Griane

(1973)–G.A. Bredero– rechtenstatus




[pagina 156]
Het tweede deel, tweede bedrijf tarisiusGa naar voetnoot- Noch ommegang, noch dienst, noch klachten, noch gesichtenGa naar voetnoot769 770[regelnummer] Vermurr'de oyt het hart van myn beminde Nichte.Ga naar voetnoot770 Van teere kintsheyt af tot heden op den dagh, En weet ick, dat sy my oyt vriendelijck ansach.Ga naar voetnoot772 Doch 't sint Florendus hier ten Hove is gekomen, Heb ick haar batsicheyt veel strengher noch vernomen.Ga naar voetnoot774 775[regelnummer] Haar Moeder my (wat ist?) wel hartelijck bemindt, Als ick veracht, ghehaat werdt van (myn lief!) haar kindt. Al myn eerbiedicheydt, noch myn ootmoedigh spreecken, Kan van haar stalen hart, gheen lieflijck woordt ontsmeecken.Ga naar voetnoot778 Sy lieft den Vremdelingh, met Minnelijck ghelaat,Ga naar voetnoot779 780[regelnummer] En 't suer ghesicht, helaes! sy my op off'ren gaat.Ga naar voetnoot780 Een tweeder-hande spijt moet ick Tarisi lijen,Ga naar voetnoot781 Doort oorloch vande Min, en vande jaloesijen.Ga naar voetnoot782 Al valt de Minne my onlijdelijck en wreedtGa naar voetnoot783 De quade Arch-waan, doet my noch meerder leedt;Ga naar voetnoot784 785[regelnummer] Sy gheeft myn hart gheen rust, gheen vrede myn ghedachten, Sy doet my 't gheen ick vrees hier inde nacht verwachten. Te weten, dat haar lief! haar bóómgaart hoogh beklimt,Ga naar voetnoot787
[pagina 157]
De voor-proef van myn anghst, doet dat myn harte krimpt,Ga naar voetnoot788 Mijn lichaam trildt van vrees, myn mondt gaat klipper-tanden, 790[regelnummer] Het felle swaart, dat sijcht my uyt de slappe handen.Ga naar voetnoot790 't Is best dat ick weerom na myne wooningh treck. Wat port u blóóde mensch! Tarisi zydy geck?Ga naar voetnoot792 Den boelder van u lief, die moet ghy't so verleeren,Ga naar voetnoot793 Dat hy om 't minne-spel, niet weder hier en keere. 795[regelnummer] Ghy hebt haar gunst, tot hem, vermerckt: al sweechdy stil. Van't lijf, hy meester is die't hart heeft tot zyn wil.Ga naar voetnoot796 Ghesellen duyckt hier neer, wy sullen hem beklippen,Ga naar voetnoot797 So ghy Florendus siet, en laat hem niet ontslippen. frene Prinsche de dinghen zyn voordachtelijck bereydt,Ga naar voetnoot799 800[regelnummer] De paarden zyn ghesaalt, 't gheselschap ons verbeydt,Ga naar voetnoot800 Buyten de stede by de hóóghe-steyle Linden,Ga naar voetnoot801 Heb ick bevoorrewaart den ander weer te vinden.Ga naar voetnoot802 florendus Ach Frene! lieve vriendt, myn sorghe boven al Is dat Gryane noch niet vaardich wesen sal.Ga naar voetnoot804 805[regelnummer] Het voor-spoock beelt myn hart veel vremdicheyts te vueren;Ga naar voetnoot805 Ick vreese ons yet quaadts 't voornemen sal verstueren. frene Jaaght om dees ydelheydt u selfs gheen bangheydt aan,Ga naar voetnoot807 't Schijnt dat de duyst're nacht u heel is toeghedaan.
[pagina 158]
Schreumt ghy myn waarde Heer? dits teghen u natuure,Ga naar voetnoot809 810[regelnummer] Ghy hebt myn bloodicheydt wel weten te bestuuren.Ga naar voetnoot810 Hier zyn wy voor de muer florendus Ick hebbe haar ghehóórt Nu bockt myn neef, ick klim:Ga naar voetnoot812 knecht Móórt! móórt! móórt! móórt! móórt! Dees schelmen willen 's Keysers Palleys onteeren.Ga naar voetnoot813 florendus Wackere Frene stout wilt u doch manlyck weeren.Ga naar voetnoot814 grianeGa naar voetnoot- 815[regelnummer] Hoe swindelt my myn hooft? myn ooghen sien al groen,Ga naar voetnoot815 Wat moghense myn man! myn lief Florendus doen? kardin Ach sy besterft als Loodt, en wit als Linnelaken,Ga naar voetnoot817 Wat sullen Suster wy nu met Gryane maacken? lerinde Myn broeder helpt my Mevrouwe op het bet, 820[regelnummer] Loopt int ghedranghe, siet! siet! wat Florendus let.
[pagina 159]
Help! help! Tarisius die 't hooft is opghehouwen,Ga naar voetnoot821 Van 't volck Florendus, die het Hof beróven wouwen. keyser uytGa naar voetnoot-. De droeve bootschap van myn ancxstvluchtighe knapen,Ga naar voetnoot823 Verwreckt my uyt de dóót, vant stil, en sorgh'lóós slapen.Ga naar voetnoot824 825[regelnummer] Ick heb ter nauwer nóót het kleedt om 't lyf gheschickt,Ga naar voetnoot825 Vermidts 't gheruste hart so schielyck wert verschrickt Doort staagh en naar gheroep, van gillen en van schreuwen, De vaack stoof uyt 't ghesicht met al het huyvrich geeuwen, Want ick schoot uyt myn slaap doort ysselyck rumoer, 830[regelnummer] 't Grillighe Hofghesin, was strax in rep, en roer,Ga naar voetnoot830 Myn Lyf-wacht seer verbaast na wapens schichtich vloden;Ga naar voetnoot831 'k Heb tot gheleyde haar in alder yl ontboden. Myn hert van gramschap swelt, myn bloet stycht uyt de teenGa naar voetnoot833 Tot in myn kroese kop, tot in myn swacke leen.Ga naar voetnoot834 835[regelnummer] Ay snóóde Dochter stout! onkuysche quade Deeren!Ga naar voetnoot835 Hoe dorst ghy dencken doch, u Vader so t'onteeren? Griane, die my hebt dees valsche treck ghespeelt,Ga naar voetnoot837 Ick sweere by myn kroon dat het seer weynich scheelt, Dat ick u hóóft, en 't lyf niet scheyde van malkandren, 840[regelnummer] En stelle u ten tóóch, ten schrick van alle and'ren.Ga naar voetnoot840
[pagina 160]
griane met haar nachtmantel. Myn Heer, ick bidde u, betuegelt uwen tóóren: Verdoemt my niet, of wilt myn onschult eerst anhóóren,Ga naar voetnoot842 Myn Vader hebt ghedult, want heb ick u misdaan, De wreede straffe sal in u believe staan.Ga naar voetnoot844 845[regelnummer] Maar soo'ck onschuldich ben, oorloft my oock myn voordeel,Ga naar voetnoot845 Besoetelt niet dyn króón met een onsuyver oordeel.Ga naar voetnoot846 keyser Ach onsalighe, swycht! u vruchteloos onschultGa naar voetnoot847 In desen kercker swart, ghy voorts vernachten sult. Ick sal u sotheyt hier met kommer doen uytsweten, 850[regelnummer] Ick sal u leeren so u selven te vergheten; Met eener die met my heeft loghentaal gheswetst,Ga naar voetnoot851 Daar boven noch myn Neef so schandelyck gequetst,Ga naar voetnoot852 Flucx fortse Ridders kloeck, wilt u knaphandich reppen,Ga naar voetnoot853 Florendus (dien Droch) de wegh te onderscheppen:Ga naar voetnoot854 855[regelnummer] Ick gaa besichten voort, myn Susterlingh zyn noot,Ga naar voetnoot855 De banghe bootschap my doet vreese voor zyn doot.Ga naar voetnoot856 Florendus en Frene uytGa naar voetnoot-. Mach yemant wel na spys so lust-gretigh hong'renGa naar voetnoot857
[pagina 161]
Als ick wraackgierich eysch, 't godloose bloedt der Ong'ren?Ga naar voetnoot858 Ick sal Gryane nu gaan halen uyt den hóóp, 860[regelnummer] Of blyven by ghebreck daar selver inde lóóp.Ga naar voetnoot860 Ick wil t'onwaard' gespuys vermorslen met myn tanden,Ga naar voetnoot861 En slingeren 't ingeweyd om dees myn wreede handen:Ga naar voetnoot862 Want siet een Rasery, vol dolheyt, quaat, en woest,Ga naar voetnoot863 Als een buldrende wint door myne leden roest.Ga naar voetnoot864 865[regelnummer] Wat koude vreese heeft my uyt ghevecht ghedreven?Ga naar voetnoot865 Had ick mijn trouwe ernst verseghelt met myn leven.Ga naar voetnoot866 Helas! Griane lief, ons opset mach niet schien,Ga naar voetnoot867 De wan-hoop tuycht myn hart u nimmermeer te sien.Ga naar voetnoot868 frene Hoe raasdy dus myn Heer? volbrenght ghy 't sot verkiesen,Ga naar voetnoot869 870[regelnummer] Ghy sult Gryane en u selven oock verliesen.Ga naar voetnoot870 Ick sweere t'past u niet, te dryven dese rouw,Ga naar voetnoot871 Die sulcken heldt niet voeght, maar wel een weecke vrouw.Ga naar voetnoot872 Toont u manhaftigh hert in u droefheyt te decken.Ga naar voetnoot873 Laat ons, laat ons ter vlucht nu na ons volck gaan trecken,Ga naar voetnoot874
[pagina 162]
875[regelnummer] Wy sullen senden, (soot u haacht) een knecht, die alGa naar voetnoot875 't Verloop na ons vertreck ons over brieven sal.Ga naar voetnoot876 florendus Ach Frene, ach! ghy spreeckt als een die niet en smaacktGa naar voetnoot877 Myn harts-verkank'rend leet dat myn dus droevich maackt. Wat mach myn moedigh hart het leyde leven baten,Ga naar voetnoot879 880[regelnummer] Als ick myn waarde lief, moet inde noodt verlaten?Ga naar voetnoot880 Die Eeuwelijcken sal een dóódelyck ghequel,Ga naar voetnoot881 Met pijnen wederstaan, om my dat weet ick wel.Ga naar voetnoot882 Ick sweert! ick liever wil de móórt an my uytvoeren,Ga naar voetnoot883 Eer ick ghedulden souw het dringhende beroeren,Ga naar voetnoot884 885[regelnummer] Dat my zal pranghen sterck, so dick, en menigh werf,Ga naar voetnoot885 Als ick 't God'lyck aanschyn of haar bywesen derf,Ga naar voetnoot886 En als ick missen moet, haar lieffelyck ghebieden. frene Nu gaa wy, o myn neef! nu, wacker, 'tmoet gheschieden: So ghy verhoeden wilt u liefs bedroefde staat,Ga naar voetnoot889 890[regelnummer] Oft anders ghy sult zyn een oorspronck van haar quaat.Ga naar voetnoot890 florendus Sal ick myn hartsen-lief verlaten dan so schandich?Ga naar voetnoot891 frene Ghy en u lief syt doot, vertreckt ghy niet knaphandigh.Ga naar voetnoot892
[pagina 163]
florendus Ach armen wat verdriet! 't hart twyffelt wat het wilt, frene Tis langh ghenoech myn Heer! u schóóne tydt verspilt. florendus 895[regelnummer] Ach, straffe Frene! hoe zyt ghy my so vyandigh?Ga naar voetnoot895 frene Liefd ghy haar leven Heer? soo maakt u stracx uytlandigh.Ga naar voetnoot896 florendus Ick volch u trouwe raad, God betert! dat is gangh,Ga naar voetnoot897 Om beters-wil, uyt noot, God laat u leven langh. binnen. keyserin uytGa naar voetnoot-. Hoewel de Keyser was so heftich seer verstuert! 900[regelnummer] Zyn harde ziel wiert dweech, als hy myn sach betruert.Ga naar voetnoot900 En ick my nederwierp voor zyn Majesteyts voeten,Ga naar voetnoot901 Myn vrouwelyck ghebet zyn gramschap wat versoeten: Doch haar verlossingh ick gheensins verkryghen kost,Ga naar voetnoot903 Maar haar te vanghden heeft hy traachlyck my vergost,Ga naar voetnoot904 905[regelnummer] Hy knorde binnens monts, met heymelyck ghepruetel,Ga naar voetnoot905 Doch gaf ten laatsten van de toren my de sluetel. Ach! dat myn tengher kindt soo teeder opghevoedt, In een so strenghen plaats besloten wesen moet.Ga naar voetnoot908
[pagina 164]
Dat quelt dit Moeders-hart, met druck, en mede-dóóghen,Ga naar voetnoot909 910[regelnummer] Waar van ghetuyghen zyn myn waterighe óóghen:Ga naar voetnoot910 Al bevend wert myn stem, door 't nocken gants verstopt,Ga naar voetnoot911 't Geluyt smoort inde keel myn schreyend' harte klopt. Griane, kindt! ach! ryst vande koude aarde, Myn Dochter; wilt u niet mis-moedigh verontwaarden,Ga naar voetnoot914 915[regelnummer] Over dyns Vaders straf, en hevicheden fel;Ga naar voetnoot915 Die 'k hope door den tydt noch te versachten wel. Hoe wel des Keysers moet met toren is ontsteken,Ga naar voetnoot917 Ick sal zyn gramschap wel bemurwen, en verspreken.Ga naar voetnoot918 griane Vrou-moeder weest gegroet, van u ellendigh kindt:Ga naar voetnoot919 920[regelnummer] Die ghy hier buyten schult, in swaare kluysters vindt.Ga naar voetnoot920 Doch t'wylt myn Vader lust dus hart my te kastyen,Ga naar voetnoot921 Ick bent ghenootsaackt dan verdraachelyck te lyen.Ga naar voetnoot922 keyserin My wondert dochter wat u hebben mach beweecht,Ga naar voetnoot923 Dat ghy de mutse dus op deze vreemde kreecht?Ga naar voetnoot924 925[regelnummer] U selven ghy vergeet, lichtvaardich doort versmaden, Van Vaders opzicht goet, en myn voorsichtich raden:Ga naar voetnoot926 En bruyckt door wulpsche min een sinneloose daat,Ga naar voetnoot927 Die dapper bits bestryt, dyn eer, en hooghe staat.Ga naar voetnoot928 Ghy hebt Florendus 's nachts d'incompst van 'thof gaan gunnen,Ga naar voetnoot929
[pagina 165]
930[regelnummer] Dees schantvleck sult ghy, siet, nimmer afwasschen kunnen. Tarisij Ridders hem bespronghen noch terstont,Ga naar voetnoot931 Hy keefter twee ghedoodt, en mijn Neef seer ghewont, Die tot zyn ongheluck het quaat sach dat hy duchten,Ga naar voetnoot933 Den batschen schellem ons door duysternis ontvluchten.Ga naar voetnoot934 griane 935[regelnummer] Mevrouw, my is tot nu dit onbekent gheweest, De sinnen van 'tvernuft die keven in myn geest.Ga naar voetnoot936 Een yder ried om strijdt, wat Vader mocht bewegenGa naar voetnoot937 Om sulcken grammen daad? an eygen kindt te plegen.Ga naar voetnoot938 Maar nu ick dese daad met Reden gauw door-kyck,Ga naar voetnoot939 940[regelnummer] Is het geschiet, helas! tot myn groot ongelyck:Ga naar voetnoot940 Want my was onbewust of hy heeft voorgenomen,Ga naar voetnoot941 Of yemandt anders om in onsen Hof te komen. Waart dat my eenigh mensch naar hem gevraget hadt,Ga naar voetnoot943 Ick had geantwoort: dat hy ware uyter stadt. 945[regelnummer] Volgens den oorlof, die hy nam van ons al t'samen.Ga naar voetnoot945 Wat kond'ick (slechte maaghd) van zyn we'er keeren ramen?Ga naar voetnoot946 Och of God wilde dat den Schellem die eerst riep,Ga naar voetnoot947 Stack inde dichte Aard, thien lange spietsen diep.Ga naar voetnoot948 Of dat hy inden grondt der Hellen waar versoncken,Ga naar voetnoot949
[pagina 166]
950[regelnummer] So waar hem na zyn werck vergeldingh oock geschoncken.Ga naar voetnoot950 Vermits dat hy dit stuck schuyft op dees ionge Prins,Ga naar voetnoot951 Die mogelyck de schult te geven is geensins. Den Vak'rigen Loer heeft scheemrich mis-gekeken.Ga naar voetnoot953 Want waar't den Vorst geweest, hy had den bloedt door-steecken;Ga naar voetnoot954 955[regelnummer] Gelyck hy waardigh was, 'kvergeeft hem nimmermeer,Ga naar voetnoot955 Die met so vuylen vleck bezoeteldt heeft myn eer. Dan 'tschiede so het wil, de dóódt die ick gevoeleGa naar voetnoot957 Sal enden, eer yet lang den druck daar ick in woele.Ga naar voetnoot958 Daarom so bid ick; dat myn Vader, noch dat ghy 960[regelnummer] U niet bekomm'ren wilt, om eenen man voor myGa naar voetnoot960 Te vinden, hy sy wie, of van hoe hóógh gesproten.Ga naar voetnoot961 Angaande 'tVangen-huys daar ick in ben gesloten, Van alle vrueght ont-erft, ontbloot van lieve lust,Ga naar voetnoot963 Nochtans ick sweert! dat ick dees eenicheyt, en rustGa naar voetnoot964 965[regelnummer] En oock myn Vaders dwangh, veel liever wil verdragen, Dan al de Vryheyt soet, die my niet kan behagen. By ongeliefde Ga, t'onrecht verdacht benyt,Ga naar voetnoot967 Wat heb ick ionge Bloem ter werelt grooten stryt? keyserin Ick bid u Dochter wilt niet al te seer mis-noegen,Ga naar voetnoot969 970[regelnummer] De Heer (soo't hem belieft,) sal't al ten besten voegen.Ga naar voetnoot970 De Keyser heeft u lief, al veynst hy hem dus gram,Ga naar voetnoot971
[pagina 167]
De wilde op-roer snel, die iachtich op ons quam,Ga naar voetnoot972 Geboodt hem dit te doen, dits vande zaack de Reden. Vaart wel, en hoopt in God, nu Dochter zyt te vreden.Ga naar voetnoot974 975[regelnummer] Vaart wel myn Kindt! Vaart wel, myn eygen Vleys en Bloet, Ick sal des Keysers Hart, en Kiezel-steen GemoetGa naar voetnoot976 Met wiecke tranen blanck, en weemoedige klachten,Ga naar voetnoot977 Door Vrouwelycke kunst, ontlaten en versachten.Ga naar voetnoot978 keyserGa naar voetnoot- Is al myn Keysers macht vermolsemt, en verniet?Ga naar voetnoot979 980[regelnummer] Is al de vreese wegh, die sy heeft voor haar Vader? Sy is de straffe waardt, al waar sy noch veel quader!Ga naar voetnoot981 Myn licht quaadt-aardigh Kint, te vele ionst geschiet.Ga naar voetnoot982 Wie sal gehoorsaam nu na-komen myn gebiet?Ga naar voetnoot983 Als my myn Dochter stout met moet-wil gaat versmaden,Ga naar voetnoot984 985[regelnummer] Die door eer-loose lust, hoocheyt, noch Eer ontsiet.Ga naar voetnoot985 Daarom Me-vrouw vertreckt, vertreckt u myn Eegade. Gesanten, ick vermerck dat uwe AmbassadeGa naar voetnoot987 Een lang uyt-stel vereyscht, tot ryp-sinnigh beraadt.Ga naar voetnoot988 Groet uwen Koningh; seght zyn Vorst'lycke genade 990[regelnummer] De gulle Waarheyt, van dees snelle op-loop quaat,Ga naar voetnoot990 Maar als die door den tydt geslinght is, en besaat,Ga naar voetnoot991 Sal ick zyn Majesteyt de Tydingh laten weten
[pagina 168]
Van 'tvreed'lyck slissen van myn seer beroerde staat.Ga naar voetnoot993 In wat Rust-rycken Ryck heb ick dus lang geseten? tarisius 995[regelnummer] Ach! myn Heer Keyser, wilt vergeven en vergeten, Der Jonge-Lievers brueck, int stichten van op-roer?Ga naar voetnoot996 keyser O neen! myn gramschap is te seer op haar gebeten,Ga naar voetnoot997 'tGerechte dringht my aan, dat ick de saack uytvoer.Ga naar voetnoot998 tarisius Myn eygen volck Heer was oorsaack van 't rumoer. 1000[regelnummer] En vande Nederlaagh, die alhier is bedreven,Ga naar voetnoot1000 Na dat de dóóde bloets de Prinsche dieft op swoer,Ga naar voetnoot1001 Sy stonden haatlyck noch na zyn geliefde leven.Ga naar voetnoot1002 Dies bid ick efter u dat ghy't haar wilt vergeven?Ga naar voetnoot1003 Want die zyn lyf beschermt int minste niet misdoet.Ga naar voetnoot1004 1005[regelnummer] Sy hebbent wel verdient, die daar zyn doodt gebleven. keyser Ick sweert u by myn Kroon! ghy hebt een groot gemoet,Ga naar voetnoot1006 Ghy wilt gheen weder-wraeck, maar wenscht u vyandt goet. Dus voert de vlugge-Faam u Lof tot inde Wolcken,Ga naar voetnoot1008 Komt Cieraat van myn Ryck! komt Leyt-star van myn volcken.
[pagina 169]
1010[regelnummer] U hooch eel-hartigh stuck, en ingeboren duecht,Ga naar voetnoot1010 Vermach in my het geen ghy selve wenschen muecht. Ick schenck u wederom Gryane tot een Vrouwe,Ga naar voetnoot1012 Sy sal met wil, of niet, u door myn toedoen trouwe, Al weygert sy dus snar, hartneckigh, en eenrints,Ga naar voetnoot1014 1015[regelnummer] Dan dat sal wel vergaan, sy is noch vry wat kints.Ga naar voetnoot1015 De ionckheyd, en de jueghd die doen ons vaack beginnen,Ga naar voetnoot1016 Het geen wy metter tyt ons schamen in de sinnen.Ga naar voetnoot1017 tarisius Ick weet u danck myn Oom; Hooch-waarde Edel Heer, Ick kan dees weldaad gróót vergelden nemmermeer. 1020[regelnummer] Want siet, myn goede wil verselt geen starckte machtigh, Dan doch myn danckbaar hart sal't altyts zyn gedachtigh.Ga naar voetnoot1021 chooren Of den dwarsche mensch al gaat // Snel te raadt,Ga naar voetnoot1022 Met zyn Aartsche wilde grillen,Ga naar voetnoot1023 Tot het laatst of in het endt // hy bekent,Ga naar voetnoot1024 1025[regelnummer] Niet dan krachteloose willen.Ga naar voetnoot1025 Wat den Hemel eens besluyt // voert hy uyt,Ga naar voetnoot1026 Na zyn wijs en welbehaghen:
[pagina 170]
't Alderspitste kloeck opset // hy belet,Ga naar voetnoot1028 En ontreddert veel aanslaghen.Ga naar voetnoot1029 1030[regelnummer] 't Gheen de loose werelt gist // dickwils mist, En wert buyten waan bedroghen.Ga naar voetnoot1031 Het schrander schepsel met verdriet // voelt en siet Al zyn nietigh onvermoghen. Die van 't gheluck ghetroetelt is // als een visch,Ga naar voetnoot1034 1035[regelnummer] Die het aas slockt in zyn wanghen, En verleckert door de kauw // maar blijft gauw,Ga naar voetnoot1036 Ande scharpen Anghel hanghen. 't Ghestoolen beetjen suycker-soet // keert in roet,Ga naar voetnoot1038 Ja in hondert duysent smarten. 1040[regelnummer] d'Onsichtbaar hoop door valsche schijn // pijnt met pijn,Ga naar voetnoot1040 Die verliefde jonghe harten. Het aldersoetste soet begin // vande Min, Manghelt sich in rou ten lesten,Ga naar voetnoot1043 Denckt o mensch! in u ghemoet // wat Godt doet, 1045[regelnummer] Dat gheschiet tot uwen besten. Al make wy hier een voorslagh, men vermaghGa naar voetnoot1046 Gantsch niet sonder Godts ghehenghen,Ga naar voetnoot1047 Wat baat o listigh harte stil // u de wil, Als ghy die niet kon't volbrenghen?Ga naar voetnoot1049 1050[regelnummer] An dese twee bedroefde Lien // mooghdy sien: Een af-treck ghemaalt na 't leven.Ga naar voetnoot1051 Vant vernuft, en 't vlugh ghedacht // maar de macht,Ga naar voetnoot1052 Ons de lieve Godt moet gheven.
[pagina 171]
Florendus die ken-schuldigh vlucht // hoopt en ducht,Ga naar voetnoot1054 1055[regelnummer] Met een yverich verlanghen,Ga naar voetnoot1055 Gryane die bedroefde Vrouw // sit met rouw,Ga naar voetnoot1056 In een Kercker swaar ghevanghen.Ga naar voetnoot1057 Ghy Prinschen groots verheven hoogh // dit vertoogh;Ga naar voetnoot1058 Wilt met reden over wicken.Ga naar voetnoot1059 1060[regelnummer] Hoe de vruecht die hier wat schijnt // so verdwijnt,Ga naar voetnoot1060 Als de blixems lichte blicken.Ga naar voetnoot1061	voetnoot- Tarisius: met vs. 769 begint het eerste toneel van het tweede bedrijf. voetnoot769 ommegang: geregeld samenzijn; dienst: dienstbewijzen. Hierbij moet wel gedacht worden aan dienst, zoals die ook in de minnelyriek voorkomt; gesichten: blikken; in de ogen kon men lezen wat in de ziel omging. voetnoot770 vermurr'de: vermurwde, stemde zacht. voetnoot772 En weet ick, dat: weet ik niet, of. voetnoot774 batsicheyt: trots; zo ervaart Tarisius haar afwerende houding; vernomen: ervaren. voetnoot778 ontsmeecken: afsmeken. voetnoot779 lieft: toont haar liefde. voetnoot780 op off'ren: toewijden (ironisch). voetnoot781 spijt: leed. voetnoot782 Doort oorloch vande Min: door de strijd die de liefde mij aandoet. voetnoot783 onlijdelijck en wreedt: ondraaglijk en hard. voetnoot784 quade Arch-waan: boosaardige verdenking. voetnoot787 haar bóómgaart hoogh beklimt: haar hoge (n.l. door een hoge muur omringde) lusthof binnenklimt. voetnoot788 doet: maakt. voetnoot790 sijcht: ontvalt gaandeweg. voetnoot792 port u: drijft u aan. voetnoot793 Den boelder van u lief: de minnaar van haar die gij lief hebt. voetnoot796 lijf: lichaam. voetnoot797 beklippen: betrappen. voetnoot799 voordachtelijck: wel overlegd; bereydt: in gereedheid gebracht. voetnoot800 gheselschap: gevolg. voetnoot801 hóóghe-steyle: hoog opschietende. voetnoot802 bevoorrewaart: bepaald. voetnoot804 vaardich: gereed voor de reis. voetnoot805 voor-spoock: voorteken; beelt myn hart enz.: voorafschaduwt in mijn hart veel onaangename dingen. voetnoot807 ydelheydt: beuzelarij; wijst terug naar voorspoock. [tekstkritische noot]809 myn volgens B en D; in A my voetnoot809 Schreumt ghy: zijt ge bang. voetnoot810 bloodicheydt: vreesachtigheid; te bestuuren: in bedwang te houden. voetnoot812 bockt: buk. voetnoot813 onteeren: te schande maken. voetnoot814 Wackere Frene stout: dappere, kloekmoedige Frene. voetnoot- Griane: bij vs. 815 begint het tweede toneel van het tweede bedrijf. voetnoot815 Hoe swindelt my: hoe duizelt mij; myn ooghen sien al groen: het wordt mij helemaal groen voor de ogen. voetnoot817 sy besterft als Loodt: zij verschiet van kleur en wordt loodgrijs. [tekstkritische noot]828 uyt 't ghesicht volgens B en D; in A uyt ghesicht, een schrijfwijze die niet zozeer foutief als wel minder doorzichtig is. voetnoot821 Help! Help! enz.: de verzen 821-822 kunnen niet door Lerinde gezegd worden. Zij is met Griane bezig, binnen. Ook Kardin kan deze woorden niet zeggen. Ze moeten buiten de muur gesproken zijn door een wachter, of door een van Tarisius' mannen. voetnoot- Keyser: bij vs. 823 begint het derde toneel van het tweede bedrijf. voetnoot823 ancxstvluchtighe knapen: in angst vluchtende pages. voetnoot824 Verwreckt my uyt de dóót enz.: de slaap werd gezien als ‘naemaeghe vandedoodt’ (Hooft, Geeraerdt van Velsen, vs. 128), = ‘consanguineus Leti sopor’ (Aeneïs VI, vs. 278). Ook bij Seneca, Hercules furens, vs. 1061, 1069 ‘Somne ... frater durae languide Mortis = Slaap .. kwijnende broeder van de harde dood’. voetnoot825 gheschickt: geslagen. voetnoot830 't Grillighe Hofghesin: de ontstelde hofhouding; strax: weldra. voetnoot831 verbaast: verschrikt; schichtich: vlug; vloden: snelden. voetnoot833 Myn hert van gramschap swelt: boosheid deed het hart opzwellen; het zond bloed en spiritus uit om tot actie over te gaan. voetnoot834 kroese: driftige. voetnoot835 Ay snóóde Dochter enz.: zie Inl. blz. 49. voetnoot837 dees valsche treck ghespeelt: zo lelijk te pakken heeft gehad. voetnoot840 stelle u ten tóóch: zet u te kijk. voetnoot842 Verdoemt: veroordeel; onschult: pleidooi voor mijn schuldeloosheid. voetnoot844 sal in u believe staan: zal aan uw goeddunken staan. voetnoot845 oorloft my oock myn voordeel: sta mij ook mijn beloning toe, het tegendeel van straffe (vs. 844) n.l. dat ik vrij uitga. voetnoot846 oordeel: vonnis. voetnoot847 Ach onsalighe enz.: Ach, ongelukkige, zwijg! met uw tevergeefs betuigde onschuld zult gij in deze duistere kerker de nacht doorbrengen. voetnoot851 met my heeft loghentaal geswetst: mij leugens heeft zitten opdissen. voetnoot852 schandelyck: schande brengend. voetnoot853 Flucx fortse Ridders kloeck: fortse is zelfst. n.w. Vlug (baart) geweld, dappere ridders; knaphandich: dadelijk. voetnoot854 Droch: bedrieger; de wegh te onderscheppen: de pas af te snijden. voetnoot855 besichten: in ogenschouw nemen; voort: vervolgens; myn Susterlingh: de zoon van mijn zuster. voetnoot856 banghe bootschap: angstaanjagende tijding. voetnoot- Florendus: bij vs. 857 begint het vierde toneel van het tweede bedrijf. voetnoot857 Mach: kan; lust-gretigh: begerig naar lust. voetnoot858 Ong'ren: Hongaren. voetnoot860 by ghebreck: als het mij mislukt; inde lóóp: in de aanval. voetnoot861 onwaard': verachtelijk. voetnoot862 't ingeweyd: de ingewanden. voetnoot863 Rasery: een kortstondige furor die de mens buiten zichzelf brengt; dolheyt is de langdurige furor, de krankzinnigheid; de komma's wijzen erop dat vol dolheyt, quaat, en woest gecoördineerd zijn en bepalingen bij Rasery. voetnoot864 roest: vaart onstuimig en ongecontroleerd door. voetnoot865 koude vreese: vrees en droefheid doen de spiritus en de natuurlijke warmte zich terugtrekken naar het hart, waardoor het lichaam koud wordt aan de periferie, in het gelaat treedt bleekheid op. voetnoot866 ernst: is bijw. bij verseghelt, met inspanning van al mijn krachten; Had ick enz.: de zin is optatief. voetnoot867 ons opset nach niet schien: ons vaste voornemen kan niet gerealiseerd worden. voetnoot868 tuycht: verklaart nadrukkelijk; myn hart is meew. vw. voetnoot869 Hoe raasdy: wijst terug naar vs. 863, hoe gaat gij als een krankzinnige tekeer; 't sot verkiesen: wijst terug naar vs. 859. voetnoot870 verliesen: te gronde richten. voetnoot871 rouw dryven: grote droefheid bedrijven. voetnoot872 Die sulcken heldt enz.: in overeenstemming met de visie op de geslachten. Zie Inl. blz. 40-41; weecke: zwakke. voetnoot873 Toont u manhaftigh hert enz.: laat zien dat ge uw moedig hart in uw droefheid weet te vrijwaren voor schande. voetnoot874 ter vlucht: ijlings. voetnoot875 soot u haacht: als gij 't goedvindt. voetnoot876 't Verloop: n.l. van de gebeurtenissen. voetnoot877 smaackt: ervaart. voetnoot879 het leyde leven: het mij tegenstaande leven. voetnoot880 waarde: hooggeëerde. voetnoot881 een dóódelyck ghequel: een kwelling die de dood nabij komt, nl. onbevredigde liefde. voetnoot882 met pijnen wederstaan: met angsten weerstand bieden aan. voetnoot883 de móórt an my uytvoeren: de dood aan mij voltrekken. voetnoot884 ghedulden: verdragen; het dringhende beroeren: het drukkende verontrusten. voetnoot885 pranghen: in zijn greep houden; dick: dikwijls. voetnoot886 of haar bywesen derf: of haar aanwezigheid ontbeer. voetnoot889 staat: toestand, situatie. voetnoot890 quaat: ongeluk. voetnoot891 schandich: op een wijze die schande meebrengt. voetnoot892 knaphandich: dadelijk. [tekstkritische noot]905 binnens monts in A binnnens monts, drukfout. voetnoot895 straffe: strenge. voetnoot896 soo maakt enz.: verlaat onmiddellijk dit land. voetnoot897 u trouwe raad: uw beproefde raad(geving); dat is gangh: dat is een gaan om beterswil. voetnoot- Keyserin: bij vs. 899 begint het vijfde toneel van het tweede bedrijf. voetnoot900 dweech: buigzaam. voetnoot901 voor zyn Majesteyts voeten: zie Inl. blz. 49. voetnoot903 verlossingh: vrijlating; kost: kon. voetnoot904 vanghden: bezoeken; vergost: vergund. voetnoot905 heymelyck ghepruetel: onduidelijk gemompel. voetnoot908 besloten: opgesloten. voetnoot909 druck: verdriet. voetnoot910 waterighe: betraande. voetnoot911 nocken: snikken; wert... verstopt: wordt belemmerd. voetnoot914 wilt u mis-moedigh niet verontwaarden: wil in uw wanhoop niet boos zijn. voetnoot915 hevicheden fel: heftige toorn. voetnoot917 moet: gemoed. voetnoot918 bemurwen: zachter stemmen; verspreken: ompraten. voetnoot919 ellendich: rampzalig. voetnoot920 in swaare kluysters: zwaar geboeid. voetnoot921 t'wylt: terwijl het, daar het; de apostrof vervangt er. voetnoot922 dan: geeft de conclusie aan uit het vorige vers; verdraachelyck: geduldig, lijdzaam. voetnoot923 My wondert: ik verbaas er mij over, ik vraag mij af. voetnoot924 Dat ghy de mutse enz.: dat gij zo verliefd op deze vreemdeling werdt. voetnoot926 opzicht: oplettendheid (voor u), hoede; voorsichtich: wijs, met het oog op de toekomst. voetnoot927 bruyckt: verricht; door wulpsche min: overmeesterd door sexuele driften. voetnoot928 dapper bits: zeer krachtig; bestryt: afbreuk doet aan; eer: de eer van de vrouw is haar kuisheid; hooghe staat: haar positie als dochter van de keizer legt haar verplichtingen op als voorbeeld voor andere vrouwen. voetnoot929 d'incompst: het binnen komen. voetnoot931 Tarisij Ridders: de ridders van Tarisius; noch: evenwel. voetnoot933 quaat: boze opzet; duchten: vreesde. voetnoot934 batschen: overmoedige. voetnoot936 sinnen: inwendige zintuigen; hier wel: de verschillende functies van de rede: het overwegen en het concluderen van goed en kwaad, van waarheid en leugen; vernuft: rede; geest: het rationele aspect van de ziel, alleen de mens voorbehouden. voetnoot937 mocht: kon. voetnoot938 grammen: toornig. voetnoot939 met Reden gauw door-kyck: met de snelwerkende rede doorzie, of met de rede snel doorzie. voetnoot940 tot myn groot ongelyck: als groot onrecht tegenover mij. voetnoot941 my was onbewust: ik droeg er geen kennis van; of hy heeft voorgenomen: dat hij het plan heeft gevormd. voetnoot943 Waart dat: indien. voetnoot945 Volgens den oorlof: in overeenstemming met het afscheid. voetnoot946 slechte maaghd: onschuldig meisje die ik ben; ramen: vermoeden. voetnoot947 Och of God enz.: duidelijk dubbelzinnig; Griane bedoelt het anders dan het overkomt bij haar moeder. voetnoot948 dichte Aard: dichte geeft hier het massieve aan van de aarde tegenover de andere elementen: water, lucht en vuur. voetnoot949 inden grondt der Hellen: in de diepte van de hel. voetnoot950 na zyn werck: in overeenstemming met zijn daad. voetnoot951 Vermits dat: daar; stuck: daad. voetnoot953 Den Vak'rigen Loer: de slaperige sukkel; scheemrich: vaag (als in de schemering). voetnoot954 bloedt: bangerd. voetnoot955 Gelyck hy waardigh was: zoals hij verdiende. voetnoot957 Dan: maar; 'tschiede so het wil: er gebeure wat er gebeuren moet; die ick gevoele: die ik voel naderen. voetnoot958 eer yet lang: binnen niet lange tijd, dus: binnenkort; druck: verdriet; woele: wroet, drukt het voortdurend bezigzijn met haar problemen uit. voetnoot960 U niet bekomm'ren wilt: er geen werk van wil maken. voetnoot961 van hoe hóógh gesproten: van hoe hoge geboorte. voetnoot963 ont-erft: beroofd; ontbloot van lieve lust: verstoken van een aangenaam lustgevoel. voetnoot964 eenicheyt: alleen zijn; staat in oppositie met vs. 966-967. voetnoot967 t'onrecht verdacht benyt: op onbillijke wijze argwanend gehaat. voetnoot969 wilt niet ... mis-noegen: wil niet ontstemd zijn. voetnoot970 't al ten besten voegen: alles ten beste schikken. voetnoot971 al veynst hy enz.: al doet hij zich zo toornig voor. voetnoot972 op-roer: tumult; die iachtich op ons quam: waarmee wij plotseling geconfronteerd werden. voetnoot974 zyt te vreden: wees gerust. voetnoot976 Kiezel-steen Gemoet: gemoed dat zo hard is als kiezelsteen. voetnoot977 wiecke: die getuigen van zwakheid. voetnoot978 Vrouwelycke kunst: vrouwelijke behendigheid, vrouwelijk talent; ontlaten en versachten: vermurwen en zacht maken. voetnoot- Keyser: bij vs. 979 begint het zesde toneel van het tweede bedrijf. voetnoot979 vermolsemt: verteerd; verniet: te niet gedaan. voetnoot981 Sy is de straffe waardt: zij verdient de straf; al waar zy noch veel quader: ook al was die straf nog veel strenger. voetnoot982 licht: wispelturig; quaadt-aardigh: slecht van inborst; ionst: genegenheid, genade (onderwerp). voetnoot983 myn gebiet: mijn bevelen. voetnoot984 stout: overmoedige; met moet-wil: opzettelijk. voetnoot985 eer-loose: schande brengend, daar de kuisheid wordt aangetast. Zie Inl. blz. 50; lust: sexuele begeerte; hoocheyt: majesteit; Eer: n.l. de eer van hem als vader. voetnoot987 vermerck: zie in; uwe Ambassade: uw zending als ambassadeurs. voetnoot988 ryp-sinnigh: wijs; beraadt: overleg. voetnoot990 De gulle Waarheyt: de naakte waarheid; dees snelle op-loop quaat: dit plotselinge betreurenswaardige tumult. voetnoot991 geslinght: verflauwd; besaat: gekalmeerd. voetnoot993 'tvreed'lyck slissen: het pacificeren; myn seer beroerde staat: mijn in sterke onrust verkerend rijk. voetnoot996 Jonge-Lievers: het jonge minnende paar; brueck: vergrijp. voetnoot997 haar: hen. voetnoot998 't Gerechte: de gerechtigheid; dat ick de saack uytvoer: dat ik niet terugkom van mijn besluit. voetnoot1000 Nederlaagh: slachting, doodslag; is bedreven: is aangericht. voetnoot1001 de dóóde bloets: de sukkels die nu dood zijn; de Prinsche dieft opswoer: de prins diefstal aanwreven, nl. in hun uitroepen, vgl. vs. 822. voetnoot1002 haatlyck: op vijandige wijze. voetnoot1003 Dies: daarom; efter: opnieuw. voetnoot1004 lyf: leven. voetnoot1006 ghy hebt een groot gemoet: gij zijt grootmoedig; grootmoedigheid (= magnanimitas) was de belangrijkste deugd van een edelman. voetnoot1008 Dus: daarom. [tekstkritische noot]vs. 1022-1061 geheel in romein. voetnoot1010 U hooch eel-hartigh stuck: uw ridderlijke, van een edel hart getuigende daad; ingeboren duecht: deugd was in feite een standskwestie, bij zijn geboorte kreeg de edelman de deugd mee. Van hem werd verwacht in dezen niet achter te blijven bij zijn voorouders. voetnoot1012 wederom: de keizer had die belofte al eerder gedaan; vgl. vs. 414-415. voetnoot1014 snar: vinnig; eenrints: koppig. voetnoot1015 vergaan: ophouden, een einde nemen; kints: naar geest en gemoed een kind. voetnoot1016 De ionckheyd, en de jueghd: de kinderlijke jaren en de jeugd. voetnoot1017 in de sinnen: bedoeld zijn de inwendige zinnen: verbeelding, rede en herinnering. voetnoot1021 Dan doch: maar in allen gevalle. voetnoot1022 dwarsche: weerbarstige. voetnoot1023 Aartsche wilde grillen: met zijn niet door de rede beheerste gedachtenleven, voortspruitend uit zijn gebondenheid aan de materie. voetnoot1024 het laatst of in het endt: tenslotte; hy bekent: hij bemerkt, bespeurt. voetnoot1025 Niet dan krachteloose willen: niets anders dan dat alles wat hij wil zonder effect blijft. voetnoot1026 Wat den Hemel: zie Inl. blz. 51, 87-90. voetnoot1028 't Alderspitste kloeck opset: de allerscherpzinnigste verstandige toeleg. voetnoot1029 ontreddert: stuurt in de war; aanslaghen: plannen. voetnoot1031 wert: wordt; buyten waan: buiten verwachting. voetnoot1034 van: door; ghetroetelt is: verwend wordt. voetnoot1036 verleckert: verlokt; kauw: smaak. voetnoot1038 keert: verandert. voetnoot1040 pijnt met pijn: doet smart lijden. voetnoot1043 Manghelt sich: wisselt zich; in rou: in droefheid. voetnoot1046 voorslagh: voornemen. voetnoot1047 Godts ghehenghen: Gods gedogen. voetnoot1049 kon't: kondet. voetnoot1051 af-treck: afbeeldsel; ghemaalt: geschilderd. voetnoot1052 Vant: n.l. van het. voetnoot1054 ken-schuldigh: zich van zijn schuld bewust. voetnoot1055 yverich: vurig. voetnoot1056 met rouw: droevig. voetnoot1057 swaar: bijv.nw. bij Kercker of bijw. bij ghevanghen. voetnoot1058 Prinschen: vorsten; zie Inl. blz. 89. voetnoot1059 over wicken: overwegen. voetnoot1060 die hier wat schijnt: die hier op aarde heel wat lijkt. voetnoot1061 blicken: stralen.

Vorige Volgende

Griane

Het tweede deel, tweede bedrijf

Over het gehele werk

organisaties

landen

Over dit hoofdstuk/artikel

lied