Logo DBNL
Spaanschen Brabander (1974)

Spaanschen Brabander

(1974)–G.A. Bredero–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende


illustratie


De Gheneuchlicke ende cluchtighe Historie van Lazarus van Tormes, wt Spaignien.

In de welcke ghy eensdeels meucht sien ende leeren kennen de maniere, condicien, zeden ende schalckheyt der Spaignaerden.

Nv eerst nieuwelijcx int licht ghebrocht, ende overgheset in onse Tale.

Tot Delf,
By Bruyn Harmanssz Schinckel.
Anno 1609.

De geneuchlicke ende cluchtighe historie van Lazarus van Tormes.

Lazarus verhaelt sijn leven, ende wie syn Vader was.

Cap. I.

Mijn Heere, ghy moet dan in den eersten weten, dat ic Lazarus van Tormes genaemt ben: mijne Vader was ghenaemdt Tomas Gonzales, ende mijn Moeder hietmen Tomken Perez: de welcke gheboren zijn in een Dorp genaemt Tejares, ende is ghelegen by de vermaerde stadt Salmanque. Ick quam ter werelt aen een riviere genoemt Tormes, wt welcke oorsake my den toenaem van Tormes gegeven is. Het geviel in sulcker manieren: mijnen Vader (dien God sijn sonden vergeven wil) was den kerredrijver van eenen meulen, die gheleghen was op de voorseyde riviere: twelck daer naer oock wel vijfthien Jaren mijn hanteringhe was. Tgheviel op eenen nacht dat mijn Moeder bevrucht wesende van my verloste, ende mach wel metter waerheyt segghen dat ick om mijn ongeluck wil inde voorseyde riviere geboren wert. Ende daer nae wesende maer acht jaren oudt, wert mijn vader beschuldicht van te rechtveer- + delic in sijn officie gehandelt te hebben: Om welcke / saken hy ghevangen wert, ende ondervraecht zijnde vande Justicie, beleet ten langen lesten, dat hy somwijlen de sacken maer een weynich gelicht en hadde, daer wt nemende so vele als hy van doen hadde om sijn huysgesin mede te spijsen ende voeden, aenghesien hem tkerdrijven niet ghenoech wt en brocht om huys mede te houden, oft om lackerlijck daer op te leven. Dies ic vastelick geloove dat hy inden hemel is, ghemerct datter gheschreven staet, dat alsulcke lieden gelucksalich sijn. Men bestelde inden selven tijt een groote Armeye van volcke om op den Turcke te trecken, inde welcke mijnen Vader (die door de quade fortuyne, hier voren verhaelt) wt den lande ghebannen was, ginc voor eenen Muyldrijver van eenen Edelman vander Armeyen; in wiens dienst hy sijn daghen eynde, naer dat hy hem eenen langen tijt getrouwelijc gedient hadde. Ende also bleef mijn Moeder sonder man ende hulpe. Ende overslaende haer saecken, hoe sy die best te werc mocht legghen,

delibereerde inde stadt te comen woonen om haer aldaer by de goede ende Godtvruchtige lieden te herneeren, ende haren cost te winnen. Ende also inde stadt een huys gehuert hebbende, is daer gaen woonen, haer ghenerende met sommige scholieren haren cost te coken, ende t'lijn-waet (van eenen hoop palfernieren ende diergelijcke volc) te wassen: dies sy onder de stalknechten ende in de stallinghen moeste verkeeren. Also dat sy, ende eenen moor (de welcke den palfernier vanden Gouver- +neur was) tot grooter / kennisse quamen, ende groote vriendtschap met malcanderen hadden. Ende door dien middel quam hy dicmaels tsavons in mijn Moeders huys, ende gincker smorghens wederom wt Ende altemets quam hy by lichten daghe: te weten smorghens, snoenens oft t'sachternoens, ende dat onder t'decksel van eyeren te coopen, dies ick int beghinsel seer verveerdt was, overmidts sijn swerticheydt ende leelijck aensicht dat hy hadde. Maer doens ick ghewaer werdt dat door zijn comste ons het vleesch inden pot quam, ende door dien middel ick mijnen derm vulde, begonde ick hem een vriendelijck ghesichte te toonen, hem grootelijcks feesterende ende willecom heetende als ick hem sach in huys comen. Ooc so bracht hy altijts een deel broots ende vleesch mede ende inden winter bracht hy ons hout om te wermen.

Hoe Lazarus moeder met eenen Moor verkeerde, byden welcken sy een kint kreech.

Cap. II.

Dit gaen en comen van desen Moor gheduerde so lange, dat mijn moeder de middel creech om een jonghen Moor te maken: den welcken ick wiechde ende hielp wermen. Ooc so gedencket my wel, dat mijnen schoonvader (den Moor) dit kint eens troetelde, dwelck siende dat mijn Moeder ende ick wit waren, ende mijn schoonvader swert was, vloot van hem door vreese diet hadde ende quam by mijn moeder geloopen, + roepende, moeder, siet / hier den wolf: mijn schoonvader wert lacchende, ende en wist niet wat segghen anders dan: Ghy hoerekint. Alsdoen noteerde ick wel de woorden van mijnen jongen broeder, hoe wel dat ick nochtans seer jonck was, seggende by my selven: hoe vele lieden (gelijck ghy broeder) vlieden ende schouwen anderen om dat sy hun selven niet en kennen. Ende hierentusschen wilde ons de fortuyne tegen loopen, ende aenden dach brenghen de conversatie van Zaide (want also

hietmen mijn schoonvader) die hy met mijn moeder hadde: soo dattet den Hofmeester van mijn Heer den Gouverneur ter ooren quam. Den welcken op tfeyt sulcke neerstige ondersoeckinghen dede, dat hy vernam dat mijn schoonvader maer de helft vande haver en nam diemen hem leverde voor de peerden, ende en stal maer wat corens, houts, stegelreepen, lakene lappen ende t'decksel vande peerden, twelcke hy telcken seyde dattet hem ghenomen wert. Ende als hy sulcx niet wel crijghen en conde, oft datter yemant acht op nam, soo ontijserde hy de peerden, ende brocht al dat voorseyde tuych tot mijns Moeders om mijnen cleynen broeder mede op te brengen. En laet ons dan niet verwonderen vande gene diet den armen nemen, oft vande gene diet hunne meesters ontdragen, sulcxs gevende den ghenen diet hun belieft om daer mede in dierghelijcke noot door te comen, aenghesien dat de liefde desen armen slaef so verstout hadde om sulcx te doen: want ic werde + met groote dreyghementen ondervraecht ende gheexa/mineert vande daet, dies ic bedwongen was (als een kint) te belijden ende te kennen te geven, vant beginsel totten eynde, de conversatien die hy met mijn moeder gehadt hadde: Ja tot segghen toe dat ick de hoefysers (die hy mijn moeder gebrocht hadde) vercocht hadde door tbevel van mijn moeder, aen eenen sekeren hoef-smidt. Indier vuegen dat mijnen armen stiefvader deerlicken de gheessele creech ende met gebrant speck op sijnen rugghe gedruypt wert. Ende men geboot mijn moeder expresselic, door de Justicie, niet te comen int huys vanden voorseyden Heere, op pene van aent lijf ghestraft te worden, mede so verbootmen haer opt lijf, desen Zaide in haer huys niet te laten comen, de welcke om den hecht naert mes niet te worpen, hare wterste neersticheyt dede om de sententie niet t'overtreden: maer ginck doen ter tijt den weert (die de herberge vande Solane ophiel) dienen soo wel om alle perijckel t'ontvlieden, als om quade tonghen haer clappen een weynich te beletten: byden welcken (verdragende veel ongemaex) sy mijnen cleynen broeder op voede, tot dat hy sterc ghenoech was om alleen te gaen. Oock soo was ic groot genoech om de gasten te dienen, ende hun te halen ende reycken sulcx als sy van doene hadden ende my bevalen.

Hoe Lazarus eenen blindeman ginc dienen.

Capit. III.

Ter wijlen dat mijn Moeder also mijnen broeder opbracht, ende dat ick + de gasten / soo ghedienstich was, quammer eenen blindenman ter herberghen, den welcken ick wel aenstont om sijnen leytsman te wesen. Ende daerom vraechde hy mijn moeder oft sy wel begeeren soude dat ick hem diende, dies sy wel te vreden was.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoe dat hem Lazarus met eenen Ioncker bestede, ende van tgene dat hem, by hem sijnde ghebeurde.

Capit. XV.

Aldus was ic bedwonghen vanden noot een gewoonte te maken, ende quam corts daer nae inde schoone stadt Toledo, al waer (Godt danck) mijn wonde eerst toeginc, ende so langhe als ick siec was, so creech ic wat om Godts wil: Nochtans so haest als ic genesen was, seydemen my dat ick te luy was, ende waerom dat ick niet eenen meester en socht: Dies ick by my selven seyde: En waer sal ick eenen meester vinden, ten waere datten Godt eerst schiep, ghelijck hy de werelt dede? Aldus gaende van deure tot deure bedelen, vont ick seer luttel remedien ende caritaten, want de liefde is alreets ten hemel gheclommen, ende en woont niet meer op aertrijc, soo my dunct. Niettemin, Godt die sant my eenen Joncker toe, redelicken wel ghecleet ende seer nettekens op gheschict, tredende ende gaende achter straeten gelijc een bruyt: de welcke my seer scherp besiende ende ic hem weer, vraechde: Jonghen, soect ghy eenen meester? Jae ick mijn Joncker, seyde ic hem. Wel so comt dan met my, Godt heeft u groote deucht gedaen, dat ghy my ghevonden hebt, tis niet moghelick, ghy en moet onsen Heere desen morghen stont wel ghebeden hebben. Dus so volchden icken, Godt danckende, so wel + om tgene dat hy my seyde, als om dieswil dat my dochte / dattet een heerlick ende deghelick man was. Als ic nu desen mijnen derden meester vant, soo was het noch smorghens vroechachtich, dies hy my met hem al de stadt deur leyde. Wy ginghen over de merckt daermen broot ende ander eet-ware vercoopt*: dies ick dachte ende wenschte dat hy my daer met cost ende ander dinghen soude gheladen hebben, want het rechts

den tijt was: Maer neen, hy ghinck deur treden. Moghelick oock, dacht ick doens in my selven: soo en staet hem dit broot niet aen, oft wy sullens moghelijck elders coopen. Niet te min wy wandelden soo totten elf uren toe, dies hy doens inde kercke ginc, ende ic met hem, hoorende also seer devotelijcken de Misse, ende d'ander diensten diemen dede: tot dat t'volc altemael wech was, ende wy alsdoen oock deur gingen, makende groote wijde passen om des bragaets wil. Aengaende van my, ic ginc so wacker ende cloec als yemant ter werelt soude mogen doen, om dat wy nieuwers gelet en hadden, om eten te coopen: want ic dachte dat desen mijnen nieuwen meester een groote personnage was, die van langer hant sijn huys wel voorsien hadde, ende dat wy het eten al ghereet souden vinden, dwelck ick wel van doen hadde: Maer hierentusschen soo slaghet een ure, eer dat wy thuys comen, voor d'welcke dat hy wat stille stont, ende ic met hem, slaende sijn cappe onder den armen, treckende eenen sleutel uyt sijnen sack, waer mede hy de deure open dede, + ende ghinghen alsoo in huys. Twasser int / ingaen so doncker ende droeve, dat hem een yeghelick daer van schroemen soude, al wast datter een cleyn pletse, met noch sommighe cleyn camerkens waren. Ende als wy binnen waren, so leyde hy sijn cappe af, my vragende oft mijn handen schoon waren: Wy keerdense ende voudense, ende leydense alsoo wech te perssen. Dat ghedaen sijnde, setten hy hem neder, my met goeder moeyten vraghende, van waer ick was, ende hoe ick inde stadt gheraeckt was. Dus seyde ick hem van als bescheets ghenoech, maer wel langher dan ick begheerde, want my dochte dat den tijt bequamer was om te gaen eten, ende de soppe op te rechten, dan veel te couten oft te vraghen. Niettemin, lieghende soo ick best conde, gaf hem van als bescheet. Daer nae soo sweech hy een lutsken, waer en tusschen ick wonder dachte, want het was twee uren oft daer ontrent, ende ick en saggher gheen ghereetschap maecken van te ghaen eten, alleveleens al oft hy vande gratie Godts gheleeft hadde. Daer en boven was ick noch verwondert dat hy de deure metten sleutel ghesloten hadde, mits dat icker niemant, Ja ratte noch hont, onder oft boven niet en hoorde: Ende en saggher anders niet in huys als de blinde mueren. want bancken, stoelen, schapprayen, ofte coffers (ommers noch ten minsten een ghelijck dat van t'Jaeren) en waerender niet. Ten langhen lesten, ghy sout gheseyt hebben, dattet een onbewoont huys was. Hier en tusschen soo vraechde / + hy my oft ick gheten hadde: Neen ick mijn Heere seyde ic, want ten was noch geen acht uren, als ick u heden morghen vont. Aengaende van

my (seyde hy) hoe vroech dat ooc was, so hadde ick al ontbeten: ende als ic so vroech drincke, so en eet ic ghemeynlick niet voor tsavonts: daerom lijt u so ghy best sult moghen, wy sullen t'avont des te beter chiere maken. Ghy moet weten, mijn heere, dat als ic hem sulcx hoorde seggen, dat ic bynae in onmacht viel, ende dat niet so seer om des honghers wil, als om dieswil dat ick mercte, dat my de fortuyn in alle dinghen soo contrarie was. Doens wert ic denckende op mijn voorleden armoede, ende wel bitterlic weenende: Ende my quam te voren, tghene dat ic eertijts wel bedacht hadde, als ick mijnen meester den Paep wilde verlaten, seggende: Al ist dat desen vreck ende scherp is, soo macht comen dat ghy eenen ergheren sult crijgen. Ten cortsten gheseyt, soo beweende ick wel deirlicken mijn jammer leven, ende mijn toecomende doot. Niettemin, ick verborghdet so ick beste coste, ende seyde: Mijn Heere, Godt sijs gheloeft, ic ben een knecht die hem niet seer en quelt met eten oft drincken, ende die hem wel derf beroemen ende uytgheven voor eenen den sobersten jonghen van mijnder ouderdom, ende voor sulcx ben ick van mijn meesters altijts geacht geweest. Dats een groote deucht van u, ende daerom sal ic u dies noch te liever hebben: daer toe ooc sy selven sat eten, dat betaemt den verckens ende beesten: maer + maniere en/de regel houden, dat is menschelijc. Tis goet, tis goet meester (seyde ick by my selven) ick verstaen wel waer ghy henen wilt: De duyvel haelt, dat alle dese mijne meesters dus op den cost sien.

Hoe dat Lazarus sijns meesters eten ende t'sijne, in sijnen boesem droech, van vreese t'selve te verliesen.

Capitt. XVI

Terstont daer na ginck ic achter de deure staen, ende trock sommighe beten broots uyt mijnen boesem, sulcx als ick gebedelt hadde. Mijn meester dat siende, seyde my: Comt hier eens, wat eet ghy daer? Ende by hem comende, liet ic hem sien dry stucken die ic hadde, vande welcke hy de beste ende grootste nam, segghende: Voorwaer my dunct dattet goet broot is. Ja Heer seyde ic, sout niet goet broot sijn, en princepalic alsmen appetijt heeft. Voorwaer tis excellent, seyde hy: maer waer hebdijt creghen? Ist ooc van cuyssche handen gebacken? Dat en weet ic niet, altoos so vinde ickt seer goet. Godt gheve dattet cuysch sy meynde den armen bloet: dat te mondenwaerts stekende, beter eenen herte-

lijcken beet in, segghende dattet seer wel smaeckte. Ick werdt terstont ghewaer wat hy meynden, ende met wat voet dat hy hinckten, dwelck my dede haesten om mijn beetken op te crijghen: want ic sagghen so welvarende, waert saecke geweest dat hy eerst opgheknapt hadde, + mogelick dat / hy my soude geholpen hebben om mijn resthen: maer ick pastent so wel dat wy schier ghelijckerhant ghedaan hadden: so veechde hy metter hant de brijzelinghen broots van sijn cleederen: Daer nae ginc hy in een cleyn camerken datter was, wt de welcke hy eenen ouden eerden pot bracht, die wel geschaert was, ende niet veel en dochte, uyt den welcken hy dronck: ende daer nae gaf hijen my. Ende om den beleefden te maken, seyde ick hem: Me-Joncker ic en drincke genen wijn. Drinct slechs (meynt hy) tis water: So nam ic den pot ende dronc noch, maer niet veel: want den dorst en quelde my niet. Aldus waren wy coutende metten anderen, tot dies het nacht wert, ende vraechde my veel dinghen, op de welcke ic hem qualick genoech antwoorde.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hier in dit volghende Capittel, soo wel als int voorgaende, wort beschreven den aerdt vande Spaegnaerden.

Capit. XVII.

Sandersdaechs als ick op was, so cuyschten wy sijn coussen, wambeys, roc ende cappe, waer dat wy hem seer wel te passe quamen in stede van eenen cleerbessem. Ende nae dat hy hem ghemackelick ende met goeder moeyten ghecleet hadde, ende dat ick hem water had/ + de ghehaelt om sijn handen te wasschen, soo kemde hy sijn swert hooft, ende het rappier op zije hangende, seyde my: Och! Lazarus, dat ghy wist wat dit voor een stuc is!* Ick en weet gheen ghelt soo lief, dattet my soude af trompen: Maer ooc van alle de gene die Meester Teunis ooyt maeckte, so en cost hy nooyt gheen beter maken: Ende het rappier uyt treckende, proefdese op sijn naghelen, oft sy niet wel scherp en was, seggende: Siet ghijse? Ick wedts u dat icker een saexken wolle mede overmidts houwe. Ende ick met mijnen tanden, die nochtans van geenen stael en sijn een broot van vier ponden, meynde ic by my selven. Ende also stac hijse wederom op, ende hincse aen sijn sijde, aen de welcke hy oock eenen grooten houten Pater noster droech.

Dat ghedaen sijnde, gaet hy uyt, met alsulcken heerlicken en triumphanten tert, ende thooft inde locht, dat ghy u sout verwondert hebbende, worpende sijn cappe somwijlen op de schouderen, alsdan ooc onder de armen, ende de hant in zije, ginc so deur, seggende: Lazarus, siet, dat ghy t'huys wel bewaert, ter wijlen dat ic Misse gae hooren, ende maket bedde, ende haelt schoon water, ende siet dat ghy de poorte sluyt, op datmen ons niet met allen en stele, en legt dan sleutel achter de deure, op avonture oft ic daer en tusschen quame, dat ick mocht in geraken. Ende ginc also seer triumphantelicken henen, dat die hem niet gekent en hadde, soude geseyt hebben dattet een van des Gouverneurs naeste + vrienden soude gheweest hebben, oft / ommers ten minsten sijnen camerlinc. Doens seyd ic: Geloeft zy uwen name o mijn God, die daer medecijne beschict, daer ghy de siecte gegeven hebt. Wie isser nu die desen mijne meester tegen quaem ende saegen so wel te vreden, ende fraeykens opgeschict, die niet en sou seggen, dat hy gister avont wel gheten hadde, ende in een seer goet bedde geslapen, ende noch daerenboven, dat hy desen morgenstont wel ontbeten sou hebben: De wercken die ghy werct, o Heere, die den velen onbekent ziin, zy zijn wonderlic. Wie ist toch die niet bedrogen soude zijn onder t'decsel van so goeden dispositie oft welvarentheyt, schoonen roc ende cappe? Wie soude seggen dat so schoonen mans persoon gisteren van al den dage niet en at, anders dan een bete broots, de welcke Lazarus sijnen knecht noch bewaert hadde int coffer van sijnen boesem: in d'welcke om de waerheyt te segghen, sy niet al te reyn en cost ghezijn. Wie souden seggen dat hy heden d'aensicht ende de handen gedroocht soude hebben aen de slippen van sijnen roc, ende dat by faute van eenen droech doec: Ic weet welsekers dat niemant sulcx en souden connen ghelooven. O Heere, hoe veel isserder inde werelt sijns ghelijcke, die den Joncker spelen gelijc als hy, en lijden liever veel pijnen om de vermaledijde ydel glorie van deser werelt, dan sy en souden om uwent wil. Aldus was ic staende in onser deure, alle dese dingen by my dus overpeysende, tot dat mijn meester een lange enghe strate was in ghegaen, alsdoen so ginc ick in huys, + d'welc ic in eenen oogenblic van onder tot bo/ven besien hadde, sonder vele te letten, oft ooc yeuwers yet te vinden. Ende hebbende mijn arm bedde gemaect, nam ic mijnen pot metten scherven, ende ginck aen de riviere water halen: waer ontrent dat ick mijnen meester in eenen hof den vrijer oft moos-jancker sach spelen, by twee herttekens, van sulcke (soo my dochte) datter te Toleden ghenoech zijn, ende vele van

hunder consoorte gaender om hun te verversschen, ende des morgens vroech ontbijten aen den oever vander Rivieren, sonder daer yet te brengen: nochtans als versekert, oft daer en sal yemant comen die hun den ontbijt gheven sal, ende principalijck de jonghe gasten vander stadt.* Nu soo was hy daer als ick u gheseyt hebbe, int midden van hen coutende, den boeha maeckende, ende hun gevende meer soete ende vriendelicke woorden, dan wel den gheleerden Ovidius soude hebben connen doen. Als sy nu sagen sijn onbeschaemtheyt ende berderen aensicht, so eyschtense hem den ontbijt, met oock de ghewoonlicke mercede dier dier toe staet. Ende derhalven, want hy hem soo cout van borsen ghevoelde, als wel heet van maghen, werde soo beneutelt, dat hem niet een druppel bloets int lijf en was, oft ten veranderden, ende brocht alsoo veel blau excusatien by: Dies sy hem, mits dattet deurtrapte teuten end arghe wijfs waren, daer lieten sitten, ende planten hem also, want ten was den man niet die sy sochten. Ende te wijle adt ic sommighe struy- + cken van coolen, daer ic niet lang me besich was. Ende als / eenen nieuwen knecht sonder gesien te zijn van mijn meester ginc ick naer huys, dwelck ic den meestendeel liet onghekeirt, ende dat by faute van eenen bessem, hoewel dattet nochtans wel van doen hadde. Ende niet wetende wat doen, ginc ic peysen waermede ick mijnen tijt soude moghen overbrenghen. Dies my goet docht mijn meester tot snoenens toe te wachten, ende dat hy ter avontueren wat brengen souden dat wy mochten eten: Derhalve verwachtte ic hem, maer twas om niet want het was alreede ontrent dry uren dat hy noch niet en quam.

Hoe dat Lazarus door den noot bedwonghen was te gaen bedelen, hoe wel dat hy inden dienst van sijnen meester den Ioncker was.

Capit. XVIII.

Nu als ick dus soo grooten hongher leet, sloot ic de deure, ende leyde den sleutel daer hijt my bevolen hadt, ende met een stille ende droeve spraeke, metten handen inden boesem, keerde ic weder tot mijn eerste ambacht. Soo dat ick Godt voor ooghen hebbende, ende bewindende mijn tonghe met sijnen naem, ginc op een nieu, van deure tot deure mijn broot bidden, ommers voor de rijkckste huysen, soo my dochte: Maer ghelijc ick ooc dit ambacht aen de borsten gheleert hadde, ick wil segghen met mijnen grooten meester den blinden, soo was ic so goeden

leer-kint, al wast sake dattet so vruchtbaeren jaer niet en was gheweest, + ende dattet eenen dieren tijt was, so wist ick noch/tans mijn saecken so wel te werck te legghen, dat ick eer de clocke vier uren sloech, wel dry pont broots int lijf hadde, ende noch wel twee pont in mijn mouwe ende boesem, ende comende naer huys, nam ick mijnen wech door de pens craemen, om aldaer wat om Godtswil te crijgen: also ic ooc dede van een vrouwe die my een stuck gaf van eenen coeyen schoen, met noch sommige gesoden penskens. Ende als ic thuys quam vonde ic mijnen meester daer, die sijn cappe gevouwen ende te perssen geleyt hadde, wandelende op de pletse: de welcke terstont so ic ingecomen was quam te mywaerts, dies ic dachte dat hy my wilde slaen, om dat ic so langhe hadt uyt ghebleven: Maer Godt versagget wel anders, want hy vraechde my van waer ic quam, den welcken ic seyde: mejoncker ic heb u verbeyt tot twee uren, ende siende dat ghy niet en quaemt, heb ic in stadt gheweest, my bevelende ende recommanderende aen de goede lieden, die my dit gegeven hebben. Ende liet hem t'broot metten pensen sien, die ick in mijn slippen ende boesem hadde, dies hy hem niet stuerlic oft grammelic en geliet, maer seyde my: Ooc so heb ic na u gewacht om t'eten, ende siende dat ghy niet en quaemt, so at ick alleen. Voorts so hebdij wel gedaen, want tis saliger om Gods wil te bidden als te stelen: So help my Godt Lazarus, dat behaecht my wel, ende alleenlic een dingen wil ic u bidden, datmen toch niet en wete dat ghy met my woont, want tsoude mijn eere te na gaen: Tis wel waer dat ic hope dattet secreet sal blijven, mits dat ick hier een luttel bekent ben: ende oft / + God gewilt hadde, dat icker nooyt en hadde gecomen. En hebt daer vore gheen sorge me-joncker, want ick en hoef daer niemant rekeninge af te geven. Nu eet armen bloet, want, ent Godt ghelieft soo sullen wy wel haest uyt ons armoede zijn: Maer ghy moet weten, dat sindert dat ick hier ben comen woonen, so en heb ic noyt op mijnen pas geweest: dit huys en moet op geenen goeden gront staen, oock soo sijnder huysen die gemeinlic ongeluckich zijn, die den huerlinc geenen voorspoet en gheven, vande welcke dit voor seker een is. Daerom belove ic u, als de maent uyt zijn sal, dat icker niet langher en sal blijven woonen, al waert ooc datment my om niet wilde geven. Ic ginc my op d'aerde, neffens de cap-persse sitten, ende en seyde hem niet (op dat hy my voor gheenen gulsigaert en hiele) dat ic gheten hadde, maer geliet my al oft ick noch gheen broot geproeft en hadde, ende began also hertelicken in mijn pensen ende broot te bijten, hem beloerende van besijen, sonder dat hijt

mercte, ende en hadde nooyt ooge van mijnen schoot, den welcken ic alsdoen in stede van een schotel besichde. Alsulcken melijden moet Godt met my hebben, als ick doens dede met hem: want ick hadde dicwils geleden, ende noch dagelicx lijden moeste, tquaet dat hem quelde. Dies ick twijfelde om den beleefden te maken, oft ick hem soude nooden: maer om dat hy geseyt hadde, dat hy gheten hadde, soo duchte ick dat hijt soude gheweighert hebben. Ten lesten so wenschte ick dat den armen mensche wat laeffenisse van sijnder quaelen door mijn hulpe + gehadt / hadde, ende dat hy hadde ontbeten, soo als hy s'daechs te voren dede, ghemerct datter beter bequaemheyt was, mits dat ick veel costs hadde, ende dat mijnen honger oock niet seer groot en was.

Hoe dat Lazarus sijnen meester den cost gaf, vande aelmoessen ende brocken die hy creech.

Capit. XIX.

Nu, Godt gaf dat mijnen wille volbracht wert, ende den sijnen mede: want so ic began t'eten, quam hy by my, segghende: Voorwaer Lazarus, ghy hebt de beste gratie in d'eten, die ic ooyt man sach hebben. So dat u niemant en soude connen sien eten, oft ghi en sout hem doen appetijt crijgen. Ja, seyde ic by my selven, dats dat ghy so goeden appetijt hebt, ende daerom duncket u dat ick soo wel schransse: Daerom dachtet my goet hem te helpen daer hy hoorden, gemerct dat hy sy selven maenden, ende my daer toe den wech wees, ende seide hem: Me-Joncker, goeden alem, maect goede werc-lien: dit broot is so smakelick, desen coeyen-voet so wel gecooct ende gereet: Ja al en hadmen gheenen appetijt, so en soudemer nochtans nae belust worden. Is dit coeyen voet? Jaet mejoncker, seyde ic: Ick verseker u, dattet een goet beetken is, ende ick en koser gheenen calcoenschen haen voor: Eetter af, me- joncker gelievet u, ende ghy sult proeven, hoe delicaet dattet is. Also stac ic hem wat inde vuyst, met twee oft dry vande witste ende schoonste brocken: + ende daerom ginc hy neffens / my sitten, ende began t'eten, als de ghene diet wel van doen hadde, knaeghende elc beenken beter af, dan wel een van sijn hasewinden soude ghedaen hebben, al hadder noch een goet sausken by geweest, ende hy seyde: Dit is eenen sonderlinghen cost, maer de sauce (seyde ic heymelijck) daer ghy die mede etet, is noch beter. By Godt het heeft my also goet ghedocht, al oft ick van desen dage niet

een bete gheten en hadde. So moet my God helpen goede oude man, ick segt so ick dat meyne. Als hy nu sijn spijse opgespeelt hadde, hy hiet my dat ic hem soude den pot metten Waeter geven, dien ick hem also vol gaf, als ic die vande riviere ghebrocht hadde, het was een teeken dat hem van snoenens luttel overschots gebleven was, aengesien dattet water niet en was ghemindert. Doen wy gedroncken hadden, wy ghingen seere wel te vreden, gelijc den voorgaenden avont te bedde, ende (om de sake cort te maken) wy waren aldus acht oft thien dagen, dat den armen man alle morgen wel te vreden drooge ginc lancx de strate, sijn voetstappen tellende: want daer en tusschen diende hem den armen Lazarus voor een bufet.* Ic overdacht dickwils mijn ongelucken, dat ic ontcomende d'ongeluckige ende allendige meesters die ick ghedient hadde, ende een ander soeckende die beter waere, geraect was aen eenen die my alleene niet en onderhielt, maer dien ic noch selve den cost moest halen. Nochtans hadde ic hem seere lief: want den armen man en hadde noch en vermocht niet meer, ende hadde liever met hem medelijden, + dan hem viant te wesen. Ende daer/om moest ic dicwils hongher lijden, om dat ic hem yet brengen soude, daer mede dat hy den dach mocht overbrengen. Den armen Duyvel is op eenen morgenstont in sijn hemde opgestaen, ende is boven op thuys geclommen om sijn gevoech te doene, daerentusschen hebbe ic om mijn herte te verlichten sijn wambeys ende coussen doorsocht, die aen t'hooft- eynde gebleven waren, waer in dat ic vont een cleyne fluweele borse, die meer dan hondert ployen hadde, maer niet een mijte gelts daer in, noch en scheen ooc niet datter in langhen tijt eenich in hadde geweest. Doen seyd ick, dat is een arm man, niemant en can gheven dat hy niet en heeft: Maer mijnen vrecken blinden, ende vuylen taeyen Paepe, de welcke Godt so veel goets verleende, den een door den beso las manos, den anderen door sijn cloecke ende wel ghehangen tonge, ende my noch van honger lieten sterven, t'was wel reden dat ick sulcken volc niet lief en hadde. Ter contrarie oock soo ist seere wel ghedaen, datmen met de fortuyne van desen man medelijden hebbe. Godt weet ist dat ic nu yemant van sijnder qualiteyt gerake te crijgen met dierghelijcken ganck ende deghelijckheyt, wat medelijden sal ic met hem hebben, alleene met te overdencken, ist dat ghi lijt tgene dat ic desen anderen sien lijden, wien ic nochtans liever soude dienen in sijn armoede, dan eenich vanden anderen voorseyt, deur redenen by my hier voren verhaelt. Niet anders en mishaechde my, dan dat hy te groots ende hooveerdich was, want ic hadde wel

+ ghewilt, dat hy deur sijn te groote armoede, sijn / hooveerdije een weynich hadde laten vallen.* Niettemin nadat ic can mercken, desen regel wort onder henlieden onderhouden ende gebruyct. Want al ist dat sy niet een mijte en hebben, nochtans moeten sy den bouha maken. Ende ten sy dat God deur sijn genade daer in voorsiet, sy sullen alle tsaemen van deser siecte sterven.

Hoe dat den armen Lazarus 'tbedelen verboden wert, tot groot achterdeel van sijnen meester.

Capitt. XX.

So ic nu in sulcken staet was, lijdende d'armoede die ic u segge, so en heeft mijn ongheluck, dat niet op en hiel van my te vervolgen, my ten minsten niet te willen laten in dese verdrietelijcke ende schandelijcke maniere van leven. Want de sake gebeurde aldus: Mijn heeren de Raetsheeren deden metten trompetten openbaerlick uytroepen, mits t'groot gebreck vanden coren, dat alle arme vremdelingen souden uyter stadt vertrecken, op de pene dat de gene diemen daer soude vinden, souden gegeesselt worden. Waer deure dat ic vier daghen na de publicatie, hun gebot ter executie stellende, een processie sach leyden van arme lieden, die lancx der straten geesselende. Waer af dat ic so verbaest was, dat ick naederhant nooyt en hebben derren bestaen van te gaen bedelen lancx de stadt. Doen sout ghy d'abstinentie van onsen huyse, ende de groote stillicheyt van dien mogen sien hebben, inder vuegen dat wy twee oft drie dagen moesten blijven sonder een bete te eten, oft een + woort te spreken. Aen/gaende mijnen persoone, daer waren seker arme vrouwe, Cattoenspinsters ende Mutsebreitsters, daer mede dat ick van gebuerschap wegen kennisse maecte, de welcke my t'leven salveerden: Want van tgene datmen haerlieder gaf, so deyldensy my altijt yet mede, daer mede dat ic my seere wel lijde. In vuegen dat ic my niet so seere en beclaechde van my selven, als van mijnen armen ende bedorven meester, die in acht dagen niet een bete geten en hadde, ommers wy bleven wel so lange int huis sonder daer t'eten, wel is waer dat ick niet weet waer hy ginck, oft wat hy at: Nochtans die hem op de noene sien comen hadde de strate opwaerts, hy quam wel recht op sijn leden, ende uytghestrect gelijck eenen edelen hasewint: Voorts heeft hy om dese vervloeckte eere te onderhouden, wat stroos ghenomen, dwelck

hy noch niet ghenoech in huys en hadde, ende buyten de deure comende, heeft daer mede schoone gemaect de ghene diet luttel van doene hadden, jae hy beclaechde hem seere van d'ongheluck vanden huyse, segghende: Het is quaet om sien dat alle ons ongeluc van desen huyse comt. Ooc so isser alle dingen gelijc ghy siet, droevich, treurich ende duyster. Nochtans sullent wy moeten verdragen, so lange als wy daer in sullen sijn: Voorwaer ick wilde wel, dat dese maent ten eynde ware, op dat wy daer uyt trecken mochten.

Vande feeste ende goede chiere die Lazarus maecte met sijnen meester om eenen Reael die hy thuys brochte.

+ Capit. XXI.

Also wy in dese benaude ende verhongerde persecutie ghevallen waren, so isser op eenen tijt eenen Reael gheraeckt onder mijns meesters macht, maer ick en weet niet deur wat fortuyne oft geluck.* Niettemin hy quam daer mede also opgeblasen, al oft hy de geheele stadt van Venegien gebrocht hadde. Hy gaf my dien al lacchende, met een blijde gelaet ende seyde. Neemt daer Lazarus God begint alree sijn hant open te doene. Loopt op de marct ende coopt broot, wijn ende vleesch, op dat wy den Duyvel d'ooge uyt steken. Voorts wil ick dat ghy weet, om dat ic wel weet dat ghyer sult blijde om sijn, dat ic een ander huys gehuert hebbe, ende wy en sullen in dit ongeluckich huys niet langher dan tot int eynde van deser maent woonen, vervloect moet wesen, ende die d'eerste tichel daer op geleit heeft, so veel costet my. By Godt van allen den tijt dat ic hier gheweest hebbe, en isser wijn noch vleesch in mijn lijf ghecomen, noch ic en hebbe nooyt gerusten dach ghehadt. Niettemin het uytsien, de duysterheyt ende droefheyt van dien bewijsent merckelic genoech. Gaet henen ende keert haest weder, wy sullen van daghe ghelijc Graven eten. Doen nam ic dezen Real met mijnen pot, ende begost seere wel te vreden ende lustich de straete met haesten op te gaen stracx na de merct: Maer wat hielp my dat? ic ben onder sulcke Planete geboren dat ic geen genoechte sonder letsel en mach hebben.: Alsoo was ooc dese, want soo ick de straete opwaert ginc, overleggende waer aen + dat ic mijnen Reael / ten besten ende profijtelicst besteden mocht, ende God seere danckende van dat hy mijnen meester dit gelt verleent hadde, so sach ic daer onversiens my te gemoete de strate af bringen een doot

lichaem op een bare ligghende, daer veel Priesters ende ander lieden mede gingen: Waer deure dat ick moest gaen staen vast aen eenen muer, om hun plaetse te maken. So nu d'lichaem voor by was, so quam daer een metter hant aen de bare (dewelcke sonder twijfel des overleden huysvrouwe moest wesen) seere bedroeft, ghevolcht van veel andere, de welcke weenende ende claghende, seyde: Och mijnen lieven man ende heere, eylaes waer ist datmen u draecht? Int huys van droefheyt ende desolatie? In het treurich ende duyster huys? Int huys daermen noch en etet noch en drinckt? Doen ic de vrouwe aldus hoorde spreken, my docht dat den hemel metter aerden versaemden, ende seyde: O ongeluckich mensche als ic ben, men draecht dit doot lichaem nae ons huys. Daeromme liet ic mijnen wech varen, ende liep midden deur tvolc, wederkeerende de strate nederwaerts, om dat ick te beter soude mogen stracx naer huys loopen, maer so haest als ic in huys was, sloot ic de deure ende riep mijnen meester, dat hy my soude te hulpe comen, ende hem inde armen nemende so begeerde ic op hem, dat hy my soude willen helpen den inganc vander deure bewaren. Waerom dat hy hem een weynich stoorde, meynende dat yet anders was, ende seyde my: Wat isser ghi lecker? waerom roept ghi? wat gebreect u? waeromme + sluyt ghy so grammelick de deure? Och heere / (seyde ic) ic bidde u wilt my helpen, want men bringt ons hier een doot lichame. Hoe soo? vraechde hy: Het is my ginder boven int ghemoet gebrocht, ende sijn vrouwe quam al seggende: Mijn heere, mijnen man, waer ist datmen u draecht? Int treurich ende duyster huys? Int droeve ende woest huys? Int huys daermen noch en etet noch en drinct? Ongetwijfelt heere men bringet hier. Waer af mijn meester begost so seere te lacchen (al en lustet hem niet seere) dat hy een lange wijle sonder spreken bleef. Ick hadde alree de deure toegegrendelt, ende stont metten rugghe daer tegen, om dien te beter te bewaren. Ja het volc was alreede met t'doode lichaem voor by ghegaen, nochtans hadde ic altijts vreese, datment in ons huys soude gebrocht hebben. Doen seyde mijnen goeden meester, meer versaet sijnde van lacchen dan van eten: Voorwaer ghy segt waer Lazarus, ende ghy hebt gelijc gehat, aengesien het gheroep vande vrouwe, dat ghi sulcx als ghy segt gedacht hebt. Maer na dien dat God daer in voorsien heeft, so doet stoutelic de deure open, ende brengt yet om te gaen eten: heere (seyde ic) laetse ons gheheel voor by laeten gaen. Ten laetsten is hy by my ghecomen, ende heeft wel tegen mijnen danc de deure met gewelt open gedaen, hoe wel dat hy genoech te doene hadde,

deur den grouwel ende verveertheyt die ic hadde: Ende daerom dede ic weder mijn reise. Ende genomen dat wy dien noene goede chiere maecten, so en vont icker nochtans ghenen smake in, ja in dry dagen daer naer, en conde ic weder tot my selven niet comen, ende so dic/ + wils als dese ydel imaginatie in mijn meesters sin quam, hy en conde hem niet onthouden van lacchen.

Nae dat hy den Spaignaert berispt heeft van te grooten soberheyt om sijnen staet te onderhouden, so berispt hy hem van sijn hooveerdije ende opgheblasentheyt.

Capit. XXII

In deser maniere woonden ic sommige dagen metten schiltknecht mijnen derden meester, binnen de welcke ick middel socht om sijn meyninghe te weten, ende oock waeromme dat hy in dat lant was commen woonen: want ick sach wel dat hy een vremdelinck was van den eersten Dach af, dat ick my by hem bestede, deur de kleyne kennisse ende handel die hy hadde metten ingeboren vander plaetse. Ten laetsten gheraecte ic tot mijnder meyninge, want so ic hem op eenen tijt wel gesint sach, mits dat hy redelic gheten hadde, ic maecte so vele dat hy my alle sijn saken vertelde. Hy seyde my dat hy uyt out Castilien geboren was, ende hoe dat hy sijn vaderlant verlaten hadde, om des wille, dat hy hem selven niet en wilde vernederen om sijn bonnette te lichten voor eenen Edelman die sijn ghebuer was, waeromme dat ick tot hem seyde: Mijn heere, ist dat hy sulcx is als ghi segt, ende dat hy veel rijcker was dan ghy, ghy sout ghedaen hebben u devoir, met hem eerst eere te bewijsen, ende u bonette af te doen, want ic geloove dat hy ook tselfde soude voor u gedaen hebben. Het is een edelman, jae rijcker ooc dan + ick ben, ende / daerenboven hy dede voor my sijn bonnette af, als ict eerst dede, nochtans na dien dat ict soo menichmael eerst gedaen hadde, twas wel reden dat hy hem een reyse soude manierlic d'eerste gemaect hebben, ende dat hy my eerst soude byder hant genomen hebben. Mijn heere, seyde ic, aengaende mijnen persoone, ick en souder nooyt so nauwe op gemerct hebben. Ghy zijt jonc seyde hy, daeromme en weet ghi niet wat eere is, dewelcke nu ter tijt alleene t'goet is van eerlicke lieden: Ic wil nu dat ghy weet, dat ic ben, so ghy my siet, een arm schiltknecht, maer ic geloove God, dat by aldien my eenich Grave

midden op de strate in t'gemoet quame, ende dat hy voor my sijn bonette niet gheheel af en dede, dat ic op een ander tijt, als ic hem saghe comen, in eenich huys soude treden, my gelatende al oft ic daer yet te doene hadde, oft ick soude dweers over in een ander strate gaen, indien datter eenige ware, eer dat hy by my ware, om dat ic hem geen eere meer bewijsen en soude: ..........................

+ Hoe dat Lazarus meester wech liep, ende Lazarus in handen vande dienaers bleef.

Cap. XXIIII.

Also beclaechde hem mijn meester van sijn groot ongeluc en vertelde my sijn vrome feyten te wijlen so quamen daer in huys eenen man ende een oude vrou, waer af de man de huere vanden huyse eyschte, ende de goede vrouwe die vanden bedde, ende maecten onder henlieden de rekeninge, so dat hy in twee maenden meer schuldich was, dan hy middel hadde om op een jaer te crijgen, dwelcke was so my dunct achtenveertich oft tweeenvijftich stuyvers. Niettemin hy antwoorde hun vriendelic, dat hy op de marct soude gaen ende eenen dobbelen ducaet wisselen, ende dat sy tegen avont souden weder comen: Maer sijn vertrec was sonder wederkeeren. Dese lieden quamen wederomme, hoe wel dat te late was, waeromme dat ic hun seyde dat hy noch niet wedergekeert en was. Alst nu avont geworden was, ende hy niet tot huys ghecomen en was, ic vreesde alleene in huys te blijven, waeromme dat ic by mijn gebuer wijfs ginc, de welcke nae dat sy gheinformeert waren vander saecken, my by haerlieden dede slapen. Sanderdaechs smorgens sijn de crediteurs wederomme nae mijn meester comen vragen, maer dat was aen dese ander poorte, want de ander en ginc niet open: den welcken vande vrouwen geantwoort wert, Sijn dienaer is hier, die den sleutel vander deure heeft. Sy vraechden my oft ic niet / + en wist waer hy was, ick antwoorde: Neen ic mijn heeren, sedert dat hy den dobbelen Ducaet ginc wisselen, so en is hi niet wedergekeert dwelcke my doet peynsen, dat hy met sijn wisselinghe van u ende van my wech gegaen is. Als sy mijn redenen gehoort hadden, sy gingen eenen Dienaer ende eenen clerc soecken, ende die daer gebrocht hebbende, so namen sy terstont den sleutel, ende deden de Deure op voor twee getuigen, ende gingen daer binnen om mijn meesters goet te

sequestreren, om daer aen hun schulden te verhalen: Maer als syt gehele huis deursocht hadden, sy vondent geheel ydel, gelijc als ick verhaelt hebbe. Waeromme sy my vraechden waer mijn meesters goet was: te weten, sijn coffers, tapijten ende ander huysraet, ic seyde ic en weets niet. Ongetwijfelt sy moetent desen nacht uytgedragen hebben op een ander plaetse: Mijn heere Officier vangt desen knecht, want hy weet voorwaer yet vander sake. De dienaer is by my gecomen ende vatte mij metten halse van d'wambays, tot my seggende: Weest gevangen, oft segt my waer u meesters goeden zijn. Ende hoe wel dat ic nooyt metten halse genomen en wert, uytgenomen van mijnen blinden die my so vatte, maer ten was so rouwelic niet ende een weynich soeter, om dat ic hem leyden soude, so hadde ic seer groote vreese, in vuegen dat ic crijtende hun geloefde te seggen alle tgene dat sy my vraghen souden. Wel aen dan segt stoutelick, seyden sy, al tgene dat ghy weet, en hebt geen vreese. De clerck sat op sijn gat neder om den Inventaris te maken, ende + vraechde my wat goeden dat hy hadde: Mijn / heeren, sijn goet is (ommers, so hy my geseyt heeft) eenen goeden gront van een huys, ende een vervallen duyvecot. Dat is wel seiden sy, want hoe luttel dat tselve weert is, so ist ghenoech om daer mede betaelt te wesen: Maer waer sijn die hier in stadt ghelegen vraechden sy. In sijn lant seyde ic: By Godt wy zijn wel geraect antwoorden zy, ende van waer is hy? Wt out Castilien, na dat ic uyt hem verstaen hebbe. Doen begosten de dienaer ende den clerc seer te lacchen, ende seyden tot die ander: Dit relaes is is ghenoech om u schult (hoe groot die ooc is) te recouvreren. De ghebuer wijfs die daer tegenwoordich waren, seiden: Mijn heeren dese jongen is onnoosel, ende en heeft niet lange by desen schiltknecht gewoont, daerom en weet hy van hem niet meer te seggen, dan ghy lieden en doet, dan dat den armen knecht hier by ons deure quam, dien wy teten gaven van tgene dat wy hadden, ende snachts ginc hy by hem in huys. Waeromme dat sy aenmerckende mijn onnooselheyt, my lieten los ende vry gaen. Ende eysschende den man ende de vrouwe hun recht, so rees tusschen henlieden eenen grooten twist, want dese seyden dat sy hun niet schuldich en waren, ghemerct dat sy geen executie ghedaen en hadden. D'ander antwoorden daer teghen, dat sy om henlieder saecke, een ander van meerder verlange laten gaen hadden. Ten laetsten na dat hun t'hooft seer dede van roepen, so heeft een nalooper op den hals genomen d'oude culcte van t'bedde van doude wijf, daer hi niet seer en was mede verladen. Daer na sijn sy alle vijve al kijvende wten /

+ huyse ghegaen, maer ick en weet niet waer sy vereynden. Nochtans geloove ic dat d'arme culckte voor al betaelde, d'welcke wel besteet was aenghesien dat hy verhuert wert, als hy behoorde sijn gemac ende ruste te hebben van sijnen voorleden arbeyt................


Vorige Volgende

Over het gehele werk

plaatsen