De tweede vijftigh lustige historien ofte nieuwigheden Johannis Boccatii

[Bergamin...]

Bergamin met een vertellinghe van eenen gheleerden man Primassus ende eenen Abt van Clugny, treffelijcken een nieumare van gierigheyt den H. Can de la Scala overcomen, daer bewesen wort dat het eenen Prince seer misstaet karich te zijn, in stede dat hy vryghevende teghens elck een behoort te wesen.

DE H. Can de la Scala was een (also 'tgherucht bycans over alle de werelt loopt) van de aensienlijckste ende Heerlijcste Heeren, diemen in Italien sint Keyser Frederick de tweede ghesien heeft: dewelcke voorghenomen hebbende binnen Nerona een aenmerckelijcke ende wonderbaerlijcke vergaderinghe te houden, zijnde totte selve veelderhande volckeren van verscheyden plaetsen ghecomen, jae selfs hovelinghen van alderley soorten, heeft hy in een ommesien daer van afghelaten ende eensdeels der ghener dieder ghecomen waren, beschoncken, de selve afdanckende: ende daer en bleef niemant onbeschoncken, sonder verlof te krijghen, als eenen sekeren Bergamin geheeten, een cluchtich Man, die int kaetsen mette tonge den bal soo wel keerende ende soo veerdichlijcken datment niet ghelooven en soude die het niet ghehoort en hadde. Die hem wel liet voorstaen dat sulcx niet gheschiet en was sonder eenich voordeel, datter hem noch van comen soude.

Maer den H. Can de la Scala hadde hem selven voorgebeelt, dat alle tghene dat hy hem soude hebben connen gheven, maer verloren sou zijn ende qualijcker besteet, als ofmen dat int vier gheworpen hadde: waer van hy hem nochtans niet en seyde oft dede segghen. Bergamin nae sommige daghen siende datmen hem niet en riep oft ontboot tot eenige dingen, dat zijn handtwerck roerden. Daer-en-boven hem selven met zijn Peerden ende knechten inde Herberghe op etende, werdt heel ontstelt, nochtans vertoefde hy altoos hem, denckende dat hy niet wel doen

[fol. D2v]

en soude, soo hy wech ginck sonder verlof. Ende met hem dry costelijcke rocken ghebrocht hebbende, die hem van andere Heeren geschoncken waren geweest, om in dit gheselschap eerlijck te verschijnen, sijn weert willende betaelt zyn, heeft hy hem ten eersten eenen ghegeven: ende noch langher daer nae blyvende wert hy gedwonghen noch eenen over te langen: daer na begon hy op den derden te teeren, van meyninghe te vertoeven soo langhe als de selve duerde, om te sien wat ten laesten noch met hem geworden soude. Nu gebeurdet middelertijt dat hy op den derden teyrde, dat hy eens op eenen dach op het noenmael eten vanden H. Can geraeckt is, daer hy hem voor den selven met een droevich ghelaet verthoont heeft: de H. Can hem alsoo siende seyde hem, meer om hem te quellen, als om ghenoechte te nemen van yet dat hy had connen seggen. Bergamin wat let u, ghy dinckt Almanacken, seghter ons wat van. Bergamin op den staenden voet sonder daer langh op te droomen, verhaelde hem stracx, als oft hyer langh te vooren op ghedocht hadde, om tot de puncten te comen daer hy na trachte, dees avontuerlijcke cluchte. Mijn Heere ghy moet weten dat eenen Primassus ghenaemt, een geleert Man in Grammatica ende boven ons allen een groot ende dapper rijmdichter gheweest is: door welcken middel hy soo wonderlijck ende wel vermaert is geweest, dat al en kende men hem van aensien niet, daer schier niemandt en was die door het gheruchte niet en wist wie Primassus was. Nu ist gheschiet dat hy hem eens tot Parijs in soberen staet vindende, als hy het meestendeel was (om dat de deucht by den genen die groote middelen hebben, so weynich bedanckt wort) van den Abt van Clugni heeft hooren spreecken, diemen voor den rijcksten Prelaet hielt die naest den Paus in Godts Kercke was: ende hoorde van hem wonderlijcke ende heerlijcke dinghen segghen, van zijn manieren van altoos groot Hof te houden: ende datmen noyt niemanden (die daer ginck daer hy was) eten oft drincken weygherde, by soo verre hy dat versocht, als de Abt aen taeffel was. Welcke saecken Primassus hoorende, als een die lust hadde deuchdelijcke ende Heerlijcke Mannen te sien, heeft hy voor hem ghenomen de magnificency van desen Abt te gaen kijcken, ende vraegde hoe wijt hy als doen van Parijs woonde, waer op hem gheantwoordt wert drie mijlen van daer op een van zijn plaetsen: tot welcke Primassus zijn reeckeninghe maeckte (soo hy wel vroech van daer scheyde) recht op den middach te wesen. Hebbende dus selven den wech doen wijsen, niemant vindende die daer ginck, vreesende dat hy mocht verdwaelt gaen, ende ter plaetse comen, daer hy soo haest niet t'eten en vonde: docht in hem selven (op dat sulcx niet en ghebeurde ende dat hy honger lede) dry brooden mede te draghen: denckende dat hy wel water over al vinden soude, hoewel dat hyer gheen grooten smaeck in hadde: Ende zijn drie brooden in zijnen boesem gesteken hebbende nam hy zijn wech so recht aen dat hy daer mijn Heer den Abt was voor de uyre vanden middach ghecomen is, ende als hy int huys ghetreden was, is hy over al gaen kijcken, ende hebbende ghesien de groote menichte der ghedeckter Tafelen ende de groote rommelinghe vanden Keucken, ende alle d'andere dinghen totten noenmale toebereyt, sprack hy in hem selven, inder waerheyt dese Man is wel soo

[fol. D3r]

magnificq alsmen seydt. Ende aldus ontrent alle dees dinghen bezich gapende, beval de Hof- meester vanden Abt datmen het handtwaeter gheven soude, ende dat een yeghelijck soude gaen zitten, ende by ghevalle ist gheschiedt dat Primassus recht voor de deure vande Camer gheset wert, door de welcke d'Abt moeste uytcomen, om inde Sale te comen eten. Het gebruyck was int selve Hof, datmen noyt niet op de taefel en diende, eerst voor dat mijn Heer den Abt ghecomen was om te zitten, hebbende den Hof-meester doen decken, soo dede hy aen mijn Heere segghen, dat (alst hem beliefden) het [et]en ghereet was, d'Abt dede sijn camer open doen om inde Sale te comen ende int comen sach hy voor hem ende by gheval was d'eerste die hy sach Primassus, die seer qualijck int habijt was, ende die hy van aenzien niet en kende, ende alsoo haest als hy hem ghezien hadde, viel hem een quaedt ghedacht in den zin, dat hy noyt dierghelijcken gehadt hadde, ende sprack in hem selven: ziet wien ick mijn goet te verteeren gheve, ende achterwaerts keerende, geboot hy dat sijn Camer ghesloten werde, daer nae vraeghde hy stracx aen de gene die by hem waeren, of sy dien stuck boefs wel kende die recht voor sijn camer deure aen sijn Taeffel gheseten was: elck een antwoorde neen niet, Primassus die honger hadde als eener die met gaen ghearbeydt hadde, ende niet ghewoon en was soo lange te vasten een weynich wat vertoeft hebbende, ende ziende dat mijn Heer den Abt niet en quam, troc uyt sijnen boesem een vande dry brooden die hy mede ghebrocht hadde.

D'Abt nae dat hy wat gebeydt hadde beval datmen sien soude, oft dien man wech was, de dienaer antwoorde, neen hy mijn Heere, maer hy eet vant broot het welck schijnt dat hy met hem ghebrocht heeft, doen sprack d'Abt: wel laet hem vant sijne eten, want huyden en eet hy vanden onsen niet, d'Abt had wel ghewilt dat Primassus van hem selven wech waere ghegaen, om dat hem niet eerlijck en docht hem te heeten gaen, Primassus een van sijn brooden gegeten hebbende, en d'Abt niet comende begon het tweede oock te eten: het welck insgelijcx den Abt gheseyt wert, die noch had laten kijcken oft hy wech ghegaen was, ten laesten d'Abt niet comende, begon Primassus het tweede gegeten hebbende, het derde oock te eten: het welck den Abt oock overghedraghen wert: die begonde te dencken ende segghen: Maer maer, wat nieuwigheyt is my huyden inden zin ghevallen? wat gierigheydt? wat nieweerdigheyt? ende door wien? ick heb het mijne over langhe laten eten aen wie het was die 't ghewilt heeft, sonder oyt aen te sien, oft een joncker oft een boer, een arme oft een rijcke, een Coopman oft een uytstrijcker gheweest is, ende hebbet noch menichmaels met mijn oogen zien wech worpen: ende noyt en viel my inden zin 'tghene dat my om desen inghevallen is: inder waerheyt de gierigheydt en can my niet overvallen hebben om eenen man van slechten doene, men moet seggen dat deser die my een stuck boefs schijnt te wesen yet groots moet wesen, naedemael dat my soo wederom inden zin ghecomen is hem eere te bewijsen, ende dit gheseydt hebbende wilde hy weten wie hy was, ende bevonden hebbende dat hy Primassus was, die daer ghekomen was om van sijn magnificency te zien 'tghene hy daer van had hooren segghen, den Abt ooc door sijn fame langen tijdt te voren voor een geleert man gekent hadde, schaemde hy hem grootelijcx, ende

[fol. D3v]

sulcx willende beteren, dede hy zijn beste op veelderley manieren om hem eere aen te doen, daer nae, na den eten dede de Abt Primassum eerlicken cleeden, ende hebbende hem geldt ende een Peert geschoncken, stelde hijt in zijnen vryen wille by hem te blijven ofte te gaen. Waer van Primassus heel wel te vreden, hem de grootste dancksegginge gedaen hebbende, die hy mochte, wederom te Peerde na Parijs ghekeert is, daer hy te voet uytghescheyden was. De H. Can de la Scala dat een wel bedacht man was, verstondt stracx (sonder ander beduydenisse) het ghene dat Bergamin wilde segghen, ende hem toelachende, seyde hy, Bergamin ghy hebt beleefdelijcken ghenoech uwen noot, u deucht, ende mijn giericheydt bewesen, oock 'tghene ghy op my versoeckt, ende inder waerheyt ick en was noyt met giericheydt aengherant, als nu door u, dan ick salse metten selven stock verdrijven, als ghy gheseydt hebt, ende hebbende den Weert doen betalen ende Bergamin een van zijn rocken aentreckende, heeft hy hem geldt ghegeven met een peert, ende steldet doen in zijnen keur te gaen oft te blijven.