Groot lied-boeck

[p. 475]

CLXXXIX Aendachtigh Liedt

I: 596-597

Eenvoudig vroom lied over het tekortschieten van de hebzuchtige mens in dankbaarheid jegens God.

Beginregel: T'sonnetje steeckt zijn hoofjen op,

Vindplaatsen: Stommen Ridder 1619, vs. 37-76; Groot Lied-boeck 1622 III: 45; Liedt-boeck 1644: 46; Liedt-boeck 1677: 50-51; Kalff 1890: alleen in Stommen Ridder; Knuttel 1929: idem; Van Rijnbach 1944: 324.

Omvang: 48 verzen, acht strofen van 6 regels; in Stommen Ridder zijn de vzn. 3 en 4 van elke strofe op éen regel afgedrukt, zodat de strofen daar uit 5 regels bestaan. Zie ed.-Kruyskamp, Culemborg 1973, blz. 63-64.

Versvorm: vierheffingsmetrum in de vzn. 1, 2, 5 en 6; twee trocheeën in vs. 3 en 4.

Rijmschema: a a b b c c. In de tweede, vijfde, zesde en achtste strofe komt in de voorlaatste regel nog een binnenrijm (b) voor.

Melodie: Matter 1979, blz. 40, 48, 244-246.

Varianten
Groot Lied-boeck 1622	Stommen Ridder 1619	Liedt-boeck 1644
1 T'sonnetje	Het Zonnitje	T sonnetje
2 beslaet	bestraalt	beslaet
7 Beeckje	boomtje	Beeckje
9 de tackjes	zijn tackjes	de tackjes
17 vergancklyck	en 't helsche	vergancklijck
18 doch	toch	doch
24 vernoegen	vernoeghen	verswegen
33 Menschjes... ellick	Menscheltjes... elck	Menschejes... ellick
36 voor	van	voor
37 so slecht	zijn zoo slecht	soo slecht
44 't Onvernuftigh	Het onvernuftich	't Onvernuftige

- Aendachtigh Liedt: In Stommen Ridder wordt het lied gezongen door twee Turcksche Jagerinnetjes. Het valt niet te beslissen, of dit lied van het begin af tot het spel heeft behoord, of dat het in de zomer van 1618 toen Bredero Stommen Ridder voltooide, er door hem in is opgenomen. Gezien de varianten zijn er in elk geval twee verschillende handschriften geweest.

1 T'sonnetje steeckt zijn hoofjen op: Het lied begint al met twee verkleinwoorden en bevat verderop nog zo'n kleine twintig. Het is een taalgebruik dat men eerder aantreft bij piëtistische christenen dan bij Turcksche Jagerinnetjes.

7 't Vochtige Beeckje blinckt verciert: Deze hele strofe is mede geïnspireerd door Hoofts Granida, vs. 39-80 (ed.-Stoett II, blz. 154-155). Ofschoon de eerste druk

[p. 476]

van Granida van 1615 dateert, kan men hieruit niet afleiden dat Bredero's lied dus onmogelijk van een vroegere tijd kan zijn; er waren opvoeringen van Granida geweest, en wellicht waren er afschriften in omloop.

19 Hemeltjes: krekels; vgl. WNT IV, kolom 566. Het woord komt weinig voor en alleen in de verkleiningsvorm.

24 Sy hebben: Van vs. 19 af richt het lied zich tot de krekeltjes met kritische opmerkingen over de mensen, en het concludeert nu dat Sy - namelijk die mensen - u vernoegen - dus de tevredenheid van de krekeltjes - niet bezitten.

31 Menschjes: In dit verkleinwoord komt een zeker medelijden met de kleine, steeds tekortschietende mensen tot uiting.

36 Danckt de Goden: Het meervoud Goden doet in dit lied, dat voortdurend over de ene God spreekt, vreemd aan. Mogelijk spelen hier klassieke invloeden mee; zie WNT V, kolom 184.

45 Is veel nyver: Gezien het bijwoord veelen gezien de comparatief styver (vs. 46) zal men ook nyver als een comparatief moeten opvatten: ijveriger, nijverder. Misschien dient deze vorm te worden verklaard door het samenvallen van de beide r-klanken: nijverer. De veronderstelling in WNT IX: kolom 2008: ‘blijkbaar is die onnauwkeurigheid teweeggebracht door het daarop volgende styver’ is niet overtuigend, te minder omdat in deze strofe de rijmklank drie maal voorkomt, terwijl voor de versvorm twee maal, zoals in strofe 1, 3, 4 en 7, voldoende zou zijn geweest.