Stommen ridder

(1973)–G.A. Bredero– rechtenstatus




[pagina 164]
Het vijfde bedrijf. Eerste vvtkomen aartsche diana, Seege-Heer, voor de ledekant Ach! mijn ghetrouwe vriendt! wat een verraderyGa naar voetnoot2006 Dorst mijn zaligher Nicht ghebruycken teghens my. Mijn tweede lieve ziel! Mijn ander ick, beminde! Ach! of de goede Goon u tong wilden ontbinden,Ga naar voetnoot2009 2010[regelnummer] Wat vreughde zout my zijn! Mijn kleyn hartje, waarom Zydy zoo sprakeloos, zo stock-stil en zoo stom? Ghy hoort mijn menichmaal mijn liefde wel ontdecken, Maar wat ist? Ick en kan gheen antwoort van u trecken Ghelijck ick wel begheer. Ghedenckt u niet het goedt 2015[regelnummer] En die weldaden die u off'ren mijn ghemoet? Inzonderheyt mijn jonst die ick zoo vierich stelden.Ga naar voetnoot2016 Ach! zult ghy dan de deught en heusheyt niet vergelden? Dat waar teghen den aart van een beleefde ziel, Daar noyt de smette van ondanckbaarheyt op viel. 2020[regelnummer] O pronck vande natuur! o staal der Edellieden!Ga naar voetnoot2020 Ziet wat ghelegentheyt u tijdt en plaatse bieden:Ga naar voetnoot2021 Ghebruycktse tot u nut, u zelven wat verkloeckt,Ga naar voetnoot2022 Bestraft u traacheyt groot, aanziet wie u verzoeckt.Ga naar voetnoot2024
[pagina 165]
zeege-heer Ach wat bekooring, ach! ontzet my Heer der Heeren.Ga naar voetnoot2024 Hy vviist met ziin tvvee vingers, met ziin voeten, daarna met een slappe hanghende handt. aartsche diana 2025[regelnummer] Ick mach by den Propheet, by Machomet, wel sweeren Dat deze stommen droes een mensche is in schijn, Om weder waardelijck mijn temteerder te zijn;Ga naar voetnoot2027 Nadien dat hy versmaat met hovaardighe zinnen, 't Gheen dat veel Princen groots wanhoopelijck beminnen. 2030[regelnummer] Arabische Vorsten, ziet hier mijn rechte loon: Ick weygher u, hy mijn, dat doet mijn duysent doon.Ga naar voetnoot2031 Sy gaat legghen op de koetse. zeege-heer U zy veel grooter danck als ick kan maken kondich,Ga naar voetnoot2032 Ghy doetet groote God dat ick my niet bezondich Aan de wellusten van het weelich dertel vleys, 2035[regelnummer] Dat mijn menschelijckheyt bespringt van reys op reys.Ga naar voetnoot2035 Ghewoone tockeling maackt mijn ghemoet stantvastich,Ga naar voetnoot2036 Ga naar margenoot+Dies dult ick oock mijn strijt ghewillich en onlastich.Ga naar voetnoot2037 D'Infante is ghesteurt, 't is best dat ick vertreck, Eer ick haar gramschap meer tot toornicheyt verweck. 2040[regelnummer] Gheterchde razery maackt dolle menschen heftich, Maar hoe? ist moghelijck dat een Princes zoo deftichGa naar voetnoot2041 En Goddelijck bedeelt, dat Asia daar op bromt,Ga naar voetnoot2042
[pagina 166]
Tot zulcken stouticheyt van onbeschaamtheyt komt, Dat zy met onvertzaacht en al te dert'le zinnen 2045[regelnummer] Een vreemdeling verzoeckt tot onghebonde minnen: Daar de nature heeft het vrouwelijck gheslacht, Tot alle eerbaarheyt en kuysheyt voort ghebracht? De zinneloose lust die wy ons inne beelden, Die is van grooter kracht als zelfs de vlugghe weeldeGa naar voetnoot2049 2050[regelnummer] Die schielijck van ons vliet wanneer zy is getemt, Waar zy 't verstant beweeght wert reden over-stemt: Die God zy danck, die mijn zo wel heeft begh'nadicht, Dat ick volkomen ben ghetuchticht en bezadicht.Ga naar voetnoot2053 aartsche diana Wat grooter smaat is dit? Mijn bloedt koockt in mijn borst! 2055[regelnummer] Ick hing den trotsert op, dat ick van schaamten dorst.Ga naar voetnoot2055 Versmader! ben ick dan zo lelijck en onaardich,Ga naar voetnoot2056 Dat ghy mijn niet en acht u troetelinghen waardich?Ga naar voetnoot2057 Ellendighe! nu ghy ghekomen zijt tot yet Door mijn, nu acht ghy mijn noch al mijn wel doen niet. 2060[regelnummer] Door wien zydy, o bloedt! tot hoogheyt doch gherezen?Ga naar voetnoot2060 Wat zoudy, arme mensch, zonder mijn hulp doch wezen? Wie een landtlooper helpt, een hanghe-bast verschoont,Ga naar voetnoot2062 Die wert end'lijck van haar met alle quaadt gheloont.Ga naar voetnoot2063 Ach almachtighe Goon! hoe mooghdy doch toe laten 2065[regelnummer] D'ondanckbaarheyt, die ghy als grouw'lijck plach te haten? Vervloeckte stommen boef, ghedenckt u niet, o fiel!Ga naar voetnoot2066 Dat ick u leven met mijn voor-bidden behiel? Ghedenckt u niet, o guyt, dat ick u heb doen vinden
[pagina 167]
Ghenade, heul en heyl, by Vader en by Vrinden? 2070[regelnummer] Ghedenckt u niet, o schudd', dat ick u heb ghebrachtGa naar voetnoot2070 In zulcken weerdicheyt, datmen u meerder acht Als zelfs myn eyghen Broer? Ick zal u wel doen heughen Wat onbekenzaamheyt en vrouwe haat vermeughen.Ga naar voetnoot2073 O schuymzel der schepsels, u beestich snoot ghemoet 2075[regelnummer] Erkent de eere niet diemen uyt heusheyt doet. Ick zal de bittere spijt van't schotsche weyg'ren wreeckenGa naar voetnoot2076 Zoo dapper, datmen daar zal weten af te spreken.Ga naar voetnoot2077 Hoe macht u van 't hart, Aartsche Diane, dat Ghy dus schamper beschelt, die ghy lief hebt ghehadt?Ga naar voetnoot2079 2080[regelnummer] Ga naar margenoot+Die ghy lief hebt ghehadt niet als de lichte vrouwen, Die yder lieven en gheen zinlijckheyt en trouwen;Ga naar voetnoot2081 Maar als een schoone ziel, in welcken blijft gheprint De liefde van het beeldt die het onentlijck mint,Ga naar voetnoot2083 Want minne die wij haast en licht veranderen konnen, 2085[regelnummer] Die houd ick voor gheveynst en niet oprecht begonnen. Alderbraafste man, al schijn ick nu zoo quaadt, Ick gun u meerder goets als ick u mercken laat: Mijn brallert, 't was mijn schult, ick was te wanghelatich,Ga naar voetnoot2088 U deg'lijckheyt vernoecht veel meer een aanschijn statich,Ga naar voetnoot2089 2090[regelnummer] Dan wuftheyt weeseloos, dan ooghen propte volGa naar voetnoot2090 Van ritsche geylicheyt en heete luste dol.Ga naar voetnoot2091 O goude maticheyt! t'zints ick u heb begheven,Ga naar voetnoot2092 Verloor ick laas de kunst van wel te konnen leven. Wanneer de red'lijckheyt des ziels verbannen werdt,
[pagina 168]
2095[regelnummer] Zoo loopt voor ballingh-slants de eerbaarheyt van 't hert.Ga naar voetnoot2095 O toomeloos ghemoet! hoe komt my staach op steyg'renGa naar voetnoot2096 De bitterheyt des smaats van 't alte dreutsich weyg'ren:Ga naar voetnoot2097 Wtheemsche laffe mens, duur zal de hooghmoet staan, Die ghy hebt aan een vrou, een groote vrouw' begaan. 2100[regelnummer] Maar hoe? zoud'hem mijn ziel doch immer konnen haten? 't Is my niet mog'lijck om gram my te ghelaten; Maar ick beklaagh ghelijck u zotheyt en de mijn,Ga naar voetnoot2102 Hy wil niet daar hy mach zoo groot en machtich zijn. O blootheyt zonder gront! u meerder komt u vryen, 2105[regelnummer] 'k Heb met u slapheyt en mijn dwaasheyt medelyen; Hoe dat hy mijn meer hoons, meer trots en quaadts aandoet, Hoe ick hem liever wil, en wensch in mijn ghemoet.Ga naar voetnoot2107 Binnen. De Keyzer, de Negreensche bode. En dan Amaran Prince met zijn vier Broeders, gewapent, uytghenomen de helmen en hantschoenen. amaran, Prince van Nigreen, komende onder uyt van 't graf van Aardighe, en gaat na de Keyser. Daar leyt mijn hoop, helaas! daar leyt mijn uytghelesen,Ga naar voetnoot2108 Daar ick int leven noyt eens by heb meughen wesen. 2110[regelnummer] Betreurelijcke doot! te luttel ist gheluytGa naar voetnoot2110 Mijns lichaams, om mijn druck te recht te brommen uyt.Ga naar voetnoot2111 O Hemel! wat de mensch voor vast hem gaat voorsetten,Ga naar voetnoot2112 Dat kunt ghy met een winck een ooghenblick verletten. Ach mijn beloofde Bruyt! wat laat ghy mijn al druck,
[pagina 169]
2115[regelnummer] Ach! door u en door mijn t'onverwacht ongheluck.Ga naar voetnoot2115 Lichtvaardighe Fortuyn, hoe hebdy niet ghegeven,Ga naar voetnoot2116 Dat ick haar eensjens zach int waarde lieve leven? Ach schoonheyt wonderbaar! een zond' meer als ghemeen Ga naar margenoot+Heeft hy begaan door nijdt van uwe Godlijckheen, 2120[regelnummer] Die onverdient en wreet u 't leven heeft ghenomen. Dan dat vertroost mijn wat, dat ick hier ben ghekomen In zoo bequamen tijdt, dat ick de schelmsche daat Van haar zal straffen met het aldergrootste quaadt,Ga naar voetnoot2123 Aan haar en hem, zegh ick, die staande maar wil houwen 2125[regelnummer] De gheweldighe moort bedreven aan mijn vrouwe.Ga naar voetnoot2125 Sijn Broeder vrederijck Wel Broeder, wel hoe dus mistroostich en bedruckt? Misschien is zy versuymt of snel verongheluckt:Ga naar voetnoot2127 Ten voeght zo groot een Prins zulck wesen niet te dryven,Ga naar voetnoot2128 Laat die kleynmoedicheyt de moedeloose wyven, 2130[regelnummer] Die om het minste dingh stracx thoonen 't meeste leedt. Gaat, stelt de wraack in 't werck, ghelijck ghy u vermeet; De klachten die ghy doet zijn vruchteloos begonnen. amaran Ick ben van schaamt en spijt tot in mijn ziel verwonnen. vrederijck Daar komt de Keyzer met zijn Heeren altemaal.
[pagina 170]
amaran 2135[regelnummer] En gaan wy door dees poort tot midden inde zaal. de keyzer met al zijn staet zit in zyn Troon. Wat mach de vreemde Prins, O Vorsten, herwaarts jaghen,Ga naar voetnoot2136 Dat zoo ghewichtich is om hier te komen klaghen? Daar 't Eylant van Kalfa zo ver van Phrygi leyt: Daar komt den grooten helt, laat hooren wat hy zeyt. amaran na een groote eerbiedinghe, zeght heel glorieuselijck dese volghende regelen.Ga naar voetnoot-. 2140[regelnummer] Heer, Mogenste Opper-Heer van't Aziaansche Rijcke, Vermaart voor goedt en recht, ja also deughdelijcke, Dat ghy een yder een zijn billijckheden doet,Ga naar voetnoot2142 Al waart teghen u zelfs, of yemant van u bloedt, Ick twijffel niet dat ghy te straffen zoudet schuwen,Ga naar voetnoot2144 2145[regelnummer] Al waart schoon dattet waar de naaste van den uwen, Als hy met laster van verraderye boosGa naar voetnoot2146 U Kroon of u persoon yets maeckten eereloos.Ga naar voetnoot2147 Op het vertrouwen van u deuchden uytghenomen Verliet ick mijn ghebiedt en ben hier aan ghekomen 2150[regelnummer] Met die vrymoedicheyt, om voor u Majesteyt U dochter van verraat en van moordadicheydt Te overtuyghen stracx, indient my mach gheschieden,Ga naar voetnoot2152 Dat u ghelieve die hier daet'lijck te ontbieden; Want zy heeft valschelijck, met wreetheyt ongehoort, 2155[regelnummer] Ga naar margenoot+Haar Nichte de Princes onmenschelijck vermoort, En overmidts de zaack zoo heymelijck is bedreven,
[pagina 171]
Datmen daar kunt noch ken, noch blijck daar af kan gheven:Ga naar voetnoot2157 Zoo ben ick hier bereydt om met de wapens stout, De Ridder die haar zy of haar onschuldich hout,Ga naar voetnoot2159 2160[regelnummer] Int open ruyme velt stoutmoedich te bevechten; Tot d'uytgang vande strijt ons eyndelijck zal rechtenGa naar voetnoot2161 Van mijn antichting vals, of van haar grouwel snoot,Ga naar voetnoot2162 Dat is door 't vonnis van een schandelijcke doot. de keyzer By al de Goden, Prins, daar wy lien onder schuylen,Ga naar voetnoot2164 2165[regelnummer] Gheloof ick nimmermeer dat een zoo overvuylenGa naar voetnoot2165 En hel-waardighe daat oyt in mijn Dochters gheest Gheherberght immer of ghehuysvest is gheweest. Maar na dien dat ick moet door het ghebodt van reden,Ga naar voetnoot2168 Zal ick hanthaven u, in u gherechticheden.Ga naar voetnoot2169 2170[regelnummer] Zoo sweer ick u op trou, en op het heylich recht, Zoo ick haar schuldich vijn aan 't ghene dat ghy zeght:Ga naar voetnoot2171 Het zy in raat of daat, ick zal in zulcker voeghen Haar straffen, dat ghy u volkomen zult vernoeghen. Gaat haaltse my al voort. Aartsche Diana uyt, en ghezet by haar Vader. Ziet Prince hier de gheen, 2175[regelnummer] Die ghy betydet met de snootst der lelijckheen,Ga naar voetnoot2175 Stelt nu u voorslach voor, en kundy't ons bediedenGa naar voetnoot2176 Met waarheyt alst behoort, u eysch zal u gheschieden.Ga naar voetnoot2177
[pagina 172]
amaran Ick dencke niet Me-vrou, Aartsche Diane, of De ghene die u zien in u Heer Vaders hof, Met dusken waardicheyt en schoonheyt uytghesondert,Ga naar voetnoot2179 2180[regelnummer] Of zy zullen met mijn ten hoochsten zijn verwondert, Als met verradery van eyghene vrienden doot, Dat zulcke gaven hooch verzelschapt zijn zoo snoot:Ga naar voetnoot2182 Om dieswil dat het stuck zo lelijck als mispresen, Zoo onghelooff'lijck is als swaar betuyght kan wesen:Ga naar voetnoot2184 2185[regelnummer] Zo zal ick niettemin met krackte houden staan, Dat ghy u schoone Nicht vermoort hebt en verraan: Of dat ghy d'oorzaack zijt waar door zy moest verliesen Het leven en de ziel: Ghy mooght voor u verkiesen Wat Ridder dat ghy wilt, met dien beding, al zaft,Ga naar voetnoot2189 2190[regelnummer] Zoo ick hem overwin dat ghy zult zijn ghestraft Met een langzame doot, en koom ick te beswijcken,Ga naar voetnoot2191 Zoo wil ick datmen my doet sterven van ghelijcken. Ga naar margenoot+Ick achtet lichaam niet, daar leyt mijn weynich an, Want ick doch zonder haar duuren noch leven kan.Ga naar voetnoot2194 keyzer 2195[regelnummer] Dochter, ghy hebt ghehoort, wat u werdt opghedreven,Ga naar voetnoot2195 Bedenckt u wis en wel om antwoort voort te gheven,Ga naar voetnoot2196 Want wien van beyden heeft misdaan teghen mijn kroon Die zal ick strenghelijck al levendich doen doon.
[pagina 173]
aartsche diana, ghevveldich versteurt O onbeschoften bloedt! o alder-onbesuysten!Ga naar voetnoot2199 2200[regelnummer] Die u verstant en deught draaght in u lompe vuysten! O goet-dunckende geck! wiens zot en ydel hooft,Ga naar voetnoot2201 Van alle red'lijckheyt verwaand'lijck is berooft: Wiens logge lodzich lijf met al zijn grove deelen,Ga naar voetnoot2203 Is nutter om een Boer, als om een Prins te spelen. 2205[regelnummer] Druystighe grootsche nar, vol opgheblasentheyt,Ga naar voetnoot2205 Van waar komt u (o zot!) also veel onbescheyt?Ga naar voetnoot2206 Dat ghy durft nemen voor te tergen de ghedulden Der Princen: en het kint eens Keysers te beschulden In zijn by-wesen zelfs, dat in zijn eyghen zaal,Ga naar voetnoot2209 2210[regelnummer] Met reuckeloose reen, en valsche loogen-taal? O zotheyt overdwaals! de mensch is zoo vermetel,Ga naar voetnoot2211 Dat hy mijn dreyght, o Goon! dat voor mijn Vaders zetel.Ga naar voetnoot2212 U woorden en u doen bedocht en wel verstaan,Ga naar voetnoot2213 Bethoonen dat ghy moet van neskheyt swanger gaan.Ga naar voetnoot2214 2215[regelnummer] Ghy komt hier toegherust met Ruyters en met Knechten, Ghewapent, om alleen een Joffrou te bevechten: Een Joffrou, die noch u, noch uwen heeft ghedaan, Noch ongheneucht, noch leet; daar teghen heeft ontfaanGa naar voetnoot2218 Mijn Nichte (die ghy zeght dat ick hebbe doen sterven) 2220[regelnummer] Zo veel eeren en dienst als yemant mach verwerven, En had ghy maar een deel van die stoutharticheydt, Die u oneyghentlijck met lof wert na gheseyt:Ga naar voetnoot2222 Ghy zout, o blooten guyl! ghelijck een man van harten, Een Helt, een Heer, een Vorst, en ghene vrouwe tarten
[pagina 174]
2225[regelnummer] Om teghen u te slaan. Ick ben een swacke Maacht,Ga naar voetnoot2225 Onnoozel en niet vals, maar also onvertsaaght Dat ick, waar ick als ghy, ghy ginckt niet uytter zalen,Ga naar voetnoot2227 Of ick zou u dicke kop doen van zijn romp af dalen, Tot een bewijse van u malle zotticheen. 2230[regelnummer] Ick ben noch die ick ben, komt an, ick ben te vreen, Zoo't u mijn Heer ghelieft, met een stock uyt de kokenGa naar voetnoot2231 Te thoonen, dat ghy hebt vals en onwaar ghesproken, Dat ick zou schuldich zijn aan het verraat of moort. Komt hier, en brenght ons eens yet wat waarschijnlijcx voort:Ga naar voetnoot2234 2235[regelnummer] Ga naar margenoot+Waar uyt zoud'ick het doen? om wat oorzaack of reden?Ga naar voetnoot2235 't Is waar, zy was heel schoon. Danck zy de goedicheden Des Hemels, ick en ben noch zoo wanschapich niet, Dat ick haar schoonheyt oyt benyde met verdriet. Of zou haar rijckdom my zoo groff'lijck doen vergissen?Ga naar voetnoot2239 2240[regelnummer] Dat heeft geen schijn van reen: Want ziet, de erffenissen Mijns Vaders die zijn meer: dies waar ick meer begheert Als zy van Vorsten groot, en Princen hoogh gheeert: Dus weet ick nu gheen ding te dencken noch versieren,Ga naar voetnoot2243 Daar ick't om zouw' bestaan in eenigher manieren. 2245[regelnummer] Maar waarom dient my doch dat ick u dit vertel? U, die dees helden fors, ken ickse anders wel,Ga naar voetnoot2246 Die lossen botten bol van 't lichaam zullen smytenGa naar voetnoot2247 Voor u hoovaardicheyt en schandelijck verwyten. amaran kreuntet hem niet, en seydt teghen de KeyzerGa naar voetnoot* Zire, ten voecht niet dat een Vorst of machtich Heer 2250[regelnummer] Hem steurt, of kreunt, of stoot aan vrouwe woorden teer,Ga naar voetnoot2250
[pagina 175]
Die zonder overlegh, met gramschap meer ontsteeckenGa naar voetnoot2251 Als met de kracht des deuchts, onwaardich weder-spreeckenGa naar voetnoot2252 De waarheyt vande ticht met fierheyt trots en koen,Ga naar voetnoot2253 En loch'nen aldermeest de dinghen die zy doen. 2255[regelnummer] Doet my een Ridder hier nu datelijck verschynen, Die hare zaken derf aannemen als de zynen: Met wien ick door 't ghevecht zal thoonen naackt en klaar, Dat mijn beklachten, ach! is meer als al te waar.Ga naar voetnoot2258 Indien ick hem versla met dese kloecke handen, 2260[regelnummer] Zoo wil ick dat ghy hem en u dochter doet branden, Ghelijck de waardicheyt vereyscht in zulcken zaack, En zo mijn ong'luck wil dat ick te onder raack, Ick geer gheen ander recht, noch straffe, noch ghenaden,Ga naar voetnoot2263 Als uwe Majesteyt zult vinden best gheraden. keyser 2265[regelnummer] Hoe swaarlijck ist, o Goon! te zitten aan 't ghebiedt,Ga naar voetnoot2265 Ick mach mijn eyghen kindt, helaas! verschoonen niet. Wat is de kroon een last, waar icker van ontslaghen, Ick zou dat lastich pack niet weder willen draghen: Maar ick zou kleynelijck my gheven inde rust,Ga naar voetnoot2269 2270[regelnummer] En off'ren willich op de zotte heerschens lust, Van menich mensch ghewenscht diese gheluckich waanen:Ga naar voetnoot2271 Ick moet, ick wil of niet, mijn kindt Aartsche Dyane, U zegghen dat ghy krijcht een Ridder alzoo stout,Ga naar voetnoot2273 Dat hy u recht van daagh kloeckmoedich staande hout, 2275[regelnummer] Op de voorwaarde die de Prince stracx hier bescheyde,Ga naar voetnoot2275
[pagina 176]
Dat is, wien dat verliest dat die hem moet bereyden Ga naar margenoot+Om inde doot te gaan, ja selfs tot inden vlam. Ghy zijt des wel ghetroost of het u over quam?Ga naar voetnoot2278 Ghy Ridders hoogh van moet, van onverwonnen zinnen, 2280[regelnummer] Wie den Phrygische Prins manhaftich kan verwinnen En 't harssen-becken klooft van dat zoo vleesich lijf, Die krijght mijn eyghen kindt, mijn dochter tot een wijf: Hy zy oock wie hy zy, of oock van wat ghesintheyt. Sy swyghen. Schricken van vreze. aartsche diana Ach Goden wat ick zie! mijn ooghen slaat met blindtheyt. 2285[regelnummer] Hoe seer is hy verdoort die op een zant gront bouwt:Ga naar voetnoot2285 Vervloeckt zoo is de mensch die op de mensch vertrout. O hoofsche guytery! beloften zonder meenen,Ga naar voetnoot2287 Ach! u gheveynsde trou is in een blick verdweenen: Van al de Ridders, laas! en isser ach niet een! 2290[regelnummer] Die voor mijn jonghe lijf nu inde strijt wilt treen.Ga naar voetnoot2290 zeege-heer vverdt sprekende door't zien vander groote noot van Aartsche Diana. O blooters kleyn van hart! O ghy verwijfde loeren!Ga naar voetnoot2291 Onwaardich om de naam des Ridderschaps te voeren. O Pochers, snorkers, blaas-ballighen by de wijn,Ga naar voetnoot2293 Die vrome Helden by de beste tafels zijn; 2295[regelnummer] Die daar slach orden stelt met roemers en met glasen, En daar kunt vande krijgh en vande vyandt rasen, Daar ghy u hoogh beroemt en op het braafst verheft: Swijght reeckels, blafferts, swijght, nu hebdy uyt ghekeft,
[pagina 177]
Waar is u koenheyt nu? U preutsche ed'le zeden?Ga naar voetnoot2299 2300[regelnummer] U woorden zoo ghevoeght op juyste maat en stede?Ga naar voetnoot2300 Nu zijn u krachten dof, nu zijn u kunsten doot,Ga naar voetnoot2301 Nu u Princesje leyt in haren hooghsten noot, Ancxt-vallich en verschrickt ter aarden plat gheslaghen. O zielen vroom en vroet! hoe kundy dit verdraghen 2305[regelnummer] Dat een ondrach'lijck mensch u moeden zoo braveert,Ga naar voetnoot2305 Dat hy in spijt van u des Keysers kindt onteert? En dat slechts op't vermoen van zijn dolle ghedachten. Dat lydy, fy u al! by de Hemelsche krachten,Ga naar voetnoot2308 Ghy zijt te bijster schuw, de adel en de eerGa naar voetnoot2309 2310[regelnummer] Onteedelt en onteert ghy immers al te seer. O schrobbers, stijf van vrees, men hoort u dus te groeten,Ga naar voetnoot2311 En breecken u 't gheweer als schelmen voor de voeten,Ga naar voetnoot2312 En dryven in een drift als beesten u te hoop,Ga naar voetnoot2313 En brenghen op de marckt voor slaven u te koop. 2315[regelnummer] 'k En weet niet, Amaran, wat dat u heeft bewoghen Ga naar margenoot+Tot die afgrijs'lijckheyt van u versierde looghen,Ga naar voetnoot2316 Die ghy zoo schellems als ongheluckich en vals, Zult trecken noch van daagh in u vervloeckten hals.Ga naar voetnoot2318 O lasteraar! O droch! dees handt zal u vernielen,Ga naar voetnoot2319 2320[regelnummer] En stieren uwen gheest by de verdoemde zielen, Die in bewaring heeft de Meester vande Hel: Op dat hy u een straf na u verdienste stel. Gheswinde loghenaar van duyvelsche afkoomste, Herroept de vuyle smaat die ghy spuwt op de vroomste 2325[regelnummer] En deughdelijckste vrou, en klopt op uwen mont,Ga naar voetnoot2325
[pagina 178]
En lijdt de schult van u vermaledyde vont:Ga naar voetnoot2326 Of ick zal u dien kop van 't groote lichaam hacken, En het gheschonden rif den beesten voort toe smacken.Ga naar voetnoot2328 Nu, kiest of deylt, 't is tijdt, laat zien wat komter uyt? 2330[regelnummer] Den Ezel swijght, o doot! hy blijft by zijn besluyt. Daar leydt mijn hantschoen eel, nu schijnt den bloedt te suffenGa naar voetnoot2331 Die al de wereldt stracx met dreyghen ging verbluffen. 't Ghelieft zijn Majesteyt dat ick de kamp-slach doe.Ga naar voetnoot2333 keyzer verwondert om den Zeegeheer Wel droom ick? Ist bedroch mijn vriendt? Hoe gaat dit toe? 2335[regelnummer] Lof zy u Machomet voor zoo veel goede daden! By al de hooghe Goon, ick ben zoo overladen Van blyschap en van vreught als yemandt die daar leeft, Om dat u de Katar alsoo begheven heeft.Ga naar voetnoot2338 Nu is mijn hart gherust, nu zal mijn kindt niet lyen 2340[regelnummer] Het schrickelijck versoeck van zijn bedriegheryen.Ga naar voetnoot2340 aartsche diana Myn ziel is opghevult met onghemeten vreught, Den Hemel zy ghedanckt voor dese groote deught.Ga naar voetnoot2342 zeege-heer Heylighe Majesteyt, wilt toch in yl ghebiedenGa naar voetnoot2343 Datmen hier plaatse maack daar het ghevecht zal schieden, 2345[regelnummer] Mijn hart hier hongh'rich snackt na een gherechte wraack.
[pagina 179]
amaran Ick ben verwondert in de glorioose spraackGa naar voetnoot2346 Van desen stommen bock, ygut koom ick in 't grypen,Ga naar voetnoot2347 Ick duw u't lijf an twee, en 't merrich uyt de pypen,Ga naar voetnoot2348 Ghy weecke halve vrou van kinderlijcke kracht. 2350[regelnummer] Maar holla, is hy niet van Koninghlijck gheslacht, Van Vorsten oor of bloedt, zoo stiert hem zyner vaarden,Ga naar voetnoot2351 Want d'oorsaack van 't verschil dat is van grooter waarden.Ga naar voetnoot2352 keyzer Hy is dan wie hy is, alwaar hy lomp of grof, Ghy hebt alleen gheeyscht een Ridder van mijn hof. amaran 2355[regelnummer] Is hy gheen Konincx kindt, hy werdt niet aanghenomen; Zoo is den strijt alreets ten eynde al ghecomen. keyzer Wel wederroeptse dan, want u uytvlucht is slecht, Die tuyghen dat ghy zijt beancxsticht voor't ghevecht. Ga naar margenoot+ een schilt-knaap met de blancke helm knielt. Prins Amaran, mijn vrouw de Koningin van Tharsen, 2360[regelnummer] Die raat u desen slach te setten uyt u harsen:Ga naar voetnoot2360 Want ziet, den stommen Heer die ghy beroept ten strijt, Die is van hoogher zaat en stercker als ghy zijt:Ga naar voetnoot2362
[pagina 180]
En 't recht is op zijn zijd', dies zoud' ghy onderlegghen. amaran Ghy mooght de Koningin van mynent weghen segghen, 2365[regelnummer] Haar raat komt al te laat en dat ick niet en stel Betrouwen noch gheloof int vollick vande hel. En is de Ridder zulcx als ghy hier komt verklaren,Ga naar voetnoot2367 Te liever is hy mijn, ick wacht de uytkompst garen. schilt-knaap schenckt Zeege-Heer de helm. Edele jonghe Heer, mijn vrou u desen schenckt, 2370[regelnummer] Op dat ghy haar daar na tot zijnder tijdt ghedenckt. zeege-heer Me-vrouw', de Koningin komt my meer goets verlienen, Als ick nu niet en kan, maar hope te verdienen. De jonge gaat binnen. keyzer Komt herwaarts Vrederijck, komt herrewaarts by mijn, En ghy Heer Olymaal, ghy zult de Rechters zijn:Ga naar voetnoot2374 2375[regelnummer] Gaat zeght de Keyserin, wil zy 't ghevecht aanschouwen, Dat zy ter venster gaat met al haar staat Joffrouwen. Zeege-Heer comt gewapent uyt. Daar komt den Wapen-Heer, nu krijcht de Prins de rest, Wel aan, steeck de Trompet, dat elleck doe zijn best. Hier 't ghevecht, hy doot hem en brengtet hooft voor de Heeren.
[pagina 181]
zeege-heer Lecht daar, o boosen schalck, die stoutlijck dorst verdichtenGa naar voetnoot2379 2380[regelnummer] Een helsche Duyvels vont, en die een maacht antichten.Ga naar voetnoot2380 Me-vrouw', daar is de kop, ghelieft u anders yet? aartsche diana Neen Helt, ick ben voldaan, my is ghenoegh gheschiet.Ga naar voetnoot2382 keyzer Grootmoedich jongheling, mijn woordt zal ick u houwen, En doen u tot een Bruydt u zelfs ghewonnen trouwen.Ga naar voetnoot2384 2385[regelnummer] Mijn Heeren, wat dunckt u, lach dese Prins ter neer, Waar ick op huyden niet de alderarmste Heer? En waar ick niet gheweest bedwonghen te kastyen,Ga naar voetnoot2387 Mijn dochter zou de doot onschuldich moeten lyen: De Goden hebben danck, en u heldich bestaan,Ga naar voetnoot2389 2390[regelnummer] Die van mijn droevich hart de zorghen hebt ghedaan.Ga naar voetnoot2390 Ten gheve u niet vreemt, ghy Koningen en Heeren,Ga naar voetnoot2391 Zoo ick boven ghewoont den edellingh wil eeren, Want sodanigen volck die maken haar gheachtGa naar voetnoot2393 De gantsche werelt door, door deuchden ende kracht: 2395[regelnummer] Haar komt de eere toe, en niet die haar beghevenGa naar voetnoot2395 Ga naar margenoot+In yd'le feesten groots, noch in een vroomlijck leven,Ga naar voetnoot2396 Van luye ledicheydt en and're mack'lijckheen. Wat eer dat ick bedenck zy is my noch te kleen,
[pagina 182]
Om dieswil dat hy heeft beschermt met zijn handen 2400[regelnummer] Het leven van mijn kint, en het rijck vande schanden Verlost: En daar toe noch den vyandt selfs ghedoot, Dat my en u al t'saam bereydt een blijdtschap groot. Maar overluckighe, hoe varen doch u wonden?Ga naar voetnoot2403 Komt gaan wy, o mijn zoon! zoo werden zy verbonden. Aartsche Diana en Zeege-Heer, sittende in een flouwelen stoel. aartsche diana 2405[regelnummer] Ick bidde u, mijn vriendt, om 't gheloof vande Goon,Ga naar voetnoot2405 En om de liefde daar ghy mede naamt de kroon Van Brandemantes hooft, dat ghy my wilt verklaren U naam en u gheslacht, en wie u ouders waren, En van waar dat ghy zijt, u sweerend' op mijn eedt, 2410[regelnummer] Dat ick u loonen zal met 't dierste dat ick weet, Dat's met mijn eyghen hart, dat ghy te vreen sult stellen Met de begeerten die 't met lust om weten quellen: Met dien bedinghe dat ghy sult voort zijn ghelijck De Meester van mijns zelfs, en van mijns Vaders rijck, 2415[regelnummer] En voort van al het zijns: Vertrout ick zal't u maken.Ga naar voetnoot2415 Ick zegh u dinghen die mijn op het naaste rakenGa naar voetnoot2416 Met ongheveynsde mont: daarom, mijn ziel! indien Ghy teghenwoordich my niet stracx wilt sterven zien,Ga naar voetnoot2418 Zo doet als ghy behoort, en wilt eens overlegghen, 2420[regelnummer] Wat stercke liefde my tot andermaal doet segghen
[pagina 183]
De jonsten van mijn hart, so vry als onbequaam,Ga naar voetnoot2421 Met groot perijckel van mijn eerelijcke naam. De min heeft mijn vervoert mijn schreumhartighe vreesen,Ga naar voetnoot2423 En mijn natuur en is niet zoo sy plach te wesen. 2425[regelnummer] Met wat een lijdtsaamheyt verdroech ick stil by my De bitterheyt des smaats van uwe weyghery: Als ick oock by u quam en sprack u vande saack Door feyl van u ghehoor, en manghel van u spraack.Ga naar voetnoot2428 Maar nu u alles is ten vollen weer-ghegeven, 2430[regelnummer] En nu ghy voor u ziet de gheen die zelfs haar leven Zou off'ren voor u op, so bid ick u, en weest Zoo halstarrich of zoo hart, noch onbedacht van gheest, Dat ghy afslaat het goedt dat u werdt aangeboden Van 't luck, van min, van my, en vande goede Goden 2435[regelnummer] Tot loon, om dat ghy my beschermt hebt mijn lijf.Ga naar voetnoot2435 Ontfanght my u vriendin, en tot u wettich wijf.Ga naar voetnoot2436 zeege-heer Doorluchtighe Princes en groot vermoghen Vrouwe, De machtichste Monarch sou hem gheluckich houwen Die u verwerven mocht ten aanzien van u jeught,Ga naar voetnoot2439 2440[regelnummer] En rijcke rijckdom groot, en u volmaackte deught. Hoe veel te meer dan ick, doolende arme Ridder, Die niet meer goets en heeft als een beroyden bidder,Ga naar voetnoot2442 Die ghy behouwen hebt, en zoo vert hebt ghebracht, Dat ick de grootste my van al de wereldt acht. 2445[regelnummer] Ghy heft my op den top des eers op 't onvoorsienste:
[pagina 184]
Daarom mijn waarde vrou, heb ick eenighe dienste Mijn leven u ghetoont, sy quamen u recht toe, En 't is mijn leet dat ick gheen meerder u en doe. Maar na dat u belieft mijn staat en naam te weten, 2450[regelnummer] Zoo weet dan dat ick ben den vondeling gheheten: Zo mijn de Koningin van Tarssen deet verstaan; Van mijn gheslacht heeft sy mijn noch geen kunt ghedaan.Ga naar voetnoot2452 Dus overdenckt met raat, o Vorstin aller vrouwen,Ga naar voetnoot2453 Oft u al nut zal zijn dat ghy zoo laach zout trouwen.Ga naar voetnoot2454 2455[regelnummer] Indient u wel ghevalt zoo sweer ick u mijn trou, En neem u daat'lijck tot mijn ghetroude vrou. aartsche diana En ick u tot mijn man. zeege-heer Ick heb niet durven dencken Op 't geen dat u gelieft aan my zoo heus te schencken. aartsche diana Komt gaan wy, o mijn troost! op dat wy voort de feest 2460[regelnummer] Bestellen alst betaamt. amoureusje Ghy hebt wel uyt geweest,Ga naar voetnoot2460 Ghy hebje vrydach wel evast, doeje niet propertje?Ga naar voetnoot2461 Ick moetje laten uytschild'ren frays ghewijs op een koopertje,Ga naar voetnoot2462
[pagina 185]
En dragen jou as de Weesmannetjes op mijn verweende borst, In plaats van een suflet. Elementen! 'k heb sulcken dorst!Ga naar voetnoot2464 2465[regelnummer] Hoort volckje, blijft wat staan, ick moet jou allegaar wat vraghen: Zel ghy jou ghelt of tijdt uytgaande oock beklaghen?Ga naar voetnoot2466 Maar statet jou wel an, zo doet my lustich na, En klapt eens in u hant, en roept eenstemmich ja. A^o. 1618. den 8. Iunij. 't Kan verkeeren. G.A. BREDERO.	[tekstkritische noot]2007 slotpunt voor / - 2008-10 interpunctie volgens G - 2016 slotpunt voor / - 2020 uitroepteken aan het eind volgens G voetnoot2006 verradery: verraderlijke streken. voetnoot2009 of: als. voetnoot2016 mijn jonst die ick ... stelden: de gunst die ik (u) betoonde. voetnoot2020 staal: voorbeeld, puik. voetnoot2021 Ziet wat ghelegentheyt enz.: in deze scène bezigt Aartsche Diana vrijwel dezelfde woorden als Aardighe in vs. 1599-1604, die daarvoor door haar als een toonbeeld van schaamteloosheid werd veroordeeld. voetnoot2022 u ... verkloeckt: vat wat moed, verstout u. voetnoot2024 verzoeckt: uitnodigt. [tekstkritische noot]2025-27 interpunctie volgens G voetnoot2024 ontzet my: bevrijd mij. voetnoot2027 weder waardelijck: op rampspoedige wijze, noodlottig. voetnoot2031 doet ... doon: doet mij duizend doden sterven. voetnoot2032 maken kondigh: uiten, uiting geven aan. voetnoot2035 van reys op reys: telkens weer. voetnoot2036 Ghewoone tockeling: prikkeling waaraan ik gewoon geworden ben. margenoot+ G 2 r^o voetnoot2037 onlastich: zonder dat het mij tot last wordt, gemakkelijk. voetnoot2041 deftich: van hoge afkomst en rang. voetnoot2042 op bromt: zich op verheft, mee praalt. [tekstkritische noot]2044 onvertzaacht E onversaecht - 2052 begh'nadicht B-G beg(h)enadight - na 2053 in G de toneelaanwijzing: Binnen. - 2055-56-61-67-72-74-76-76 interpunctie volgens G voetnoot2049 vlugghe weelde: voorbijgaande wellust. voetnoot2053 ben ghetuchticht: zelftucht bezit, mij weet te beheersen; bezadicht: kalm. voetnoot2055 dat ... dorst: als ik het durfde ondanks mijn schaamte. voetnoot2056 onaardich: onaantrekkelijk. voetnoot2057 troetelinghen: strelingen, liefkozing. voetnoot2060 bloedt: sukkel, vent. voetnoot2062 hanghe-bast: galgestrop, iemand die verdient te worden opgehangen. voetnoot2063 van haar: door hen. voetnoot2066 fiel: fielt, schoft. [tekstkritische noot]2079 ghehadt volgens B-G; in A: gheacht - 2081-83 interpunctie volgens G - 2084 die wij vo gens B-G; in A diemen; konnen volgens B-G; in A kan - 2086 Alderbraafste B-E O alderbraafste voetnoot2070 schudd': schooier. voetnoot2073 onbekenzaamheyt: onerkentelijkheid. voetnoot2076 schotsche: ruwe, onbeleefde. voetnoot2077 dapper: flink. voetnoot2079 beschelt: scheldt op. margenoot+ G 2 v^o voetnoot2081 Die yder enz.: die van iedereen houden en geen neiging getrouw blijven. voetnoot2083 onentlijck: oneindig. voetnoot2088 brallert: pronker, pronkjuweel; ick was te wanghelatich: ik heb mij te onbehoorlijk gedragen. voetnoot2089 deg'lijckheyt: datief bij vernoecht. voetnoot2090 weeseloos: onbezonnen, onbeheerst; propte vol: propvol, geheel vervuld. voetnoot2091 ritsche: wulpse, wellustige. voetnoot2092 begheven: verlaten. [tekstkritische noot]2095 hert volgens B-G; in A: hart - 2099 komma achter vrou volgens G - 2101 mog'lijck E, G moog(h)elijck; kommapunt volgens G - 2105 kommapunt volgens G - toneelaanwijzing boven 2108 onder uyt ontbr. in E en G - 2110 uitroepteken volgens G - 2113 een ooghenblick B, D, E, G en ooghenblick voetnoot2095 voor ballingh-slants: als een uit het land verbannene. voetnoot2096 my ... opsteyg'ren: zich in mij verheffen. voetnoot2097 dreutsich: hooghartig. voetnoot2102 ghelijck: gelijkelijk. voetnoot2107 Hoe ick hem enz.: óf met hoe vuriger liefde ik hem begeer, óf hoe meer ik hem goeds toewens. voetnoot2108 Daar leyt enz.: hier begint het tweede toneel van het vijfde bedrijf; gezien vs. 2134 is de Keyzer er gedurende dit toneel nog niet. voetnoot2110 't gheluyt Mijns lichaams: wat ik door mijn spreken kan uiten. voetnoot2111 om ... uyt: om met voldoende nadruk uiting te geven aan mijn leed. voetnoot2112 hem gaat voorsetten: zich voorstelt te doen. [tekstkritische noot]2118 Ach E en G O - 2119 / na ghemeen weggelaten volgens G - 2120 slotpunt voor / - 2121 mijn B-G my - 2123-24-26 interpunctie volgens G - 2128 zo groot een E, G so grooten, - 2131 interpunctie volgens G voetnoot2115 Ach! door enz.: door het ongeluk dat u en mij zo onverwacht getroffen heeft. voetnoot2116 hoe: waarom. margenoot+ G 3 r^o voetnoot2123 Van haar: aan haar begaan; of wordt hier reeds de beschuldiging van vs. 2151 aangekondigd? voetnoot2125 vrouwe: meesteres, in de zin van beminde. voetnoot2127 versuymt: niet tijdig genoeg verzorgd (in een ziekte), veronachtzaamd; vgl. vs. 1943. voetnoot2128 zulck wesen ... te dryven: zich zo te gedragen. [tekstkritische noot]2136-38-40-43-46-47-49-52-54 interpunctie volgens G - 2156 heymelick B-G heym'lijck voetnoot2136 Wat mach enz.: hier begint het derde toneel van het vijfde bedrijf. voetnoot- glorieuselijck: met trots gebaar, aanmatigend. voetnoot2142 zijn billijckheden doet: geeft wat hem billijkerwijs toekomt, rechtvaardig behandelt. voetnoot2144 zoudet schuwen: te verstaan als: niet zoudt schuwen (haplologie onder invloed van het voorafgaande niet). voetnoot2146 laster: schandelijke daad, wandaad. voetnoot2147 yets: in enig opzicht. voetnoot2152 te overtuyghen: op overtuigende gronden te beschuldigen. margenoot+ G 3v^o [tekstkritische noot]2161-65-66 interpunctie volgens G - 2167 immer ingevoegd volgens B-G voetnoot2157 kunt noch ken: bericht (konde) noch kennis. voetnoot2159 de Ridder enz.: de ridder die haar zij kiest of haar onschuld staande houdt. voetnoot2161 zal rechten Van: de beslissing zal geven omtrent. voetnoot2162 grouwel snoot: snode misdaad. voetnoot2164 daar wy lien onder schuylen: onder wier hoede wij staan. voetnoot2165 overvuylen: bovenmatig snode. voetnoot2168 nadien: aangezien. voetnoot2169 in u gherechticheden: in uw rechtmatige aanspraken. voetnoot2171 vijn: bevind. voetnoot2175 betydet met: beschuldigt van. voetnoot2176 bedieden Met waarheyt: overtuigen van de waarachtigheid. voetnoot2177 u eysch zal u gheschieden: wat gij eist zal u toegestaan worden. [tekstkritische noot]2182 eyghene B-G eyghen; 2181 en 2182 moeten verwisseld worden, zoals in Knuttels editie - 2184 onghelooff'lijck E ong'looflijck - de aanduiding Keyzer in A ten onrechte al voor vs. 2194. voetnoot2179 dusken: zulk een; uytghesondert: uitzonderlijk. voetnoot2182 verzelschapt: gepaard gaan met wat in vs. 2181 staat, nl. de verraderlijke dood van eigen verwanten. voetnoot2184 swaar betuyght: moeilijk door getuigen te bewijzen. voetnoot2189 al zaft: eig. zacht wat; hier op te vatten als: ondertussen, wel te verstaan. voetnoot2191 beswijcken: het onderspit delven. margenoot+ G 4 r^o voetnoot2194 zonder haar: nl. zonder Aardige. voetnoot2195 opghedreven: aangewreven, ten laste gelegd. voetnoot2196 voort: dadelijk. [tekstkritische noot]2200 uitroepteken in pl. van punt - 2204 slotkomma volgens G - 2206 haakjes volgens E en G - 2210 vraagteken volgens G - 2212 slotpunt voor / - 2215-17-18-19 interpunctie volgens G - 2220 mach E, G kan - 2223-24 harten: tarten E herten: terten voetnoot2199 bloedt: kerel. voetnoot2201 goet-dunckende: zelfingenomen, laatdunkende. voetnoot2203 lodzich: traag, vadsig. voetnoot2205 Druystighe: onbesuisde. voetnoot2206 onbescheyt: gebrek aan inzicht, domheid. voetnoot2209 dat ... zaal: en dat wel in zijn eigen paleis. voetnoot2211 overdwaals: buitensporig, vermetel; de: deze. voetnoot2212 dat: en dat nog wel. voetnoot2213 bedocht: als men er over nadenkt. voetnoot2214 neskheyt: dwaasheid, waanzin. voetnoot2218 daar teghen: maar daarentegen. voetnoot2222 oneyghentlijck: ontoepasselijk, op onwaarachtige wijze. [tekstkritische noot]2228 Of ick B-G Of 'k - 2230 slotkomma toegevoegd - 2233 slotpunt voor / - 2234-36 komma achter hier, resp. waar volgens G - 2249 / achter Heer weggelaten voetnoot2225 te slaan: te strijden. voetnoot2227 waar ick als ghy: als ik een man was als gij. voetnoot2231 koken: keuken. voetnoot2234 en brenght ons enz.: voer eens een aannemelijke verklaring aan. margenoot+ G4v^o voetnoot2235 Waar uyt: om welke beweegredenen. voetnoot2239 my ... vergissen: mij mijzelf doen vergeten. voetnoot2243 versieren: verzinnen. voetnoot2246 anders: althans; wel: goed. voetnoot2247 bol: kop; smyten: slaan. voetnoot* kreuntet hem niet: trekt het zich niet aan. voetnoot2250 hem ... kreunt: zich bekreunt. [tekstkritische noot]2251 komma achter overlegh ingevoegd, / aan het eind weggelaten - 2252-65-71 interpunctie volgens G 2275 hier ontbr. in E en G voetnoot2251 ontsteecken: ontvlamd. voetnoot2252 onwaardich: smadelijk. voetnoot2253 ticht: aantijging, beschuldiging. voetnoot2258 mijn beklachten: de zaak waarover ik beklag doe. voetnoot2263 geer: begeer. voetnoot2265 swaarlijck: bezwaarlijk, lastig; te zitten aan 't ghebiedt: de macht te bekleden. voetnoot2269 kleynelijck: bescheiden. voetnoot2271 Van menich enz.: de heerschappij waar menigeen naar verlangt, die denkt dat de heersers gelukkig zijn. voetnoot2273 U zegghen dat ghy krijcht: u opdragen dat gij ziet te verkrijgen. voetnoot2275 bescheyde: bepaalde. [tekstkritische noot]2277 slotpunt voor / - 2278 vraagteken volgens G - 2280 Phrygische A-D Rygische; E Phrigische; G Phrygise - 2281 En 't volgens E en G; in A: Van't - 2284 slaat met B, C slaat tot; D, E, G slaen tot - 2287 uitroepteken volgens G - 2290 wilt E, G wil - 2294; volgens G - 2297: in pl. van slotpunt margenoot+ H (1)r^o voetnoot2278 of het u over quam: als dat lot u trof. voetnoot2285 verdoort: verdwaasd. voetnoot2287 hoofsche guytery: schelmerij der hovelingen. voetnoot2290 lijf: leven. voetnoot2291 blooters: bloodaards; loeren: kinkels. voetnoot2293 blaas-ballighen: blaaskaken. [tekstkritische noot]2299, 2300-02-04 interpunctie volgens G - 2302 hooghsten A hooghten - 2305 ondrach'lijck D, E, G ondraegh'lijck- 2308-15 interpunctie volgens G voetnoot2299 preutsche: voorname, grootse. voetnoot2300 stede: plaats; misschien te lezen snede? voetnoot2301 dof: verdoofd. voetnoot2305 ondrach'lijck: onuitstaanbaar; moeden: gemoederen. voetnoot2308 Dat lydy: dat duldt gij. voetnoot2309 te bijster: al te erg. voetnoot2311 schrobbers: schobbers, schavuiten. voetnoot2312 't gheweer: de wapens. voetnoot2313 drift: troep, kudde. margenoot+ H (1)v^o voetnoot2316 versierde: verzonnen. voetnoot2318 Zult trecken in u hals: terug zult nemen, in zult slikken. voetnoot2319 droch: bedrieger. voetnoot2325 klopt op uwen mont: neem de belediging terug; zie WNT IX, kolom 1061; VII, tweede stuk, kolom 4344. [tekstkritische noot]2330 slotpunt voor / - 2335 Machomet D, E, G Mahomet; uitroepteken volgens G - 2337 blyschap B, C blytschap; G blijdschap - 2344 maack E, G maeckt voetnoot2326 lijdt: belijd; vont: bedenksel. voetnoot2328 rif: dode lichaam; toe smacken: toewerpen. voetnoot2331 te suffen: verstomd te staan, sprakeloos te zijn. voetnoot2333 de kamp-slach doe: de tweekamp aanvaard. voetnoot2338 Katar: catarrhe, aandoening (van de stem). voetnoot2340 versoeck: ondervinding; zijn bedriegheryen: dat waarmee hij haar op bedrieglijke wijze (?) bedreigd heeft. voetnoot2342 deught: weldaad. voetnoot2343 in yl: met spoed. [tekstkritische noot]2350 interpunctie volgens G - 2355 komma ingevoegd; kommapunt voor / - 2362 en volgens C-G; in A een voetnoot2346 glorioose spraack: verwaande taal. voetnoot2347 y gut: bij God. voetnoot2348 pypen: beenderen; vgl. WNT XII, eerste stuk, kolom 1705. voetnoot2351 oor: afkomst; zyner vaarden: zijns weegs. voetnoot2352 Want d'oorsaack enz.: het geschil berust op een zaak van grote betekenis. margenoot+ H 2 r^o voetnoot2360 Die raat u enz.: raadt u aan, dit gevecht uit uw hoofd te zetten. voetnoot2362 zaat: afkomst, stam. [tekstkritische noot]2374-75-78-79 komma's volgens G voetnoot2367 zulcx: zodanig. voetnoot2374 Rechters: kamprechters, arbiters. [tekstkritische noot]2381-85 komma achter Mevrouw' en Heeren ingevoegd - 2386 huyden B-G heden - 2391 interpunctie volgens G - 2394 door, door B-G deur, deur - 2396 vroomlijck B, C vroulijck; D, E, G vrolijck - 2397 interpunctie volgens G voetnoot2379 verdichten: fantaseren. voetnoot2380 vont: verzinsel; en die ... antichten: en dit ten laste legde aan. voetnoot2382 ghenoegh gheschiet: voldoening bewezen. voetnoot2384 u zelfs ghewonnen: degene die gij zelf veroverd hebt voetnoot2387 bedwongen: gedwongen om. voetnoot2389 u heldich bestaan: uw heldhaftige daad. voetnoot2390 van ... ghedaan: verwijderd van, ontnomen aan. voetnoot2391 Ten gheve u niet vreemt: het verwondere u niet. voetnoot2393 sodanigen volck: zulke lieden; haar: zich. voetnoot2395 Haar: hun; haar: zich. margenoot+ H 2 v^o voetnoot2396 vroomlijck: deugdzaam (?); wschl. verdient vroolijck de voorkeur. [tekstkritische noot]2399 beschermt B-G bescherremt - 2403 Maar overluckighe B-D Maar ongheluckige; E, G ach gheluckige - In de uitgaven staat boven vs. 2437 de aanwijzing De leste VVtkomste, maar deze sèene begint klaarblijkelijk met vs. 2605. - flouwelen E, G fluweelen - 2405-10-11 interpunctie volgens G - 2413 ghy sult voort B-G voort ghy sult - 2417 interpunctie volgens G - 2420 tot D-G noch voetnoot2403 overluckighe: zeer gelukkige (vgl. echter de varianten). voetnoot2405 Ick bidde u enz.: hier begint het vierde toneel van het vijfde bedrijf; om: ter wille van. voetnoot2415 't u: het u, nl. meester van alles. voetnoot2416 op het naaste: ten nauwsten. voetnoot2418 teghenwoordich: in uw tegenwoordigheid, voor uw ogen. [tekstkritische noot]2425 interpunctie volgens G - 2426 bitterheyt volgens B-G; in A: bitterheyts - 2432 of ontbr. in B-G; interpunctie volgens E en G - In A staat boven vs. 2437 De leste Wtkomste, maar het laatste toneel is al begonnen bij vs. 2405 - 2438-41-42 interpunctie volgens G - 2444 wereldt A werelde - 2445 onvoorsienste B-G onversienste; interpunctie volgens E voetnoot2421 onbequaam: op ongepaste wijze, onbehoorlijk. voetnoot2423 mijn vervoert: van mij weggevoerd, mij ontnomen. voetnoot2428 feyl: het tekortschieten, het gebrek. voetnoot2435 lijf: leven. voetnoot2436 u vriendin: als uw geliefde. voetnoot2439 ten aanzien van: in aanmerking genomen. voetnoot2442 bidder: bedelaar. [tekstkritische noot]2444-51 interpunctie volgens G - 2458 aan my zo heus B-G soo heus aen mijn - 2461 hebje B-G hebtje - 2462 een B-G ien(jen) voetnoot2452 kunt: konde, bericht. voetnoot2453 met raat: met (goed) beraad. voetnoot2454 zoo laach: zo ver beneden uw stand. voetnoot2460 Bestellen: orders geven voor -, inrichten; Ghy: tot wie Amoureusje spreekt is niet duidelijk; misschien tot Aartsche Diana? voetnoot2461 Ghy hebje enz.; je hebt lang genoeg op hem gewacht (?); propertje: liefje. voetnoot2462 ien koopertje: een koperen plaatje. [tekstkritische noot]2464 uitroepteken in pl. van punt - 2465: volgens E en G - 2466 Zel ghy B-G Selje - 2467 komma volgens E en G - de datering ontbreekt in G voetnoot2464 suflet: misschien soufflet, kleermakersterm voor een driekantig stukje stof om in een spleet te zetten. voetnoot2466 uytgaande: bij het verlaten van de zaal.

Vorige Volgende

Stommen ridder

Het vijfde bedrijf. Eerste vvtkomen

Over het gehele werk

organisaties