Enkele reis Paramaribo. Terug in Suriname

Land van relaties

‘Suriname is een land van relaties, en daar moet je gebruik van maken,’ zei de verzekeringsman toen ik hem bedankte voor het mij uit handen nemen van de bureaucratische rompslomp rond mijn autoverzekering. Wat zeker een halve dag in de rij staan zou betekenen, werd dankzij hem beperkt tot het ondertekenen van de gereedliggende polis.

Een paar dagen later belde de man mij op met het verzoek of ik een lezersbrief voor hem wilde bezorgen bij een weekblad waarvoor ik artikelen had geschreven. Bijna flapte ik er uit dat ik redactioneel geen invloed had. Maar toen schoten de allereerste instructies van oom Frans mij te binnen: ‘Als iemand hier de weg korter voor je kan maken, dan moet je daar gebruik van maken. Let wel: als jij

[p. 161]

de weg voor hem korter kan maken, dan rekent hij op jou.’

Ik besloot me dienstbaar als boodschappenjongen op te stellen. Maar toen ik tussen alle drukte door zijn brief ophaalde en bezorgde, voelde ik me allerminst een boodschappenjongen en ervoer ik deze handelingen als een belangrijke vingeroefening van een typisch Surinaamse ritueel: de weg korter maken voor een ander.

Ook voor reparaties maak je gebruik van relaties, tenzij je te veel wilt betalen of overgeleverd wilt worden aan beunhazerij. Mijn tweedehands auto heeft mij tot nu toe vaker naar reparatieplaatsen gebracht dan naar uitgaansplekjes. Via een vriend kwam ik voor de versnellingsbak terecht bij zijn oom, en voor de bedrading bij een elektricien van het bedrijf waar hij manager is. De elektricien bracht mij op zijn beurt naar een neef voor het vervangen van de spanningsregelaar en bij zijn broer voor het lassen van plaatwerk. Zo heeft de ellendige auto toch gezorgd voor de uitbreiding van mijn netwerk in het Surinaamse systeem van names and faces.

Sinds Bouterse fel uithaalde naar de vrije pers en mij persoonlijk het liefst als ‘verrader’ wilde verbannen, heb ik sneller - en anders dan gewenst - een naam en een gezicht gekregen. Daar in Paramaribo regelmatig eng denkende nationalisten mijn pad kruisen, is het niet zo prettig als iemand je in het openbaar quasi-vriendschappelijk toeroept: ‘Dag meneer Brave, hoe is het met uw vriend Bouterse?’

Laatst was ik bij de politie voor de aangifte van het verlies van mijn rijbewijs. Een agent stelde zich zeer ongeïnteresseerd op toen een oudere, Engelssprekende man een klacht wegens bedreiging kwam indienen. ‘Ach, dan blijf je maar uit de buurt van die vent,’ zei de agent in het Surinaams. Hij bleef daarbij als een schoffie staan, met zijn elleboog tegen de balie geleund en een hand half in zijn broek gestoken. Het slachtoffer raakte van dit alles zo overstuur dat hij vingerwijzend de agent er ‘verantwoor-

[p. 162]

delijk’ voor hield als hem iets zou overkomen, waarop de agent - plotseling actief - 's mans hand wegsloeg met de woorden: ‘Wat voor schijt maak je?’

De agent die mij verhoorde, stond ook op. ‘Hoe kun je een schietbeweging tegen een agent maken?’ verdraaide hij de zaak geroutineerd. Vervolgens stoof uit Verhoorkamer i een collega in burger met een honkbalpetje op. ‘Kan ik rustig werken of niet?’ blafte deze de man tweemaal in zijn gezicht. De tengere man schrompelde ineen als een weerloos hert dat zich van drie kanten belaagd ziet, en droop af.

‘Meneer Brave gaat over ons schrijven,’ reageerde mijn agent lichtelijk betrapt toen hij mijn naam uittikte.

‘Hoezo?’ vroeg ik.

‘Wat is uw beroep?’

‘Journalist.’

‘Nou dan. Maar u heeft zelf gezien dat de man een schietbeweging maakte.’

‘No span,’ - maak je niet druk - zei ik. Het feit alleen al dat ik bij zo'n politiekorps een naam heb, vond ik benauwend genoeg.

Kort daarop, toen ik een vriendin van het vliegveld afhaalde, zag ik Waaldijk - de voorzitter van de omstreden mensenrechtencommissie - lopen. Waaldijk mijdt de pers als de pest. Ik stapte op hem af en groette beleefd. Hij keek aanvankelijk uiterst vriendelijk en schudde mij de hand. Maar toen hij mijn naam hoorde, trok hij zijn hand terug alsof hij schrikdraad had vastgepakt. ‘Ik praat niet met journalisten.’ Hij ging er als een speer vandoor.

Twee weken later was ik weer op het vliegveld, ditmaal om de vriendin uit te zwaaien. Nadat we uren in de rij hadden gestaan, bleek zij geboekt te hebben voor een andere datum. Ze moest beslist naar huis, maar de stewardess zei weinig hoopgevend: ‘De wachtlijst is vol.’ Nadat we er enige tijd radeloos bij hadden gestaan, kreeg ik plotseling een por in mijn zij. ‘Meneer, wilt u zich hier verwijderen.’ Het

[p. 163]

was Percey, die een goede functie bij de slm heeft. Toen ik hem ons probleem vertelde, verdween hij. Even later kwam hij met opgestoken duim terug. Mijn gaste vertrok alsnog opgewekt naar het vliegtuig, waar een stoel in de business-class (!) op haar wachtte. Tevreden over mijn positie binnen het systeem van names and faces reed ik terug naar Paramaribo.

‘Ik hoop dat je weleens schrijft dat het Surinaamse systeem ook zijn goede kanten heeft,’ zei een kennis aan wie ik dit verhaal vertelde.

‘Ja,’ beloofde ik plechtig, ‘en ik zal het stukje opdragen aan de naamloze passagier die plaats moest maken op de wachtlijst.’

Hij keek me aan met een blik van: het blijft een journalist.

21 maart 1998