De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 37]

Den St. Pieters Heeraant.

Pourquoi ceux qui devroient imiter les Apôtres;
Ont ils seul plus de bien, qu'il n'en faut pour dix autres.

Boilleau.

Sat. 12.

Den St. Pieters Heer spreekt.

Om u te toonen dat de Munningen meer als de maege en het eerschgat van de Sociëteyt waeren, zoude ik zelfs niet moeten ophaelen hoe nuttig wy van in onze stigtinge geweest zyn.

Men verwyt ons tegenwoordig dat wy een kommerloos en onbezorgt leven leefden, en wat zoude men zeggen, hadden wy het geld dat onze Voorzaeten door neerstigheyd en aerbeyd vergaederd hebben, in koffers opgehoopt, en laeten beschimmelen. Gy moet bekennen dat al het gene men ons daer op zoude konnen zeggen, ook zoude konnen gezeyd worden van allen anderen ryken Propriëtaris, die zyne middelen gebruykt, om zig een Hemel op de aerde te bezorgen.

[p. 38]

Gy weet wel dat men het aen de Kloosters danken moet dat onze gewesten tegenwoordig zoo sterk bevolkt zyn. 'T zyn de Kloosters die van heyen en dorre plaetsen vruchtbaere Landen gemaekt hebben; 't zyn de Kloosters die de Konsten en Wetenschappen in de barbaersche eeuwen gered hebben, zoo als Voltaire onzen gezwoôren vyand, zelfs genoodzaekt is te getuygen; het zyn de Kloosters die in tyden van schaersheyd heele Provincien voeden en onderhouden; het zyn de Kloosters die de Bouwkonst in het Land gebrogt hebben; het zyn de Kloosters geweest die den Landbouw gemaekt hebben het gene hy tegenwoordig is, en de reden van myn gezegde is klaerlyk te bewyzen.

De Kloosters, door hun instelling waeren eene altydduerende Famillie, die altyd een zelfste voorwerp vervolgde, die altyd aen de zelfste regels van gespaerzaemheyd onderworpen was; een voordeel voor de saemenleving, dat men noyt in andere Familien vinden kan. Want nauwelyks kan een ryk man dertig jaeren een aengevangen plan, het zy van Koophandel of Landbouw vervolgen, of de dood brengt de middelen, die hy daer toe besteedde in handen van andere menschen, die anders gezind zyn, en het begonnen werk verlaeten om zig aen nieuwe speculatien vast te hegten, die weynigen tyd naerdien wederom door hunne Erfgenaemen worden omgeworpen. De Kloosters in tegendeel konnen noyt van inzigt veranderen; hadden zy

[p. 39]

voorgenomen een berg af te voeren, een moras op te droogen, een heyde vruchtbaer te maeken, een nieuw dorp te bouwen, dit plan wierd vervolgt, al hadde het een heel eeuwe moeten dueren, om dat zy zeker waeren dat zy'er vroeg of laet het profyt van moesten genieten.

Zeker voorzaegen, en wisten de Kloosters wel dat zy zulke groote inkomen niet konden verteeren, nog het was ook hun inzigt niet; want gy weet wel dat'er niet een gemeynte was of het steunde op de hospitaliteyt en de weldaedigheyd, dat wy bynaer den aermen van heel het land onderhielden; de behoeftige groote, leefden zelfs, ten kosten van de Kloosters, want hunne pelgrimagien en bewegen strekten veeltyds niet anders als om het onderhoud te vinden; zoo dat door dezen middel menigen Prelaet meer Hovelingen had als een sterken Koning. Gy moet ook bekennen, dat'er ten allen tyde meer medoogendheyd eerschte onder de ryke Kloosters, als onder de ryke Familien; hoe menig Huyshouden wierd'er niet in stilte door de Kloosters ondersteunt, en hoe menig ryk man hebben zy niet voordsgebragt; daer de Particuliere meest altyd het tegendeel doen. - Dat eenen mensch in de uyterste ellende van huys tot huys by de ryke eene bete brood gaet vraegen, men zal hem alom de deur voor den neus slaen, en al bezweek hy op hunnen drempel nog zoude niemand het hoofd uyt de

[p. 40]

venster steken. En waer is den behoeftigen die zeggen kan dat wy oyt een maeltyd eten refuseerden.....

3 Floreal Jaer 6.

Zondag 22 April 1798.