Jellen en Mietje
(1992)–Karel Broeckaert–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina t.o. 41]
| |
 Mietjen mag ik myn pype 'nen keer ontsteken Aen uywen vierpot?
| |
[pagina 41]
| |
Jellen en Mietje,
| |
[pagina 42]
| |
Zekeren zondag morgen ging Jellen met zynen splinter nieuwen schans-looper en een paer styve leerzen, die hy op de vrydag-merkt, voor negen schellingen, gekocht had, om Mietje af te vragen, en zy hadden te saemen, daeromtrent, het volgende gesprek: HY. ‘Mietje mag ik myn pype, 'nen keer ontsteken aen uywen vierpot? ZY. Och jaech Jellen, waerom niet dan?.... moeste daerom, zoo lang, staen drenten? HY. Maer Mietje, mag ik uy 'ne keer, wa vraegen? ZY. Waerom niet dan Jellen? HY. Ten es maer da 'k zegge wille, verstaedemy Mietje?...... Daer en es geen kwaed by, nog g'en meugt'er uy niet in ontstellen..... 't es da 'k gepeyst hên, dat 'ne keer, zoo verre kwaeme..... 't en es nog zoo verre niet, nog 'k en zegge niet dat 't zoo verre zal komen; maer zoo genomen, 't kwaeme nuy, 'nen keer, zoo verre, daer nog geen apprentie van en es... Maer 'k zie wel Mietje, g'en zilt my nie willen hooren spreken!.... ZY. Maer waerom en zoek uy nie willen hooren spreken? m'hooren wel 'nen hond bassen; zie Jellen, ge zyt tog 'nen aerdigen jongen, aes 't ik uy regt-uyt moe zeggen. HY. Verstae my wel Mietje: me moeten malkaer niet amezeren; dat en waer nie fraey voor uy, en 't en waer ook nie wel van myne kant: en dat 't nuy 'ne keer, zoo genomen, zoo verre kwaeme, g'en zoe gy tog zoo slegt nie zyn mé my. ZY. Maer Jellen, laet my om de liefde gods gerust, | |
[pagina 43]
| |
kyk, ge doet 'er my zuyver de vlamme va krygen in my gezichte!.......... HY. Ziede wel! da wist ik van te veuren! ZY. Maer Jellen 't en es dade niet, da 'k wille zeggen. HY. Toet, toet, 'k hoore ik uy wel komen al en hedde geen kloefkens aen; ge ziet gy liever Kobbe, de voerman; diene lap!... ZY. Ey! 'k zal my daer va meyën! HY. Da 'k geen oogen en haè, Mietje; nuy trauwt 'er mé, ge gaet 'er 'nen g'heelen vetten aen hên: hy drynkt hem alle dagen stom, en toens slaet hy zyne aereme beeste, dat 't en benediktie es, en ge zilt van het zelve laeken 'en broek krygen, Mietje, rekent'er maer op. ZY. Maer Jellen, wa komt 'er uy nuy over, en waer zyn uy droeve zinnen? HY. Maer dat 't ik ommers nie gezien en haê Mietje, 'k ben ook vyfthie jaer. ZY. En wat hedde gy weêre gezien, laet hooren? HY. Op de bruyloft van zyn zuster Tonia, hy en was van uy gat, nie schuppelyk, 'k en was t ik alleene niet, die 't zag, en g'en zat in geen koefferke. ZY. Wa koeste kik daer nuy aen doen, Jellen... me moeten wy in onzen staet, leven by God en g'heel de weireld; 't es 'nen g'heelen goeën kalant, hy koopt veel schurren by ons en alle zondaegen die God verleent kerrekolen of auwe-wyven; my moeder ziet hem geéren en dat es ommers g'heel naturelyk. HY. En gy ook Mietje!......  | |
[pagina 44]
| |
ZY. Huy, zoek wel, Jellen! maer tes dade gy my nie geérn ziet, aes gêt wete wilt, want gêt wel gezien da 'k myn handen onder mynen veurschoot stak en dakker altyd my gat naer keerde? HY. Da 'k uy nie geérn en zie, Mietje! hoe kunde zaken dyngen zeggen van Gods-wege? Dat gae zoo verre dakker, binst g'heel de nagt, geen ooge meer en kan van luyken; est in den dag, 'k loope lyk verlore, en 'k en kan mé myn eygen geenen weg, aes ik by uy niet en ben..... ZY. T'es zonde van den aereme jonge! HY. Jae Mietje, lacht'er gy maer mé, 'k gevoel tekik best. Kyk, aes ik zoo moê ben, 'lyk 'nen hond, k'en moê u maer zien, 'k kome agtereens op myn lappen, en of het regent dat 't giet, en of het vriest dat 't klettert, en of het zoo heet es, dan de kraeyen gaepen, dat es my al g'lyk: ten es veur my, nog slegt weêre, nog slegten tyt, aes ik uy zie.... ZY. Gae maer voorts Jellen, g'en zy nog nie gefaelt. HY. T'es waeragtig waer, aes 'k azoo over myn halve deure ligge, en da 'k uy azoo van verre zie aenkomen, mé uywen schoone vanveuren, 'k zwelle 'lyk zuyver op van contentement; k'en moe uy maer taeken, Mietje, by het t'jopke van uywen kleyne vyngere, 'k ben gelyk om uyt my vel te spryngen, en gezoed zeggen, da 'k van de mieren, bezeekt ben. ZY. Jae, Jellen, ge keunt het zoo wel zeggen! HY. 'K meen het nog véel beter, Mietje.’ Laet ons hier van zwygen, zey Mietje, die, in  | |
[pagina 45]
| |
d'oogen van Jellen, genoegzaem bemerkte dat het tyd was om van gesprek te veranderen, en om tot een ander propost te komen, gebruykte zy deze transitie: ZY. ‘Maer leeft blinden t'Gillen nog, k'en hedder, in lange, nie van g'hoort? HY. Maer Mietje, ge weet wel, dat hy al derthien maenden dood es; hoe wilde my daer naer vraegen? ZY. Hy speelde ommers op de viole, in de bruyloft van Tonia; Hedde die bruyloft nog onthauwen?... dà was en dynge, newaer?.... HY. Gezeg het wel: da was en dynge, daer en was niet dat dogt, 't was al bedorven dat'er op taeffel kwam: de ryspap was in n'en ysere pot gekokt, en wel n'en alve voet dikke aengebrant, de petaeters.... ZY. Die laegen allemael in moes. HY. 'T geleek beter aen n'en bak moortel, die zons veurezettegen, aes aen ên schotel petaeters. ZY. En d'hespe dan, Jellen? HY. Hart, 'lyk 'ne kassey, en de mostaert daer by, die zoo dunne was, aes keiremelk. ZY. Hoe vonde gy toens die stroffe van Tone Wyters, 't was noblen biek,Ga naar voetnoot(1) zeyd hy?.... HY. Den diën, en vint nievers geen graeten in, hy zoe 't vel van den auwen duvel verslinden; die beest kan eten, gelyk n'en delver, en 't es al, dat hy kan. ZY. Het beste van al, naer mynen smaek, da waeren die mossels: 't es waer, 'k moe bekennen, om mossels t'eten, en moeten me buyten huyze nie gaen.  | |
[pagina 46]
| |
HY. De mosselkens en waeren nie slegt, haender genoeg geweest. ZY. 'K hê my pourtant laeten gezeggen, Jellen, dat'er wel n'en halve kurtewaegen geweest hèn, en 't es nog al n'en schoonen hoop, aessen ze azoo, by een liggen. HY. En wat es dade, veur negen groote menschen? en als Tonne Wyters daer by es...... ZY. Maer wat hedde gezeyd, van dien pruymenhutspotGa naar voetnoot(1) die veur het laeste opkwamp? HY. Laet ons diene pot gedekt laeten; 't zal ook 'nen schoonen hutspot zyn, in dat huyshauwen: d'aereme Tonia en heéd ook heur slegte daegen, nog nie overzien, met heuren vent..... ZY. Kyk, Jellen, al waer hy zoo ryke aes de zee diepe n'es, k'en zoe hem nog niet willen, dieën essepikker, diën verraere en die 't al, veur zyn eygen muyle héed; 't es zy vaere gespauwen, en g'het die preye gekent.  | |
[pagina 47]
| |
HY. Hedde da gezien, Mietje, hoe dat da verken hem kan zat drynken? ZY. En wa roekelooze beeste da 't es, aes hy ê glas in hê? HY. Zyn Tonia moet een goëe sloore zyn, want hy verweet heur zwart en grauw, en nog en sprak ze geen woord, tegen. ZY. Jae, Jellen, en dat op den eersten dag, dan ze getrauwt zyn en in de presentie van kinders!.... zie dat en meugeme, zoo leven, niet doen. Aesser zomwillen ên woord es, de kinders en moeten da niet hooren; 'k wille kik wel, dat'er al somtemets ên allebaede, moê veure vallen. HY. Daer en es daer nog geen kwestie af, Mietje, en me zyn nog zoo verre niet. Hoort, luystert naer mynen zin: 'k en zal ik uy zoo leven den eersten slag nie geven, aes ge gy, het laeste woord nie en wilt hên, want daer uyt komt altyd de rûyze voorts; dâ hek altyd gezien...... My moeder, god wilt heur lieve ziele hên, haed ook die leeleke fyte, en z'hè ook geweten waer veure; 'k geloove dat'er de vrauwe meer aes hondert lappen, op heur oore veure g'had heé't, binst heuren levenen teye. ZY Uy peêken was nogtans èn goe manneke, Jellen.. HY Jae maer 't was g'heel colerik, en hy en koest da veur den duvel, nie leyën, dasse altyd dat droef laeste woord moest hên....’ Jellen wierd hier ook gewaer, dat hy van het ware punt was afgeweken, en ziende dat de moment de-  | |
[pagina 48]
| |
cisief was, en dien niet willende laten verloren gaen, hernam het voorige gesprek aldus: HY. ‘Die menschen zyn met eirde bedekt, laet ons liever van levende spreken, hoort Mietje, ten zyn al die vyven en sessen niet: een woord zoo goed aes dust; zegt, wanneer zoe me da nuy aengaen?... ZY. K'en durf'er waeragtig nie op peysen Jellen, es da 'nen tyd? hoort, zet uy eens nevens my, doet uywen schans-looper af en legt uy pype neêre.... 't is al wel van trauwen, kom ik t'huys, maer 't es zakenen bitteren slegten tyd, en de steenen die vraegen uy tegenwoordig geld.... wete gy wa dat ên huyshauwen kost, den dag va vandaege? HY. 'K en zegge niet 't contrarie. ZY. Rekent nuy maer alle daegen ên brood van viere, en dat es al vier stuyvers; pakt daer 'ne keer by, 'ne steen en half petaters, dat es al weêr derthien oortjes; neem nuy dat de kinders, wa waerem-appels, op hunder brood spreên; maer ge moet eventwel ten alderminsten, (min en kunde tog nie hên) een vierendeel boter hên, veur uywen steen en half petaters in te slikken, nog eens al negen oortjes of ên pandoerke; het begint al op te rekenen, newaer?...... waer es toens d'huyshuere, ons dyngen, wasschen en plasschen, olie, zyt, zeepe, mutsaerts en al dade?... nuy rekenik nog de caffé niede, en dat en kan ên zuygende vrauwe, nie missen, dat wete gy ook wel Jellen...... HY. Maer myne vriend, hoe wilde daer mé bekommert zyn? me kunnen wy leven, aes me willen, 'lyk | |
[pagina 49]
| |
blikskens in 't waetere.... Ik kan ik op my gemak, over da ge my ziet, myn zesthien stuyvers daegs winnen g'lyk myn hand op myn hoofd leggen; neemt daer nuy af, myn dreupelken en mynen toebak en alle zondaegen 'nên liter uytzet, en da 'k al somtemets 'ne keer maendag hauwe g'lyk en andere, 'k kan tog altyd myn dry guldekens ter weke t'huys bryngen; ze komen nog al zoet in. En myn tante toens, die my myn onkels zelvere horloge beloft heét, a's me trauwen... ZY. Jae, a'sse maer heur tonge deur heur gat niet en trekt de die.... m'hê nog al zaken dyngen gezien va zyn leven. HY. Zoe ze wel!.... en waer blyft toens uy vente, Mietje? ZY. 'T vet esser al af Jellen: ge zoed 'er de straeten mé kasseyen mé de vensteriggen, en 't gene da ge wint, zoede wel meugen hedendaegs aen uy gat hangen, om uyt te komen benevens 'en andere, want ge zoed tegenwoordig wel meugen 'nen LevaertGa naar voetnoot(1) zyn, wilde gy wat te doen hên. HY. Jae Mietje, a's ge gy zoo bestaet, g'en zilt gy mynen wurtel nie schrepen, want da 'k uy eens moest betraepen, 't zy mê Kobben, 't zy mê 'nen anderen, ten zoeder niewel uyt zien; 'k zeg 't uy veuren op. ZY. Hoort, Jellen, g'en moet gy daer veuren geen ruyze maeken, ge weet gy wel wie da'k ben.... Ik zie kik wel, dame wy malkaer nie en gelyken, en 't es beter in teye gesproken, a's te laete beklaegt.  | |
[pagina 50]
| |
HY. Maer ge zyt 'en aerdig vrauw-mynsch, wie zegt dade, da ge 'nen Levaert zyt? ZY. Gy zegget.... Meende da m'uy nie en verstaen dan, Jellen? HY. Nuy, a's g'et azoo abslut wilt hên, 'k geêf uy gelyk. ZY. 'K ken wille kik geen g'lyk hên.... 'k en benekik uy zottinne niet; zoede gy nie zeggen dan! hy gê hy my g'lyk! beziet hem 'ne keer.... HY. Nuy, 'k zegget nog eens, g'en zyt nie beter a's myn eygen moeder; ze moest ook altyd het laeste woord hên. ZY. Veur wie zoek moete zwygen dan? 'k en zoe veur niemand zwygen, dieter leeft, a's ik g'lyk hên. HY. Het beste da kik hier doe kan, Mietje, es van mynen vlieger op te steken, en my gat in mynen aerem te pakken. ZY. Daer zyde gy meester van, Jellen, en 'k en zallekik uy nie weêre roepen, en zyt gy daer nie benyd veure.... hedde gy uy beuntjens daer op te weeke geleyt, ons heere wilt u zegenen en gebenedyen...’ Jellen was reeds aen de deur, als de moeder t'huys kwam, die haer met het geschil begon te bemoeyen en - pletze, pletze, pletze, den armen Jellen, in hare oploopenheyd, dry kaekslagen gaf, en voorzeker had het huwelyk onderbleven, voor het ongelukkig woord levaert, dat men niet verstaen wilde, ware de tante van Jellen niet te voorschyn gekomen, met de  | |
[pagina 51]
| |
zilveren zakhorlogie, en had zy, door dit middel, niet alles gestut.
Alzoo gaet het in de wereld! Jellen had volstrekt geen ongelyk, kreeg nogtans slagen, en wierd op eene onregtveerdige wyze behandelt. Men kan niet zeggen dat het eene straffe was, die had hy immers niet verdient; de opvliegendheyd der moeder alleen, was d'oorzaek dezer belediging. Een weynig uytstel, zonder prejuditie van elks regt, was alles wat alhier kon van noode zyn. Had Mietjens-moeder hare impulsive kracht voor een paer minuten uytgestelt, Jellen had geen enkelen stoot bekomen; ten eersten, en wy hebben het reets gezegt, hy was onschuldig, en ten tweeden, om dat alsdan, Mietjens-moeders-gramschap over was en hare rede plaets kreeg. De zaek nu in den grond beschouwd, Jellen had niet positief gezegt dat Mietje een levaert was (de onpartige lezer kan den text naerzien en zelf oordeelen), 't was zy, in tegendeel, die liet hooren dat, om goede nering te hebben, men zulks wel zou behooren te zyn, en Jellen sprak in dezen hypothesis, en had, toch niet anders, als deswege zyn misnoegen betoont. Mietje en hare driftige moeder hadden dan beyde ongelyk: nogtans sprak de goede Jellen geen woord en liet de buy overgaen. Des anderendags, zeyd hy aen eenen vriend, die hem de avontuer des voorigen dags onder den neus vreef, ‘ba! ba! k hê liever datze my agtereens, 'en kaeksmete geven, as datze daernaer, acht daegen, zitten te pronken’  |
|
