Groot lied-boeck

LXVII LiedekeN

I: 252-254

Lyrisch-moraliserend gedicht over de vele vormen van dwaze menselijke zelfin-genomenheid, met tenslotte een dosis zelfkritiek.

Beginregel: Die sich veynst, waent of vermeet,

Vindplaatsen: Geestigh Liedt-Boecxken 1621: 148-153; Groot Lied-Boeck 1622: 95 en II: 63-64; Liedt-boeck 1644: 19-20; Liedt-boeck 1677: 24; Kalff 1890: 346-347 en 451-453; Knuttel 1929: 98-99; Van Rijnbach 1944: 229-230.

Omvang: 60 verzen, tien strofen van 6 regels.

Versvorm: trocheïsch metrum met vier heffingen, maar in de vzn. 2 en 5 twee. Het metrum is niet geheel regelmatig: er zijn opmerkelijke accentverschuivingen in de vzn. 1, 25, 31, 38, 43 en 45; de vzn. 13, 19 en 60 hebben een syllabe te veel; zie echter de varianten.

Rijmschema: a a b c c b.

Melodie: Matter 1979, blz. 112-117.

[p. 319]

Varianten
Groot Lb. 1622	Groot Lb. 1622 II	Geestigh LB. 1621	Liedt-boeck 1644
1 waent	want	waent	waent
13 alle dingen	veel dinghen	alle dingen	alle ding
19 leelijck mensch	leelijck	leelijck mensch	leelijck mensch
40 trouwen	trouwe	trouwe	trouwe
42 noch	oock	noch	noch
60 Dat ick	Dat 'k	Dat ick	Dat ick

1 Die: Met dit algemene woord: wie, ieder die - beginnen zeven strofen die stuk voor stuk, meest in vragende vorm, kritiek uiten op zeven ondeugden: eigenwaan; oordelen naar het uiterlijk; oordelen naar de afkomst; trouwen om geld; zelfoverschatting; gebrek aan zelfkennis; onwil om goede raad op te volgen. Door dit algemene en abstracte is het lied sterk verwant met de rederijkers-poëzie.

43 Ghy waert so quaed: Terwijl de vorige zeven strofen vervuld zijn van algemeenheden, heeft deze achtste strofe opeens een persoonlijke toon: de dichter, de minnaar (ick; myn; ick) richt zich rechtstreeks tot een bekende: ghy; u; ghy; en tracht tegenover haar blijkbaar iets goed te maken.

44 de key: Er zijn - of er waren althans - talrijke uitdrukkingen met kei en deze betekenen alle dat men iemand heel of half gek acht; hij heeft de kei in 't hoofd, een kei achter 't oor, hij is met de kei besmet enz. (vgl. WNT VII, eerste stuk, kolom 2049-50). Ook: de kei leutert (of lotert) hem achter 't oor, d.i. schommelt, of rammelt. Dus leyd en lottert (vs. 45): ligt te rammelen. Zie ook lied XI, vs. 21.

48 Maer een onbeschaemde spottert: Het gedrag van een spottert is in algemene zin beschreven in de vzn. 25-27. Door daarnaar, en dus naar het algemene gebrek, te verwijzen tracht de dichter zijn opmerking in de vzn. 44-45 minder erg te maken.

57 mijn eygen liefdsche trecken: Al staan de woorden duidelijk gescheiden, de term liefdsche heeft op zichzelf geen zin. Het is dus wel zeker dat eygenliefdsche is bedoeld, een neologisme in de trant van Spiegel, afgeleid van het znw. eigenliefde.