Groot lied-boeck

[p. 480]

CXCIII Liedeken

I: 607-610

Kritisch-moraliserend lied tegen eerzucht, gelddorst en familietrots, met in de laatste vier strofen een meer persoonlijke toon.

Beginregel: O ghy neus-wyse hoop! ghy nau gesette lieden,

Vindplaatsen: Geestigh Liedt-Boecxken 1621:206-211; Groot Lied-boeck 1622 III: 53-54 (foutief genummerd 53-44), met illustratie; Liedt-boeck 1644: 34-35- Liedt-boeck 1677: 40-41; Kalff 1890: 558-560; Knuttel 1929: 277-278; Van Rijnbach 1944: 331-333.

Omvang: 52 vezen, dertien strofen van 4 regels.

Versvorm: alexandrijnen met regelmatige cesuur, uitgezonderd in de vzn. 6 en 34; omzettingen in de vzn. 4, 5, 12, 32 en 51.

Rijmschema: a b a b.

Melodie: Matter 1979, blz. 215.

Varianten
Groot Lied-boeck 1622	Geestigh LB. 1621	Liedt-boeck 1644
2 verheft, en binnenste	verheeft, en binnenste	verheft, en 't binnenste
6 vromst	vroomst	vroomst
7 Bastart	Bastaert	Bastaert
20 voor-plaets	voor-plaats	voor plaats
21 wape	wapen	wapen
25 van neven	na-neven	na-neven
42 gril-hertigh	grilhartich	gril-hartigh
45 heeft	gheeft	gheeft
49 in	in	en
51 noch	noch	maer

19 noch voeren: eens, ooit nog brengen.

23 De deugd maeckt edele lien: Deze zegswijze is afkomstig uit de klassieke literatuur: Virtus nobilitat; Bredero kan haar gekend hebben uit Hoofts Granida, vs- 1132: De deucht maeckt eedel (ed.-Stoett II, blz. 186) en gebruikt haar ook in zijn Lucelle, vs. 1534 en vs. 2220-2221 (ed.-Zaalberg, Culemborg 1972; blz. 136, 169).

25 saet: nakomelingschap, bloedverwantschap.

30 en smalt syn aensicht af: Zie WNT I, kolom 1449: een lang en zuur gezicht trekken, uit spijt of wrevel. Met enkel dit vs. van Bredero als bewijsplaats.

44 strengelijck verpeent: met strenge straf bedreigt.

45 Om dats' uyt minne heeft haer minder enz.: Door de klankgelijkheid van minne, minder en mint (vs. 46) - bijna een middenrijm - krijgt het woord

[p. 481]

minder iets van een amoureuze bijbetekenis. Het klankspel wordt nog voortgezet in vs. 46 door de woordspeling met meerder, dat eerst betrekking heeft op de grotere liefde van wie de mindere-in-stand is, en daarna op de meerdere-in-stand die dus meteen de mindere-in-liefde wordt.

51 Op welstant vande trou, noch op het vreed'lijck leven: Door het voegwoord noch worden in modern Nederlands twee zinsdelen verbonden en tegelijk beide negatief gemaakt; dat is in de zeventiende eeuw niet het geval; noch ontkent enkel wat erop volgt en heeft dus de betekenis van: en niet. Het woord welstant kan dan ook geen ideële zin hebben, enkel een materiële en ekonomische; het vat samen wat er in vs. 50b staat: op gelt, op haef, op winst. De variant maer in Liedt-boeck 1644 brengt dus geen verandering van betekenis teweeg, maar sluit wel dichter aan bij het moderne woordgebruik. Zie ook blz. 284, vs. 128.

betekenis, zoiets als geld-huwelijk.