Verspreid werk

[p. 113]

Antwoort op den brief van^- Iacob Barthout Feris soon^-

Ghy negen-zangsters kloeck, op Helicon geseten,¹
Havent mijn ruw verstant, en suyvert mijn geweten²
Van oordeel vals of blindt: stiert in myn plompe pen³
U redelijcke rijm, met ware kennis, en
Schrandert mijn doffe gheest: want sonder u verlichten⁵
Soo droomt de krancke kunst, so raaskalt al het dichten.⁶
ô Iacob Bart-houts zoon! ghy kloecke minnaer bist:⁷
Mijn waalbaer weeck vernuft dat redeneert, en twist⁸
Of ick mijn simpel werck voor uwe sneege sinnen⁹
Sal toonen ofte niet? Ick schreum schier te beginnen,¹⁰
Doch uwe vrundschap, en u Broederlijcke Brief
Sijn my so aengenaem, so wellekom, so lief,
Dat ick mijn willigh troost, 't berispen en het schelden¹³
Van Midas slim en slecht: volmaeckt werck vindtmen selden;¹⁴
Is qualijck hier van my geschreven of geseyt:¹⁵
Verschoont dat vriend, met uw wyse bescheydenheyt.¹⁶

- De oorspronkelijke titel bevat tweemaal het woord Brief. Dit doet veronderstellen, dat we te doen hebben met een contaminatie van twee door Bredero of door de tekstbezorger genoteerde mogelijkheden.

- Iacob Barthout: rederijker uit Schiedam, die in 1615 huwde met de amsterdamse weduwe Neeltgen Lenertsdr. Zie ook de inleiding blz. 44.

1 negen-zangsters kloeck: verstandige negen Muzen; Helicon: bosrijk gebergte in Boeotië (Midden-Griekenland), de verblijfplaats van de Muzen, de godinnen van de kunsten; geseten: zetelende.

2 Havent: verzorgt, beschaaft (geb. wijs).

3 stiert: stuurt, zendt (geb. wijs); plompe: onbeschaafde, kunsteloze.

5 Schrandert: verheldert, verscherpt; u: uw.

6 droomt: aarzelt, draalt; zie WNT III (II), kolom 3459; krancke: zwakke.

7 bist: zijt, bent; oude persoonsvorm bij du, niet bij ghy.

8 waalbaer: onstandvastig, onzeker; twist: twijfelt.

9 sneege sinnen: snedige, scherpzinnige geest.

10 schreum: schroom, aarzel.

13 mijn: mij; troost: getroost.

14 Midas: klassieke belichaming van de alles-afkeurende criticus; slim en slecht: kwaadaardig en onnozel.

15 Is qualijck hier enz.: heb ik hier iets niet goed geschreven.

16 Verschoont: verontschuldig; bescheydenheyt: oordeelkundigheid, redelijkheid.

[p. 114]

 

Ghy, die in 't heyligh' Choor der spitse Negelingen¹⁷

 

U vaersen op de maet so sinnelijck kunt singen,¹⁸

 

Dat mijn versufte ziel, als zy u letters las,¹⁹

20

In twijffel trock of ick hier, ofte elders was!²⁰

 

Maer doen zy wat bequam in haer gestalt, en wesen,²¹

 

Doen teegh ick met een smaeck aen 't mommelen, aen 't lesen:²²

 

Ick sagh, ick weder sach, ick merckten uwe kunst,²³

 

U wijsheyt, u verstandt, maer boven al u gunst!²⁴

25

ô Wel-begaefde Held! wat Goddelijcke krachten²⁵

 

Stort die alwijse God in sterff'lijcke gedachten?²⁶

 

ô Glory van Schiedam! op Camers wijd vermaert!

 

Mijn tong en laapten noyt de Bron van 't vlugge paerd.²⁸

 

So ghy dan fael-greep ziet, of is hier yets vergheten,²⁹

30

Garbrande denckt en heeft niet beters dan gheweten,³⁰

 

Hy doet al wat hy kan, syn sinnen syn te aertsch;

 

Iacobe u gedacht dat stijght vast Hemel-waerts,³²

 

Door wind en wolcken heen, door dicke duysternissen

 

Ghy treedt, en meet, ja weet 't geen and're nauw'lijckx gissen.³⁴

17 spitse Negelingen: scherpzinnige Muzen.

18 sinnelijck: bekoorlijk, zinnestrelend.

19 versufte: verdoofde; als: toen.

20 hier, ofte elders: op aarde of in de hemel; opmerkelijk expressief is de omzetting van de vierde jambe, waardoor ook de cesuur na ick expressief wordt.

21 wat bequam enz.: enigszins tot zichzelf gekomen was (het begrippenpaar gestalt, en wesen, ‘uiterlijk en innerlijk’, kan hier slechts zeer globaal functioneren).

22 teegh: begon, van het werkw. tijghen; met een smaeck: met genoegen, genietend; mommelen: halfluid lezen.

23 weder sach: keek opnieuw; merckten: bespeurde, constateerde; kunst: bekwaamheid.

24 gunst: genegenheid, vriendschap.

25 Wel-begaefde Held: hoogbegaafde, moedige man.

26 die: de; sterff'lijcke gedachten: de gedachten van stervelingen. In plaats van het vraagteken, dat de retorische vraag onderbreekt, leze men een komma.

28 laapten: lepte, dronk; Bron van 't vlugge paerd: Hippokrene (gr. paardebron) in het Helikon-gebergte, de verblijfplaats van de Muzen; de bron zou zijn ontstaan door de hoefslag van het paard Pegasus; een dronk daaruit schonk dichterlijke bezieling.

29 fael-greep: misslag, fout.

30 Garbrande denckt: denk dan, dat Gerbrand. Hoe Bredero's voornaam gespeld werd bij de doop, is niet bekend; hijzelf gebruikt enige malen Garbrant, maar zijn tijdgenoten en vooral lateren spelden meestal Gerbrand; zie Groot Lied-boeck II, blz. 238.

32 vast: voortdurend.

34 treedt: betreedt, bereikt; de onverwachte binnenrijmen in dit vs. vormen een climax.

[p. 115]

35

ô Hoogh verlichte man! voor u geswinde gheest

 

Was ick omsichtigh en so wonderlijck bevreest³⁶

 

Dat ick mijn snelle handt te rugh heb moeten trecken³⁷

 

Uyt angste dat ghy sout met mijn gedichten gecken:³⁸

 

Ick dingh noch geer geen schand, hebb' oock geen eer gesocht,³⁹

40

Maer 't geen my kundigh was dat heb ick voort gebrocht,⁴⁰

 

Al hebdy in u brief my veel te veel gepresen,

 

Geen roem-sucht noch hovaard en is in my verresen,

 

Wie hier uyt lust of nijt, sijn naesten prijst of laackt,⁴³

 

Die wort van and'ren weer heel leelijck uyt ghemaackt.

45

Goet rondsche waarheyt geeft veel meerder nut en voordeel

 

Den schalcken wort verschalckt van sijn schalckhaftigh oordeel⁴⁶

 

Wanneer der dinghen schick valt anders dan hy waant,⁴⁷

 

Hy meynt hy mompt de luy, maar wat ist? sy verstaan't,⁴⁸

 

En vlieden voor den drogh gelijck de oude snoecken⁴⁹

50

Het lecker lock-aas laet uyt vrees' der angel-hoecken:⁵⁰

 

Dus heeft de werelt oock haar aansicht geblancket⁵¹

 

Voorsinnigh is de man die op haer staert-sleep let⁵²

 

Dien sal de valsche vrucht niet lusten af te snoepen,⁵³

 

Iacobe, goede nacht, mijn eygen saecken roepen

55

My tot de schilder-kunst, en die tot soet gewin.⁵⁵

36 omsichtigh: voorzichtig, bedeesd.

37 snelle: snel, haastig schrijvende.

38 gecken: de spot drijven.

39 dingh noch geer: zoek of wens.

40 kundigh: bekend, binnen mijn vermogen liggende.

43 lust: welwillendheid; nijt: afgunst.

46 Den schalcken: de bedrieger (ond.); van: door; schalckhaftigh: oneerlijk.

47 schick: beloop, gang van zaken.

48 mompt: bedot; verstaan't: begrijpen het, doorzien het.

49 drogh: bedrieger.

50 laet: terzijde laat, vermijdt (enkelvoudige persoonsvorm bij het meervoudige onderw. snoecken in vs. 49); het vs. heeft een suggestieve alliteratie; angel-hoecken: vishaken; de beide delen van het woord zijn synoniem.

51 Dus: aldus, op die manier.

52 Voorsinnigh: vooruitziend; haer staert-sleep: alle gevolgen daarvan.

53 Dien: hem (belangh. voorw. bij het onpersoonlijke werkw. lusten: het lust hem niet, hij begeert niet).

55 de schilder-kunst: hoewel men nergens enig werk van Bredero als schilder kan aanwijzen, is hij waarschijnlijk tot zijn dood als zodanig werkzaam geweest, en gezien dit vs. ook met enig financieel succes.

[p. 116]

 

De rymery brengt lust, en wat hooft kennis in,⁵⁶

 

Maer ware wetenschap moetmen van Gode leeren

 

Mijn hart is, laas! verrockt wil Godt hy kan 't verkeeren.⁵⁸

 

Voorts weet ick waarde vrundt niet wat ick schryven sal

60

Mijn leven, staat, en doen dat weet ghy mooghlijck al,⁶⁰

 

Dat ick de Princen vaan, hier loffelijck mach voeren,⁶¹

 

Dat weet ghy in u brief wel kunstigh aen te roeren,

 

En wenscht my dies geluck, des weet u danck mijn hart:⁶³

 

Ick wensch u dat ghy haest oock blyde Bruygom wart:⁶⁴

65

Ick wensch u Suster ook so veel heyls te beleven

 

In dese nieuwe staet als Godt haer wel kan geven.⁶⁶

 

God spaer u Ouders langh welvarend en gesont

 

Dit wensch ick u en my uyt gantscher zielen grondt.

 

Hier mede vrient vaert wel, ick weet niet meer te schryven

70

Als dat ick hoop u vrund van eeuw tot eeuw te blyven.

Geschreven by uwen goetwillighe en toeghedane

g.a. bredero.

't Kan verkeeren.

In midd' somer Anno 1613

56 De rymery: de poëzie; dit vs. vormt eerst een tegenstelling met vs. 55: schilderen was een beroep, dichten deed men voor zijn plezier; daarna is er een tweede tegenstelling, nl. met vs. 57: kennis tegenover vroomheid.

58 verrockt: afgedwaald; hy kan 't verkeeren: hij kan het veranderen; toespeling op Bredero's zinspreuk, maar met wijziging van het onovergankelijke ww. verkeeren in een overgankelijk ww.

60 staat: toestand; doen: gedragingen, werkzaamheden; al: allemaal.

61 de Princen vaan: het vaandel van de schutterij, met de kleuren van de Prins van Oranje én die van de stad Amsterdam; zie Groot Lied-boeck II, blz. 442.

63 En wenscht: en gij wenst; dies: daarmee; des: daarvoor; weet u danck mijn hart: is mijn hart u dankbaar.

64 haest: spoedig; oock: bovendien; wart: wordt.

66 dese nieuwe staet: de huwelijkse staat, het huwelijk.

Gepubliceerd in Ned. Poëmata 1632, fol. G1r-G2r; 1638, fol. G1v-G2v; 1644, fol. C3v-C4v.
Opschrift romein; tekst fractuur met enkele woorden romein; onderschrift en zinspreuk cursief; datering romein; naam klein kapitaal.
Titel soon C D E soons Brief