|
| |
XIX.
De groote zeeschilder Leefdaag, op z'n vermaard atelier, dat daaglijks de bezoeken van vele kunstminnaars, bewonderaars, discipelen te doorstaan had, stond met breede verven 'n horizon aan te strijken, wat voor hem 'n peulschilletje was. Oceanen met wat daar mee in verband stond als donderluchten, hobbelende schepen en zoo meer, hij draaide er z'n hand niet voor om. In den loop zijns levens, dat reeds ruim 65 jaren telde, had-ie zóóveel golf-wereldjes afgeleverd, met of zonder zon, gestoffeerd of zonder oog-verkwikking, in rust of opgezwiept door booze orkanen, in alle mooglijke toestanden, dat-ie haast met de oogen dicht wel weer zoo'n gevalletje klaar spelen kon. De lust was er dan ook zoo'n beetje bij 'm uit en als-ie nog schilderde, was 't enkel om toch ièts om handen te hebben en omdat 't z'n ijdelheid wel streelde, voor 't publiek de groote meester te blijven. Doch dan pakte-ie ook doeken aan
| |
| |
van drie bij vier, waar tenminste wat aan te smeeren viel. Die peuter-dingetjes, nee, nee, dat was goed voor jongelui. Hij moest 'n ruimte in te vullen hebben, waar desnoods 'n heele roeiboot door kon. Hij hield van 't grootsche!
Met 'n reuzenkwast - hij werkte graag van op 'n afstand, moest ook wel eens heel hoog reiken voor de bovenste luchte-laag - kwakte-ie 'n flinke klodder blauw tegen den horizon aan, die nog wat aangedikt moest worden, deed dan 'n paar stap achteruit, door z'n half-toeë oogen te loeren, of-ie goed gemikt had. Joa, joa, joa, bromde-ie met z'n Noord-Keutellandsch accent. 't Kwam uit. Nu moest 't nog wat uitgestreken en dan behoefde-ie er verder niets aan te doen. En hij keek al naar rechts en naar links, waar nog zoo'n reuzendoek op de laatste voltooiing wachtte - hij begon altijd aan drie, vier meesterwerken te gelijk, deed 't niet minder -, zuchtte, dat hij, op zìjn jaren, nog zoo slaaf van z'n arbeid was. De kunst, de kunst! Ja, je moest er wat voor over hebben!
Reeds hief-ie den kwast weer op, z'n horizon nog 'n duwtje te geven. Doch dan, met 'n gebaar van ‘nou heb 'k er genoeg van voor vandaag’, lei-ie z'n wapen op twee stoelen neer, die nogal 'n eindje van elkaar stonden en, de handen op den rug, begon-ie z'n zeer vele vertrekken door te kuieren, die, als in 'n museum, alle in elkaar liepen, zoodat 'n vreemdeling er best verdwalen kon. Hij slofte in gepeinzen.
Hij dacht over z'n ‘jongens.’ Zoo noemde-ie de jeugdige leden van 't schilderkundige genootschap Pur- | |
| |
purae Amori, waarvan-ie voorzitter was. Altijd hield z'n brein zich met die instelling bezig. Ze was z'n trots, z'n vreugd, z'n leven. 't Beste zijner krachten, z'n tijd, z'n geld wijdde-ie aan haar bloei. Ook wel omdat 't z'n eigen grootheid nog eens extra releveerde, maar toch voornamelijk uit liefde voor de kunst. Purpurae Amori was voor 'n groot deel zijn schepping.
Er moest weer eens wat gedaan worden, de populariteit van 't genootschap in Hofstad hoog te houden. Er was weinig leven in de brouwerij den laatsten tijd. En met tentoonstellingen alléén hield je de kunstlievende leden niet. Die moesten nog wat anders hebben voor hun geld, of ze liepen weg. 't Was moeilijk, telkens iets nieuws te verzinnen. Hij was toch geen arrangeur van publieke vermakelijkheden, wel?
Even keek-ie op, naar 'n schilderij van 'n ouden meester, een der kostelijkste doeken van z'n beroemde verzameling. Joa, joa, die kònden 't toch maar, die luidjes van de zeventiende eeuw. Jammer alleen, dat ze geen zee konden schilderen. Dat hadden ze voor hem overgelaten. Gelukkig, dat hij na hen nog geboren was!
Hij ging 'n oogenblik zitten. Weinig bezoekers vandaag! Dat was gansch niet naar z'n zin. De belangstelling om hem mocht geen dag verflauwen. Er aan gewoon, dat z'n collectie daaglijks 'n groot aantal kijkers trok - ieder had vrijen toegang, behoefde enkel 'n kaartje te pousseeren -, maakte 't 'n alleronaangenaamsten indruk op 'm, als men 'm eens 'n ochtendje in de eenzaamheid liet. Dan kon ook niemand zien, hoe hij op
| |
| |
z'n 65ste jaar nog staag aan den arbeid was, met z'n reuzenkwasten smeerde en likken gaf, alsof 't om den broode ging. En zonder die omringing van admiratie verloor 't schilderen voor hem z'n grootste aantrekkelijkheid. Hemel, je wou toch éénig plezier hebben van je poseeren elken dag! Alsof-ie er voor z'n genoegen stond!
Hij liep weer op, vier vertrekken verder. Daar was-ie niet langer alleen. Rustig, de handen op den rug, wat z'n geliefdste houding was, stond-ie tegenover zichzelf.
Dat borstbeeld van 'm hadden de werkende leden van Purpurae Amori 'm vereerd op z'n jongsten verjaardag. Vervaardigd door den beeldhouwer Pulureux, die 'n handig makeleur van zulke dingsigheden was, stond 't op 'n hoog voetstuk van marmer in 't laatste vertrek van 't particuliere museum, als 'n ernstig wachter, die zwijgend tot eerbied vermaande voor den bezitter van al 't schoons-rondom. In z'n kop, die 't ietwat-barsche had van 'n Noord-Keutellandschen koopman, had Pulureux, met z'n gladdigheid van borstbeeldontwerper, 'n zekere gestrenge hoogheid weten te leggen, welke 't wel 'n expressie van heerschen gaf. Dat was Leefdaag niet ongevallig. En bijna geen dag ging er voorbij, dat-ie niet eenige malen in stille aandacht voor de vereeuwiging van z'n eigen, waardige trekken bleef staan. 't Was heerlijk te bedenken, hoe-ie zelfs na z'n dood als 't ware nog vertoeven zou te midden van z'n schatten.
De twee Leefdaags keken elkaar ernstig aan. Dan sprak de levende: ‘Joa, de jongens van Purpurae. We
| |
| |
moete d'r weer us wat voor doen. 't Gaat zoo niet langer. D'r wordt lang niet genoeg verkocht. En ze hebben 't toch zoo noodig. Joa, joa. 'n Beetje reclame. Daar ben ik nooit vies van geweest, nee, nee. Daarvoor heb ik in m'n jeugd te lang in den handel gezeten. Loaten ze moar proate. De trom moet us geroerd. Joa, joa. 't Publiek is 'n kudde schoape. De herdershond joagt ze op. Ik moet ze weer us knauwe. Hoe pak ik ze?’
Even zweeg de levende, als verstarde ook hìj tot marmer. En als-ie daarop, met z'n eigenaardig knorgeluid, dat de ongearticuleerdste klanken door den neus leek op te proppen, weer wat zeggen wou, werd-ie verrast door haastige voetstappen achter zich en, zich omkeerend, ontwaarde-ie den jongen portretschilder Jules Stoffers.
Die, met 'n vluchtigen blik op den marmeren, drukte den levenden met 'n mengelmoes van eerbied en amicale vrijmoedigheid de hand. En dadelijk pakte-ie los over de plannen, die sinds kort bij 't bestuur van Purpurae Amori broeiden, weer eenige verlevendiging aan 't genootschap te geven. 't Kòn zoo niet langer, overtuigde Stoffers en, over z'n puntbaardje strijkend, betoonde-ie zich van 'n groote voortvarendheid. De levende, vriendelijk op 'm neerziend, knikte goedkeurend, zei op alles maar joa, joa. Hij mòcht dat vuur. Purpurae moest bloeien!
Stoffers hield even op. Wàs daar iemand? Doch Leefdaag gebaarde 'm, voort te gaan. Wat hinderde dat? Hij had immers altìjd bezoekers.
In één adem ratelde Stoffers nu af, wat-ie te ver- | |
| |
tellen had. 'n Gekostumeerd bal was, volgens zìjn meening, 't eenige, waar iets van te verwachten viel. ‘De dames, de dames!’ herhaalde-ie om den haverklap. Als diè maar te interesseeren waren, was de zaak gezond. Hij had er verscheidene gesproken, ook onder de hoogste standen van Hofstad, waaruit-ie de meesten zijner leerlingen en begunstigsters recruteerde. 'n Bal, gekostumeerd! Allen waren ze 't er over eens. En Jules, onvermoeibaar argumenteerend, streek maar aan z'n baardje, als was 't van 't zelfde fluweel als z'n buis. O, hij mocht met recht 'n groot ijveraar voor Purpurae heeten!
Leefdaag, meer en meer gewonnen, knorde gestreeld. Joa, joa! Goed, goed! Best. Maar dan ook 'n mòoi bal, dat geen ander, concurreerend schildersvereeniginkje er tegen op kon. Heel mooi en groot en rijk en duur. Hij had er graag wat voor over, dat wisten de jongens wel, hè? Waarom zou-ie ook niet? Met 'n fortuin ter wereld gekomen - joa, joa, de handel was toch maar 'n mooi ding! - had-ie zich 'n tweede vergaard met z'n kapitale zee-schilderingen. Z'n collectie van voornamelijk moderne kunst vertegenwoordigde al 'n heel vermogen. En zou-ie z'n jongens dan niet wat gunnen? Kom, kom! Ze wisten beter.
Stoffers, 'n oogenblik adem halend, betuurde voor de zooveelste maal studiënd 'n schitter-stuk van den Italiaanschen Bazzini. Diens manier van schilderen had veel van de zijne, vertoonde dezelfde voorliefde voor kleur, rijke stoffen, ietwat gezochte groepeering. Hij mocht dan portretschilder heeten, in z'n hart was-ie 't niet. Van z'n modellen maakte-ie meer genre-stukjes
| |
| |
van 'n zeer dadelijke charme. Dit was z'n fort, doch tevens, als-ie niet oppaste, de gevaarlijke kant van z'n aangenaam talent. Hij had te strijden tegen 'n zekere neiging tot gemaniereerdheid, verviel wel eens in 'n poes-mooiig doen, welke z'n artisticiteit dreigde te schaden. Hij was er zich van bewust, verdiepte zich daarom graag in den grooten Bazzini, die zoo meesterlijk allen wansmaak, al was 't dan soms ook op 't kantje af, wist te vermijden. Hij was nog jong, zou 't dus wel overwinnen. En dan stond niets 'm meer in den weg, 'n schilder van zeer benijdenswaardige reputatie te worden. Nù reeds had-ie aardig naam. Er zat 'n hòfschilder in 'm, van 't beste soort.
Toen-ie weer opkeek, bevond-ie zich alleen met 't marmeren exemplaar van den grooten Leefdaag. 't Levende was alweer opgestapt, naar 'n bezoekster toe, die, in 'n vloed van cajoleerende zinnetjes, 'r diepe bewondering uitte voor zulk 'n uitnemende collectie. De schilder-kapitalist knorde gevleid. En Stoffers bleef nog wat rondkijken, altijd weer getroffen door iets, waarvan-ie de schoonheid van te voor niet zoo ten volle geproefd had. Eindelijk, heen te gaan, begaf-ie zich naar 't vertrek, waar de voorzitter van Purpurae Amori, den grootsten zijner reuzenkwasten ter hand, weer voor z'n horizon stond. Hemel, die doeken van drie bij vier! Stoffers begreep niet, hoe-ie ze vol kreeg.
Even werd 't gesprek van straks weer opgevat. 'n Gekostumeerd bal. Mooi, mooi! Dat was afgesproken. De moeilijkheid was nu alleen maar, hoe 'n artistiek geheel te krijgen. 'n Schilderkundig genootschap kon
| |
| |
geen genoegen nemen met 't gewone, banale gewirwar van kostuums van alle tijden, alle genres, smaak en onsmaak. 't Moest één oogbekoring zijn van kleur en lijn en vondst. Leefdaag, langs z'n drie bijkans voltooide doeken sloffend, knorde alsof er 'n heele stoet varkens in aantocht was. Echter, ook dààrover had Jules Stoffers reeds z'n hoofd laten gaan. Dadelijk, in z'n voorliefde voor mooie, glanzende stoffen, schitterende kostbaarheid, had z'n verbeelding 'm 'n luisterrijk feest uit de Italiaansche renaissance doen zien, 'n Florentijnsche gondelvaart bijvoorbeeld onder de Medici's of 'n dergelijke feestvertooning. Als-ie de oogen half sloot, zàg-ie reeds 't beweeg van wapper-mantels, geveerde baretten, plooi-gewaden. En hij schilderde al 'n tafreeltje uit dien eindeloozen groep. ‘Gemaskerd bal’ zou 't heeten of zoo iets. Z'n vrouwtje met nog een of twee deelneemsters wilden er allicht voor poseeren.
Leefdaag, z'n geknor maar niet stakend, schudde telkens nog, niet gansch gewonnen, 't hoofd. O, joawel, joawel! Hij vond alles goed. Best, best! Maar d'r most iets voor hèm in veurkomme. 'n Hoofdfiguur! En hij vond zichzelf niet geschikt voor 'n de Medici of 'n zwierigen edelman. Nee, d'r moest iets op verzonnen worden, dat hij in de eerste gelederen kwam te staan. 't Was moeilijk, verboazend moeilijk. Tòt-ie zich herinnerde dat woord ‘gondelvaart.’ Vaart? Mooi, mooi! Nou hàd-ie 't! 'n Vaart, doar kwam woater an te pas. En woarom kon je 't dan niet zóó schikken, dat de Gòd der wateren, Neptunus, deelnam in den stoet?
| |
| |
Neptunus was voor hem de figuur uit de mythologie en hij kon zich geen tweede voorstellen, die zóó geknipt was voor zijn persoon. Ja, hij voelde zich als 't ware 'n achter-achterneef van den zeegod. ‘Kijk, jongen’ besloot-ie dan tevrêe. ‘Dat môt je zóó doen. Italiaansch feest. Mooi ankleeie. Vrouwe, hoor, veel vrouwe! Gondelvaart. En dat alles gedroagen door den Heer der woateren, die ìk ben. Mooi, mooi! 'n Poar van de “jonges” motte dan maar achter me anloope als Tritons. Je weet wel! Met die trompette. 't Zal hèèl mooi zijn.’
Leefdaag knorde nog even na, gestreeld door 't vooruitzicht, eindelijk eens in z'n ware gedaante - 'n zeeschilder immers voelde zich gelijk aan den heerscher met den drietand - te mogen optreden. Stoffers, ernstig aan z'n baardje trekkend, rimpelde 't voorhoofd. Hemel, dààr had-ie niet op gerekend. Wat voerde-ie met Neptunus uit en z'n joelende Tritons? 't Kon de pracht van 't geheel bederven. Hij zocht en zocht. Tòch, misschien was er wel iets aardigs van te maken, de komische noot in de gamma van gedistingeerdheid. Hm, hij zàg 't al. En hij glimlachte, discreet.
Nòg hield Leefdaag 'm even terug. Of-ie den laatsten tijd soms ook aan 't strand was geweest, vroeg-ie aan Jules. Die schudde ontkennend 't hoofd.
‘Mot je ook nièt doen, jongen,’ raadde Purpurae's voorzitter 'm in 'n zóó nasalig gegnork, dat 't haast onverstaanbaar werd. ‘'k Ben d'r gister geweest. Niet mooi. De zee kèn 't niet meer. De lucht deugde niet. 't Was niet àf. D'r woare geen mensche. Wat zulle ze
| |
| |
ook in de wind loope, als ze mìjn zeeë kenne zien? Die zijn altìjd mooi. - Goeiendag.’
Hij stak Stoffers de hand toe, iets stroefs in 't gelaat, alsof 't versteende. De jonge schilder keek 'm aan met lichte verwondering. Stak-ie nu den draak met zichzelf of niet? Leefdaag kon soms ondoorgrondelijk zijn als de zee zelve.
Toen-ie heenging, had Neptunus redivivus z'n reuzenkwast weer in de hand. Die horizon!
|
|
Auteursrecht onbekend