Groot lied-boeck

XV Van Besje met Lijsje heur Dienst-meyt

I: 86-87

Gedicht in dialoogvorm over veinzerij en ontrouw van de minnaars. De toon is eerder gemoedelijk moraliserend dan boertig.

Beginregel: Hoort hier iens Bestemoer!

Vindplaatsen: Geestigh Liedt-Boecxken 1621: 50-53; Groot Lied-boeck 1622: 19-20; Liedt-boeck 1677: 18-19; Kalff 1890: 242-244; Knuttel 1929: 142-143; Van Rijnbach 1944: 52-53.

Omvang: 45 verzen, negen strofen van 5 regels.

Versvorm: drieheffingsmetrum in de vzn. 1 en 2, vierheffingsmetrum in de vzn. 3, 4 en 5, meest jambisch.

Rijmschema: a a a b b; het vijfde vers, een refreinregel, komt in twee verschillende vormen voor.

Melodie: Matter 1979, blz. 178, 179.

Varianten
Groot Liedt-boeck 1622	Geestigh Liedt-Boecxken 1621
19 die	de
38 hert	hart

9 kijnt: In het Hollands uit het begin van de 17de eeuw is de ijde aanduiding van een ie-klank, maar hoe open of gedekt, hoe lang of kort valt niet te beslissen. Van de zeven rijmwoorden op wijnt zijn er vier die in het moderne Nederlands - net als wijnt zelf - een gedekte klinker hebben: kijnt; vijnt; verbynt; bevynt, en drie die een open klinker hebben: verdwijnt; pijnt; schijnt. In deze laatste gevallen gaat het om werkwoorden met een infinitief zonder d. Uit de spelling met y of met ij valt niets af te leiden. Zie Verdenius 1946, blz. 131-135.

[p. 224]

10 Dat woorden syn niet mier as wijnt: Terwijl Lijsje in vs. 5, en opnieuw in vs. 25, haar strofe afsluit met een emotionele, persoonlijke bekentenis, gaat het Besje daar tegenin met de algemene volkswijsheid van een spreekwoord. Zie Harrebomée 1856-1870, deel 2, blz. 472.

30 Dat woorden enz.: Na in vs. 25 haar eerste antwoordstrofe te hebben afgesloten met haar eigen emotionele refreinregel, beëindigt Lijsje in vs. 30 haar tweede antwoordstrofe met de regel die tevoren steeds had behoord tot de waarschuwing van het Besje. Tussen vs. 25 en vs. 30 vindt dus de omslag in haar stemming plaats: de waarschuwing van de oude vrouw begint indruk te maken.

32 Ier iemet jou verleyt: Deze bijzin met Ier, eer, voordat, heeft geen temporele maar een waarschuwende betekenis: opdat niet. Op grond van de interpunctie is men geneigd vs. 32 bij vs. 31 te voegen, maar leestekens zijn in de editie- 1622 geen betrouwbaar gegeven. Vs. 32 kan beter bij vs. 33 gevoegd worden, omdat vs. 33 als hoofdzin ingeleid door So een voorafgaande bijzin verlangt waarnaar So dan in het algemeen terugwijst. Men dient dus na vs. 31 een punt te denken: dat vers bevestigt enkel wat Lijsje tevoren heeft gezegd.

45 Dat woorden enz.: Opnieuw, en nu tot slot, eindigt Lijsje met het waarschuwende refrein van het Besje; zij bevestigt daarmee dat ze geheel overtuigd is.