 'n tijd! En weduwnaar! Tante, tante, ik deel zoo in uw geluk. Als ik zelf die Leo was, kon ik niet blijder zijn. Lieve, lieve, lieve, tante!’
| |
| |
Hij streelde 'r hand, gaf haast kopjes als Mimi. Thérèse echter hielp 'm gauw uit den waan.
‘Jongen, jongen, dat je dàt van me kunt denken! En m'n poëzie dan! Hij is cowboy geweest, Wim! Iemand, die op wilde paarden heeft gezeten en zóó dik is geworden, de man van Thérèse Pielewiet? Wim, Wim!’
Wim keek verbouwereerd. Hij dacht, dat tante 'r geluk niet op kon. Na 'n smachten van 26 jaar! 'n Dichteres was en bleef 'n mysterie.
‘Bedenk eens, jongen! Al die vlechtjes! Die moeten elken morgen gedaan! En die jongen heeft natuurlijk altijd gaten in z'n broek. Ach, ach. Doch dat is nog niets. 't Ergste, Wim: wat wordt er van mijn poëzie? O, God, Wim, hélp je tante. Als m'n smart heen is, waar zal ik dàn op dichten? Ik ben er zoo gewoon aan, Wim. Ik kan 't nergens anders meer over hebben. Hoe diep rampzaliger ik ben, hoe schooner m'n sonnetten. Ach, Wim, Wim!’
Thérèse weende. Dàt was Wim te veel. Hij sprong op, met z'n armen in de lucht schermend. Hij zag bloedrood, z'n lorgnet zwom haast van z'n neus. En hij rauwde:
‘Laàt-ie komen, de cowboy! Wim staat hier, 'm te ontvangen! 'k Zal u beschermen, tante, al was 't tegen honderd van die kerels uit Amerika. Tsa, tsa! Mijn geduchte arm! Niet voor niets heb ik nu elken morgen met halters gewerkt. Waar is-ie, de booze man, die mijn tante verschalken wil? Ik zal hem verjagen, zoo, zoo! Haha, de cowboy, de snoodaard! Weg, weg!’
Wim deed zichzelf haast iets aan, door zich zoo op
| |
| |
te winden. Thérèse, 'm aan z'n jas trekkend, bracht 'm tot bedaren. Heerlijk, dat enthusiasme te zien van den lieven neef! Doch 't mocht niet te ver gaan.
De rest van den avond zaten ze in intiem samenzijn. Wim kende geen intenser genot dan 't urenlang bestaren van z'n tante. Dat bekende, goede gezicht onder 't gedempte licht van de petroleumlamp! Kon er iets schooners zijn dan dat in stille aandacht te betrachten? O, hij was wel begenadigd, de naaste familie van zulk 'n persoonlijkheid te zijn!
Toch - z'n tante had 't al opgemerkt - vanavond was-ie bij oogenblikken als absent. Dan tuurde-ie voor zich, de wenkbrauwen gefronst; hij trommelde met de vingers, verschoof telkens op z'n stoel, leek niet op z'n gemak. Thérèse, 'm beglurend, dacht: ‘Wat heeft die Wim toch? O, hij zal 't me wel vertellen. Hij kan nooit iets lang verbergen voor z'n tante. Je zal 't zien.’ En waarlijk, even voor 't naar-bed-gaan kwam 't er bij Wim uit. Hij had iets op 't hart. Na 'n verlegen ronddrenteling begon-ie:
‘Tante!’
‘Ja, Wim?’
‘'k Wou u eens iets zeggen. Maar ik durf haast niet.’
‘Kom, Wim! Je weet toch wel, dat ìk... Alleen: je hebt toch weer geen versje gemaakt?’
Wim stelde 'r gerust. Nee, dàt niet. Eens was-ie daar bij z'n tante mee aangekomen. Thérèse, verschrikt, had 't volgeschreven blaadje aangenomen, 't later ook wel gelezen, 'n ode op haàr, één trilling van admiratie, waarin-ie 'r beurtelings moeder, muze, godin, aarde- en- | |
| |
gel heette. Ze was er niet boos om geweest, maar hij had 'r moeten beloven, dat-ie die malligheid nooit meer uithalen zou. In hun huis zorgde zìj voor de poëzie. Dat moest zoo blijven.
Neen, Wim had wat anders. Met horten en stooten kwam 't er bij 'm uit.
‘Kijk, tante, ik voel oòk iets hoogs in me, al zijn 't dan geen sonnetten. Ik denk, dat 't komt, omdat ik nu al zoo lang bij u ben. U begrijpt, altijd zoo dicht bij de bron der poëzie te zitten, blijft niet zonder gevolg. Ik ben oòk dichter, tante, maar op 'n andere manier. Kijk, tante, ik zal 't u uitleggen. Alles is rhythme. Dat is 't heele levensprinciep. Rhythme, niets dan rhythme. En nu zoèk ik, tante, ik zoèk. Er moet nog 'n andere baan zijn, waarlangs die - hoe zal ik 't zeggen? - die levensmelodie te leiden is dan dat pad van veertien regels, waar ù 't altijd op aanstuurt. Ik zoek, ik zoek, dag en nacht en vanmòrgen heb ik 't gevonden, juist op m'n verjaardag, tante. Is dat niet heerlijk? O, ik voel mij zoo zalig; als u eens wist!’
Wim strekte de armen omhoog, bracht de handen saam boven 't hoofd en maakte 'n paar passen, of-ie dansen ging. Thérèse bevreemdde 't zoo, dat ze 't 'n oogenblik zwijgend aanzag. Dan meende ze toch te moeten interrumpeeren.
‘Wim, Wim, bedaar! 't Lijkt wel, of die morellen van vanmiddag.... Foei!’
Doch Wim, sterk door 'n innerlijke overtuiging, welke-ie zich ten koste van maanden zoeken verworven had, bleef in die balleteuse-achtige houding, welke
| |
| |
Thérèse zoo afkeurde. En haast overmoedig neuriekalde-ie:
‘O, nee, tante, nee, nee! In die beweging zìt 't 'm juist. Zie! Zoo! En zóó! En.... Ik wil een nieuwen dans invoeren, tante, welke enkel schoonheid zal zijn. 'n Rhytmisch beweeg van romp, ledematen en hoofd. Kijk, tante! Zòò! Hup, hup! De poëzie der toekomst, het eind-ideaal van alle streven naar kunst. - En weet ge, hoe hij heeten zal, tante, de nieuwe dans? Ik wilde 'm naar ù noemen. Maar “Thérèse” zegt niet genoeg. In dat woord zit wel 'n beetje rhythme, maar niet diè golving, diè deining, welke de quintessence van mijn creatie is. En nu heb ik aan m'n moeder gedacht, die Isidora heette “La danse Isidoire”, tante! Hoe klinkt dat? I-si-doi-re! O, je kùnt er niet bij stil staan’.
Z'n jasje opwippend, dat 't als 'n scherm achter 'm aan vleugelde, voerde Wim eenige huppelbewegingen uit, welke heusch aan z'n verstand moesten doen twijfelen. Thérèse, al wilde ze voor 't moment maar liever niets zeggen, voelde dan ook 'n grooten angst in zich om dien neef, dien ze, o, voor niets ter wereld wilde verliezen, den lieven jongen, die 'r àlles was en wiens steun ze zoo behoefde, nu Leo van Heyst, en met welke plannen misschien, uit Amerika was teruggekeerd! 't Was verschrikkelijk, als je bedacht, hoe hij mogelijk 't slachtoffer werd van de kunst-rubriek van ‘De Kleine Courant’. Nu zàg je de gevolgen van te ingespannen arbeid! Kom, ze moest 'm langs 'n zacht lijntje zien af te leiden en 'm dan naar z'n bed sturen. 't Was ook al laat. En dan die verjarings-emotie! De morellen zou
| |
| |
ze wegbergen. 't Was niet goed voor hem. Ach, ach, wat kreeg ze 'n zorgen!
't Kostte 'r niet te veel moeite, Wim tot 'n eindemaking aan den avond te bewegen. Zelfs stapte-ie zóó zonder eenige tegenspraak op, dat tante er iets achter zocht. En jawel, hoor, binnen drie minuten hàd je 't. Ze luisterde, ontzet.
Boven 'r hoofd, bepaald op z'n sokken, - z'n nieuwe nog wel! Alsof ze al niet gauw genoeg sleten! - danste Wim, 't geluid van z'n voeten zoo veel mogelijk dempend, maar telkens toch gaf 't 'n bons in die stilte van 't late uur. Groote hemel, had ze 'n Vitus-lijder in huis, schrikte Thérèse? Maar neen, dat waren kunsten! Wim moest er mee uitscheiden. Dat waren geen manieren. En hij maakte er zichzelf ziek mee. Wacht, ze zou er 'n stokje voor steken!
Zwaar zuchtend - ze werd ook zoo dik! - klom ze op 'n stoel. Toevallig had ze 'n lange gordijn-lat bij de hand, welke - er moest iets veranderd worden aan een van de vitrages - al 'n paar dagen in 'n hoek van de kamer stond. Daarmee poogde ze 't plafond te bereiken. Doch 't was nog te kort. Ze riep iets. Wim danste door. Dan beklom ze, in 'n durf, de tafel. Nu gìng 't. Met de lat betikkelde ze 't plafond. Opeens was 't stil boven. Wim had gehoord, scheen 't. Thérèse blies van inspanning. Daar kraakte iets. O, God, de tafel was al oud! Ze haastte zich er af, weer op den stoel, eindelijk op den grond. Zoo'n jongen, zoo'n jongen! Hij bezorgde 'r 'n ongeluk met die gekheid.
Nog 'n kwartier bleef ze alleen op. Ze dacht aan
| |
| |
Leo van Heyst. Wat deed die in Keutelland? O, God, als 't om hààr was....!! En die Wim! Waar moest dat op uit loopen, als 't zoo met 'm voortging? Poëzie was verrukkelijk. Je putte er alles uit. Maar er waren toch wel oogenblikken in 't leven, dat je verlegen zat om raad. 'r Vertroetelde smart zelfs kon 'r in deze niet helpen.
Daar streek Mimi langs 'r heen. Ze bukte zich, aaide 't dier. 't Gaf 'n ‘mauw’, vergenoegd.
‘Ja, lieve vriendin’ sprak Thérèse zacht. ‘Wat doen we nu? We weten 't altijd samen zoo goed. Zeg nu eens wat. Je hebt zoo'n verstandigen kop.’
‘Mauw, mauw!’ deed Mimi weer, ronkte, streelde zich, zette 'r staart als 'n uitroep. En ze keek met oogen, die lichtten. Doch wat had Thérèse daaraan? Ze was gansch op zichzelf aangewezen, de dichteres. Bereikte 't leven je dan tòch, al waande je je veilig in je duffel van 26-jarige poëzie? O, 't noodlot was onafwendbaar!
|
|
Auteursrecht onbekend