Enkele reis Paramaribo. Terug in Suriname

Dictatuur van de waterdragers

Bijna twee jaar lang informeerde Kenneth mij over het ‘grote moment’ dat in januari 1998 zou plaatsvinden. ‘Ik werk nu zelfs zeven dagen per week om het financiële gedeelte voor Suriname rond te krijgen. Want tot nu toe gaan mijn plannen met Gods wil nog steeds door,’ e-mailde hij onlangs.

Kenneth ken ik nog van de middelbare school in Amsterdam en hij is net als ik getogen in Nederland. Hij kan bogen op een goede carrière: heeft tien jaar ervaring in de auto-

[p. 146]

matisering en werkt op hbo-niveau. Toch wil hij graag in Suriname komen wonen, want hij draagt het land een warm hart toe. Ook is hij bereid behoorlijk in te leveren op zijn inkomen, voor een ‘buffer’ heeft het gezinnetje de afgelopen jaren flink gespaard.

Vijf weken geleden was het dan zover, het grote moment. Hoewel hij kwam solliciteren op uitnodiging van een automatiseringsbedrijf dat onder beheer van twee toonaangevende banken staat, had Kenneth alle reis- en verblijfkosten voor eigen rekening genomen. Met vrouw en dochtertje verbleef hij in een duur appartement. Het doel was na dit bezoek ‘binnen enkele maanden in Nederland op te breken en naar Suriname te verhuizen’.

Kenneth heeft het druk gehad met zijn gesprekken met het automatiseringsbedrijf, en met het zoeken naar een perceel waarop het toekomstige gezinshuis moet verrijzen. Ik heb hem dus weinig gezien. De dag voor zijn vertrek werd ik uitgenodigd om te komen eten.

‘Weet je hoeveel ze me aanbieden? Je mag maar één keer raden,’ vraagt hij op het terras waar een aangename wind staat.

Ik voel nattigheid en gok: ‘Vijfenzeventigduizend gulden.’ Ik zit er niet ver naast.

‘Zesentachtigduizend gulden! Dat is pak 'm beet vierhonderd Nederlandse gulden,’ zegt Kenneth.

‘Wat nu?’ vraag ik bezorgd.

‘Dat betekent dat we over vier maanden dus niet emigreren. Ik zei tegen die directeur: “Maar daarvan kan mijn gezin het hoofd niet boven water houden, daarvan kan ik niet eens de huur betalen.”’

Kenneth lacht voortdurend, maar om zijn lippen hangt een vleugje ontgoocheling. Zijn deceptie is karakteristiek voor het Surinaamse emigratieprobleem. Van degenen die de grote oversteek willen maken, wordt geëist dat zij genoegen nemen met de plaatselijke, financiële normen. Dit vloeit niet alleen voort uit armlastigheid, maar heeft ook te

[p. 147]

maken met het feit dat men vindt dat je je ‘moet aanpassen’. Daar is wat voor te zeggen, maar Suriname verkeert door het schrijnende tekort aan kader en mankracht niet in de positie die eis zonder meer te kunnen stellen.

Kort voor mijn remigratie verrichtte ik research voor een televisiedocumentaire over de Surinaamse gezondheidszorg. In het binnenland bleken hulpkrachten, die vroeger alleen de patiënten baadden, vanwege het gebrek aan kader handelingen te verrichten die weggelegd zijn voor gediplomeerde verpleegkundigen, zoals injecties geven. Deze situatie doet zich voor in alle segmenten van de Surinaamse samenleving. Veel waterdragers, die tijdens de ‘braindrain’ van de jaren tachtig boven zijn komen drijven, zijn inmiddels afdelingschef of directeur. Door het sociaal-economische isolement van het land lopen zij echter ver achter op de moderne ontwikkelingen.

Chefs en bazen zien zich nu opeens geconfronteerd met solliciterende ‘'s lands kinderen’ die veel meer intellectuele bagage hebben. Dat is bedreigend voor hun maatschappelijke positie en roept dan ook weerstand op. Soms letterlijk, zoals blijkt uit een gesprek dat Kenneth had met de ‘technisch beheerder’ van het automatiseringsbedrijf, die naar zijn ervaring vroeg. ‘Ik somde vluchtig op wat ik zoal kan,’ vertelt Kenneth. ‘Ik kan printkabels construeren, met zowel seriële als parallelle aansluiting; ik kan computers repareren; ik kan fouten in software opsporen, het duurt wel even maar uiteindelijk kom ik er wel uit. Iwan, ik zweer het...’ Kenneth grijpt mijn hand en vervolgt: ‘Die vent kreeg gewoon kippenvel, ik zag het zo op zijn armen omhoogkomen.’

Van de nieuwkomer wordt verwacht dat hij zich zo klein mogelijk opstelt. Het liefst moet je jezelf totaal onbeduidend maken. Je bagage is welkom, maar weegt niet mee bij je salariëring en startpositie. Zo ook bij Kenneth, die vertelt dat de directeur het lage salarisaanbod vergoelijkte met de mededeling dat hij ‘onderop’ zou beginnen.

[p. 148]

‘Toen de directeur vroeg waar mijn voorkeur naar uitging, system-operating, support of netwerk, was mijn antwoord dat ik alle drie de onderdelen doe. Maar dat kon onder geen beding, ik moest een specialisatie kiezen. “Maar wat doe je dan als de system-operator ziek is? Dan ligt je hele bedrijf plat,” zei ik, en toen bleef het stil.’ Met deze opmerking had Kenneth hem onbedoeld de les gelezen, en dat hoort natuurlijk niet als je onderop begint. ‘Vanaf het begin proefde ik dat als de gesprekken zo gevoerd werden, ze bij voorbaat op niets moesten uitdraaien.’

Afgeknapt is Kenneth allerminst, hij wil het land hier niet aan ophangen. ‘Ik ben wel een ervaring rijker,’ zegt hij. ‘Het ergste vind ik nog dat niemand aan wie ik dit vertelde, verontwaardigd reageerde. “Tja, zo is het nu eenmaal in Suriname,” hoor je steeds. Maar zo zou het in Suriname helemaal niet moeten zijn.’ De wind op het terras gaat instemmend liggen.

‘Het was vier keer het pak aan en het pak uit. Alle energie voor niets,’ vat zijn vrouw de anticlimax samen. Kenneth vult haar aan: ‘Het was gewoon de Cartoon-Express.’ Arme Kenneth. Hij heeft mogen ondervinden hoe Suriname, het land van te veel leidinggevende waterdragers, kwaliteit liever onderwaardeert dan waardeert. De economische recessie dient als een dankbare façade voor deze tekortkoming.

21 februari 1998