Rodd'rick ende Alphonsus

[p. 148]

Vierde deel

rodderick te bedde legghende.

 

Wat snel of onbewaant voor't ooghe komt op-dond'ren,¹⁴⁵¹

 

Dat baart stracks in het hert 'tbegrippelóós verwond'ren.

 

'tWelck ick verbaast bespeur an mijn versufte self,

 

Die in een afgrondt diep door't wond'ren my bedelf.

1455

⁺Ick weet niet wat ick spreeck, soo woest zijn mijn ghedachten:

 

Ick twyfel of ick't sal voor luck of ong'luck achten,

 

Mijn onverwacht ontset, dat voordeel scheen te zijn.

 

Maar ach! hoe onghelijck is 't Avontuur haar schijn.¹⁴⁵⁸

 

'tSchijnt dat het wreet gheval mijn vreughd' soeckt te besnyen,

1460

Op dat ick niet deur winst t'onmatigh souw verblyen:

 

My kopp'lend' ande gheen, die'ck haatten als de Dóódt,

 

Maar als mijn hert nu min, mijn waarde speel-ghenoot.

 

Wat Tytel, wat Roem-naam sal ick Alphonsus gheven?

 

Mijn Schilt, mijn Eer, mijn Heyl, vernuwer van mijn leven!¹⁴⁶⁴

1465

Soo lang den adem haar in my bemueren laat,¹⁴⁶⁵

 

Sal ick ghedencken u hóóghloffelijcke daadt,

 

Die'ck na waardye niet verghelden en sal konnen.

 

Alphonsus heeft den strijdt en Rodd'rick overwonnen,

 

Door zynen heusschen aart, niet door het blindt gheluck;

1470

Want zijn jonst die bewees een kostelijck proef-stuck:¹⁴⁷⁰

 

Waar van dat ick soo haast als ick sal zijn ghenesen,

 

Verplichtet met mijn hert daar danckbaar voor sal wesen.^1471-1472

 

Waar blijft mijn Lief! mijn Licht! mijn Tróóst! mijn Aarde // Mijn?

 

Ach! nu souw haar ghesicht in dubb'ler waarde // zijn.

1451 onbewaant: ongedacht; op-dond'ren zich plotseling voordoen.

+ F 2 v^o

1458 hoe ... schijn: hoe zeer verschilt het lot van hetgeen het schijnt te zullen worden.

1464 vernuwer: hersteller.

1465 bemueren: opsluiten, vasthouden.

1470 bewees: legde aan den dag, vertoonde.

1471-1472 anakoloet.

[p. 149]

1475

Ach! of de Sonne quam, die mijn droefheyt doet ruymen.¹⁴⁷⁵

 

Oy my, hoe hoest ick dus? wat loos ick vuyle fluymen.

 

Vermaackt u kloeck, mijn hert, en gheeft u selven moet:¹⁴⁷⁷

 

Recht soo ghy onghewondt somtijdts an and'ren doet.¹⁴⁷⁸

 

Mijn sinnen wisp'len staagh; mijn lichaam heeft gheen rust;¹⁴⁷⁹

1480

Mijn herte voedt my knaps een versche nieuwe lust,¹⁴⁸⁰

 

Die soo gheswint verdwijnt als sy eerst wert gheschapen.

 

Mijn Ziel begeert wat stilt; ick wacht mijn Lief met slapen.

Gordynen toe.

elisabeth wt.

 

Wackere voetges wilt wat spoedighjes anstappen,¹⁴⁸³

 

Siet het is hooghe noot, versnelt u lóóme tret:

1485

Het Staal, de Bloem, het Puyck van alle Ridderschappen,

 

Die leyt verlieft ghewont door't scharp en jonst te bedt.¹⁴⁸⁶

 

Sacht, sacht ghy domme Maaght, de spoedt die voordert selden.¹⁴⁸⁷

 

Beraadt u voor de daadt, ghy loopt in u bederf:

 

Men sal u achter ruggh' voor oneerbare schelden:

1490

Want Lants-wijs en 'tghebruyck verbieden't menighwerf.

 

Ach! sal ick dan soo kout, of sonder mededooghen,

 

Verlaten tróóstelóós die ick hier meest bemin?¹⁴⁹²

 

Die strafheyt waar te fel om an mijn Lief te tooghen,¹⁴⁹³

 

Hoe aalwarigh ben ick in mijn ghemeene sin.¹⁴⁹⁴

1495

De Reden, de Natuur, en 'tOordeel die besluyten,

 

Dat ick tot orber van de Alderliefste mijn,¹⁴⁹⁶

 

Hem eerelijck versoeck; wat lachter kander spruyten?¹⁴⁹⁷

 

Met allen gheen: het sal een nutte sake zijn.¹⁴⁹⁸

1475 ruymen: vertrekken, verdwijnen.

1477 Vermaackt u: herstel u, vat moed.

1478 onghewondt: wanneer gij niet gewond zijt.

1479 wisp'len: dwalen heen en weer, zijn ongestadig.

1480 voedt my knaps: verwekt in mij plotseling.

1483 Wackere voetges; vgl. vs. 275.

1486 verlieft ... jonst: wsch. op te vatten als een chiasme: gewond door het zwaard en verliefd door de betoonde gunst.

1487 de spoedt die voordert selden: haastige spoed is zelden goed.

1492 troosteloos: zonder te troosten, of ongetroost.

1493 strafheyt: gestrengheid, strakheid.

1494 aalwarigh: ‘mistroostig ..., met een bijdenkbeeld van dwaasheid’ (W.N.T.); ghemeene sin: simpel, alledaags gemoed.

1496 tot orber: ten gerieve, tot voordeel.

1497 versoeck: bezoek; lachter: schande, oneer.

1498 Met allen: in 't geheel.

[p. 150]

 

Wegh aarselende schaamt, haas-op ghewaande schanden,¹⁴⁹⁹

1500

Op dat u ydelheyt my langher niet belet:

 

⁺Zijn leven of zijn dóódt liet Rodd'rick my in handen:

 

Die al zijn hoop en lust in mijn tróóst-komste set.

 

Ick koom, mijn Lief! ick koom, ick sal u haast ghenesen,

 

De quetsuur vande Min, met mijn suyvere gunst.

1505

Met hulpe vande Tijdt sal d'ander beter wesen,¹⁵⁰⁵

 

Door de heylsame raat en kloecke Meesters kunst.

 

Verblijdt u, o mijn Prins! ontóómt u deerlijck klaghen:¹⁵⁰⁷

 

Dese verdorde druck royt uyt u groene borst;¹⁵⁰⁸

 

Komt siet u lieve Lief de ruyme hellift draghen,

1510

Van uwe smert en last die sy met vreughden torst.

 

Al schijn ick seer verblijdt,

 

Ick heb so harden strijdt

 

Int Legher van mijn sinnen:

 

Om dat mijn Maaghd'lijck hert

1515

Verheert, ghedronghen werdt

 

Mijn vyandt te beminnen.

 

Mijn ong'luck is te groot!

 

Waar naa dan toefdy Doodt?

 

Haast u, wilt my versmoren.

1520

Ick smelt ghelijck de sneeuw,

 

Om die bedroefde Eeuw¹⁵²¹

 

Daar ick in ben gheboren.

 

Ach! dat ick my an die

 

So seer ghebonden sie

1525

Die'k gheenerwijs magh luchten.

 

Zoo haast mijn hert dit denckt

 

In tranen het verdrenckt

 

En blaast veel banghe suchten.

1499 haas-op: voort, pak u weg.

+ F 3 r^o

1505 d'ander: de lichamelijke kwetsuur nl.

1507 ontoomt: eig.: neem de toom af van; dus: laat gaan, zet van u af.

1508 verdorde: wsch. op te vatten als verdorrende; inzake de betekenis vgl.: ‘De menschen door anxt verdorren’ Numan, Sp. d. Menschen E viij v^o (ed. 1595); ‘(De droefheydt in den zondaren) verdort het stercke gebeente’, Coornhert, Well. I, xiv, § 41.; groene: jeugdige.

1521 Eeuw: tijdperk.

[p. 151]

 

Alphonso dees u deucht

1530

My droefheyt is en vreught;

 

Hoe 'tis ick moet hoogh prysen

 

V Liefde tot u Vriendt:

 

Maar 'tloon dat ghy verdiendt

 

Kan ick u niet bewysen.

1535

VVant Rod'rick die besit

 

Het gheen daar ghy om bidt,

 

Sterft daarom u begheeren.¹⁵³⁷

 

'Tschiedt selden opter aard'

 

Dat 'tsamen even waard'

1540

Men hebben kan twee Heeren.

 

Mijn Lief versucht om troost,

 

Gaat aan, gaat aan verpoost¹⁵⁴²

 

Hem in sijn smertigh lyen.

 

My deert Alphonsus druck:

1545

Maar Rod'rick heeftet luck

 

Dat ick hem sal verblyen.

 

⁺Stant op mijn treurighe Prins!¹⁵⁴⁷

 

Mijn liefde lieght gheensins;

 

Des koom ick u besoecken:

1550

Ick sal met onghedult

 

Het gheen my meer verschult¹⁵⁵¹

 

Noch duysent maal vervloecken.

Alphonsus uyt met Nieuwen Haan.

alphonsus

 

Na dien ghy gantsch versteent, met aandacht noyt an hóórden¹⁵⁵³

 

Mijn klaghelijcke stem, eerbarmelijck van wóórden:

1555

Maar saaght aan met een lust int Adamant ghemoet,¹⁵⁵⁵

1537 Sterft: versterf, dood.

1542 Gaat aan: ga voort. Elizabeth spoort hiermee zichzelf aan, als in vs. 1483; verpoost: schenk hem verademing.

+ F 3 v^o

1547 Vgl. de aantekening bij vs. 1223.

1551 verschult: schuldig doet zijn, nl. haar vroegere terughoudendheid jegens Rodderik.

1553 ghy: nl. Elizabeth. De inleidende zin wordt pas in vs. 1561 voortgezet; de tussenliggende zinnen zijn sterk anakoloetisch.

1555 Adamant: diamanten; onvermurwbaar.

[p. 152]

 

Mijn bedeligh gheschrijf, beseghelt met mijn bloedt.¹⁵⁵⁶

 

Wan mijn trog'lent ghegnock u jonst socht af te prachen,¹⁵⁵⁷

 

Werdt het op 'tgróótst ghelóónt met een mees-muylend' lachen;¹⁵⁵⁸

 

Doch smadelijck en scheets, weerbarstigh góóns en suur:¹⁵⁵⁹

1560

Wanscheppend' door 'tghepruyl de Gaven, die Natuur¹⁵⁶⁰

 

V gaf: Mijn schoone schoonst, verciersel aller Vrouwen!

 

Hoewel ick u staagh voor een wonder-werck moet houwen,

 

Sie'ck u verarmt van 'tberoemste in een Vrouw:¹⁵⁶³

 

Dats van Medoghentheydt, door liefdeloose kouw.

1565

Ha wreetheyt al te quaadt! ghy juyghet door mijn pynen,

 

Ghy suyght u soetste vreught, int uytghemerghelt quynen,¹⁵⁶⁶

 

Van my troost-yle Mensch: Maar ach mijn Vrouw! ick sal

 

Niet meer beschulden u, maar schelden 'twreet gheval

 

En mijn verachten dienst, ontydigh en lichtvaardigh.

1570

Ick wytet laas mijn selfs! want ick ben u niet waardigh.

 

Dewijl dat mijn ghesicht veroorsaackt u verdriet,¹⁵⁷¹

 

Door welcke weedom ick tweevoudigh leydt gheniet,¹⁵⁷²

 

Daarom treck ick van hier, hopende te verand'ren

 

Mijn leven met de plaats, die'k met smert sal bewand'ren,

1575

Of soecken nu met Eer mijn ancxstvallighe Dóódt;¹⁵⁷⁵

 

Die van my werdt verwacht met een verlanghen gróót.

 

Nieuwen Haan, trouwe Knecht.

nieuwen-haan

 

Wat gheliefd'u mijn Heere?

 

Siet u Dienaar bereydt.

1556 bedeligh: smekend.

1557 trog'lent ghegnock: vleiend snikken; af te prachen: af te bedelen.

1558 op 'tgrootst: op zijn hoogst.

1559 scheets: schamper; goons: stuurs.

1560 Wanscheppend': misvormend.

1563 verarmt van: verstoken van, niet in het bezit van.

1566 t uytghemergelt quynen: het verkwijnen als een uitgemergelde. De latere drukken hebben onghemergelt, dat door Kollewijn ten onrechte als de juiste lezing beschouwd wordt; dit woord bestaat niet.

1571 mijn ghesicht: mij te zien.

1572 leydt gheniet: leed ervaar (genieten van iets onaangenaams was in de 17de eeuw nog bekend; zie W.N.T. IV, 1547).

1575 ancxstvallighe: angstwekkende, akelige.

[p. 153]

alphonsus

 

Hóórt hier, vóórt, ick begheere¹⁵⁷⁸

 

Dat ghy sult inder ijl gaan brenghen, desen Brief

1580

An mijn af-keerighe, maar doch beminde Lief.

 

Groet haar beleefdelijck met soet en heuscher talen.

 

Wilt haar mijn swaar vertreck mistróóstigh gaan verhalen.

 

Klaaght haar weemoedelijck mijn lyen op het gróótst,

 

Siet datje mijn verdriet op't nauwste wel na bóótst;

1585

Misschien is sy tot u, meer als tot my gheneghen:

 

Des hoeft ghy minder kunst om haar hert te beweghen.

 

Laat u gheschicktheyt sien; mijn daghelijckse pijn,¹⁵⁸⁷

 

Hóórt voor u een voorschrift om na te volghen zijn.

 

⁺Wel Nieuwen Haan begint.

nieuwen-haan

 

Sal ick mijn hooft ontdecken

1590

As ick jouw Lijsbeth spreeck?

alphonsus

 

Hoe nu ist Landt vol gecken?

 

Ay grove plompe Nar, zijt ghy hier op ghevoet?

 

Siet ghy niet hoem' int Hof een Edel Joffrouw groet?

nieuwen-haan

 

Ja mijn Heer, maar ick en hebt niet wel onthouwen,

 

Want selden verkeer ick met sulcke groote Vrouwen:

1595

Maar met de Keucken-meyt of met de Kelderin,¹⁵⁹⁵

 

Die eer ick so verbrancxst; ick weet niet hoe ickt versin.¹⁵⁹⁶

 

Goeden dagh Joffrouw Grietje. Hoe vaartet Joffrouw Trijntje.

 

Knap gheeft my d'een een soen, en d'ander lecker Wijntje:¹⁵⁹⁸

 

Ick hebber dan soo lief, 'tis vreemt dat mijn hert niet en berst.

1578 voort: dadelijk.

1587 gheschicktheyt: vaardigheid, handigheid.

+ F 4 r^o

1595 Kelderin: kelderbewaarster, hofmeesteres.

1596 so ... versin: zo vreselijk dat ik het niet te zeggen weet.

1598 Knap: vlug, vlot.

[p. 154]

alphonsus

1600

Noch heeft u sotheyt my een lachjen of gheparst.

 

Nu hoort met ernst an het gheen u Heer ghebiedt:

 

Groet my mijn Joffrouw seer so haast als ghyse siet:

 

Eerwaardigh van ghelaet sult ghy u neder buyghen;¹⁶⁰³

 

Dats van een eerbaar hert de wterste ghetuyghen.¹⁶⁰⁴

1605

Bidt haar, claaght haar, wenscht haar, van my so veel ghelucks,

 

Als ick int hert ghevoel veel benautheyts en drucks,

 

En kust haar witten handt noch eens van mynent weghen.

nieuwen-haan

 

Wel aan mijn Heer; is sy om 'tkussen maar verleghen,

 

So sal ick kussen haar, so vriendelijck en soo stijf,

1610

Voor haar hooft, voor haar monckt, haar hals, haar borst, en al haar lijf;

 

Alree man dat is gangh.¹⁶¹¹

alphonsus

 

Flucx swijght van u sotternyen.

nieuwen-haan

 

Dats waar, een beroyt hóóft en magh gheen porren lyen.¹⁶¹²

alphonsus

 

Bidt mijn Juffrouw dat sy soo wil verneren haar,

 

Den Brief voor mijn vertreck eenmaal te lesen maar:

1615

En so sy haar alsdan wil gaan tot lesen // setten,

 

Soo moet ghy met opmerck wel op haar wesen // letten,

 

Of sijt onwaardigh, of met soete spraacke leest:¹⁶¹⁷

 

Want 'taansicht dat vertoont de wille vanden gheest.

nieuwen-haan

 

Vertrouwtet my mijn Heer, ick sal't al wel bestellen,

1603 Eerwaardigh: eerbiedig; ghelaet: gedrag, voorkomen.

1604 ghetuyghen: getuigenis.

1611 dat is gangh: ik ga op weg.

1612 beroyt: verstoord, in de war zijnd; porren: prikkelen, plagen.

1617 onwaardigh: als iets minderwaardigs, verachtelijk.

[p. 155]

1620

En wat ick hóór of sie, u naacktelijck vertellen.¹⁶²⁰

 

Wel an, ick ga: Maar hoort: Ghelieft u ook yets meer?

alphonsus

 

Neen, spoet u derwaarts heen, en komt doch haastigh weer.

Binnen.

geraldus

 

Die al sijn lusten hier ter wereldt graagh na speurt,¹⁶²³

 

Verquanselt al sijn doen int gheen hy na betreurt.

1625

Het is mijn zelfs ghebeurt: Ick hebt gheleert, versocht

 

Int geylste van mijn jeucht, lichthartigh onbedocht.¹⁶²⁶

 

De soete soute Min sprengkelt mijn sinn'lijckheyt,¹⁶²⁷

 

Dus smaack ick in mijn fleur sijn bracke vochticheyt,

 

Die 'tsuycker nut te wrangh ontset daar door 'tghedaant,¹⁶²⁹

1630

En kóóckt soo in sijn borst dat het óógh wat'righ traant.¹⁶³⁰

 

Wanneer ick noch ghedenck hoe lief ick eertijdts hadt,

 

So blieck ick mijn aenschijn int onghereghent nat,¹⁶³²

 

Dat uyt mijn diepe hert dringht met gheweldt om hóógh,

 

En stort sijn stróómen uyt 'tverliefde teere óógh.

1635

⁺Ha, schoone waarde Vrouw! u schoonheyt my bekoort,

 

Des lóóp ick achter straat verliefd', vergeckt, verdoort,¹⁶³⁶

 

Door 'tlicht ghelóóven sot, en mijn vertrouwen blindt,

 

Heeft u mijn hert veel meer als mijn selven bemindt.

 

'Tis waar ghy zijt wel rijck: Maar liefd' en heeft gheen Wet:

1640

Dus sal ick nu seer strengh kastyen 'tdwaas opset,

 

Van mijn begheerten hóógh, en mijn hovaardigh hert

 

Martelen alle daagh met nieu ghevonden smert.

1620 naacktelijck: zonder iets te verbergen.

1623 na speurt: najaagt. - 1624 na: later.

1626 geylste: weligste, dartelste.

1627 de soete soute Min: wsch.: de minne die zoet is, maar tevens zilte tranen doet schreien; daarop doelt ook de bracke vochticheyt in vs. 1628.

1629 Die slaat terug op ick in 1628; nut te wrangh: nuttigt met te bittere bijvoegsels; ontset ... 'tghedaant: vertrekt het gelaat.

1630 kóóckt: onpasselijk is, walgt.

1632 t ongheregent nat: het niet uit de hemel neervallende vocht, d.w.z. tranen.

+ F 4 v^o

1636 achter straat: langs de straten; verdoort: verdwaasd.

[p. 156]

 

Om dat ick ben gheweest den oorsprongh van u pijn,

 

Sal ick gaan wonen nu in eensame Woestijn

1645

Of ruyghe Wildernis, op dat niemant en siet¹⁶⁴⁵

 

De dóót van uwe smert, en rust van mijn verdriet.¹⁶⁴⁶

 

Doch eer ick sterf sal ick met letters stijf en diep

 

Gaan schryven hier int zandt, hoe dat ick voormaals liep

 

Heel hóófdelóós en zat van 's Werelts lusten mildt,

1650

Begroef mijn jeuchd' en liefd' in aanghename stilt.

 

Vaart wel lichtvaardigh hert! onmenschelijck en wreet,

 

Ghedenckt mijn Lief! ghedenckt, aan u ghesworen eedt,

 

Die ghy swoert in u Saal daar dichte by de plaats,

 

Dat ghy u trotsche Lief souwt wesen eeuwigh haats,¹⁶⁵⁴

1655

Die ghy scholt voor een Drogh, met lasterlijck verachten:¹⁶⁵⁵

 

Maar verkerelijck en licht zijn der Vrouwen ghedachten,¹⁶⁵⁶

 

Die ghy korts vanghen wouwt door den Maarschalck of Schouwt,

 

Om schandelijcke Ticht; den selfden ghy nu trouwt.¹⁶⁵⁸

 

Foey haast verandert hert, is dit u trouwe Minne?

1660

Ghy wisselt in een uur wel duysent-maal u sinnen.

 

Troetelt den Vreemdelingh soo langhe alst u lust,

 

Ick sal int hoogh gheberght mijn Tijdt slyten in rust,

 

Verquelen eeuwelijck met innerlijcke rouwe,¹⁶⁶³

 

'tVerkeert-spel van u hert, en over-vals ontrouwe.¹⁶⁶⁴

1665

Houw reuckeloos ghedacht! Waar heen dus snel en vlugh?¹⁶⁶⁵

 

V roept de Reden, keert knaphandigh weer te rugh.¹⁶⁶⁶

 

Het oordeel dat ballanst met overwegingh wichtigh,¹⁶⁶⁷

 

Dat ghy loopt in u doodt door sotheyt onvoorsichtigh.

 

Ick waar wel geck, dat ick om een soo dollen Vrouw

1670

Mijn jonghe leven soet in treuren eynden souw.

1645 omdat: opdat.

1646 van uwe smert: van hem die u smart veroorzaakt.

1654 u trotsche Lief: uw fiere minnaar, t.w. die nú uw minnaar is.

1655 Drogh: bedrieger.

1656 verkerelijck: veranderlijk.

1658 Ticht: betichting, beschuldiging.

1663 Verquelen: smart lijden om -.

1664 't Verkeert-spel: de als een spel bedreven veranderlijkheid; woordspeling met verkeerspel, spel op het verkeerbord, triktrakspel.

1665 reuckeloos: onbezonnen.

1666 knaphandigh: vlug, dadelijk.

1667 ballanst: stelt daartegenover in de schaal.

[p. 157]

 

Keert weer, Geraldus keert na u Heer Vaders Huys,

 

Ontlast u jeughdigh hert vant willigh lastigh kruys.¹⁶⁷²

 

De Bloem van u tijdt bruyckt in vette ruyme weelde:

 

Kiest voor u keurigh uyt een suyver Vrouw'lijck beelde,

1675

Daar ghy u groene Jeught in blijdtschap by verliest.¹⁶⁷⁵

 

Ach! 'tis onmoghelijck dat mijn hert weer verkiest.¹⁶⁷⁶

 

Waarom? s'ist niet alleen, daar zijnder noch wel meerder,

 

Bevallijcker, schoonder: Ja rijcker en gheleerder.

 

Helaas 'tis al om niet! hoe zeer ghy't my aanprijst,

1680

Ick ben te schrupeleus, mijn hert voor 'tweyg'ren ijst.

 

⁺Maar doch wat schaat versocht? Versochtheyt doet mijn suchten;¹⁶⁸¹

 

En is de saack voorwaar van mijn mistróóstigh vluchten.¹⁶⁸²

 

Wegh Reden, gaat ter sy: vertreckt ghesonden Raadt;

 

Mijn harsselóós besluyt den vollen breydel laat.

alphonsus

1685

Geraldus, edel Heer! wat doet u hier dus staren?

 

Ghy klaaght hier vande Min, soo ick u hóór verklaren.

geraldus

 

Don Alphonsus, mijn Heer! oprecht beproefde Vrunt,

 

Ick wensch u het gheluck dat u mijn Ziele gunt.

 

Ick had u niet ghesien door mijn aandachtigh peysen,

1690

En wil mistróóstigh nu uyt t'Vaderlandt gaan reysen.

alphonsus

 

Wats d'oorsaack van u toght?

geraldus

 

Mijn Heer, ghy weetse wel:

 

Daarom ist nóódelóós dat ickse u vertel.

1672 willigh: vrijwillig aanvaard.

1675 verliest: doorbrengt.

1676 weer verkiest: een andere keuze doet.

+ G 1 r^o

1681 versocht: geprobeerd; Versochtheyt: het geprobeerd-hebben, de ondervinding.

1682 saack: oorzaak.

[p. 158]

alphonsus

 

Helaas! het selfde dingh heb ick oock voorghenomen.

geraldus

 

Ghy zijt ter rechter tijdt, mijn Heer! hier wel ghekomen:

1695

Ghy hebt het reys-kleedt an, soo ick te recht aanschouw.

alphonsus

 

Geralde, mijn Vrunt! wilt ghy my loven trouw?¹⁶⁹⁶

geraldus

 

Ja ick, Alphonse Heer! seer vriendelijcke garen.

alphonsus

 

V Lief die is ghetrout: de mijn hoor'ck sal haast paren.

 

Om dat ick't niet magh sien, soo heb ick wat gheschrift¹⁶⁹⁹

1700

Ghesonden an mijn Lief, voor d'alderlaatste gift,

 

Tot een ghedenckenis van mijn bedroeftheyt klachtigh.

geraldus

 

Mijn Heer, ick spring van vreught. Alphonso ist warachtigh?

alphonsus

 

Soo vind'ick na mijn wensch een trouwe metghesel.

 

Geralde ick meent ernst. Helaas! het is gheen spel.

Nieuwen-Haan uyt.

geraldus

1705

Wie komt daar, Nieuwen-Haan? seker hy loopt heel luchtigh.

alphonsus

 

Ja hy is trouw en goedt; maar veel tijts al te kluchtigh.

 

Wel Nieuwen-Haan, mijn Knecht, wat brengdy voor bediedt?¹⁷⁰⁷

1696 trouw B u trouw

1699 't niet magh sien: het niet aan kan zien.

1707 bediedt: bericht.

[p. 159]

nieuwen-haan

 

Maar een grove, bolle, vette, langhe, kromme, korte niet.

alphonsus

 

Wel hadse gheen ghevoel van mijn jammerlijck verdriet?

nieuwen-haan

1710

Ja ghewaldigh mijn Heer: Maar sy en seyden't niet.

alphonsus

 

Maackten sy gheen beklagh van't leydt dat my gheschiet?

nieuwen-haan

 

Ja heel stil-swyghende; want ick en hoorden't niet.

alphonsus

 

Hoe salse schreyen, ach! als sy my niet en siet?

nieuwen-haan

 

Watse sal dat vermoedt: Maar nu en deed' zijt niet.

alphonsus

1715

Lieve seght, wat seydse op't lest, doe ghy haar liedt?

nieuwen-haan

 

Sy seyd' gans boe noch ba, in't alderminste niet.

 

Ick sprack, mijn Heer, Joffrouw, hem in u dienst ghebiedt.

 

'tWas 'touwe deuntje weer (sy sey) al weer-an niet.

 

Maar moght ick mijn Heer een hallif jaar eens zijn,

1720

En dat ghy soo langh waart inde plaats van mijn,

 

Ick souw haar niet schryven, niet segghen, niet groeten,

 

Niet wenschen, niet vloecken, niet dienen, niet moeten,

 

Niet prysen, niet laken, niet lieven, niet willen, niet koopen,

 

Voor en al eer dat sy my selfs quam na loopen.

[p. 160]

alphonsus

1725

Hout op ghy grooten Sot, ick raadt u dat ghy swijght,

 

Eer ghy den Deeghen om u Kinnebacken krijght.

 

⁺Helas! hy slooft vergheefs soo ick nu kan anmercken,

 

Die d'ondanckbare dient, doet al verloren wercken:

 

Ay my, my werdt soo bangh. Hoe flauwt ghy soo mijn hert?

In onmacht valt hy.

geraldus

1730

Hy sijght in onmacht door 'therdencken van sijn smert:

 

Loopt haalt wat Water kout ick sal hem wat doen open,

 

Op dat sijn swacke gheest verstercket na mijn hopen.

 

Hoe ist gheliefde Heer? Hoe ist gheliefde Vriendt?

alphonsus

 

Ach! Geeraldus ach! u jonst heb ick niet verdient.

1735

De hope van mijn Min, die gheef ick gantsch verloren,

 

Geralde treckt met my inden Krijgh, na de Mooren,

 

Ick ben dit leven wars, mijn siel dorst na de Dóódt,

 

Die ick daar veyligh can winnen met eeren gróót.

geraldus

 

Het is mijn wil, mijn Vrunt! laat ons door't moedigh stryen,

1740

Vergheten ons ghequel, en 'tsterven bitter lyen.

alphonsus

 

Nieuwen Haan gaat te huys, bereydet my mijn Paart

 

En watter meer van noodt mach zijn op dese vaart,¹⁷⁴²

 

Die ick wensch dat na lust ons beyden mach ghelócken.

 

Mijn Vader brenght de weet hoe dat wy zijn vertrócken.¹⁷⁴⁴

Binnen; wat rust.

+ G 1 v^o

1742 vaart: tocht, reis.

1744 de weet: de boodschap, het bericht.

[p. 161]

rodderick met Elisabeth uyt.

1745

Voorwaar, mijn Lief, voorwaar, ick hebbe gantsch gheen rust,

 

Soo dwinght my alle uurs een overgrooten lust,

 

Om Alphonsus weldaadt na waarde te verghelde,

 

Op dat my niemandt voor ondanckbaar en beschelde.

 

Daar neffes smacht ick van d'onsterffelijcke brandt

1750

Die uwe goude deught in myne ziele plant:

 

Soo'k de tweelinghde lust, of een van beyd' moet derven,¹⁷⁵¹

 

So roep ick om de dóódt en om 'tghewenste sterven.

elisabeth

 

Mijn Suyckertje hoe ist? hoe ist mijn lieve helft?

 

Nu temt u woede wïl door vroetheyt of door't selft,¹⁷⁵⁴

1755

Daar ick my met betem, my doende ghehoorsamen,¹⁷⁵⁵

 

Van mijn gheneghentheydt met een eerbiedigh schamen.

 

Ach! weet ghy niet mijn Lief! als ghy soo treurigh spreeckt,

 

Dat dan mijn jongher hert van medelyen breeckt?

 

Wildy dan niet om dy dit kommer spreecken stillen,¹⁷⁵⁹

1760

Laat het ten minsten dan nu eens om mynent willen.

 

Ghedenckt Lief dat ick ben een wieckhertighe Vrouw,

 

En u verslaghen druck bequijnt mijn hert met rouw!¹⁷⁶²

rodderick

 

My deert u tederheyt die my soeckt te vertróósten:

 

Maar ick sal nu veel eer vant suyen tot int óósten

1765

Gaan trecken na mijn Vrunt soo ben ick beraatslaaght.¹⁷⁶⁵

elisabeth

 

Is dit de Liefde laas! die ghy tot mywaarts draaght?

1751 tweelinghde: dubbele en onverbreekbaar aan elkaar verbondene.

1754 woede: woeste (verg. Mnl. W.).

1755 betem: beheers.

1759 kommer: kommervol (zie W.N.T. i.v., 3de art.).

1762 bequijnt: betreurt (druck is hierbij object).

1765 beraatslaaght: te rade geworden; besloten.

[p. 162]

rodderick

 

De Liefde ach! mijn hert, daarom, ben ick beladen.

 

Ghy doet my Lief te kort met my dit of te raden!

 

Ick docht dat ick daar toe souw werden meest gheport

1770

Van u, om dat mijn schandt bedeckt souw zijn int kort.

 

⁺Alphonsus wan den strijt, wilt hem de eere gheven:

 

Ach waar ick sonder hem! soo waar ick sonder leven,

 

Sonder winst, sonder eer, sijn lof doch niet en róóft.

 

Waart dat ick tonghen had als hayren op mijn hóóft,

1775

Ick souwse al te saam met dwangh daer toe an leyden¹⁷⁷⁵

 

Om mijn Alphonsus naam ter werelt te verbreyden.

elisabeth

 

Ghy looft u Vrunt ghenoegh, soo ghy hem danckt int hert,

 

'tAnder is vruchtelóós, want hy is nu te vert.¹⁷⁷⁸

rodderick

 

Troost gheeft my doch verlof, wilt u daer toe verkloecken,

1780

Dat ick mijn gróóte Vriendt navolghen mach en soecken.

elisabeth

 

Ick sal u Liefde sien: 'kstel u de keur, verkiest,¹⁷⁸¹

 

Wie dat ghy liever, of Alphons, of my verliest.

 

Soo Liefde die'ck u draagh 'tby-zijn niet mach verwerven,

 

Sal ick van hertseer haast in dorre teeringh sterven.

rodderick

1785

V Liefde dóót mijn Lief! en mijn beroert ghepeys¹⁷⁸⁵

 

Dat staackt om uwent wil de zeer begheerde reys.

 

Ick spartel inden brandt daar ick hier legh int midden:

 

Goddin ghy bidt van my dat ick behoor te bidden.

+ G 2 r^o

1775 an leyden: ertoe brengen.

1778 vert: ver weg.

1781 Ick sal u Liefde sien: ik zal zien wat uw liefde waard is, hoe groot zij is.

1785 U Liefde dóót mijn Lief: uw liefde doodt mijn geliefde (Alphonsus). Uw liefde kan zowel de liefde van als voor Elisabeth betekenen; beroert: in beroering gebracht, ontroerd.

[p. 163]

 

Goddin het is mijn schuldt, ick bid vergheeftet my,

1790

Of stelt my op een straf die'k voor mijn doorheyt ly.¹⁷⁹⁰

elisabeth

 

Lief het is my ghenoegh, blijft hier in't Hof met vreden,

 

Ghy hebt om mynent wil meer als te veel gheleden;

 

Al-waarde Jonghelingh die't al in my vermeught,

 

Ach waar den danck soo groot als den lof van u deught!

1795

Of als u dienst verdient die an my is ghebleecken;

 

Waar van de gróótheyt my niet mogh'lijck is te spreecken.

rodderick

 

Ghy prijst my te hoogh, doch u heusheyt ist ghewoen,

 

Wt u beleefden aart an yeghelijck te doen.¹⁷⁹⁸

 

Beminde Edel-vrouw, so haast mijn oogjes vielen

1800

Op dit Hemels Aanschijn, den Spieghel van u ziele,

 

Besloot mijn ziel terstonts te overschepen juyst;¹⁸⁰¹

 

In die ooghenblick tijdts ben ick in u verhuyst:

 

Maar misnoeght uwe ziel met my in een te wonnen,¹⁸⁰³

 

Soo gheeft my weer de mijn, maar 'kacht ghy sult niet konnen,

1805

Om dats' in een gheroert door Liefd' ghesmolten zijn;

 

Want ick ben inde u, en ghy zijt inde mijn.¹⁸⁰⁶

elisabeth

 

Verkoren Rodderick ghy zijt so net in't raden,

 

Als ghy Manhaftigh bent in Ridderlijcke daden,

 

'tVerklickent soet ghesicht dat my uyt jonst ontsnapt,¹⁸⁰⁹

1810

'tBegheeren van mijn hert in uwe ooghen klapt.¹⁸¹⁰

 

Hoe dickwils scheent (helaas!) mijn suchten tot u spraacken;

 

Komt Rodd'rick, mijn troost! Mijn eenigh soet vermaacken.

1790 stelt my op: veroordeel mij tot; doorheyt: dwaasheid.

1798 te doen: het object hiervan zit in ist uit de vorige regel, nl. het prijzen.

1801 te overschepen: over te steken.

1803 wonnen: door rijmdwang voor wonen.

1806 inde u: in de uwe, nl. in uw ziel (1803).

1809 't Verklickent soet ghesicht: de verraderlijke lieve blik.

1810 in uwe ooghen klapt: vertelt aan uw oog.

[p. 164]

 

Hoe dickwils scheent (helaas!) wanneermen van u sprack,

 

Mijn aanschijn gloeyden als het Vermillioen en Lack,

1815

'tWelck in een ommesien versturrif met verbliecken,

 

Na apend' door 'tgheswijm een gans blooslóóse siecken.¹⁸¹⁶

 

⁺Mijn schaamte is verheert, ontvoochdet is mijn sin,¹⁸¹⁷

 

Ick heb u Rod'rick lief met ongheveynsde Min:

 

Maar ay! mijn Eerbaarheyt doet teghens het behooren.

rodderick

1820

Vervreughdet u mijn ziel, ghelucksalighe ooren,

 

Ontsluyt u Póórten nu, op dat mijn gulsigh hert

 

Van haar Enghelse stem nu eens versadet wert.¹⁸²²

 

Mijn hertsen Lief! Mijn hoop!¹⁸²³

elisabeth

 

Mijn liefste wel behaghen,

 

Dees gulde Braselet wilt my te jonste draghen;

1825

Niet om haar waarde slecht, maar op dat ghy ghedenckt

 

An myn verwonnen hert dat u haar selven schenckt.

rodderick

 

Ay schoone Dagheraat! verdaaghster van mijn daghen!¹⁸²⁷

 

Wel op stoey-siecke vreught, wilt banghe druck verjaghen,

 

Een krioel blye Feest, mijn hert door u bedrijft:¹⁸²⁹

1830

My wondert dat mijn Gheest in sijn arm hutje blijft.¹⁸³⁰

 

Mijn Siel juyght door u jonst, mijn hert lacht dat het schatert

 

Int holle van mijn lijf, waar van mijn tongh noch klatert.

 

Lief het ontbreeckt an macht, mijn ringhe aartsche Mensch,¹⁸³³

 

Maar gheensins ande gunst die u al't myne wensch.

1835

Mijn wenschen is te laagh, wat sal ick mijn Lief gheven?

 

De trouwe van mijn hert en diensten van mijn leven.

1816 'tgheswijm: het bezwijmen; bloosloose: zonder kleur in het gezicht, bleke.

+ G 2 v^o

1817 verheert: overwonnen.

1822 Enghelse: engelachtige.

1823 hertsen: vgl. de aantekening bij vs. 162.

1827 verdaaghster: die verdaagt, d.i. vreugde brengt.

1829 krioel blye: zo vrolijk als een krioelende menigte.

1830 sijn arm hutje: nl. het lichaam.

1833 mijn ringhe: mij, geringe.

[p. 165]

elisabeth

 

Ick twijffel door de vreught of ick hier by u ben.

rodderick

 

'K ben soo verheught dat ick mijn selven nauw en ken.¹⁸³⁹

elisabeth

 

Vervrolijckt u mijn hert! Ghy sult u Rod'rick erven.

rodderick

1840

Ach Lief! dat wy nu niet van groote blyschap sterven,

 

Als d'onverwachte Soon siende Romeynse Vrouw,¹⁸⁴¹

 

Wiens doodt sy had beweent met Moeders droeve rouw.

 

Ghelieftet u mijn Lief, met believen vanden Koningh

 

Te reysen uyt het Hof, na u Heer Vaders woningh,

1845

Om te beweghen haar tot onsen Echten staat?¹⁸⁴⁵

 

Tis voegh'lijck voor de Jeught, te volghen Ouders Raadt.

elisabeth

 

Eelhertigh ist besluyt van u voornemen pryselijck,

 

Voorsichtigh siet ghy 'tEndt met rype sinnen wyselijck,¹⁸⁴⁸

 

Komt laat ons gaan mijn Lief den Coningh vraghen of:

1850

Den Majesteyt ghelieft te gheven ons verlof.

Binnen.

nieuwen-haan met Griet Smeers uyt.

 

Vaar is uyt, Moer is uyt, het heck is vanden Dam:¹⁸⁵¹

 

Vry Hof, vry Broot, vry Bier, vry struyf, vry Bout, vry Ham;¹⁸⁵²

1839 erven: bezitten.

1841 zoals de haar-niet-verwachte-zoon-ziende Rom. vrouw; zinspeling op een anekdote bij Val. Maximus IX, 12, 2; in de Ned. vert. (Rott. 1614), bl. 587: ‘Dander als sij door de valsche aanbrengingen vande doot haers soons t'huys treurich set, is opt eerste aensicht des weder-keerenden verscheyden’.

1845 te beweghen haar tot: hen te bewegen verlof te geven tot.

1848 Voorsichtigh siet ghy 't Endt: met vooruitziende blik vat gij het einddoel in het oog.

1851 De toneelaanwijzing vóór 1851 is niet geheel juist; Nieuwen-Haan ziet Griet Smeers pas bij vs. 1855. Zij komen dus stellig niet samen op, maar wellicht van weerskanten.

1852 Hof: huis, huishouding (als in hofmeester, hof houden = banketteren).

[p. 166]

 

Mijn Miester is van huys, O bloemer herten hoe wil ick smullen,¹⁸⁵³

 

Met ien moy lecker Vysioen sal ick mijn darmen vullen.¹⁸⁵⁴

1855

'Khem sick houw, poep, 'khem sick houw, wie staat daar soo van veers?¹⁸⁵⁵

 

Alle sien. Hoor hier wat, goen dagh Juffrouw Griet Smeers,¹⁸⁵⁶

 

Nouw komt wat by de Luy, hoe sta gy dus en dreutelt?¹⁸⁵⁷

griet smeers

 

Wel Nieuwen Haan hoe dus, hoe leghdy so en preutelt,¹⁸⁵⁸

 

Sta ick jouw inde weegh, segh op eens soete Vaar?

nieuwen-haan

1860

Speul op een reys Moer, wel hoe hebbe wij't met mekaar?¹⁸⁶⁰

 

Hoe bingje dus ienkent? Benje vervaart voor Menschen?¹⁸⁶¹

 

Ach Grietje ick wouw gy hadt dat ick jouw wel sou wenschen:¹⁸⁶²

 

⁺Jemeny, ick heb jouw soo besuckt onwetend' lief.¹⁸⁶³

griet smeers

 

By get Nieuwen Haan hoe verbrancxst stel gy den Dief.¹⁸⁶⁴

nieuwen-haan

1865

Grietje mijn hertje branckt, och komt en sietet brangden,

 

Jemy ick ben so hiet, betastme toch met jouw hangden,

 

Ick moet hylicken, of ick weet my selver ghien raadt,¹⁸⁶⁷

 

Om dat my mijn Pols so hartigh kittelt, jaaght en slaat:

 

Ick word hiel speuls Moer as ickje koom t'aanschouwen.¹⁸⁶⁹

1853 bloemer herten: bastaardvloek, uit: (Gods) bloedend hart.

1854 Vysioen: verbast. van venezoen: wildbraad.

1855 'Khem sick: vgl. vs. 145; poep: in Bredero's tijd gewoon als interjectie.

1856 Alle sien: (ik heb je) al gezien.

1857 by de Luy: bij de mensen, voor den dag; hoe ... dreutelt: wat sta je zo te treuzelen.

1858 leghdy en preutelt: ben je aan het pruttelen.

1860 Speul op: vertel eens.

1861 ienkent: eenkennig.

1862 ick wouw gy hadt: ik wou dat je bezat wat ik je toewens, nl. mijzelf als vrijer.

+ G 3 r^o

1863 soo besuckt onwetend': zo verschrikkelijk onbegrijpelijk.

1864 verbrancxst: vervloekt, drommels; stel gy den Dief: stel jij je aan (W.N.T.).

1867 hylicken: trouwen.

1869 speuls: eig. speels, hier bij spelen in de bet. paren, zoals thans nog wel van dieren gezegd wordt (W.N.T. XIV, 2702 vg.).

[p. 167]

griet smeers

1870

Men selje binje broets met het gat in't water houwen.

 

Wat rijdt me dese Geck, staat stil, hoe staje dus?¹⁸⁷¹

nieuwen-haan

 

Gheeft my dan maar een soen.¹⁸⁷²

griet smeers

 

Wel an, maar wacht tot vlus.

nieuwen-haan

 

Grietje gy bint mijn al, mijn soet, mijn goet, mijn grillen:

 

Mijn hooft, mijn hals, mijn borst, mijn buyck, mijn struyck, mijn lijf, mijn billen.¹⁸⁷⁴

griet smeers

1875

Hoe dus Nieuwen Haan? mijn dunct datje hoe langer hoe grover // praat.

nieuwen-haan

 

Ay Grietje komt soentme iertmen over // gaat.¹⁸⁷⁶

griet smeers

 

'tHet niet een vygh om 'tlyf daar gy dus ruygh om blaackert,¹⁸⁷⁷

 

Al koeltges Nieuwen Haan, hoe ben gy nouw dus hiet ghebaackert;

 

Ay lieve staat stil, wel wat wildy my nu lieren // gaan?¹⁸⁷⁹

nieuwen-haan

1880

Maar hoor hier, laat ongs ien half uurtje uyt ongs klieren // gaan,

 

Wy sellen met me kaar dan wat beter kennis // maacken.

1871 rijdt: kwelt.

1872 vlus: straks.

1874 struyck: mannelijk lid.

1876 iertmen over gaat: eer de natuur mij overloopt.

1877 niet een vygh: geen zier; ruygh: grof, heftig.

1879 lieren: eig. leren; met mij beginnen.

[p. 168]

griet smeers

 

Daar houw ick mijn geck me, ick souw in de schennis // raacken:¹⁸⁸²

 

Ja wel, ja wel, dat's een vraagh, dats mijn leven niet // ghehoort.

nieuwen-haan

 

Grietje ghy maackt mijn tuychje soo schelms bremstigh hiet // bekoort,¹⁸⁸⁴

1885

Nu wil gyt doen of niet, ick sal't jou hier na niet meer // vraghen?

griet smeers

 

Neen Nieuwen Haan, ick moet sorgh voor mijn eer // draghen.

nieuwen-haan

 

Nu laat mijn beden, nou segh ick, laat mijn gaan.

griet smeers

 

Mijn Gouden Nieuwen Haan: Ay Sulverde blijft staan!¹⁸⁸⁸

 

Waar heen mijn beckje, wel hoe ben gy nouw so jachtigh?

1890

Wel ga gy dan so deur? ja siet hy lóópt warachtigh;

 

Het is mijn schuldt struyf-monckt, wel wildy dan gheen peys?¹⁸⁹¹

 

Hier segh ick, wel an komt nouw Mallert gy selt een reys.

nieuwen-haan

 

Nouw laat mijn los segh ick, ik wil niet by jouw slapen;

 

As me jouw pap biedt, versta gy dat wel, soo selje gapen:

1895

Ick hebber den dril van.¹⁸⁹⁵

griet smeers

 

Hoor hier wat sipsa.

nieuwen-haan

 

Slief.

1882 Daar houw ick mijn geck me: dat houd ik niet voor ernst; schennis: schande, opspraak.

1884 tuychje: geslachtsdelen.
bremstigh hiet: brandend, vurig heet, geil.

1888 sulverde: zilveren, kostelijke.

1891 struyf-monckt: zoetelieve bekje. Het woord was destijds niet ongewoon (W.N.T.).
peys: vrede; wil je niet dat we het weer goed maken.

1895 dril: brui; sipsa: malloot (?); Slief: misschien zo iets als: sliep uit!

[p. 169]

griet smeers

 

Hoeje wilt, lóópt Geck lóópt: maar wat het die Knecht een Brief.¹⁸⁹⁶

Binnen.

Rodderick met Elysabeth voor den Koningh. Gordynen open.

koning

 

Nu rijst goey Lieven rijst, nu stopt dit snickent weenen:¹⁸⁹⁷

 

Grijpt moet en gheeft aamtocht u zeer ghepijnde Gheest,¹⁸⁹⁸

 

Een nóódelóóse zorgh maackt u onnut bevreest:

1900

Als of ick Godes raadt quaadt-aardigh souw benenen.¹⁹⁰⁰

 

Neen dats mijn wyse niet; nu rust u, wilt niet schricken,¹⁹⁰¹

 

Ghy proeft eer langh het soet naa't meer als leyde suur,¹⁹⁰²

 

Ick siet in mijn ghemoet dat Hemel en Natuur,

 

Door reyne Liefd' en Min u twee te samen schicken.

1905

Ick voel met vreughden nu een strijdt in mijn ghedachten,

 

Die mijn kennis vernielt en mijn vernuft verwert:

 

⁺Vereende Liefjes siet ick twijffel in mijn hert,

 

Wien dat ick van u sal de zeghen-rijckste achten!

 

Natuur heeft met voordacht ghelijck u willen proncken,¹⁹⁰⁹

1910

Met gheest, met schoonheydt, met haar alderhooghste kunst,

 

V Ouders tot vermaack: My tot een waarde gunst;

 

'tHof tot eer; de Wereldt tot verwond'ringh gheschoncken.

 

Edele Jonghelien, mijn naaste bloetverwanten,

 

Van outs her Keysers bloedt, van afkomst en van stam:

1915

'tVerjeughden my mijn hert als ghy ten Hove quam,¹⁹¹⁵

 

Sienden mijn Maaghschap met veel machtighe Ghesanten.

1896 wat ... Brief: wat heeft die vent een verbeelding (W.N.T. III, 1324).

1897 rijst: staat op.

1898 aamtocht: vrije ademhaling, verademing.

1900 Godes raadt: Gods besluit (Die u nl. saamgevoegd heeft); benenen: ontkennen, afwijzen.

1901 rust u: stelt u gerust.

1902 leyde: droeve.

+ G 3 v^o

1909 ghelijck: op gelijke wijze, in gelijke mate; proncken: oppronken, versieren, tooien.

1915 Verjeughden: vervulde met vreugde.

[p. 170]

 

Verknochte hertjes hoort; de bede van u beyden

 

Zy u bewillight, doch met den bedinghe, dat

 

Twee hóópen Ros-volck n tot d'eerste Slot of Stadt,¹⁹¹⁹

1920

(Of soo veer't u ghelust) u zeeckerlijck gheleyden.¹⁹²⁰

 

Rodderick verwittight my den Eerdagh van u trouwen,

 

Op dat ick u begift na u verdienst en staat,

 

En ick u Feest vereer met mijn pompeus cieraat,

 

Van Vorsten, Princen eel, en hooghe staat-Joffrouwen.

rodderick

1925

Mijn Heer al schonckt ghy niet dees aangheboden gaven,

 

Wy blyven lijckewel u Dienst-verbonden slaven.¹⁹²⁶

 

Ick sterf u trouwe Knecht soo veel als my angaat.

elisabeth

 

Den Hemel, Prins! ick u tot een verghelder laat,

 

O Christen Koningh ick sal eeuwelijck met vresen

1930

Verstricket met mijn hert u reyne Dienst-maeght wesen.

bode wt.

 

Doorluchtigh, Grootmachtich, en Ghenadighste Heer,

 

Wijt het mijn last of spoet soo'k u niet waardigh eer:

 

Laat my nu wat verdraghs, u hóóghe deucht ontsmeecken,¹⁹³³

 

Hoordt met ghedult en stilt mijn jaghtigh hap'rend spreecken.

koning

1935

Wat eyscht ghy Bode? spreeckt, niemandt sal u beletten,

 

V wensch zy u ghegunt, gheeft sijn reden ghehoor,

 

Op dat gheen wilt gheraas my dommelt in mijn oor,¹⁹³⁷

 

Wil ick een swyghen strack, mijn woorden zijn mijn Wetten.¹⁹³⁸

1919 hoopen: benden, afdelingen.

1920 zeeckerlijck: veilig.

1926 lijckewel: evenzeer, desalniettemin.

1933 wat verdraghs: eig. wat uitstel; hier: een ogenblik tijds.

1937 dommelt: gonst.

1938 Wil ick: beveel ik.

[p. 171]

bode

 

Mistroostigh ende swack

1940

Alphonsus van hier track

 

In woeste eensaamheyde,

 

Waar hy treurigh beschreyde

 

Sijn innerlijck verdriet

 

Daar hy 'tHof om verliet.

1945

De doodelijcke twisten

 

Vanden Moor en den Christen

 

Gaf hem een oorsaack doe

 

Te reysen daer na toe:

 

Dies met wanhóóp en tóóren

1950

Bestreed hy doen de Mooren,

 

En socht een eerlijck Graf

 

Voor al sijn moeyten straf.

 

⁺Als wy den Velt-slagh sloeghen,

 

Den Vyant wy verjoeghen,

1955

Naar Krijchsghebruycke wreet:

 

Alphonse hittigh heet,

 

Bezayde daar de Landen

 

Met menschen, hoofden, handen,

 

Met stucken van Gheweer:

1960

Wat hy trof vil ter neer.

 

Hy heeft soo seer gheentert,¹⁹⁶¹

 

'tVelt klonterigh beklentert,¹⁹⁶²

 

Met nat, swart, purper bloedt

 

Van het Maraans ghebroet.

1965

Soo dat sijn treden misten,

 

En slibberigh uytglisten,

 

Dus werdt den vromen Helt

 

Ghevanghen en ghestelt

 

In een seer droeven Kercker,

1970

Ick en sagh noyt schier stercker.

+ G 4 r^o

1961 gheentert: aangevallen.

1962 klonterigh beklentert: waarschl. met aaneen-klevende kluiten overdekt. Van het woord beklenteren is geen tweede voorbeeld bekend.

[p. 172]

 

Maar na dit ongheval

 

Is 'tquaatste noch van al

 

Dat hy heeft hóógh ghesworen¹⁹⁷³

 

Te blyven by de Mooren.

1975

Dit is den last mijn Heer die my is opgheleydt

 

Om te verkunden aan u groote Majesteyt,

 

Op dat u kloecken raadt de saack alsoo beslechte,

 

Dat Alphonsus (met lief) magh raacken weer te rechte!¹⁹⁷⁸

koning

 

Boo; dits een leyde Maar! Sal ick om sijn verkiesen

1980

Hier derven dan het hóóft en 'tmunster van mijn Hof,¹⁹⁸⁰

 

Den Vechter voor mijn Eer, den Trompet van mijn lof?

 

'kWil om sijn sotheyt niet so braven Man verliesen.

rodderick

 

Den middel alderbest weet ick daar toe te gheven,

 

Dat is dees Capiteyn, daar'k veel voor heb ontseyt,¹⁹⁸⁴

1985

Lost hem daar tegens nu, 'tis my een kleynicheyt,¹⁹⁸⁵

 

Moght ick ontsetten maar den Vader van mijn leven.

koning

 

Rodd'rick dien raat is goet, nu draaght u smert gheduldigh,

 

Sy sullen om dees Moor hem willigh mang'len wel.¹⁹⁸⁸

 

Bode ghebiedt Alphons' te volghen mijn bevel,

1990

Op de ghehoorsaamheyt die hy sijn hy Prins is schuldigh.¹⁹⁹⁰

 

Haast u ghy Bode flucx, u reys wildt niet verlenghen,

 

Maar rotst en reyst, ick wilt, met d'aldersnelste post,¹⁹⁹²

 

Op dat ghy 't Vorsten bloedt uyt syne ketens lost.

 

Ghy meught de kosten op mijn reeckenkamer brenghen.

1973 hoogh: met een dure eed.

1978 met lief: goedschiks.

1980 'tmunster: het puikje.

1984 voor heb ontseyt: om heb verduurd; om wie ik moeite en zorg heb gehad.

1985 Lost hem: los hem in, wissel hem uit.

1988 mang'len: inruilen.

1990 Op: in naam van.

1992 rotst: rijd (zie vele voorb. van de verb. rotsen en reizen in W.N.T. XIII, 1455).

[p. 173]

1995

Ghy jonghe Lien ick heb met u een medelyen

 

Ick oorlof uwen wil, maackt u nu voorts bereydt.

rodderick

 

Het voeghd' ons dan mijn Heer te nemen ons af-scheydt.

elisabeth

 

God spaar den Coningh langh, en doet hem steets verblyen.

 

⁺Wy sullen dan by nacht, mijn Heer op reyse tyen;

2000

Om't branden van de Son met voordacht te vermyen.

koning

 

Mijn Kinders, de Heer laat de reys u wel ghedyen.

Binnen. Gordynen toe.

de vierde chooren

 

1

 

Den Mensch die kruyst sich selven meest,²⁰⁰²

 

En pynight fel zijn svvacke Gheest

 

Door 'tgundt uyt lust eerst is gheboren:

2005

Om 'tblinckend' Goud, of schoone Vrouvv

 

Coopt menigh duur zijn groote rouvv.

 

De Tijdt die vverdt in ydelheyt verloren.

 

 

 

2

 

Vvat heeft al moeyten d'arme Aart,²⁰⁰⁸

 

Al eer sy vveer ten grave vaart?

2010

Hy moordt zijn selfs en zijn Naasten,

 

Deur 'tquade Beest van haat en nijdt,

 

Pooght hy spoor-slaaghs met snelle vlijt,

 

Om tot zijn vlugghe doodt te haasten.

+ G 4 v^o

2002 kruyst: pijnt, berokkent leed.

2008 Aart: menselijke natuur; de mens.

[p. 174]

 

3

 

Maar so een vvindt van voorspoedt blaast,

2015

Kitteligh hy van vreughden raast,²⁰¹⁵

 

Grenickt, handtklopt, spartelt met verschurcken:²⁰¹⁶

 

Doch soo't ghelucx lichtvaardigheydt

 

Hem sendt haar vveder-vvaardigheyt,

 

Gaat hy betreurt dan sacken op sijn hurcken.²⁰¹⁹

 

 

 

4

2020

Alphons' is uyt den Kercker los,

 

Beschrijt sijn Appel-grauvve Ros,

 

Die zijn scherpe sporen schrickt met beven.²⁰²²

 

Al draaft na eer sijn hoogh ghemoedt,

 

Het vvaar misschien voor hem so goedt

2025

Dat hy in stock ghekluystert vvaar ghebleven.²⁰²⁵

 

 

 

5

 

Hy svviert seer vreesselijck om de Kaars,²⁰²⁶

 

En soeckt zijn doot met veel ghevaars

 

Int onbezorght svvervend' dolen.

 

Hy vindt villicht zijn levens endt,²⁰²⁹

2030

Maar hoe, is yeg'lick onbekendt;

 

Vvant God houvvt elcx sterf-dagh verholen.

 

 

 

6

 

⁺'tSelschap dat nu met vreuchde reyst,

 

'tNaackend' ongheluck niet en peyst²⁰³³

 

Door diense in vveelde svvemmen:

2035

Onder 'tgroen dack vant hoogh gheboomt,

 

Ist niet dan blijdtschap datmen droomt,

 

Vvie kan zijn dartel lust betemmen?

2015 Kitteligh: dartel, weelderig.

2016 handtklopt: klapt in de handen; met verschurcken: zich schurkende, wrijvende van genoegen.

2019 zakt hij droevig ineen, zit hij treurig ter neer.

2022 schrickt: met een schok doet voortgaan.

2025 stock: de gevangenis.

2026 vreesselijck: angstwekkend.

2029 villicht: veellicht, wellicht.

+ H 1 r^o

2033 peyst: bedenkt.

[p. 175]

 

7

 

Achter de grijns van't bly gheluck²⁰³⁸

 

Berght sich u aldergrootste druck,

2040

Die ghy onghehoopt sult vervverven:²⁰⁴⁰

 

Ach! vvist de onbedachte Ieught,

 

Hoe hy in stee van soete vreught

 

Benaarstight staagh sijn droef bederven.²⁰⁴³

 

 

 

8

 

Maar ghy die u op't meest vermaackt,

2045

Als ghy een ander 'tzijn ontaackt,²⁰⁴⁵

 

Na langh laagh legghent loeren.²⁰⁴⁶

 

Siet dat ghy niet het leven laat

 

Voor die eerloosen eyghen-baat

 

Die gh'in u roof-nest vvaant te voeren.

 

 

 

9

2050

Dees God-vergheten Schelmery

 

Staat nu soo't schijnt de Vverelt vry;

 

VVant elck steelt na zijn believen:

 

Godt sal met straf daar in versien

 

En slaan de goet beglanste lien,²⁰⁵⁴

2055

De Roovers en Fockers vande Dieven.²⁰⁵⁵

2038 grijns: masker.

2040 onghehoopt: tegen uw hoop in, onverwacht.

2043 Benaarstight: streeft ijverig naar -.

2045 ontaackt: ontneemt, ontsteelt.

2046 laagh legghent: in hinderlaag liggend.

2054 beglanst: rijk, weelderig (W.N.T. 2, 1402).

2055 Fockers. Als verbastering van de eigennaam Fugger komt fokker in B.'s tijd voor in de bet. ‘rijkaard’ of ‘schraper’. Wsch. heeft B. op deze plaats hieraan gedacht, maar zich slordig uitgedrukt; in plaats van vande zou men althans alleen van verwachten.

Het opschrift Vierde Deel ontbreekt in A - 1461 ande B aan de

1487 Sacht, sacht A en B Sacht, sucht

1511-1552 in A in romein - 1519 u, A u - my B mijn

1530 en B een

1564 kouw volgens B, in A rouw - 1566 uytghemerghelt B onghemergelt

1599 berst. A berst:

1612 waar, A en B waar

1622 De toneelaanwijzing: Binnen ontbreekt in A; in B: Alph. b. - 1625 mijn B my - 1626 geylste B gaylste - 1627 sprengkelt B sprengelt - 1629 te wrangh B ghewrangh

1654 haats, A en B haats. - 1656 verkerelijck B verkeerlijck - 1659 hert, volgens B, in A hert

1680 schrupeleus B scrupeleus

1727 Helas B Helaas - 1740 bitter volgens B; in A: 'tbitter - na 1745 Binnen; A Binnen

1747 weldaadt volgens B, in A weldaadt, - 1762 druck volgens B, in A druck,

1769 gheport A gheport! B geport,

1794 waar den volgens B, in A waarden - 1803 wonnen B woonen - 1804 konnen B koonen

1823 Mijn liefste volgens B, in A mijn liefste

1841 Soon siende A en B Soon, siende

1866 betastme toch B betastme - 1868 slaat A en B staat

1875 mijn B my - 1880 half B hallif

1883 ghehoort A en B gheboort - 1889 heen B heenen

1909 Natuur in A in romein

1927 angaat B aangaat

1979 Boo A en B Moo - 1985 nu, A nu

2002-2055 in A in romein - 2006 rouw A rouuvv - 2007 die niet in B - 2013 tot A rot

2019 dan niet in B - 2022 schrickt A schtikt - 2026 vreesselijck B vreess'lyc - 2028 onbezorght B onbezorricht - 2032 vreuchde B vreughden - 2034 in B inde