De sysse-panne: Borgers in den estaminé

[p. 33]

Den capucynaant.

De Religie doet veel goede werken doen, die de Philosophie niet gebieden en kan.
Rousseau
Emile.

Den Paeter Guardiaen spreekt.

Ik wil geern beginnen, en toonen dat ons behoud buyten dat van al andere gemeenten voor het welvaeren van den Staet noodig was, niet alleen eene menigte geestelyke en wereldlyke Schryvers, maer ook de grootste vyanden van den Godsdienst, hebben betuygd dat wy nuttige stigtingen waeren om het volk in toom te houden. Machiavel, den aerdsvyand van de Geestelyke, zegt van ons, dat, zonder de opkomste van ons Order, de Religie misschien al sedert twee eeuwen ten onderen was^(a). Het is onzen regel geweest van altyd strenge zeden te prediken, en tegen de vermaeken van het volk te burlen. De aermoede, in de welke wy scheenen

(a) Machiavels staetkundige Redenvoeringen I, Boek, 12 kap.

[p. 34]

te leven. dede onze leeringen by het kleyn volk toenemen en gelooven; en alzoo deden wy hun de straffen der helle vreezen waer mede wy hun bedreygden, lessen van onderwerping en geduld, die zy zekerlyk uyt den mond van eenen vollyvigen Kanunning nog van eenen zorgeloozen en welgemoedden Munning zouden ontfangen hebben. Neemt de kleyne menschen de vreeze der hellen af; leerd hun niet, dat de aerme gelukkig zyn, en dat'er eer eenen kemel door de ooge van een naelde zal kruypen, als dat eenen ryken in den hemel zal komen, en gy zult zien wat ongelukkige gevolgen de maetschappy zal te vreezen hebben.

In alle saemenlevingen (zegt eenen geleerden Schryver; want wy, Capucynen, al maeken wy geen gebruyk van de boeken der Philosophen, wy lezen'er tog eenige t'onzer eygen onderrigting) in alle saemenlevingen, in alle gecivileseerde landen, zyn'er altyd twee verscheyde zedeleeringen onder de menschen geweest, de eene streng en vol verstervingen, en de andere zagt en toegevende; de eerste is voor het kleyn volk, en de tweede is voor de bemiddelde lieden, en menschen die in de volle wereld leven. Dit onderscheyd spruyt uyt zig zelven; want die de gunsten van de fortuyn heeft, wilt'er een eerlyk gebruyk van maeken. Men kan, nog men durft de begoede menschen niet kwalyk nemen dat zy pragt doen, dat zy genoeglyk leven, dat zy zig door allerleye vermaeken laeten

[p. 35]

streelen, dat zy in het heymelyk dikwils lekker en geyl zyn; men zegt hunnen staet vermag dat, en brengt dat mede; dus is de zagte en toegevende zedeleering alleen voor hun.

De zedeleer der strengheyd, en die wy het volk prediken, is het tegendeel; wy verfoyen in onze Sermoenen alles wat de ryke doen; wy aenzien hunne genugten met eene schrikkelyke oog, en zulks doet deugt aen den Staet. - Reden waerom?

Alle de involgingen van de gezindheyd zyn verderffelyk voor aerme en geringe menschen; want wat heeft eenen ambagtsman, eenen werkmensch anders noodig, als dat hy eenige weken ledig loopt, kwist, en de plaisieren der ryke naerjaegt, om voor eeuwig in zyn ongeluk te dompelen, en dikwils tot stelen en moorden overtegaen. Wie ziet'er in dezen tyd met eene geruste oog de afwyking van eene menigte aerme van den Godsdienst? Wat deugden winnen zy by het verliezen van hunne Religie?... De dwaelingen der aerme zyn altyd gevaerlyk, en de gene der ryken beschaedigen zelden de saemenleving. Een ongebonden leven, al duert het verscheyde jaeren, en kan eenen begoeden persoon niet ruïneren, en eene maend wulpsheyd brengt eenen werkman in schulden en omstandigheden waer hy noyt meer uytgeraekt.

'T is daerom dat alle strenge Predikatien meest tot het kleyn Volk gedaen wierden, en 't is alzoo dat wy zyne woeste driften geduerende verscheyde

[p. 36]

eeuwen hebben weten in te toomen, en hem deugden in te boezemen, die men zelden by den Philosoph en by de Ryke vinden zal.

26 Germinal Jaer 6.

Zondag 15 April 1798.