| |
[Pagamin de Montge...]
Pagamin de Montge heeft M Rychaerts de Qunsica huysvrou wechgevoert, dewelcke wetende waer sy was, is hyer
gegaen, ende pagamins vrient gheworden sijnde, heeft hy die van hem
weder begheert, diese hem veraccordeert heeft, behalven dat haren wille ware,
dan sy en wilde met hem niet weder keeren, ende als M. Richaert ghestorven was,
heeft sy Pagamin ghetrout: daer sommighe oude grijsaerts plaisantelijcken
berispt worden, die hun by jonghere vrouwen willende voeghen (alst wel hoort)
niet aenmerckende dat hun daer nae volghen can.
DAer was tot Pisca een Rechter, meer met verstandt als met
lichamelijcke krachten versien, die geheeten was Richardt van Quinzika, de
welcke meynende een vronwe te connen payen mette selve middelen daer hy
zijn studien me voldede, seer machtich rijck zijnde, met groote vlijticheydt
ghesocht heeft een schoone jonghe Vrouwe ten houwelijcke te krijghen, daer hy
soo d'een en d'ander behoorde ontloopen te hebben, soo hy hem selven so wel
beraden hadde als hy wel anderen raedt gaf, het welcke hem ghebeurt is: want M.
Lotto Galandi heeft hem tot een huysvrouwe ghegheven een van zijn Dochters
Bartholomea genoemt, een vande schoonste ende vande aenghenaemste Jonge
Dochters van Pisa (hoewel daer weynige zijn die niet soo goet en schijnen als
penssen) dewelcke nae dat haer de Rechter ghetrout ende binnen zijn huys met
grooter feesten ghebrocht, ende de Bruyloft schoon ende heerlijck ghedaen
hadde, en roerde hy haer de selve vanden eersten nacht niet, om
het houwelijck te volbrengen, maer recht eenskens, ende noch dat
so het werc bycans op het getouwe bleef, den morghen vroegh daer nae, als een
die mager, dor ende weynich merchs hadde, moestmen hem met malverseye
ende versterckende confituren ende andere Aptekeryen weder inde werelt
helpen. Nu desen groot Heer Richter een weynich beter van zijn crachte
gheworden zijnde, als hy te voren was, begon aen zijn wijf eenen Almanac te
leeren, die om de cleyne Kinderen te leeren lesen, langhe tijt te vooren binnen
Ravenna gemaeckt was geweest, om dieswille (so wees hy haer dat) datter niet
een weke int jaer was daermen niet alleen eenen Heyligen dach in en hiel, maer
oock vele, om de welcke te vieren hy haer wijs maecte door verscheyden redenen
dat haer Man en Vrouwe afhouden moesten van t' samen te slapen, by
welcke heylighe daghen hy noch dede de vastendaghen, de quatertempers, de
Vigilien der Apostelen, ende van duysent andere Santen, metten Vrydach,
Saterdach ende Sondach, | |
| |
ende al den vasten, met seker puntjens
der manen, ende vele andere exceptien, denckende mogelijck datmen in 't
bedde mette vrouwe alsoo wel moeste vacantie houden, alsmen die somtijdts in
dingen op 't Steehuys hout, ende met dese manieren van doen onderhielt hy
langen tijt sijn huysvrouwe, met dattet haer niet dapper en verdroot: die hy
moghelijck eens ter maendt troetelde, ende dat noch ter nauwer noot, deselve
altijts wel nau bewarende, van vreese dat haer niet yemant anders eenich
onderrecht hadde ghegheven van datter meer werckdaghen behooren te wesen, als
hy haer inden voorseyt Almanac wijs maecte te zijn. Tis nochtans
gheschiet dat eens op eenen dach seer heet zijnde, M. Richaert sin ghecregen
heeft buyten op een sijner schoone plaetse, niet wijt vanden
swerten berch, hem te gaen vermeyen, ende daer sommige dagen om
een luchtjen te rapen te blijven: Soo heeft hy met hem sijn schoone Huysvrouwe
gheleydt, ende daer blijvende (om haer wat recreatie te geven) ginck hy op
eenen dach uyt visschen, ende zijn aldus op twee schuytjens ghevaren, hy
op het eene mette visschers, ende sy op het andere met noch andere vrouwen, om
de tijdt cortinghe te sien, de genoechte haer sommighe mijlen voort-streckende,
sonder dat sy 't nau gewaer worden, zijnse wel diep in Zee ghevaren. Ende
daer-en-tusschen datse het meeste doende waren met toe te sien, is daer
een Galeyken van Pagamin de Monegue, een vermaert Zee-roover in dien tijden
overghecomen, ende als die de schuyten ghewaer is gheworden, heeft hy daer nae
toe gheset, soo datse soo haest niet vluchten en conde, dat Pagamin dat vande
vrouwen niet en achterhaelde, int welcke als hy de schoone Vrouwe ghesien
heeft, so en begeerde hy daer anders niet uyt, ende sette de selve op sijn
galeyken int aensien van M. Richaert, die alree aen 't landt ghecomen was, daer
na voer hy sijn vaerden henen. Het welcke mijn Heere de Rechter siende (die ooc
jalours was dat hy beschroomt was vande locht) off hy droevich was, en moetmen
niet vraghen, ende beclaechde hem tot Pisa ende elders, over de boosheyt
vande zeeroovers, sonder te weten wie hem sijn wijf ghelicht hadde, noch waer
sy henen ghevoert was gheweest. Als Pagamin haer so schoone ghesien heeft, soo
heeft hem gedocht wel versien te wesen, want niet ghehout zijnde, heeft hy hem
voorgenomen dese altoos te onderhouden, die hy begonnen heeft heel soetjens te
troosten, om dieswille datse seer weende, dat als de nacht gecomen was, den
Almanac haer uyten rieme ontvallen ende alle vierdagen
ende heylich-daghen uyten hoofde zijnde gheraect, heeft hy die op een
ander maniere ghetroost, hem wel dunckende dat de woorden vanden vorigen dach
niet veel geholpen en souden hebben, ende op sulcken maniere heeft hy de selve
so wel ghetroost, dat de Rechter met alle sijn wetten eer datse noch te Monegue
waren, uyt haer sin al geweest zijn, en heeft aldus met Pagamin op het
jeugelijckste vande werelt gheleeft. De welcke als hy die binnen Monegue
gebrocht hadde, boven de troetelinge vertroostinghen die hy haer dach ende
nacht gaf, haer noch eerlijcken ghehouden heeft als sijn vrouwe. Eenighen tijt
daer na als M. Richaert ter ooren ghecomen was, waer sijn Wijf was, heeft hy
hem voorgenomen met een heeten moede die selver te gaen halen, denckende
dat niemant anders dat na behooren soude cunnen uytrechten, van meyniuge voor
haer rantsoen alle het ghelt op te brenghen, datmen hem | |
| |
soude
willen afeysschen. Ende hem ter Zee begheven hebbende, is hy tot Monegue
ghevaren, daer hy sijn wijf gesien heeft, ende sy hem, die het daer na savonts
aen Pagamin geseyt, ende hem onderwesen heeft van 't gene dat syer in docht te
doen. Smorghens vroech daer nae M. Richaert Pagamin siende, heefter hem by
gevoecht, ende in corter stondt hebbense t'samen een groote gemeynsaemheyt
ende vrientschappe gemaect, Pagamin hem houdende als oft hy hem niet
ghekent en hadde, verwachtende maer tot wat eynde hy comen wilde. Daerom alst
M. Rihaert tijd dochte, heeft hy hem ten besten ende ten beleeftsten dat hy
conde, de oorsaecke ontdeckt, om de welcke hy daer ghekomen was, hem biddende,
dat hy van hem name 'tghene hem beliefde, hem maer sijn Huysvrouwe weder
gevende. Den welcken Pagamin met een blijd' aensicht gheantwoort heeft: Mijn
Heere willecom moet ghy zijn, om u metten cortsten te antwoorden, wil ick u wel
seggen dat het waer is, dat ick een jonge vrouwe in mijn huys hebbe, die ic
niet en weet oftse u huysvrouwe zy, oft van een ander, om dat ick u niet en
kenne, noch haer oock, behalven soo vele datse nu wat tijts met my gewoont
heeft: so ghy heuren man zijt (soo ghy seght) ic sal u by haer brengen, om dat
ghy my schijnt een beleeft edelman te wesen, ende ben versekert datse u wel
kennen sal, ende soo sy seydt dattet so is als ghy seght, ende dat sy met u wil
gaen, ick bender mede te vreden, ende daer by en wil ick voor haer
rantsoen (om u beleeftheydts wille) niet anders als 'tghene ghy selver wilt:
maer so het soo niet en is, soo sout ghy my onghelijck doen, de selve te
ontnemen, om dieswille dat ick een jonck man ben, ende mach soo wel als
een ander een vrouwe onderhouden, jae selfs die, die een vande gracieuste is
die ick oyt sach. Doen seyde M. Richaert:voor seker ist mijn wijf, ende soo ghy
my brenghet daer sy is, soo sult ghy't haest sien: want sy sal haer stracx om
mijnen hals worpen, ende deshalven en begeere ick ooc niet dattet
andersins zy, dan soo ghy selver dat bedacht hebt. Wel gaen wy dan sprac
Pagamin. Ende als sy binnen Pagamins huys gecomen zijn, ende inde sale getreden
waren, dedese Pagamin roepen, dewelcke nae datse haer ghecleet ende toegemaeckt
hadde, uyt een Camer daer gecomen is, daer M. Richaert was met Pagamin, welcken
M. Richaert sy niet te meer toeghesproocken heeft, als sy soude eenighen
anderen vreemdelinck gedaen hebben, die met Pagamin int huys ghecomen ware. Het
welck mijn Heere de Rechter siende (die hoopte van haer met een grooten
willekom inghehaelt te worden) was hy seer verwondert, ende begon in sijn
selven te seggen, mogelijck dat my het treuren ende het groot verdriet dat ick
gehadt hebbe sint dat icse verloor, soo verandert hebben, datse my niet en
kent: waerom hy ghesproken heeft: Liefste het staet my wel dier dat ick u heb
uyt vissch en ghevoert, om dat ick noyt sulcken pijne gevoelt en hebben, als de
gene die ick gedragen hebbe sedert dat ick u verloor, ende het schijnt dat gy
my niet en kent, soo verwildert hout ghy u al zwijghende.En siet ghy niet dat
ic uwen M. Richaert ben, die hier ghecomen ben, om te betalen t'ghene dat desen
Edelman (in wiens huys wy zijn) believen sal, om u wederom te hebben
ende voeren, ende hy door sijn beleeftheydt wil my u wederom geven, voor
sulcken prijs alst my believen sal? De vrouwe haer tot hem toekeerende
wat grinnekende, heeft hem gheseyt:Mijn Heere, spreeckt ghy my
| |
| |
aen? Bedenckt u wel dat ghy my niet voor een ander en neemt, want
my aengaende, en staet my niet eens voor u noyt ghesien te hebben. M. Richaert
seyde. Denckt wel op dat ghy seght, doorsiet my wel, ende soo ghy't herdencken
wilt, soo suldy wel mercken, dat ick den uwen Richaert van Quinzica ben. De
vrouwe seyde: Mijn Heere ghy sullet my vergheven, ten is my mogelijc niet wel
eerlijck, als ghy dunckt u veel te doorkijcken: nochtans heb ick u soo
doorsien, dat ick wel weet dat ick u noyt niet en sach. M. Richaert docht datse
dit dede door vreese van Pagamin, van niet te willen belijden in sijn
teghenwoordigheyt datse hem kende. Wt welcke redenen hy een weynichsken daer
nae aen Pagamin versocht heeft, dattet hem door beleeftheydt beliefde, dat hy
met haer alleen in haer camer mocht gaen spreecken: Pagamin sprack dat hyer
mede te vreden was, behalven dat hyse niet en soende, ende beval de vrouwe
datse met hem inde Camer soude gaen, ende datse hoorde tghene hy wilde segghen,
ende hem antwoordt dede alst haer goetduncken soude. Nae datse dan inden
camer getreden waren, de vrouwe ende M. Richaert alleene, ende hun neder
geset hadden, begon M. Richaert aldus te spreken: Mijns herte herteken, mijn
alderliefste Lief, mijnen soeten troost, en kent gy uwen Richaert niet? die u
meer bemint als sijn selven? Ick bid u mijn lodderlijck oochsken, kijckt my
eens aen, hoe cant dus wesen? ben ick dan so mismaeckt? De vrouwe begonde te
lachen, ende sonder hem meer te laten seggen, heeft sy gheseydt: Ghy weet wel
dat ick soo verghetelijck niet en ben, dat ic niet en wete dat ghy M. Richaert
van Quinzica mijn man zijt, dan ghy hebt, terwijlen dat ick by u gheweest ben,
qualijck ghenoech bewesen dat ghy my kende, om dieswille dat ghy (soo ghy wijs
waert) ghelijck ghy wilt gehouden wesen, wel so veel verstants moestet gehadt
hebben, dat ghy aensien moest dat ick jonc, versch ende cloeck was, ende dien
volgende, moestet kennen t'gene dat den jongen vrouwen toecomt, boven het eten
ende cleeden, hoewel sy sulcx van schaemten niet en segghen, en hoe ghy
sulcx dedet weet ghy selfs wel: soo u dan het studeren inde Rechten meer ter
herten ginck als u Wijf, wat hadt ghy u te houwelijcken? Hoe-wel het my noyt
voor en stont dat gy een Rechter wert, ghy gheleket my beter eenen
uytroeper vande heylighe daghen: soo wel kendet ghy de selve met al de
vastendagen ende vigilien, ende ick segghe u wel, dat soo ghy soo veel
vier-daghen aen u lantbouwers haddet doen houden, als ghy aen den genen dedet,
die mijn plecxken lant te bouwen hadde, ghy en soudt noyt niet een graentjen
corens gheoogst hebben. Nu ben ick hier met den desen gheraeckt, metten
welcken ick hier in dees camer woone, daermen van geen vierdagen en
weet, ick seg van die vierdaghen die ghy (devoter tot heylighen, als der
vrouwen dienste) soo seer onderhieldt, noch door dees deure en quam noyt
Saterdach noch vrydach vigili oft quatertemper noch genen vasten oock, die soo
lanck is, maer t'is hier by nachte, by daghe, altijts werckdach, men hout hier
met staedich pompen het Schip van den grondt, jae nae dat de Mettenen desen
nacht luyden, weet ick best hoe het boven eentjens, afgheloopen is. Daerom ben
ic van sin hier met hem te blijven, ende het lant te laten ploegen terwijlen
ick jonck ben. Ende wil my mijn vier-daghen, perdoen ende vastendaghen
behouden teghen dat ick oudt worde. Ende ghy meucht wel gaen | |
| |
so
haest als gy meucht: ende hout u vierdagen sonder my soo lange u
dat belieft. Meester Richaert dees woorden hoorende heeft een onlijdelijcke
smerte geleden, en sprack als sy aen 'tswijgen was: laesjen mijn soete lief,
wat sijn dit voor woorden die ghy spreeckt? Hebt ghy geen achterdencken op
d'eere van u vrienden, ende van u; Wilt gy hier liever blijven tot dese
mans hoere ende in de doot sonde, dan binnen Pisa voor mijn wijf? Ende dese
wildy't weten sal u noch van hem jaghen met u selfs groote cleynicheyt: ende
ick sal u altoos beminnen ende t'allen tijden (al quaem ick te sterven) suldy
nochtans een vrouwe van mijnen huyse blijven: moet ghy door desen ongeregelden
ende oneerlijcken lust u eere verlaten ende my die u liever hebbe als
mijn eyghen leven; Och al mijnen troost, en spreect soo niet meer, maer comt
met my: ick sal nu voortaen (nu ick uwen sin kenne) my selven verstercken.
Daerom mijn troosjen, verandert uwen sin ende comt met my: want ick en
hadde noyt vreucht sint dat ghy my ontnomen sijt gheweest. De welcke de Vrou
geantwoort heeft. Aengaende mijn eere en wil, is niet datter hem yemant anders
mede bekommert als ick, naedemael het geenen tijdt meer is: mijn vrienden
behoorden sulcx bedacht te hebben doense my aen u gaven: dewelcke so sy doen
mettet mijne niet besorcht waren, en wil ick my oock teghenwoordighlijck
mettet heure niet quellen, steke ic nu in een doot-sonde, so wordt ick daer
tegen geholpen uyt een doodts-sonde, en draecht voor my gheen sorge meer, ja
ick seg u wel een dinghe daer by dat ic my laet voorstaen dat ick hier Pagamins
Wijf ben, ende binnen Pisa docht my dat ick u Hoere maer en was, siende datmen
op punctjens van de Mane ende quadraturen van Geometerie de croepelen tusschen
u ende my vercoppelen moeste, daer my nu Pagamin den gantsen nacht
tusschen zijn armen hout, dout ende schut dat hy wel voor my segghen
mach soo hy my begaeyt. Ghy segt noch oock dat ghy u verstercken sult, dan ic
wil wel weten waer mede, want ick mach wel dencken dat ghy een cloeck Ridder
geworden zijt sint dat ick u niet en sach, gaet henen, gaet, en doet u beste,
maer om noch wat te leven, want my dunct dat ghy hier in dees werelt maer by
gedoge en zijt, soo out ende versleten dunckt ghy my zijn, daerenboven als my
dese al schoon verlaten sal (hoewel my dunct dat hy't niet van sinne is)
soo en verstaen ick daerom niet, waer dat het zy dat ick wil gaen woonen, van
oyt by u te keeren, van den welcken alsmen u schoon al uytghedouwt hadde, men
niet een note vol sappicheydts soude cunnen verkrijghen, want ick hebber met
mijnder schaden eens aen geweest, daerom soude ick ooc elders mijn
profijt soecken, waer door ick u wederom noch eens segghe, dat hier daer ick
mijn rekeninge maeck te blijven, noch vier-dach noch Vigily is, aldus dan, gaet
henen (ick segge) so haest als ghy immers meucht, oft ick sal schreeuwen
dat ghy my vercrachten wilt. M. R. hem selven in sulcken soberen staet
siende, ende alsdoen nochtans sijn sotticheyt bekennende van een jonghe vrouwe
ghetrouwt te hebben, desperaet onlustich ende droevich wesende, is uyte camer
gegaen, ende heeft aen Pagamin noch veel woorden gheseyt, die hy niet achte:
Ende ten lesten, sonder yet uyt te rechten, sijn wijf verlooren hebbende, is hy
tot Pisa gekeert, daer hy van mistroosticheyt in sulcken raserije
ghevallen is, dat hy door de stadt gaende, aen al de ghene wie het was, die hem
groetteden oft yet vraechden, | |
| |
niet anders en antwoorde, als het
vuyle gat en wil geen vier-dagen, ende eenen cleynen tijt daer na is hy
gestorven. Het welcke Pagamin vernemende, ende de liefde kennende die de
Vrouwe tot hem droech, heeft hy die ghetrout, ende sonder oyt vier-daghen oft
Vigilien te houden, noch vanden Vasten te vermanen, hebbense t'samen
gheploeght, alsoo langhe alst d'Instrumenten lijden mochten, nemende goede
daghen.
|
|