Hofstad. Deel 1

XII.

't Paard wou toch niet heelemaal, zooals Vagebond wilde. In 't Bosch ging 't nog wel, al zat Vagebond nu

[p. 81]

en dan in de war met ‘rechts’ en ‘links’, waaromtrent 't paard andere gedachten scheen te koesteren. Alleen over 't ‘recht-toe, recht-aan’ waren ze 't volkomen eens, al vond 't paard 't nu niet direct noodzakelijk, dat z'n nieuwe menner telkens aan de leidsels trok, alsof-ie z'n gebit absoluut uit elkaar wou. Doch zoodra hadden ze de straat-keien niet onder zich, of 't liep mis. Halsstarrig schudde 't paard telkens den kop. Dat wàs geen rijen, vond-ie. En hij had er verstand van, liep al zooveel jaren in 't gareel. Wat was dat voor stommeling, dien z'n baas daar had aangesteld op den bok? Als dat langer zoo duurde, verdijde-ie 't. 'n Schande!

Ook de koetsier was 't niet eens met Vagebond's menbegrippen. Hij keek angstig toe, gereed, bij de eerste aanduiding van gevaar in te grijpen. 't Viel 'm tegen, bar. Heeren studenten wisten er anders toch wel weg mee. Maar wàs die sinjeur naast 'm d'r heusch zoo een? Hij zag 'm d'r eiglijk toch niet chic genoeg uit, goed bekeken. Nu, wat was 't dàn voor 'n rare pias?

Vagebond, zonder dat 'n spier op z'n gezicht vertrok, zette door, al was 't niet met 'n gerust hart. 't Viel niet mee, als je nooit gereeën had! En hier in die drukte! Hij wist niet, of-ie aàn moest trekken of lòs laten of ‘kss, kss’ roepen of met de tong klappen of met de leidsels op den rug van 't paard spelen of iets anders doen, allemaal dingen, die-ie zoo dikwijls van koetsiers gezien had. Goeie hemeltje, nu moest-ie 'n hoek om en daar kwam de tram.... ‘Ho, ho, ho!’ 'n Auto toeterde aan, snorde recht op 'm in. ‘Hé daar! Ho!’ riep-ie beangst. 't Fel geflikker van brille-glazen

[p. 82]

biologeerde 'm. Hij gaf 'n kreet. Te laat! Nee, met 'n plotse zwenking passeerde de auto nog net, Goddank, was al voorbij. Vagebond voelde z'n hart stilstaan. 't Paard verwoog niet, stond stokstijf. Die scheen 't nu langer te vertikken.

‘Geef hier, meneer!’ gebood de koetsier. Vagebond keek min of meer verstard op. Z'n buurman deed straf, ontnam 'm de leidsels zonder compliment, bracht 't paard behendig weer aan den gang. ‘Ongelukken kreeg je, ongelukken!’ woelde 't in den opgezetten, rooien kop van den zweep-ridder. En geen biertje had-ie nog gezien. Ja, je moest maar met ‘heeren’ uit zijn! En als 't er dan nog maar eentje was! Hij had daarnet al zoo'n last gehad met de betaling, kon nog fluiten naar z'n geld. Als 't nu niet uit was met die aardigheden, riep-ie 'n agent aan. Dat-ie zich nog fatsoenlijk hield, was om de dames binnen.

Bìnnen was ook even consternatie geweest. De gravin van Montrose, al dadelijk niet bijster op 'r gemak in dat voertuigje - goed voor dronken jongelui, dacht ze. 't Was bepaald gênant - had boos opgekeken, toen ze daar even stil stonden op den hoek. Doch als de barones van Liktum Priktum daarop, bij 't passeeren van de auto, nerveus op 't raampje tikte, 'n gil gevend, dat ze er uit wou, was zìj toch weer de kalmste gebleven, had gezegd, dat ze nù maar moesten blijven zitten; zóó lang duurde 't toch niet meer, voor ze bij Nieuwkamp waren. Of, liever was ze eerst nog even bij Costra aangegaan, voor bloemen. Enfin, liet de koetsier nu maar doorrijden.

[p. 83]

't Paard ging weer z'n gewonen loop. Dàt was mennen, vond-ie. Maar daar straks? Hij wou er niet meer van weten!

Vagebond, 'n weinig uit 't veld geslagen, had moeite, z'n gewone houding van crânerie te bewaren. Hij krabde zich eens achter 't oor, 'n mop te verzinnen, die 'm weer meester van den toestand zou doen worden, toen-ie op eens aan datzelfde oor 't welbekende geluid van Amie vernam, de vlooien-koningin, die, sinds-ie 'n tijdje in dat volksbuurtje even buiten Hofstad gewoond had, niet van 'm vandaan was te slaan, verlekkerd op z'n vagebonden-bloed. Ze had 'm nu 'n mededeeling te doen, scheen 't. Hij luisterde met alle aandacht.

‘Lieve Vagebond?’

‘Jawel, Majesteit.’

‘Je boft, hoor! Profiteer d'r nu van!’

‘U bedoelt?’

‘Weet je dan niet, wie je rijdt?’

‘Niet de eer.’

‘Wel, twee voornaamste dames van Hofstad, de barones van Liktum Priktum en de gravin van Montrose.’

‘Zoo, dat is niet mis. Enne?’

‘Enne? Maar, jongen, je zoekt 'n betrekking, protectie. Houd ze te vriend. Ze hebben grooten invloed. Wacht, denk er aan: de gravin wou bloemen hebben, bij Costra. Je bent er dadelijk. Ik ga weer even binnen. Misschien hoor ik nog wat voor je. Tot straks.’

Weg was Amie weer en Vagebond tuurde stil over den kop van 't paard. Zoo'n bezoek maakte altijd eenigen indruk op 'm.

[p. 84]

‘God allemachtig, de vent is stapel!’ schokte 't in 't brein van den koetsier. Hij had z'n bok-genoot daarnet druk in de lucht zien praten - ‘hooren’ deed-ie 'm nièt - en nu keek-ie op eens weer zoo stil voor zich. Die overgangen vond je meer bij krankzinnigen.

‘Halt!’ riep Vagebond plots. Toevallig opkijkend, had-ie den naam ‘Costra’ op 'n bloemenwinkel gelezen. Hij herinnerde zich. Daar moest-ie zijn.

Met 'n ruk hield de koetsier in. God wist, hoe gevaarlijk de vent anders werd. Hij moest voorzichtig zijn.

Vlug, alsof 't z'n daaglijksche werk was, wipte Vagebond langs 't wiel naar den grond, liep den stoep-kant op, opende met 'n buiging 't portier.

‘Als 't u blieft, mevrouw. Costra!’

De gravin keek onthutst op. Ook de barones wist niet, hoe ze 't had. Hoe wìst die man dat? Enfin, 't wàs zoo. Lydia wìlde bloemen. Ze stapten dus maar uit. Doch ze begrepen niet. Was 't rijtuigje zoo gehoorig? Dat was toch niet te denken. Nu, misschien verklaarde 't zich straks. En ze gingen den winkel in. De koetsier keek verbaasd. Moesten de dames daar dan tòch wezen?

Vagebond bleef op den stoep staan, de hand aan 't nu gesloten portier. Hij lette er niet op, of menschen soms naar 'm keken. Aan de aangaping van 't publiek was-ie gewend. Neen, hij verzonk in 'n vage droomerij van lachende phantasie en licht cynischen spot. Daar gaf-ie gaarne aan toe. In zulke oogenblikken was-ie zichzelf op z'n best.

‘Ziezoo, Vagebond’ dacht-ie bij zichzelf. ‘Nu ben

[p. 85]

je lakei van de grootheid. Bevalt 't je? Net iets voor jou, je 'n poosje te koesteren aan weelde. Ja, je hoort er wel thuis. Jij hebt soms van die bevliegingen van hoogmoed. Je vader komt er ook vandaan. Wie weet, misschien zijn die dames wel familie van je, heel in de verte. Zou je niet eens zien, of je 'n baantje bij ze kreeg? Huisknecht is wat minnetjes. Maar kamerheer? Jammer, dat ze tegenwoordig geen narren meer gebruiken. Je zou 'n kostelijke zijn. En zoo'n beetje melancholiek ben je ook op z'n tijd. Dat hoòrt erbij. Jammer, Vagebond, jammer. Je bent 'n eeuw of wat te laat geboren, geloof 'k. Hoe kom je nu de rest van je leven door?’

Daar voelde-ie Amie weer trippen aan z'n oor. Wat had ze 'm nù te vertellen?

‘Jongen, houd je nu goed’ zong 'r zacht, kristallijnen stemmetje. ‘De barones stelt al belang in je. Ze kijkt naar je, zie maar. Pousseer je nog wat. Dat is de manier, om er te komen. Zul je?’

‘Jawel, majesteit. Heel graag. Maar hoe lap ik 'm dat? Ik kan me toch niet aanbieden, om 'r messen te slijpen? Je weet, ik ken van alles wat. Maar niets in de puntjes. Help me 'n handje, s'il vous plaît!’

Er was even stilte. Toen adviseerde Amie:

‘Je moet brutaal zijn, Vagebond. Je kent die dames niet. Ze zijn tot alles in staat, als 't ze maar amuseert. Ik verkeer meer onder de aristocratie. Ik heb ze daarnet hooren verzuchten, ach, ach! Ze snakken naar 'n verandering. Onbewust zijn ze uitgetogen op 'n dolligheid. De gravin zoekt dat meer in 'n zwaar genot der

[p. 86]

zinnen. De barones echter is daar al zoo'n beetje over heen, heeft meer smaak in 'n pikanterietje, 'n geestigheid, 'n vondst als uit 'n operette. Weet je niets? Pak aan, Vagebond! De gelegenheid doet zich zoo gauw weer niet voor.’

Andermaal viel 'n korte stilte in. Toen hàd Amie 't opeens.

‘Gauw, Vagebond! Neem 'n stuk papier. En 'n potlood! Je dicht nogal aardig. 'n Galant poëem! Leg dat in 't rijtuig. De rest loopt vanzelf. Vooruit nu!’

Vagebond, nog aarzelend, haalde 't gevraagde voor den dag, zon. 't Idee was niet kwaad. Maar hoe kwam je nu zoo ineens aan 'n paar draaglijke regels? Ofschoon, als 't moèst! En hièlp Amie 'm? Ja? Nu, liet-ie dan eens probeeren!

Hij krabbelde wat woorden, schrapte ze door. Nee, 't ging niet. Ja, tòch! Zóó lièp 't. Wat verder? Liet-ie voortgaan! Haha, 't werd goed. Nog 'n drie, vier regels. Prachtig! Hoe kreeg-ie 't zoo opeens? ‘Dank je wel, Amie!’ Gauw, in 't rijtuig gelegd. Daar had je de dames weer! Hij boog. ‘Bij Nieuwkamp, niet waar?’

De gravin knikte kort. Ze was nog niet goed over 'r verbazing heen. De barones keek 'm even aan, ter sluiks. ‘Jawel, straks zullen jullie nog wel anders kijken’ dacht Vagebond. Hij flapte 't portier dicht, sprong weer op den bok. ‘Naar 't Korte Hout. Vooruit!’ zei-ie tot den koetsier, met iets vreugdigs in z'n stem. Dié verzette zich niet, hanteerde opnieuw de leidsels. 't Liep tot nu goed, dacht-ie met 'n knor. Als die vent nu maar weer niet gek begon te doen! Dan riep-ie de politie!

[p. 87]

Binnen, net toen de barones iets zeggen wou over Vagebond, in wien ze moeite had, 'n rijtuigverhuurder te zien, vond de gravin al heel gauw 't poëem. Ze las:

‘'k Doorgrond geheimen, die geen sterfling weet,
Ik zie en speur en hoor, waar 'k zelf niet ben.
Een wonder is 't. Maar wond'rer nog het kleed,
Dat mij verhult, zoodat 'k mijzelf niet ken.

Gij wenscht een nar? Ik ben een bontst-getooide
Met bel en grap en lach. Neem mij tot vriend
En 'k jaag verveling ver. Vreugd, nieuw ontkooide,
Stijgt juub'lend op, zijt gij van mij gediend.’

‘Nu, zei 'k 't niet?’ vroeg de barones met 'n fijn lachje en ze kneep de oogen half dicht, als zag ze 'n schalksch verlustinkje, waarvan ze zich vermeesteren wou, coûte que coûte. ‘'t Is 'n artist. Hij heeft wat met ons voor. Wel impertinent! Maar toch leuk, hè? 'k Wou, dat-ie kon, wat-ie zegt. 'k Zou hem beloonen op de manier, die 'm zelf 't beste aanstond.’ En, terwijl 'r tong weer even voor den dag kwam, lachte ze schelletjes.

‘'t Is 'n pias. En die hoort bij jou, Eveline’ zei de gravin goedmoedig met 'n schouder-ophaal. Verder raakte 't 'r niet. Ze vond 't zelfs niet de moeite waard, er over te denken. Ze was zóó verre verheven boven de aardigheden van 'n zoogenaamd meneertje, dat 't geheel langs 'r ging. Straks, bij Nieuwkamp, zou ze den koetsier betalen en zeggen, dat-ie wel gaan kon. Dan was 't meteen uit. Dat die Eveline nog....!

[p. 88]

Maar, gek, even keek ze 't gedicht toch weer in. Ze herinnerde zich. Die regel!

‘Ik zie en speur en hoor, waar 'k zelf niet ben.’

Sloeg dat op 't geval van straks met Costra? Onloochenbaar, dat was wel vreemd geweest. Wacht, ze wou 'n proef nemen, zou er 't hare van hebben. En, zich naar Eveline buigend, fluisterde ze die in 't oor, zóó zacht, dat men 't op den bok onmogelijk hooren kon, zelfs indien 't rijtuigje van papier was geweest:

‘'k Wou graag even stoppen aan de kiosk bij de brug. Voor 'n “Figaro.” Sst!’

Eveline keek verrast op, vragend, begreep dan. Ze lachte nerveus. Dat ze beiden nu zoo mal konden doen!

‘Hé!’ schrikte Lydia vaagjes. Wat sprong daar van 'r hand? 'n Vliegje? Ze dacht.... O, zeker uit die bloemen. 't Waren mooie. Daar kon ze nooit buiten. Bloemen, vruchten en feest! 't Leven was haar 'n presenteerblad, dat dààr altijd vol van moest zijn. Jammer, dat op 't laatst zelfs 't rijkste gewoon smaakte. Dan zocht je vanzelf wel naar iets heel bijzonders, dat dikwijls, helaas, 'n wrange ontgoocheling naliet. Maar dat vers, ja, daar was toch wel iets aardigs in. Ze zou nòg eens lezen.

't Rijtuigje stopte. Ze waren aan de brug. Lydia en Eveline keken gespannenst. Daar sprong Vagebond van den bok, liep naar de kiosk, kocht 'n krant. Dan, 't portier openend, reikte-ie die, nauw 'n ondeugend trekje om den mond, 't gelaat overigens in eerbiedige plooi, de gravin aan, die, te verbaasd om iets te zeggen,

[p. 89]

zwijgend aannam. ‘De “Figaro”, mevrouw’ hoorde ze 'm nog even zeggen. Daarop, 't portier alweer dicht, nam Vagebond z'n oude plaatsje naast den koetsier in en andermaal rolde 't rijtuigje voort. 't Werd 'n zeer vreemde historie.

‘Heb ik ooit! Ciel!’ Eveline ratelde kort-afgebroken zinnetjes af van spraak-benemende brein-ontreddering. Daar speelde de duivel mee! Wat was dat voor 'n wonderlijke sinjeur? In hààr kring vond je van die phenomenen niet. Integendeel, over 't algemeen dweepte ze niet erg met de mannetjes van haar stand. Ze waren òf te afgeleefd òf zochten hun vermaken buiten hun eigen dames om. Zij was dan ook, bij de vele escapades, welke ze zich, al van 't begin van 'r huwelijk af, gepermitteerd had, 'r eigen, geheime wegje gegaan, zich vooral aangetrokken voelend tot artisten. Opera en concerten bezocht ze niet voor 't genot van de muziek alleen! Bij oogenblikken maakte ze zichzelve wijs, dat ze ook 'n ster zou zijn geworden, als ze niet toevallig tot den adel behoord had. 'r Opvatting omtrent artisten was wat ordinair, niettegenstaande 'r hooge geboorte. Ze was echter zóó opgevoed in 't vooroordeel, dat, buiten haàr klasse, niet veel zaaks onder 't menschdom te vinden was, dat men 'r dit bijna niet kwalijk kon nemen. En 'r wufte aard deed de rest. Alles aan 'r was immers zoo'n beetje gelikt en geprikt? Beter naam had ze dan ook niet kunnen hebben dan dien welken ze door 'r huwelijk kreeg. 't Drukte 'r heele persoon uit van top tot teen.

Die farçeur nu daar op den bok! 'n Dichter? Ze

[p. 90]

had 'm daar straks nog eens goed opgenomen. Haar smaak was 't nu bepaald niet. Ze hield meer van iets forschs. Doch alle verstrooiing, amusement, schertsende afwijking behoefde gelukkig niet per sé op liefde uit te loopen. Nee, als je blieft niet! Er was toch nog wel iets anders! Op 't oogenblik was ze daar zelfs haast 'n tikje beu van. En, bekeek men dat brutaal-leuke heer meer met 'n oolijk oog, dan had-ie ongetwijfeld veel aantrekkelijks. Als 'n dandy gekleed was-ie niet - doch wat had je daar aan? -, maar uit z'n blik sprak iets geestelijks, 'n hooge spot en dat charmeerde 'r. Trouwens, dat gedichtje zei genoeg. En z'n eenigszins fijne blondheid stond 'r niet bepaald tegen. Nee, ze liet 'm niet los. Ze was vandaag immers - dat voelde ze met 't kwartier meer - op avontuur uit? Nu, hoe kon ze beter treffen? Als Lydia 'r dan maar niet tegenwerkte. Enfin, ze kon 'r eigen gang gaan, als ze wilde.

Lydia kwam in 'n stemming van zich-gaan-laten. 'r Wandeling in den herfstmorgen, 't genot daarna bij 't vijver-mooi in 't stervende Bosch had 'r genoegzaam bevredigd dan dat ze voor 't moment niet 'n soort rust in zich zou voelen. Als ze nu enkel nog maar 'n flink glas port bij Nieuwkamp dronk, had ze verder geen dadelijke verlangens. Trouwens, waarheen zouden 'r wenschen gaan? 't Gaf immers toch bijna altijd désillusie, dat gezoek naar 'n nieuwe verlustiging? En voor 't oogenblik was ze goed met 'r man. Waarom dat kalme geluk te verstoren? 't Zou toch gauw genoeg weer aan z'n eind komen, als Charles en z'n maîtres, die momenteel iets schenen te hebben, 't samen weer eens waren. Vreemd,

[p. 91]

dat die Hélène 'm jaar in, jaar uit, wist te bekoren. Ja, ze geloofde zelfs, dat-ie buiten haàr hoe langer hoe minder zijwegjes bewandelde. Nu, hij werd dan ook al 'n jaartje ouder!

Ze had 'n neiging, de oogen te sluiten, in 'n verlangen naar vredigheid. Ja, zooals 't de laatste week bij 'r thuis was, was 't goed. Hun drie kinderen om zich heen - de oudste, die student was, 't vijftienjarige meisje en de eén-jaar-jongere Benjamin -, eensgezind met 'r man, voelde ze vaag, wat 't zeggen wilde, huiselijk geluk. Had 't niet altijd zoo kunnen zijn? O, zìj zou wel gewild hebben, geloofde ze. Maar Charles had 'r anders gemaakt. O, dat was allemaal al zoo lang geleden! Zou ze vroeger ooit hebben kunnen denken, dat 't met haar en Charles eens zóóver zou komen, dat ze elkaar hun wederzijdsche afdwalingen permitteerden, ja, voor 'n deel zelfs ruiterlijk bekenden, om dan, vermoeid van hun vele uitzwevingen, bij elkaar weer voor 'n tijdje de rust te vinden, die ze zoolang ontbeerden? Als je dat alles naging, was 't wel wonderlijk. Niemand bestierde zelf z'n leven.

Ze schokte op door 't stilstaan van 't rijtuigje. Ze waren bij Nieuwkamp. Wat schreef Eveline daar achter op 't vers? 't Kon 'r eiglijk niet schelen; alles was 'r goed. Wilde Eveline de grap voortzetten? Haàr 't zelfde, als ze dan enkel maar behoefde toe te zien. Wat? Moest 't rijtuig blijven? O, uitstekend, uitstekend! Ofschoon, nu ze zoo dicht bij huis waren, had ze liever gewild.... Enfin, zooals Eveline dat regelde!

Terwijl de dames in de confiserie iets nuttigden,

[p. 92]

waarvoor ze even goed in manlijker gelegenheid hadden terecht gekund, las Vagebond, weer met 'n soort zwierige lakeiigheid aan 't portier, de twee regels, die de barones van Liktum Priktum achter op 't papier had geschreven, dat hij zoo haastig met z'n improvisatie bekrabbelde.

‘Zeg, wie ge zijt.
Of 't tot iets leidt?’

‘Hm’ kuchte Vagebond. Konden ze dat niet aan 'm zien? Was-ie nog zóó weinig bekend? 't Viel 'm tegen. Enfin, dan zouden ze 't gauw genoeg weten! Hij wond er geen doekjes om. En met boute letter schreef-ie neer:

‘VAGEBOND’.

Dàt zou helpen. Van zìjn kant deed-ie tenminste geen stap meer. Je moest 't vrouwen niet àl te gemakkelijk maken!

Toen Vagebond voor 't laatst 't portier opende, op 't Hooge Hout, voor 't huis van de barones van Liktum Priktum - die had, weer bij Nieuwkamp uitkomend, 'r adres gezegd, 'm eenigszins zonderling aanziend, waarvan-ie niet veel begreep - voelde-ie zich niet gansch gerust. Eerstens wist-ie absoluut niet, of z'n avontuur bij de adellijke dames nu al afliep. Dat zou 'm, om meer dan één reden, wel gespeten hebben. Doch dat zou 't ergste niet geweest zijn. Meer tobde-ie er over, hoe den koetsier te betalen. 't Was als 'n grap begonnen. Doch dat kon minder aardig eindigen. Met z'n

[p. 93]

financiën was 't slechter gesteld dan ooit te voor. Vandaar ook, dat-ie zoo vlaste op 'n baantje. De strijd om 't bestaan was wel hard, zelfs voor 'n Vagebond!

Met iets van angst dus zag-ie 't oogenblik gekomen, waarop misschien over z'n naaste toekomst beslist zou worden. De dames stapten uit. De zware deur boven 't hooge bordes ging al open. 'n Statige huisknecht werd zichtbaar. Wat nu? Z'n hart popelde. Daar zei de barones plots tegen 'm, zich 'n weinig wendend, wel wat uit de hoogte, maar toch met iets dartelends in 'r stem: ‘Och, brengt u die bloemen even boven, wilt u? Ze liggen in 't rijtuig.’ 't Duizelde Vagebond. Haha, hij won dus terrein? Nu maar moedig aangepakt! Dat was immers de raad van z'n beschermster Amie? Als in onwezenlijkheid bukte-ie zich naar de bloemen in 't rijtuig, stapte dan achter de dames aan, die al boven waren. Hij passeerde den huisknecht. Die blikte strak op 'm neer, onbewogen, gewend aan de zonderlingheden van de barones, die 'm met niets meer kon verbazen. Dat dat meneertje dan ook uitgenoodigd werd, binnen te komen, in de kamer, veroorzaakte bij hem zelfs geen optrekken van de wenkbrauw. Z'n houding was in alle omstandigheden des levens correct. Op 'n woord van de barones betaalde-ie den koetsier, die flink rekende. 't Was 'n pak van Vagebond's hart. De zweep-ridder zou zich overigens dat ritje wel herinneren, 't zonderlingste misschien, dat-ie ooit gemaakt had. Zwijgend betrad Vagebond de kamer, waar de barones en de gravin 'm waren voorgegaan. De hoog-stemmige stilte rondom drukte 'm voor 't moment.