Stommen ridder

(1973)–G.A. Bredero– rechtenstatus




[pagina 88]
Tweede bedrijf aardighe komende van den Soudaan Ach ongheluckighe! noyt is yemandt ghegheven Een sterven zonder doot, een leven zonder leven 520[regelnummer] Als ick heb nu ter tijdt. Ach, ick verstont, mijn HeerGa naar voetnoot520 Aan 't stuursche antwoort, laas! dat 's werelts bodem eerGa naar voetnoot521 Opdringhende met kracht ten Hemel hooch zal steygh'ren, Eer ick verkryghen zal dat u nu lust te weygh'ren.Ga naar voetnoot523 Ach! 't is mijn ongheluck dat mijn dus wrevel plaacht!Ga naar voetnoot524 525[regelnummer] En niet u heusheyts schult, die 't wel doen steets behaaght. U Ridderlijck ghemoet, en flucxse rapsche krachtenGa naar voetnoot526 Beweechden zich wel eer door vrouwelijcke klachten.Ga naar voetnoot527 Dan nu hebt ghy, helaas! een zo bevroozen hardt, Ga naar margenoot+Dat hem niet eens ontdoyt in zulcken bitt'ren smart, 530[regelnummer] Dat de Barbaarsten swart, met d'alderfeltste ooghen,Ga naar voetnoot530 Gemeuckt, zou barsten uyt van innerlijck' medooghen.Ga naar voetnoot531 Wel wat zal ick dan doen? ach hopeloze vrouw! Als deze traanen blanck, als deze groote rouw, Die d'hooghe bergen hart, de marbers en de steenenGa naar voetnoot534 535[regelnummer] Zouw leenich kneden, en beroeren zelfs tot weenen, U gheest ontsteecken niet tot zijn ghenadicheen:Ga naar voetnoot536
[pagina 89]
Wat hoop doet hem dan op, dat ick met mijn ghebeenGa naar voetnoot537 Een onverbidd'lijck man beleezen zal de ooren, Hoe wel ze een Tyran melylijck zouw verhooren?Ga naar voetnoot539 540[regelnummer] Wel wat zal ick dan doen? of warwaarts treck ick heen? Laas! met de zoete hoop die my int eerst verscheen!Ga naar voetnoot541 Wanneer ick hadd' de eer met u, mijn Oom, te spreken, Ach! ick beloofde my, dat my niet zou ghebreken.Ga naar voetnoot543 Maar nu ick op de proef verzoeck u Majesteyt,Ga naar voetnoot544 545[regelnummer] Nu wert mijn laas! een man, een stommen man ontzeyt! Ach waar hy my ghegunt! mijn Vader zouw erkennen Die weldaat, en daar voor u een groot Leger zennen. Wech hopen vol bedroch, lichtvaardich, dol en blindt,Ga naar voetnoot548 Vertreckt u doch van my, vertreckt u doch geswint,Ga naar voetnoot549 550[regelnummer] En tot verghelding van dat ick u immer achten, Zoo doet mijn zoo veel goets, en ruckt uyt mijn ghedachten De heughenisse van u smeeck-lief-kozery,Ga naar voetnoot552 Vol logens zonder tal die ghy beloofden my. Maar doch u weyg'ring, Oom, bescheld' ick niet zo leydelijckGa naar voetnoot554 555[regelnummer] Als ick, ken weet wat ramp, die aan mijn lief onscheydelijckGa naar voetnoot555 Ghehecht is en ghelast. Ach! stomme Ridder, ach!Ga naar voetnoot556 Mijn breyn wiert my vergheckt als ick u kloeckheyt zach.Ga naar voetnoot557 U schoonheyt quam my stracx betov'ren en verblinden, Zulcx dat ick onbekent u vreemdeling beminde.Ga naar voetnoot559 560[regelnummer] Mijn jammerden u staat, mijn deerden uwe noot,
[pagina 90]
En d'oorzaack van u winst is d'oorsaack van u doot.Ga naar voetnoot561 Ick hoopten van't gheluck eens zoo veel jonsts te winnen,Ga naar voetnoot562 Dat ick u door den tijdt beweghen zou tot minnen,Ga naar voetnoot563 Maar ay! bedrooghen hoop, die my zo zoet beviel,Ga naar voetnoot564 565[regelnummer] Zoo bitter plaaghdy nu dees afghematte ziel. Den Edelman is doot, ick kan hem niet verwerven, Als door een onvertzaacht en overmoedigh sterven.Ga naar voetnoot567 Ick puf der Leeuwen kracht, en fiere felheyt groots,Ga naar voetnoot568 Ick volch mijn nieuwe lief tot inde wech des doots. aartsche diana ontmoet op de trappen Palmerijn,Ga naar voetnoot- die uyt de kuyl opghebrocht wordt. 570[regelnummer] Wat's dit? Mijn hart, wat's dit? Hier komt zijn geest an spoken! Het is mijn lief, hy ist! och mocht ick hem wat stroken!Ga naar voetnoot571 Ga naar margenoot+Wat is de schaamt oock niet een zonderlinghe kracht! Zy doet dat ick de eer meer als mijn liefden acht. Veroveraar, gheluck, danck zy des Hemels schickingGa naar voetnoot574 575[regelnummer] Van u behoudenis, en deze mijn verquicking.Ga naar voetnoot575 Ach onverwachte troost! limius Mevrou, hout ons niet staan, Daar komt zijn Majesteyt met al den adel aan.
[pagina 91]
Soudaan, Aartsche Diana met al 't Hof soudaan Ach Goden! welcken vreucht; maar is den held int leven?Ga naar voetnoot578 aartsche diana Den Hemel heeft ghehoor aan mijn ghebedt ghegheven? 580[regelnummer] Zijt welckoom vande doot. soudaan Ghezeghent zydy zoon.Ga naar voetnoot581 Maar hoe is hy de macht der Leeuwen doch ontvloon? limius Als wy hem inde kuyl (naar u ghebieden) brachten, Daar wy hem stracx verscheurt, vernielt te werden dachten,Ga naar voetnoot583 Hy gaat en treckt zijn sweert, en trat voort moedich tot 585[regelnummer] De wreede beesten aan, tot midden in het kot. De Leeuwen ryzen, en zy grimmen, maar int moetenGa naar voetnoot586 Zy snoffelen aan hem en vielen voor zijn voeten Met wispelstaarten, en met erkenningh' van eer: Daar na zo voechden zich elck in zijn Leger neer.Ga naar voetnoot589 590[regelnummer] Hy wend hem om, en ziet de Luyperts met haar allen, Die quamen gantsch verwoedt ghelijck hem aane vallen. Een stoot hy inde borst den deghen, dat hy viel, En spille voetende verliet hem voort de ziel.Ga naar voetnoot593 Terwijl de andere twee zijn kleedt en mantel scheuren, 595[regelnummer] Dwinghen zy hem benauwt gints in een hoeck te peuren,Ga naar voetnoot595
[pagina 92]
Daar hy het eene dier zoo wis en zeecker treft, Dat hy hem druckt het zwaart in't lichaam tot aan't hecht. Doen is hy als verhitst den lesten toegevlogen,Ga naar voetnoot598 Tot dat hy met zijn bloedt de gheest heeft uyt ghespoghen.Ga naar voetnoot599 600[regelnummer] Wy hielden hem gheen mensch, maar een ghedrocht te zijn,Ga naar voetnoot600 Het welck zich zelven had ghekleedt in menschen schijn: Want 't was te vreemt om zien hoe dat hy haar afrechten.Ga naar voetnoot602 Voort zach hy om en tom geen oorzaack om te vechten;Ga naar voetnoot603 Hy veechden 't bloedich swaart aan een ghespickelt vel, 605[regelnummer] Hy wees laat mijn hier uyt; wy volchden zijn bevel.Ga naar voetnoot605 soudaan O Goden! wat ick hoor. aartsche diana Maar, Hemel! is het meug'lijck? lethea 't Is boven mijn verstant. aartsche diana Voorwaar het is wel heug'lijck. soudaan De Leeuwen vielen hem eerbiedelijck te voet?
[pagina 93]
lethea Zoo moet hy zijn ghewis van hooch of Konincx bloedt: 610[regelnummer] Want waar hy van ghemeen en slechten stam gherezen,Ga naar voetnoot610 Die dieren hadden hem gheen groote feest bewezen.Ga naar voetnoot611 soudaan 't Is teghen haar natuur. lethea O heldelijck ghemoet! soudaan Ick wil dat ghy, mijn kindt, hem zoo veel eers aandoet Als d'alderrijckste Prins des Turcksche Monarchie, 615[regelnummer] Want hy is mijn zoo lief als 's wereldts heerschappye. Soudaan binnen. Ga naar margenoot+ aartsche diana Wel Vader, u ghebodt zal ick ghewillich doen. aardighe Gheluck boven gheluck, en boven mijn vermoen. aartsche diana O wat ghewenschter zaack! ghy Vorsten en ghy Heeren, Ghy sult den stommen helt meer als mijn Broeders eeren, 620[regelnummer] Ghewaardicht u alt'saam te volghen zijn ghebien;Ga naar voetnoot620 Wel, dat wy nu den Heer na onse macht versien.Ga naar voetnoot621
[pagina 94]
De verkleede palmerijn alleen Al ben ick schoon verdost met dese Turcxsche kleeren,Ga naar voetnoot622 Zoo ken ick toch mijn zelf in gheener wijs verkeeren;Ga naar voetnoot623 Ick blijf de selfde man, ick blijf vast die ick ben,Ga naar voetnoot624 625[regelnummer] Dat is; de droefste mensch die ick op aarden ken. Ach ongheluckich mensch! wat zuldy nu beginnen By dit ongodlijck volck, vol van verkeerde zinnen?Ga naar voetnoot627 Haar Godsdienst ommeslaan? verlooch'nen uwen Godt?Ga naar voetnoot628 En volghen het gheloof van Machomet den sot? 630[regelnummer] Neen, nu noch nimmermeer: ick zal volstandich bouwen Op u, die my altoos ghenadich hebt behouwen Van alle ongheval, O alder wond'ren Heer!Ga naar voetnoot632 Brenght my (zoo 't u ghevalt) doch uyt dit Eylandt weer, Daar ick te seer belust om 't wild-braat op te spooren, 635[regelnummer] Mijn waarde selschap en mijn zelven heb verlooren. Ach ongheluckighe stont! die'k wel beklaghen mach, Dat ick met mijnen Valck zoo tooch om mijn bejach,Ga naar voetnoot637 Want daar door is mijn volck en vrienden my benomen, En ick ben hier, o spijt! gantsch teghen danck ghekomen. 640[regelnummer] Nu, 't kan niet anders zijn, 't is best dat my ghenoechtGa naar voetnoot640 Aan s'Hemels willekeur die 't al ten besten voecht,Ga naar voetnoot641 En die mijn ongheluck ten lesten zal verdrieten,Ga naar voetnoot642 En doen my voor dit suur het s'Hemels zoet ghenieten. Maar waarde Margareet, al zijdy doot en vartGa naar voetnoot644 645[regelnummer] Van mijn ghezicht, ghy zijt doch nimmer uyt mijn hart. Daar is u stoel, u troon, daar komen mijn ghedachten
[pagina 95]
Ghedienstich en vol vyers u een off'rhande slachten Van 't beste van mijn ziel, en van het inghewant Mijns opghetoghenheyts en heymelijck verstant,Ga naar voetnoot649 650[regelnummer] Daar wordy alle uurs ghestadich aanghebeden, Gheviert, ghedient, gestroockt van al mijn zinlijckheden.Ga naar voetnoot651 Maar houwt, ick hoor ghewach! Ziet hier, hier komt, maar wie?Ga naar voetnoot652 Me-vrouwe met haar Nicht die ick zoo garen zie. Aardige is haar naam, voorwaar dats wel rechtvaardich,Ga naar voetnoot654 655[regelnummer] Want zy is lieffelijck, bevallich, schoon en aardich; Hoe wel ghelijckt zy haar daar ick het meest om peyns, 't Is best dat ick my noch de stomme wat gheveyns. Aartsche Diana en Aardighe, Palmerijn zittende Ga naar margenoot+ aartsche diana De min is voor de jeucht het lieffelijcxt vermaken,Ga naar voetnoot658 Dewijl haar lenten plant de roozen op haar kaken,Ga naar voetnoot659 660[regelnummer] En op haar lippen zoet de karssen als kouraal, En in haar ooghen schoon een flonckerich ghestraal; Het aanschijn barst van lust, de aderen van hetten, De wille van't ghewelt dat haar nature zetten. Ga naar voetnoot663 aardighe Ghelijckerwijs het licht des schitterende Zons, 665[regelnummer] De droeve duysternis en naarheydt jaacht van ons, En brenght den blyen dach, alzo voert ons de minne, In plaats van bitterheyt de zoetheyt inde zinne.
[pagina 96]
Al de gheneuch'lijckheyt die men ter werelt vindt, Is loutere ydelheyt, en niet als roock en windt 670[regelnummer] By de vernoech'lijckheyt van twee vereende menschen, Want zy ghenieten meer als wy hier konnen wenschen. Ghelijcke zinlijckheyt van harten en ghedacht,Ga naar voetnoot672 U macht te spreken uyt was noyt in s'menschen macht. Ghy doet ons in een uur meer zoets, meer lust, meer weelden,Ga naar voetnoot674 675[regelnummer] Als yemant hem in eeuw van Jaren in kan beelden.Ga naar voetnoot675 aartsche diana Van al d'Harts-tochten die wy onderworpen zijn, Is geen beroerlijcker als vande min (dunckt mijn)Ga naar voetnoot677 En daarom zijnse oock te reeckenen ellendich, Die om schijnbare vreucht die zich vertoont wtwendich, 680[regelnummer] Haar laten voeren van haar vals en zot ghevoel, Aan dinghen zonder gheest, van leven kout en koel, Die om, 'k en weet niet wat voor flucxsche schijn van reden,Ga naar voetnoot682 Versuymen onghegront haar goe ghelegentheden.Ga naar voetnoot683 aardighe De wijse liens voorwaar, die pluycken steets met vlijt,Ga naar voetnoot684 685[regelnummer] De aanghenaamste kost van hare levens tijdt. En zeecker zy zijn dwaas die om neuswijse grillen,Ga naar voetnoot686 De varsche vangh haars jeughts zoo reuckeloos verspillen,Ga naar voetnoot687 Slechts om de losse naam van achtbaarheyt en eer, Want als die over is zoo komt zy nimmer weer.Ga naar voetnoot689 690[regelnummer] Wat is de eer voor goet?
[pagina 97]
aartsche diana Een reed'lijck betoomen.Ga naar voetnoot690 aardighe Ghy doolt, het is een schim van wesentlijcke droomen,Ga naar voetnoot691 Een Echo van wat goets, een schaduw' die wat schijnt, Die door de minste wint van ons ghezicht verdwijnt, En laat 't versuft ghemoet gantsch swack en afgestreden, 695[regelnummer] In eenen noot des strijts van s'werelts minnelijckheden.Ga naar voetnoot695 Wanneermen by zich zelfs gaat overlegghen vry, De schoone zaken die zoo slibberend' verbyGa naar voetnoot697 Door slofheyt zijn ghegaan, en die ter ander malenGa naar voetnoot698 Te bet'ren niet en zijn, noch echter te herhalen,Ga naar voetnoot699 700[regelnummer] Want als de schoonheyt eens verschiet haar verwen fris, De min verstervet die door haar gheboren is. aartsche diana Zoo komtet dat wy vaack ons opsichtich hooch dragen,Ga naar voetnoot702 En dreutsheyd trots te laat met na berouw beklaghen.Ga naar voetnoot703 Ga naar margenoot+ aardighe Maar die beweechelijck en buychsaam is van sin, aartsche diana 705[regelnummer] Die stelt zijn hoochste lust in 't oeff'nen vande min.
[pagina 98]
aardighe Isser wel soeters yet voor jeuchdelijcke sinnen? aartsche diana Neen seecker, daar en gaat niet voor de brandt der minnen,Ga naar voetnoot707 Die d'ontfonckte ghemoen doet blak'ren van een vlam,Ga naar voetnoot708 Die van ghelijcke wil haar vyer en oorspronck nam.Ga naar voetnoot709 aardighe 710[regelnummer] Zy kan de doode gheest wel levendich verwecken,Ga naar voetnoot710 En uyt de aartsche dreck ten Hemel hooch optrecken Inde beschouwing van yet treffelijcx en vermaarts, Dat wel ghesuyvert en ghescheyden is van't aarts, Dat's schoonheyt in haar kracht: de braafste jonghelinghen, 715[regelnummer] Die leenen aldermeest de alderschoonste dinghen.Ga naar voetnoot715 aartsche diana Zoo doen de maachden oock, want alle schoon baart lust, aardighe En diens verkryging teelt oock buyten twijffel rust. Ghelijck het derven maackt een onophoud'lijck wroeghen,Ga naar voetnoot718 Zoo maackt het hebben oock een troostelijck vernoeghen.Ga naar voetnoot719 aartsche diana 720[regelnummer] Daarom slooft yder een en woelt in sorgh en pijn,
[pagina 99]
aardighe Om end'lijck met het gheen hy wenscht vernoecht te zijn. Hier op so gaan wy driest, met domme moet, de barenGa naar voetnoot722 Der balstuurighe Zee van onse tijdt bevaren. Al smackt ons 't ongheluck van backboordt over zy, 725[regelnummer] Wy loeven soetjens aan en gheven ons in lyGa naar voetnoot725 En hopen 'talderbest; al waar de hoop benomen,Ga naar voetnoot726 Noch tracht men tot de plaats van ons opset te komen.Ga naar voetnoot727 aartsche diana Wie maar der minne vreucht eenmaal schiet int ghedacht, Die weet ick dat 't ghevaar en alle dingh veracht. 730[regelnummer] Al waar de mensch ghequelt met duysterleye pijnen,Ga naar voetnoot730 Door een voorbeelding soet, soo moeten sy verdwynen.Ga naar voetnoot731 aardighe De wellust vande min is een middel of raat Tot een versachting van al 't menschelijcke quaadt. Want alsmen die ghebruyckt, soo werden uytghedreven 735[regelnummer] De qualijckheden van dit kort en pijnlijck leven: Kort is het door de vreucht die men alhier gheniet, Doch pijnlijck en lang door 't stadighe verdriet. En zijnse dan niet kleyn van oordeel en van kennis, Die niet in tijdts versien in haar blijckbare schennis,Ga naar voetnoot739 740[regelnummer] En nemen tot haar heyl het wenschelijckste zoetGa naar voetnoot740 Der minnen, datmen doch voor Godlijck houden moet?
[pagina 100]
aartsche diana Men mach de minne in de billijckheden noemen Een eeuwich yveraar, dat ons van fruyt en bloemenGa naar voetnoot743 Alleen niet en versorcht, maar onderhout en voet, 745[regelnummer] Inde beslooten vorst van ons beknelt ghemoet,Ga naar voetnoot745 Want sy op voorraat baart veel lieve winter-tering.Ga naar voetnoot746 aardighe En is de schoonheydt niet de rijcklijckste vereeringGa naar voetnoot747 Ga naar margenoot+Die ons de Goden doen? Het is haar liefste kindt, Dat vande ooghen wil ghevolcht zijn en bemindt, 750[regelnummer] Ja aanghebeden zelfs. De jeucht is ons ghegheven, Om toe te heylighen aan de schoonste van ons leven.Ga naar voetnoot751 aartsche diana Van daar zo komtet haar dat wy uyt eyghen aartGa naar voetnoot752 En neyging des natuurs zo tochten derrewaart,Ga naar voetnoot753 Daar 't schoon hem 't klaartst vertoont, daar stichten wy altaren 755[regelnummer] Vol wieroocks en vol vets van 't merrich onzer jaren,Ga naar voetnoot755 Daar off'ren wy verweent zoo innich als vol pracht,Ga naar voetnoot756 De uytghekleynsde gheest van al ons levens kracht.Ga naar voetnoot757 En wy behooren oock met een demoedich knielen Te storten voor de min het binnenst' onzer zielen, 760[regelnummer] Want zy is 't leven van ons leven, ja zoo groot,Ga naar voetnoot760 Dat zy ons leven doet in 't midden vande doot. Sy is het eenich een daer in wy vreuchde rapen.
[pagina 101]
amoureusje haar langh ghehoort hebbende, zeght: Poep, en ick was liever lelijck als moy gheschapen,Ga naar voetnoot763 Want 't is ick weet niet wat, datmen schoon is en volmaackt, 765[regelnummer] Ick prijs de waardighe lelijckheyt die elck een laackt, Daar is toch niet volmaackt in als:Ga naar voetnoot766 Jannetje het een schoon aanschijn, maar zy het een slimme hals.Ga naar voetnoot767 Niemant zeyter teghen, 't is een fray knecht Zieuwert Luyten,Ga naar voetnoot768 Want hy het twee rechter beenen en twee slincker kuyten, 770[regelnummer] En hy het een moye platte buyck, met een kamuysde rugh,Ga naar voetnoot770 Die zoo ronckt en ghebochelt is als Wlenburchs bruch,Ga naar voetnoot771 En hy het een paar oogjes als cissiertjes, wat wil ic't u bewimp'len?Ga naar voetnoot772 En een monckje als een spaens beursje met duysent rimp'len.Ga naar voetnoot773 En wel gheluckich zijnse die niet alleen int deel 775[regelnummer] Des lichaams zijn mismaackt, maar die 't zijn int gheheel. Want overlecht dit wel met zinnen rijp en radelijck,Ga naar voetnoot776 De schoonheyt is de mensch op 't alderhoochste schadelijck, Want zy teelt ontschakingh', krackelen, dootslaan en ghewelt. De lelijckheyt is als een schut voor de kuyscheyt ghestelt.Ga naar voetnoot779 780[regelnummer] De lelijckheyt is een deucht, want zy bewaart de vrouwen Haar eer, en zy doet de maachden haar maachdom houwen. Had Paris en Helena lelijck gheweest, Troyen waar niet vergaan ghelijckmen daar af leest.Ga naar voetnoot783 Meest al de schoone luy seer arm van gheest en reen zijn.Ga naar voetnoot784 785[regelnummer] Gheluckich zijnze dan die lelijck en lam van leen zijn, Want de lelijcke luy zijn ghemeenelijck meest Begaaft met goet verstant en aardicheyt van gheest.Ga naar voetnoot787
[pagina 102]
Is hy dan niet dubbelt gheluckich die yslijck lelijck is? Want de moye luy weten niet meer als twee stommen zegghen dat relijck is.Ga naar voetnoot789 790[regelnummer] Veel vande schoonste en de frayste dochters vande stadt, Dat zijn maar nufjes en weet nieten, en malle dingen in haar gat.Ga naar voetnoot791 Ick loof de lelijckheyt die zoo reyn als eerlijck is.Ga naar voetnoot792 Ga naar margenoot+Ick kent dat de schoonheyt wel wat begheerlijck is.Ga naar voetnoot793 Maar wat ist? 't Is maar wint voor die't wel besiet, 795[regelnummer] Het lijckt wat te wesen, en 't is lijckwel niet.Ga naar voetnoot795 De lelijckheyt is waart om hooch daar af te roemen, De schoonheyt die vergaat ghelijck de schoone bloemen. Jofvrouwen, siedy niet, wanneer ghy't wel bedenckt, Dat schoonheyt aldermeest het s'menschen leven krenckt? 800[regelnummer] Want een rustich schoon man en kan niet eerlijck blyven,Ga naar voetnoot800 Zoo seer wordt hy versocht van weeuwen en van wyven.Ga naar voetnoot801 Die veel aensoecks het, die gaat oock dickwils an,Ga naar voetnoot802 En die dickwils aangaat krijcht een leghe huyt daar van Die uytghemarghelt is van de bequaamste krachten. 805[regelnummer] Ay lieve, wat's schoonheyt (sonder je weet wel) te achten? Een lelijck man en loopt geen perijckel van zijn eer, De moye meysjes die en soecken hem niet seer, En wert hy niet versocht, 't sal hem te minder locken; Zijn kracht en werdt hem niet ontrogghelt noch ontrocken: 810[regelnummer] Dus blijft hy dien hy was, dat's krachtich, kloeck en fris. De man is wel salich, die lelijck en mismaackt is. Maar wat sal ickje segghen van dese malle vroutjes, Die duysent kopies, duysent sopies, duysent souwtjes, duysent smoutjes,Ga naar voetnoot813 Duysent loogjes, duysent droogjes,Ga naar voetnoot814 815[regelnummer] Duysent kruytjes, duysent fruytjes,
[pagina 103]
Duysent vruchjes, duysent kluchjes, Duysent paters, duysent saters, duysent suyvel, duysent duyvel,Ga naar voetnoot817 Schier ghebruycken en besighen met pynen, Om datse moyer als sy zijn ten minsten souden schynen.Ga naar voetnoot819 aardighe 820[regelnummer] Ick kruys en zeghen my om al dit goore goet;Ga naar voetnoot820 Maar Nichte, wat een mensch somtijts oock hooren moet. amoureusje Het is wel waar dat de schoonheyt wel staat, Maar 't is weer een ding dat in een ooghenblick vergaat. Een schoone vrou werdt lelijck, O dat en is gheen roy!Ga naar voetnoot824 825[regelnummer] En een lelijcke vrou die wert nimmermeer moy, Maar sy werdt hoe langher hoe lelijcker, dat acht ick groot,Ga naar voetnoot826 En heur lelijckheyt blijft heur ghetrou by totter doot. Bedenckt dan eens, wat ongheschickte schelmeryen,Ga naar voetnoot828 De vrouwen en de mans om de schoonheyt moeten lyen. 830[regelnummer] Want een schoone dochter is onderworpen kracht en ghewelt,Ga naar voetnoot830 En een moy knecht wert staach vande meysjens ghequelt. Dan de lelijcke luy die leven kuysch en rustich,Ga naar voetnoot832 Want niemant is na een lelijck mensch toch lustich, Behalven een Burger vande treffelijcke stadt 835[regelnummer] Van Amsterdam, die selfs het schoonste vroutje hadt Datmen met ooghen mocht besien; dees liet hem soo vervoeren,
[pagina 104]
Dat hy zijn wijf liet en socht de lebbichste hoeren.Ga naar voetnoot837 Dat is een sinnelijckheyt ghelijck als ickje sey.Ga naar voetnoot838 Ga naar margenoot+Is dan de lelijckheyt niet uytghenomen frey?Ga naar voetnoot839 840[regelnummer] En de lelijcke luy die hebben een schoone reynicheyt Onder een mottige grijns, Joffrouwen dat's geen kleynicheyt!Ga naar voetnoot841 Wat gafjer wel om dat ghy oock lelijck waart? O ghy kaal kinnetjes, had ghy zulcken baart! Hoort eens met wat spreec-woort Keesje Loeven my laetst geriefde: 845[regelnummer] Een lelijcke vrou (zeyt hy) is een remedie voor de liefde.Ga naar voetnoot845 O goede raedt teghen de bekooringhe des vleys!Ga naar voetnoot846 O aanghename mismaacktheyt, ghy zijt wat freys! O wel beminde dochter des suyverheyts! O zonderlingheGa naar voetnoot848 Bolwerck en starcke schans die niemant zal bespringhen!Ga naar voetnoot849 850[regelnummer] Een lelijcke vrou neemt wech alle jalousy, Haar man en denckt gheen arch, al is zy noch soo vry, Zy wordt niet naghegaan noch niemant zal haar schaken, Noch zy zal van haar man gheen hooren-drager maken: Want haar onder aansicht wort beschermt door haar lelijcke grijns.Ga naar voetnoot854 855[regelnummer] O eerb're, onbedrieg'lijcke wanschapenheyt des aanschijns! Dat ick moy was, ick zou doch, ghelijck in ouwe tyenGa naar voetnoot856 Een schoone dochter deed' die door veel vryeryen,Ga naar voetnoot857 Van hovelingen geyl verdacht wiert van veer,Ga naar voetnoot858 Het welck haar achtbaarheydt en edelheydt dee zo zeer,Ga naar voetnoot859 860[regelnummer] Dat zy met een mes haar aansicht stack vol stippen,
[pagina 105]
Zulcx dat sy kreech duysent monden en twee duysent lippen. Wat komt van een moy wijf anders dan hovardy? Dreutsche stijfkoppicheyt en overdadicheyt; maar vry,Ga naar voetnoot863 Een lelijcke vrou, die is ned'rich en bescheyden, 865[regelnummer] Beleeft, heus, en ghewillich, en vol ghediensticheyden, Zoo past zy op haar man. Een schoon is groots en trots,Ga naar voetnoot866 Hoochdragent van ghelaat, opsichtich, snar en schots,Ga naar voetnoot867 Van ommegang en taal. Zecht zelve, zijn de mannen Niet in een dienstbaarheyt, of in een hel ghebannen, 870[regelnummer] Die wyvenhebben die kribbich zijn en stuur, Die men niet toe spreken mach, anders als uyt tablatuur?Ga naar voetnoot871 Want somen een toontje te hooch of te laach laat slippen, Zo zellense een heele tijt knorren en lippen.Ga naar voetnoot873 Daarom ra ic jou kol-kuyckens, laf-becken, melck-muylen voor al,Ga naar voetnoot874 875[regelnummer] Datje gien moye jonghe merritjes en zet op u stal, Want 't is een weelich goet: wordese niet wel waar ghenomen,Ga naar voetnoot876 Zoo zouwender stracx ouwe spring-heynsten after komen.Ga naar voetnoot877 En ick ra jou moye meysjes, datje neemt een lelijcke loer, Zoo en werdt hy jou niet ontvrijt van de duivel noch zijn moer. 880[regelnummer] En ick ra jou ouwe vryers datje trout lebbighe wyven,Ga naar voetnoot880 Hoe lelijcker hoe liever, want die zelle jou trou blyven, En zy zijn altoos vriendelijcker en wyser, dat's wis. Ick zegh noch, dattet beter lelijck dan moy te wesen is. Fy schoonheyt, schijt schoonheyt, wat leyter aan bedreven?Ga naar voetnoot884 885[regelnummer] Ga naar margenoot+Ick prijs de lelijckheyt die zuyver is van leven.Ga naar voetnoot885
[pagina 106]
aartsche diana Maar Nichte, wie heeft oyt een zulcken klap ghehoort? aardighe Een gheck die spreeckt oock wel een wijs of gheestich woordt.Ga naar voetnoot887 Elck oogh dat ghy op mijn, O vromen Ridder, slaet, My door de boezem in het teder hartje gaat. 890[regelnummer] Helaas! hoe zuchtje dus? Waarom slady zoo hoochjes U ooghen, als ick zie mijn ooghjens in u ooghjes?Ga naar voetnoot891 aartsche diana Wat praat ghy binnens monts? aardighe Ick spreeck immers gants niet. Mijn hart danst in mijn lijf als my den helt aanziet. O vriendelijck ghezicht! O minnelijcke treecken!Ga naar voetnoot894 895[regelnummer] Hoe wel kundy u wil en zoete meening spreken,Ga naar voetnoot895 Ick ziet wel wat ghy wilt, u hartje zeyt aan 't mijn, Dat het met my alleen veel liever wilde zijn.
[pagina 107]
aartsche diana Wat revel kal is dit? wat laat gliy u ontslippen?Ga naar voetnoot898 Ghy martelt en ghy moort u woortjes met u lippen. aardighe 900[regelnummer] Nichte, laat my begaan, ick spreeck in mijn ghemoet,Ga naar voetnoot900 Van een zaack die mijn wel aan ziel en lichaam doet.Ga naar voetnoot901 aartsche diana Doet wat u wel behaacht, ick zal t'wijl over legghen De schoonheyt die mijn tong niet machtich is te zegghen. Ay heldelijck ghezicht, ghy gluurt vast over zy,Ga naar voetnoot904 905[regelnummer] En nauwelijcx ter noot en ziedy eens op my, Op my die u bemindt met zulcken grooten hetten, Dat ick om lief noch leet mijn zin niet zal verzetten. O alderschoonste man, u standen vast van stal,Ga naar voetnoot908 U lichaam wel ghedaan, u hooghe ghesten al,Ga naar voetnoot909 910[regelnummer] Wat ick aan u beschouw dat is mijn zoo behaeghlijck, Dat mijn u af zijn valt onlyd'lijck en ondraeg'lijck.Ga naar voetnoot911 aardighe Ach helt! ach waarde helt! ach liefste lief, indien Men kon in 's menschen hart als in een spiegel zien, Zo zoudy sien vol jonst al mijn verliefde sinnen,Ga naar voetnoot914 915[regelnummer] Die u vertwijffelijck en boven maat beminnen, Zulcx dat ick lich'lijck eens los hartich zouw' bestaan,Ga naar voetnoot916
[pagina 108]
Een zaack die beter waar ghelaten dan ghedaan. Maar wie kan steets met raat zijn zinlijckheyt betemmen?Ga naar voetnoot918 Ick weet wel, het waar best die zotheydt af te stemmen,Ga naar voetnoot919 920[regelnummer] Dan 't is niet in mijn macht, en of ick my ontging,Ga naar voetnoot920 Waar dat voor een Princes, als ick, zo grooten ding? Neen zeeckers, want mijn jeucht en is zoo niet besneden,Ga naar voetnoot922 Of ick ghevoel oock wel natuurs ghevoechlijckheden.Ga naar voetnoot923 Daar kome af wat mach, ick zal mijn lusjes gayl 925[regelnummer] Ghenieten, 't gaat hoe 't gaat, vind ick de plaats maar vayl.Ga naar voetnoot925 aartsche diana Ach wat een zoetheyt vloeyt door al mijn lichaams krachten, Wanneer het beeltenis mijns liefs in mijn ghedachtenGa naar voetnoot927 Met lieve troeteling en minne kusjes stooft,Ga naar voetnoot928 Met zoete hoop, die mijn de hooghste vreucht belooft, 930[regelnummer] Die ick tot zijnder tijt int werrick meen te legghen.Ga naar voetnoot930 Ga naar margenoot+Maar hoe? wanneer en waar en voeght mijn niet te zegghen. Komt gaan wy brave man, mijn nieuwe zon, maar ach! Hoe komtet dat ick niet mijn lust ghebruycken mach? aardighe Wel op, moedighe helt, mijn ziel zal u gheleyden, 935[regelnummer] Alst lichaam uyterlijck van u zal moeten scheyden.Ga naar voetnoot935
[pagina 109]
aartsche diana Ach Koning van mijn hart! aardighe Ach Keyser van mijn zin! aartsche diana Ick moet teghen mijn danck u heelen noch mijn min,Ga naar voetnoot937 aardighe En zydy niet mijn troost, de gunst van mijn ghenegentheyt, Die anders niet en wenscht als tijdt en goe ghelegentheyt? Binnen. choor 940[regelnummer] Wat wissel van leven, wat grooter strijt,Ga naar voetnoot940 Heeft hier een Christen Ridder altijdt, Wat aanvechtinghe van zinnen, Als hy de Duyvels, de Luypers loos,Ga naar voetnoot943 Moet mannelijck verwinnen. 945[regelnummer] Maar zijn stantvastich moedich hart En past op wonden noch op smart,Ga naar voetnoot946 Noch op de helsche krachten. Hy strijt tot dat hy meester werdt Van zijn woeste ghedachten. 950[regelnummer] Wanneer hy die heeft in zijn dwang, Zo helpt hem God wel op (eer langh) Tot Staten hooch verheven,Ga naar voetnoot952
[pagina 110]
Dan komt de werelt ten aengang,Ga naar voetnoot953 Om nieuwe strijt te gheven. 955[regelnummer] De lieve zoete schoon int oogh, Verheft en mint haar minnaar hooch, Doch met bedeckt vermommen, De liefde doet oock goet betooch,Ga naar voetnoot958 Doch spelen bey de stommen. 960[regelnummer] Elck doet zijn best, om 't gheen hy vrijt, Beknopt te winnen door de tijdt,Ga naar voetnoot961 De goe ghelegentheden. Of elck hem voor den ander mijt,Ga naar voetnoot963 Zy zijn noch niet te vreden. 965[regelnummer] De wereldt neemt een hooghen raat,Ga naar voetnoot965 Om haren Ridder met lusten quaat Te trecken en te troonen, De liefde oock lieffelijck bestaat,Ga naar voetnoot968 Hem 't zoetste zoet te toonen.	[tekstkritische noot]Opschrift Tweede Bedrijf ingevoegd volgens E en G - 518 noyt is yemandt ghegheven G aan yemant noyt ghegeven - 520 tijdt. Ach A tijdt / ach - 521-24-25-28 interpunctie volgens G - 529 smart, A smart. - 531 komma volgens G; zou barsten uyt volgens B en volg.; in A: zou wt barsten uyt - 534 marbers en de E marmers ende, G Marmers en de - 536: aan het eind volgens G voetnoot520 mijn Heer: in gedachten tot de keizer gezegd. voetnoot521 's werelts bodem: de aardbodem. voetnoot523 lust: behaagt. voetnoot524 mijn: mij; wrevel: op stuurse, harde wijze. voetnoot526 rapsche in bet. niet verschillend van rap (vgl. WNT XII, derde stuk, kolom 341). voetnoot527 Beweechden zich: zouden bewogen worden. margenoot+ B 4 v^o voetnoot530 swart: zwarte, ‘Indiaan’. voetnoot531 Gemeuckt: vermurwd. voetnoot534 de marbers: het marmer. voetnoot536 U gheest enz.: niet vermogen uw gemoed tot genade te bewegen. [tekstkritische noot]539 vraagteken in pl. van punt - 541 uitroepteken achter Laas volgens G - 542 komma's volgens G - 545 uitroepteken achter laas volgens G - 548 komma achter lichtvaardich volgens G - 553 slotpunt voor / 554 komma's volgens G - 556 eerste uitroepteken en komma volgens G voetnoot537 doet hem dan op: doet zich dan voor. voetnoot539 ze: nl. de ghebeen uit vs. 537. voetnoot541 my int eerst verscheen: zich aanvankelijk voor mij opdeed. voetnoot543 ick beloofde my: ik voorspelde mij, verwachtte; niet: niets. voetnoot544 op de proef verzoeck: het bewijs daarvan vraag; men moet hier blijkbaar uit afleiden dat na het afgewezen verzoek van Aartsche Diana (vs. 388-437) ook Aardighe nog een dergelijke poging heeft gedaan. voetnoot548 hopen: hoop, verwachting. voetnoot549 Vertreckt u: pak u weg. voetnoot552 smeeck-lief-kozery: vleiend mooi gepraat. voetnoot554 bescheld'ick: beschuldig ik; daarover beklaag ik mij; leydelijck: met smart. voetnoot555 onscheydelijck: behoort óf bij lief, dus: van wie niets mij kan scheiden, óf bij Ghehecht, dus: onherroepelijk. voetnoot556 Ghehecht: opgelegd. voetnoot557 vergeckt: verdwaasd. voetnoot559 onbekent: zonder u te kennen. [tekstkritische noot]564 uitroepteken volgens G - 567 onvertzaacht E onversaecht - 570! voor / - 572 Wat is B Wat? is; - oock niet een volgens E; in A oock een B en C oock niet anders een; ! volgens G - 573 slotpunt volgens G - 576 ! in pl. van punt; komma na Mevrou volgens G - 577 ingevoegd volgens E en G; ontbr. in A-D voetnoot561 u winst: de verbetering in uw staat. voetnoot562 Ick hoopten enz.: ik hoopte dat de fortuin mij eens zo gunstig zou zijn. voetnoot563 door den tijdt: door verloop van tijd. voetnoot564 my ... beviel: zich voor mij opdeed. voetnoot567 overmoedigh: kloekmoedig; vgl. overmoed, bet. 4 in WNT XI, kolom 1903. voetnoot568 puf: tart. voetnoot- aartsche diana: aldus in de uitg. 1619-1633; wsch. is echter Aardighe bedoeld, zodat het haar monoloog is die in vs. 570 wordt voortgezet; indien Aartsche Diana van vs. 570 af spreekt, begint hier en niet bij vs. 578 het tweede toneel. voetnoot571 stroken: strelen. margenoot+ C (i)r^o voetnoot574 schicking: beschikking, bestier. voetnoot575 verquicking: verlichting van gemoed. [tekstkritische noot]578 interpunctie volgens G - 582-85-88 interpunctie volgens G - 591 aane vallen E, G aen te vallen - 592 komma na deghen volgens G - 595 zy ingevoegd volgens C-G; in B: Swinghen zy voetnoot578 Ach Goden enz.: hier begint het tweede toneel van het tweede bedrijf. voetnoot581 zoon: jongeman. voetnoot583 stracx: direct. voetnoot586 int moeten: toen zij hem ontmoetten, bij hem kwamen. voetnoot589 voechden zich ... neer: gingen liggen, vlijden zich neer. voetnoot593 spille voetende: spartelend, stuiptrekkend. voetnoot595 benauwt: in het nauw gebracht; peuren: trekken, zich begeven. [tekstkritische noot]597 hecht B-G heft - 598 voor de D van Doen is in A alleen een blokje afgedrukt: de D's wa ren blijkbaar op! - 603; volgens G - 606 interpunctie volgens G - 608 in E en G wordt dit vers door limius gezegd, niet als vraag; in A geen vraagteken maar / voetnoot598 verhitst: in gloeiende toorn. voetnoot599 hy: slaat op den lesten in vs. 598. voetnoot600 hielden: meenden; ghedrocht: bovennatuurlijke verschijning. voetnoot602 haar afrechten: hen afstrafte. voetnoot603 om en tom: in de hele omtrek. voetnoot605 Hy wees: hij gaf met tekens te kennen. [tekstkritische noot]609 interpunctie volgens G - 613-16-20-21 interpunctie volgens G. Als toneelaanwijzing volgt in G na 621: Alle binnen voetnoot610 Want waar hy: enz.: want als hij van lage, eenvoudige afkomst was. voetnoot611 groote feest bewezen: met veel onderscheiding behandeld. margenoot+ C (i)v^o voetnoot620 Ghewaardicht u: weest zo goed. voetnoot621 na onse macht versien: zo veel in onze macht staat behandelen naar den eis. [tekstkritische noot]623 zelf E, G selfs; interpunctie volgens G - 624 Ick blijf... vast G Ick blijf de Man, ick blijf de Man vast 628 ommeslaen E aenneslaen, G anneslaen - 630-31-32 interpunctie volgens G - 636 Ach ontbr. in B-G voetnoot622 Al ben ick enz.: hier begint het derde toneel van het tweede bedrijf; verdost met: verkleed in. voetnoot623 verkeeren: veranderen. voetnoot624 vast: steeds, onveranderlijk. voetnoot627 verkeerde zinnen: onjuiste gezindheid. voetnoot628 ommeslaan: wsch. een verkeerde lezing, in 1638 verbeterd in aenneslaen: aanvaarden. voetnoot632 alder wond'ren Heer: gij die machtig zijt alle wonderen te verrichten. voetnoot637 tooch om mijn bejach: op buit uittrok. voetnoot640 dat my ghenoecht Aan: dat ik berust in; vgl. WNT IV, kolom 1560. voetnoot641 willekeur: beschikking. voetnoot642 verdrieten: genoeg krijgen van. voetnoot644 vart: verre. [tekstkritische noot]648 inghewant A inghewant / - 652 komma na houwt volgens G; het tweede hier ontbr. in E - 654 de s van dats ontbreekt in alle uitgaven. - 655; na aardich volgens G - toneelaanwijzing na 657 in E: Aertsche Diana en Aerdige Palmerijn Amoreusjen. In G: Aerdsche Diana, Aardighe, en Amoreusjen, uyt. - 659 roozen E roose, G Roozen - 661: na ghestrael volgens G - 666 blyen E, G blyden voetnoot649 opghetoghentheyts: vervoering, extase; verstant: verstandhouding, gevoelsgemeenschap. voetnoot651 ghestroockt: gestreeld. voetnoot652 houwt, ick hoor gewach: stil, ik hoor geluid. voetnoot654 rechtvaardich: met recht, terecht. margenoot+ C 2 r^o voetnoot658 De min in enz.: hier begint het vierde toneel van het tweede bedrijf. voetnoot659 haar lenten: haar begin, het eerste stadium. voetnoot663 De wille van: vanwege, als gevolg van; haar..zetten: heen toewees, meegaf. [tekstkritische noot]668 gheneuch'lijckheyt in A gheneuch'lhckheyt (drukfout) - 669 loutere B-G louter - 671 slotpunt voor / (G;) - 675 hem ontbr. in E en G - 677 beroerlijcker E beroerelijcker - 680 laten E-G laet; voeren G vervoeren - 690 reed'lijck E reedelijck; - betoomen volgens B-G; in A: betoonen voetnoot672 zinlijckheyt: gezindheid. voetnoot674 doet: veroorzaakt. voetnoot675 in eeuw van Jaren: in een onafzienbaar tijdsverloop; beelden: verbeelden, voorstellen. voetnoot677 beroerlijcker: aangrijpender, meer in staat om beroering en ook ontroering te veroorzaken. voetnoot682 flucxsche: snel voorbijgaande, vluchtige. voetnoot683 onghegront: zonder voldoende grond, op onverstandige wijze. voetnoot684 pluycken: plukken, oogsten; hier: genieten. voetnoot686 neuswijze: dwaze. voetnoot687 vangh: eig. vangst, buit; hier: wat de jeugd aan aangenaams kan opleveren. voetnoot689 die: wijst terug naar vangh, vs. 687. [tekstkritische noot]690 betoomen volgens B-G; in A betoonen - 697-98 interpunctie volgens G - 698 ghegaan B-G vergaan - 703 En B-G In - Na 703 staat in A-D nog eens de toneelaanwijzing: Aardighe. Palmerijn. Aartsche Diana, maar hier begint geen nieuw toneel. voetnoot690 Een reed'lijck betoomen: een beteugeling (van de hartstocht) door de rede. voetnoot691 wesentlijcke droomen: dingen die in wezen, eigenlijk, maar dromen zijn. voetnoot695 des strijts van: van de aanvechting door. voetnoot697 slibberend' verby: voorbijglippend. voetnoot698 ter ander malen: nog eens, een tweede keer. voetnoot699 echter: wederom, achteraf. voetnoot702 ons opsichtich hooch draghen: onze geafficheerde verhevenheid. voetnoot703 dreutsheyd trots: trotse stugheid. margenoot+ C 2 v^o [tekstkritische noot]707 komma na seecker volgens G - 714: na kracht ingevoegd voetnoot707 voor: boven. voetnoot708 ghemoen: gemoederen. voetnoot709 van ghelijcke wil: uit wilsovereenstemming. voetnoot710 levendich verwecken: tot leven opwekken. voetnoot715 leenen: verlenen, strekken tot, maken uit(?) voetnoot718 wroeghen: knagen, pijnlijke gemoedsaandoening. voetnoot719 vernoeghen: tevredenheid. [tekstkritische noot]721 slotpunt volgens G - 722 driest en interpunctie volgens G; A-D drijft E drieft - 726; na alderbest voor / - 730-34 komma's volgens G - 735: voor / - 737 pijnlijck B-E pijnelijck voetnoot722 Hier op: met deze bedoeling. voetnoot725 gheven ons in ly: zoeken beschutting in de lij. voetnoot726 benomen: ontnomen, verijdeld. voetnoot727 van ons opset: die wij bedoelen, waar wij naar toe willen. voetnoot730 duysterleye: duizenderlei. voetnoot731 voorbeelding: verbeelding van het toekomstige, voorstelling van het verwachte. voetnoot739 versien in haar blijckbare schennis: maatregelen nemen om hun duidelijk ongeluk af te wenden. voetnoot740 nemen tot haar heyl: hun heil zoeken in. [tekstkritische noot]743 interpunctie volgens G - 751 heylighen aan E heyl'ghen an G heijl'gen aen - 755 merrich volgens E en G; A-C merchrich - 762 Dit vers ontbreekt in A; ingevoegd volgens E en G voetnoot743 dat: datgene wat. voetnoot745 vorst: woud (foreest: zie Mnl. W.). voetnoot746 op voorraat: van tevoren: of: om als vooraad te dienen(?); baart: verschaft. voetnoot747 vereering: geschenk. margenoot+ C 3 r^o voetnoot751 toe te heylighen: te wijden, op te dragen. voetnoot752 haar: wsch. voor her: vandaan. voetnoot753 tochten: met hartstocht streven; derrewaart, Daar: daarheen waar. voetnoot755 merrich: merg, beste deel. voetnoot756 verweent: hoog gestemd. voetnoot757 uytghekleynsde: uitgezifte. voetnoot760 het eenich een: helemaal het enige. [tekstkritische noot]Bij 764-5 staat in E en G in margine: de leelijc-heyt is fray - 766: voor / - 771 ronckt G ront - 774 int' deel G in't een deel - 779 slotpunt volgens G - 786 ghemeenelijck B-G ghemeenelijcke voetnoot763 Poep: interjectie die ongeveer de bet. had van: het mocht wat! Hier begint het vijfde toneel van het tweede bedrijf. voetnoot766 niet: niets; in als: in alles, in elk opzicht. voetnoot767 slimme: scheve. voetnoot768 zeyter teghen: spreekt het tegen; knecht: jongen. voetnoot770 kamuysde rugh: rug als een ingedeukte neus. voetnoot771 Wlenburchs bruch: brug tussen de Houtkopersburgwal en de Uilenburgersteeg, thans Steenvoetsluis genoemd. voetnoot772 cissiertjes: schoteltjes (sauciertjes); bewimp'len: verbergen. voetnoot773 monckje: mondje, voetnoot776 radelijck: met beraad te werk gaand. voetnoot779 schut: schutsel, bescherming. voetnoot783 ghelijckmen daar af leest: bijv. in het volksboek Die hystorye vander destruccyen van Troyen. voetnoot784 reen: rede(n), verstand. voetnoot787 aardicheyt: vernuftigheid, vlugheid. [tekstkritische noot]798 komma achter Jofvrouwen volgens G, achter niet toegevoegd - 801 slotpunt voor / - 806 perijckel E, G prijckel - 808; ahcter locken voor / - 809: volgens G - 810 komma achter krachtich volgens G; slotpunt voor / voetnoot789 relijck: redelijk, verstandig; de hele uitdr. is een omschrijving van: niets. voetnoot791 in haar gat: van (eigenlijke) aard. voetnoot792 loof: prijs; zoo: zowel. margenoot+ C 3 v^o voetnoot793 kent: erken het. voetnoot795 lijckwel niet: evenwel niets. voetnoot800 rustich: krachtig; eerlijck: fatsoenlijk, eerzaam. voetnoot801 versocht van: in verleiding gebracht door. voetnoot802 gaat ... an: gaat aan het werk (sexueel bedoeld). voetnoot813 kopies: kopjes, vaasjes, flesjes (met schoonheidswater); souwtjes: zoutjes, soorten van zout; smoutjes: soorten van vet, crèmes. voetnoot814 droogjes: drogerijen (Fr. drogues). [tekstkritische noot]816 vruchjes E vreuchies - 820-21-24 interpunctie volgens G - 822 als spreker staat bij dit vers in A: ‘Romul.’ In B en volg. verbeterd - 832 de B-G die; en B-G ende - 835 selfs B-E self; / na hadt weggelaten volgens G - 836; na besien voor / voetnoot817 paters: de opsomming verloopt van hier af in het speels-onzinnige. voetnoot819 Om dat: opdat; ten minsten souden schynen: althans in schíjn zouden wezen. voetnoot820 Ick kruys en zeghen my: tautologische uitdrukking: ik bekruis mij; dit goore goet: dit gemene volk; vgl. vs. 1931. voetnoot824 gheen roy: niet in den haak, niet zoals het behoorde te zijn. voetnoot826 acht ik groot: waardeer ik zeer. voetnoot828 ongheschickte: onbehoorlijke, onkuise. voetnoot830 is onderworpen kracht en gewelt: staat bloot aan verkrachting en geweldpleging. voetnoot832 Dan: maar, daarentegen. [tekstkritische noot]838 slotpunt, 839 vraagteken volgens G - 841 en 843 uitroepteken in pl. van punt - 844: volgens G - 845 haakjes volgens G - 846, 847 en 849 uitroepteken in pl. van slotpunt - 847 frays B-E freys - 849 en starcke B-E ende starcke G en stercke - 853: volgens G - 855 uitroepteken in A achter eerb're - 856 interpunctie volgens G voetnoot837 lebbichste: slonzigste, smerigste. voetnoot838 sinnelijckheyt: bijzondere gezindheid, voorkeur. margenoot+ C 4 r^o voetnoot839 frey: fraai. voetnoot841 grijns: bakkes, gezicht. voetnoot845 Een lelijcke enz.: nog thans als spreekwoord bekend; dit is de oudste bewijsplaats ervan; zie WNT XII, derde stuk, kolom 2167. voetnoot846 bekooringhe: verlokking, verleiding voetnoot848 suyverheyts: reinheid, kuisheid; zonderlinghe: bijzonder. voetnoot849 bespringhen: overvallen, onverhoeds veroveren, wel met scabreuze dubbelzinnigheid. voetnoot854 onder aansicht: schaamdelen; grijns: vgl. vs. 841. voetnoot856 Dat: als; ick zou doch: dan zou ik toch doen. voetnoot857 Een schoone enz.: dit ‘exempel’, deze anekdote komt niet voor bij Valerius Maximus, aan wie Bredero dergelijke illustraties wel eens ontleende, de bron is niet bekend. voetnoot858 van veer: enigszins, lichtelijk. voetnoot859 dee zo zeer: zo kwetste. [tekstkritische noot]863 Dreutsche volgens B en volg.; in A: Drentsche - 875 gien B-G gheen- 876: ingevoegd - 878 meysjes volgens G; in A-E: meysje - 879 noch B-G of voetnoot863 Dreutsche: stuurse, stugge; overdadicheyt: hoogmoed; vry: waarlijk. voetnoot866 past zy op: richt zij zich naar; Een schoon: een vrouw die mooi is. voetnoot867 Hoochdragent: hoogmoedig, verwaand; opsichtich: vol vertoon; snar en schots: snibbig en onhandelbaar. voetnoot871 uyt tablatuur: precies op de juiste toon (tabulatuur = muzieknotatie; vgl. noske in Ts. 82, bl. 241 vlg.). voetnoot873 lippen: pruilen. voetnoot874 kol-kuyckens: jonge vrouwengekken (?); de formatie is onduidelijk; zie WNT VII, kolom 5106. voetnoot876 weelich: weelderig, losbandig; waar ghenomen: opgepast, verzorgd. voetnoot877 spring-heynsten: dekhengsten; after: op af. voetnoot880 lebbighe: slonzige, vgl. vs. 837. voetnoot884 Fy: foei. margenoot+ C 4 v^o voetnoot885 Ick prijs enz.: een oud en overvloedig gestaafd spreekwoord, o.a. reeds in de Kamper Spreekwoorden (ed. kloeke, bl. 57; zie ook harrebomee, blz. 213, laatste lemma.). [tekstkritische noot]886-91 interpunctie volgens G - 892 gants ontbr. in E en G - 894-939 In E en G is deze passage vervangen door: aertsche diana Maer nichte laet ons gaen wat met dees Ridder wand'ren, Wy sullen van dit stuck meer spreecken met malkanderen. Komt gaen wy brave man, mijn nieuwe son, maer ach! Hoe komtet dat ick niet myn lust ghebruycken mach? aert. [G: aerd.] Wel op moedighe helt mijn ziel sal u gheleyden, Alst lichaem uytterlijck van u sal moeten scheyden. 896 ziet B sie voetnoot887 gheestich: van geest getuigend. voetnoot891 als ick zie enz.: als ik je recht in de ogen kijk. voetnoot894 treecken: gelaatstrekken. voetnoot895 spreken: tot uitdrukking brengen [tekstkritische noot]898 vraagteken aan het eind voor / - 900 komma toegevoegd achter Nichte voetnoot898 revel kal: gekkepraat. voetnoot900 in mijn ghemoet: in mijn binnenste, tot mijzelf. voetnoot901 die mijn wel: die mij veel goeds. voetnoot904 ghy gluurt vast over zy: gij kijkt voorturendd opzij, langs mij heen. voetnoot908 stal: gestalte. voetnoot909 wel ghedaan: wel gevormd; ghesten: gebaren. voetnoot911 onlyd'lijck: onduldbaar. voetnoot914 jonst: gunst, welgezindheid jegens u. voetnoot916 los hartich: zo maar de inspraak van het hart volgend, onbedacht; bestaan: wagen, ondernemen. [tekstkritische noot]923 slotpunt voor / - 927 / na ghedachten weggelaten - 934 komma achter op volgens G - 936-939 ontbreken in E en G; de toneelaanwijzing Binnen staat daar na 935. voetnoot918 raat: redelijk overleg; zinlijckheyt: gezindheid, neiging. voetnoot919 af te stemmen: af te wijzen, niet toe te geven aan. voetnoot920 Dan: maar; my ontging: mij te buiten ging, iets buitensporigs deed. voetnoot922 mijn jeucht en is zoo niet besneden: mijn jeugdige aard is niet zo beknot. voetnoot923 natuurs ghevoechlijckheden: dat wat past bij, eigen is aan de natuurlijke aard. voetnoot925 vayl: veilig. voetnoot927 het: op te vatten als het 't. voetnoot928 stooft: koestert. voetnoot930 int werrick meen te legghen: denkt te verwezenlijken. margenoot+ D (i)r^o voetnoot935 uyterlijck: uitwendig, waarneembaar. [tekstkritische noot]940 komma achter leven volgens G - 945 / achter hart weggelaten volgens G voetnoot937 heelen: verbergen. voetnoot940 Wat wissel enz.: dit lied komt ook voor in het Aendachtich Liedt-boek, nr. XXXI; wissel: wisseling. voetnoot943 Luypers: loerende vijanden. voetnoot946 En past op: geeft niet om. voetnoot952 Staten: positie, aanzien. [tekstkritische noot]955 lieve zoete E en G liefde zoet en - 959 Doch E, G Dees - 962 slotpunt voor / - 966 / achter quaat weggelaten volgens G - 968 liefde B-G liefd' voetnoot953 komt ... ten aengang: komt plotseling opdagen. voetnoot958 doet oock goet betooch: doet zich ook duidelijk gelden. voetnoot961 Beknopt: zonder veel woorden. voetnoot963 Of elck enz.: ofschoon elk zich voor de ander zijn gezindheid ontveinst. voetnoot965 raat: overleg, plan. voetnoot968 bestaat: neemt zich voor.

Vorige Volgende

Stommen ridder

Tweede bedrijf

Over het gehele werk

organisaties

Over dit hoofdstuk/artikel

lied