Groot lied-boeck

LII Liedt

I: 202-204

Amoureus gedicht met sterke rederijkerstrekken, gezien de letteromkering Egtillen (vs. 19) blijkbaar geschreven voor een zekere Nellitge.

Beginregel: Ach dach! wenschelijcke dach,

Vindplaatsen: Groot Lied-boeck 1522: 69-70 (vel K); Kalff 1890: 315-317; Knuttel 1929: 8-9; Van Rijnbach 1944: 113-114.

Omvang: 72 verzen, acht strofen van 9 regels.

Versvorm: drieheffingsmetrum in de eerste zes verzen van elke strofe, daarna in vs. 7 en 8 tweemaal twee gevarieerde anapesten, en in vs. 9 meestal vier jamben.

Rijmschema: a b a b b b (c) c (c) b; de rijmen a zijn dubbelrijmen; in de derde strofe zijn de rijmen b verdeeld in een tweetal en een drietal met enigszins verschillende klinker.

Melodie: Matter 1979, blz. 42.

2 gheleghentheyt: Wat deze gelegenheid inhoudt, staat in de vzn. 3-5.

3 menschelijcke: Op menselijke wijze, als mens, als onvolmaakt mens, waarbij dan de tegenstelling tot Goddin (vs. 5) meespeelt. Het bijwoord heeft hier een -e. Misschien heft de term menschelijcke de tegenstelling juist op, doordat minnaar en meisje zich nu beiden als mens gedragen.

9 rechte voort leyt: voort hoort bij rechte: rechtstreeks, linea recta.

22 Die de begeert: Die is lijd. vw. en wijst terug naar grille (vs. 21); de begeert is onderwerp. De vzn. 22-23 vormen een retorische vraag: het zijn dus géen dolle grillen.

24 mijn lief perfeckt: Dit zou in z'n geheel een vocatief kunnen zijn: Mijn volmaakte geliefde. Het is echter beter mijn lief perfeckt op te vatten als een bep. van gesteldheid bij Sien, terwijl zowel u als geen aer (vs. 26) lijd. vw. zijn;

[p. 293]

de betekenis is dan: beschouwen u en geen ander als mijn volmaakte geliefde. Maar alleen de toestemming van het meisje kan dit ‘beschouwen’ tot werkelijkheid maken.

28 In sulcken cierelijcken staet enz.: Het gehele complex vs. 28-31 hoort bijeen; de komma na vs. 29 is misleidend; vs. 28 heeft geen betrekking op ick (vs. 29) maar op praet (vs. 30), en alleen daardoor ook op de ick-figuur. Er staat dus: ik kan mij nauwelijks voorstellen dat de lieftallige woorden die ik telkens weer van je hoor, echt zo mooi zijn als ze schijnen. (+)

35 Of ick wel die ghesel, Die ick thans was, wel souw sijn: Deze woorden van de minnaar die eigenlijk niet kán geloven dat zijn verlangen wordt vervuld, doen sterk denken aan wat Daifilo zegt in Hoofts Granida:

Ick en gelove nauw mijn staet dus hooch geresen,
En denck vast of ick wel Daifilo niet zou wesen.

(vs. 1573-74)

(Gedichten van P.C. Hooft, ed.-Stoett, deel II, blz. 202)

52 mijn ghemoet: Er bestaat blijkbaar een verschil tussen ghemoet en herte (vs. 53); dit laatste is het orgaan waar de liefde zetelt; ghemoet duidt de emotionele geestesgesteldheid aan, de mens onder het aspect van de emotionaliteit.

56 Indien dat ick verstont: In dit vs. is dat niets anders dan een op zichzelf overbodige hervatting van Indien. (+)

71 na 't ghebodt: naar Zijn gebod, overeenkomstig de bijbelse voorschriften; zie o.a. Genesis 22: 18; idem 2: 24.